'Het CDA is de as van de samenleving'
Feiten &Meningen
Nederland steunt
moord Turkije
op Koerden
Ruud Lubbers:
Amerikaan is voorstander van strengere straffen
DINSDAG 19 APRIL 1994
;DINSC
Het Zaanse wapenbedrijf Eurometaal heeft
onlangs een complete fabriek verplaatst
naar Kirikkale, vlakbij de Turkse hoofdstad
Ankara. Over enkele weken zal in deze fa
briek de productie van M483-granaten van
start gaan. Naar alle waarschijnlijkheid zul
len deze granaten door het Turkse leger
worden ingezet tegen de Koerden in Oost-
Turkije.
De fabriek van Eurometaal stond tot voor
kort in het Duitse Libenau (Nedersaksen)
maar het Duitse ministerie van economi
sche zaken weigerde het bedrijf een export
vergunning te verlenen. Volgens de Duitsers
zouden de voor Turkije bestemde goederen
namelijk tegen de Koerdische opstandelin
gen worden ingezet.
Eurometaal, dat voor 33 procent eigen
dom is van de Nederlandse staat, kreeg van
de Nederlandse regering echter de volledige
steun bij haar pogingen wapens te verko
pen aan Turkije. Zonder veel omhaal werd
Eurometaal toestemming verleend om de
fabriek van Libenau via Nederland naar
Turkije te verplaatsen.
De Duitse regering leverde als eerste felle
kritiek op de Nederlandse handelswijze.
Het Duitse parlement verbiedt sinds 1992
de export van alle wapens naar Turkije die
tegen Koerden kunnen worden ingezet. In
een verklaring werd Nederland aangeklaagd
voor het veroorzaken van 'lekken in de Eu
ropese controle op de export van wapens.
In antwoord op Kamervragen van Groen-
Links verklaarde minister Kooijmans (bui
tenlandse zaken) echter dat er geen vuiltje
aan de lucht is. De Turkse overheid heeft
Nederland namelijk een expliciete verkla
ring gegeven waarin zij stelt dat de granaten
niet tegen de Koeren zal worden gebruikt,
maar uitsluitend zijn bestemd voor gebruik
binnen het kader van het Navo-bondge-
nootschap.
Daarnaast meent Kooijmans dat de gra
naten ongeschikt zijn voor gebruik tegen de
Koerden. Hij verwijst daarbij naar uitspra
ken van zijn voorganger Van den Broek die
eind 1992 stelde dat het kanon dat de
M483granaten moet afschieten, de Houwit
ser Ml09, niet door de Turken wordt ge
bruikt. Het vervoer van deze zware kanon
nen door het bergachtige landschap van
Oost-Turkije zou namelijk onmogelijk zijn.
Deze stelling is de afgelopen weken ech
ter door verscheidene instanties ontkracht.
Defensie verklaarde bijvoorbeeld dat de
Houwitser best in bergachtig terrein kan
worden ingezet mits het op een constructie
van rupsbanden wordt gemonteerd. Vol
gens het gezaghebbende militaire tijdschrift
Jane's Intelligence Review gebruiken de Tur
ken de Houwitsers ook daadwerkelijk sinds
januari 1993 in hel gebied. Ook de Duitsers
hebben dezè mogelijkheid onderschreven.
Aangezien allerlei deskundigen èn zelfs
Defensie stellen dat de granaten van Euro
metaal wel degelijk kunnen worden ingezet
tegen de Koerden, is het natuurlijk te gek
voor woorden dat de Nederlandse regering
blijft ontkennen en haar handen in on
schuld wast. Het is bovendien een blamage
voor minister Kooijmans die zich altijd
heeft geprofileerd als een minister voor de
mensenrechten.
Het Nederlandse wapenexportbeleid gaat
nog altijd uit van het principe dat er niet ge
leverd mag worden aan oorlogs- en con
flictgebieden. Turkije kan zonder meer tot
deze categorie gerekend worden. De Duitse
regering overweegt zelfs al een volledig wa
penembargo tegen Turkije als de situatie in
Turks Koerdistan nog verder escaleert. De
Nederlandse regering laat vooralsnog haar
economische belangen prevaleren. Het zou
echter van moed getuigen als Nederland
haar standpunt alsnog zou herzien en Euro
metaal een halt zou toeroepen, bij voorkeur
nog voordat de fabriek in productie gaat en
de eerste granaten van de band afrollen.
MEDEWERKER
MIDDLE EAST RESEARCH ASSOCIATES (MERA)
We
Maandagmiddag in
zijn Torentje is Ruud
Lubbers er nog niet
helemaal overheen.
Dat een paar in zijn
ogen volstrekt on
schuldige zinnen, die
hij vrijdagavond in een
lang vraaggesprek in
de TV-rubriek Nova
had uitgesproken, zo'n
enorme consternatie
zouden veroorzaken.
Dat men is gaan den
ken dat hij Brinkman
op een zijspoor wil
manoeuvreren.
De premier wil weten of wij het interview
hebben gezien. Wanneer het antwoord ont
kennend luidt, zegt hij: „Weinig mensen
hebben het gezien. De meesten gaan af op
flarden die uit de context zijn gehaald. Men
weet gewoon niet wat ik werkelijk heb ge
zegd en bedoeld. De vergelijking van Brink
man met Kok bijvoorbeeld, daar steekt toch
absoluut geen kwaad in. Ik heb gewoon
vriendelijk willen zijn jegens Kok. Ik had
eerder die week mijn zorgen uitgesproken
over de koers van de PvdA. Nu wilde ik dui
delijk maken dat ik daarnaast wel veel
waardering heb voor Wim Kok als persoon.
Maar dat was dus absoluut niet negatief be
doeld tegenover Elco Brinkman".
„En dan mijn uitspraak dat het voor mij
geen automatisme is dat Elco premier
wordt. Daar ging aan vooraf dat ik hem zeer
prees. Vervolgens kwam ik op dat automa
tisme. Waar sloeg dat op? Dat sloeg erop
dat Elco Brinkman heel vroeg een grote be
lasting heeft gekregen. Veel mensen zeiden:
hier heb je dus de toekomstige premier van
Nederland. Maar hijzelf was de eerste om
vast te stellen dat die dingen in de verkie
zingen en de formatie worden uitgemaakt."
- Brinkman zelf was zaterdag allerminst
overtuigd van die goede bedoelingen. Hij
constateerde in alle TV-journaals dat u na
twaalf jaar premierschap moeite had met
afscheid nemen van de macht. Had u dan
niet even contact met elkaar gehad?
„Nee, dat contact is er niet geweest. Het is
een beetje jammer dat Frits Wester (voor
lichter van Brinkman, red.) er niet aan heeft
gedacht de telefoon te pakken. Ik kwam za
terdag om zes uur thuis van de dag met
Gorbatsjov. Toen zag ik pas in de krant en
in het nieuws dat er überhaupt een pro
bleem was. Toen was het al te laat."
Lubbers zegt 'niet nijdig' te zijn over de bit
se reactie van Brinkman. „Ach, Elco heeft
een enorm zware klus. Het zal je maar ge
beuren. Hij had de gehele week èn de cam
pagne èn de Arscop-affaire. Dat zit op za
terdag dan allemaal toch nog een beetje in
z'n botten. En dan komt die rare interpreta
tie van mijn uitspraken in Nova er over
heen. We zijn allemaal n
- Voor alle duidelijkheid: wie is nu de eerst
aangewezen CDA'er voor het premierschap?
„Brinkman, maar dat vergt uiteraard wel
een redelijk goeie verkiezingsuitslag. Dat is
ook de opvatting van Elco zelf. Ik heb dat
herhaaldelijk met hem doorgesproken. Er
zit geen wezenlijk licht tussen ons."
- Dus na 3 mei bent u niet meer beschikbaar
voor enigerlei functie in de vaderlandse poli
tiek?
i moeten knokken om allerlei zaken in het goeie spoor te krijgen. Dan maak ik me bezorgd als de PvdA
Lachend: „Dat hangt er vanaf. Als ze straks
een nieuwe commissaris van de koningin in
ZuidrHolland nodig hebben of zoiets, ben
ik misschien wel beschikbaar. Maar nu seri
eus: vvfat het premierschap betreft stond en
sta ik op het standpunt dat het na twaalf
jaar uil oogpunt van democratie beter is dat
er een wisseling van de wacht komt. Na
tuurlijk hoop ik vurig dat er weer een
CDA'er premier wordt en dat die Elco
Brinkman heet. Als ik deze opiniepeiling
van vandaag zie (het CDA zakt naar 28 ze
tels, red.) slaat mij af en toe wel een beetje
de angst om het hart".
ONZEKERHEID
Lubbers heeft wel een verklaring voor het
plotseling reusachtige verlies van het CDA.
Dat zou allereerst hebben te maken met
een alom heersende onzekerheid in de sa
menleving, als gevolg van de gestegen cri
minaliteit en de moeizame ontwikkeling
van de economie. „Daar komt dan bij dat
een wisseling in een partij een extra belas
tende factor voor de mensen is. Wat het ge
wicht van de ene en de andere factor is, is
dan verder moeilijk uit elkaar te houden.
Derde element is dat de inhoudelijke cam
pagne te lang achterwege is gebleven. Aan
dat laatste kan ik gelukkig iets doen."
De premier herinnert weer aan zijn uitspra
ken in Kerkrade óver de zijns inziens te
linkse koers van de PvdA. „Ook al had ik mij
eerst uitgesproken voor een kabinet van
CDA, PvdA en D66, toch vind ik dat ik het
recht heb kritiek te leveren op de PvdA. Na
tuurlijk mag die partij naar links gaan, maar
dan moet er wel tegenwicht komen. Bert de
Vries (minister van sociale zaken en werk
gelegenheid, red.) en ik hebben enorm
moeten knokken om allerlei zaken in het
goeie spoor te krijgen. Dan maak ik me be
zorgd als de PvdA nu weer met de politiek
in dit land naar links wil afslaan."
Daaruit mag niet worden afgeleid, voegt
Lubbers er haastig aan toe, dat hij alleen
maar positief staat tegenover de andere
grote partijen. „Ik ben er heel erg tegen dat
D66 wijzigingen wil brengen in de euthana-
sie-regeling. En ik vind het jammer dat de
WD de uitkeringen van zeventig naar zestig
procent wil verlagen. Dat is sociaal niet te
verantwoorden."
BLOK
Die kritiek op de PvdA heeft er inmiddels
wel toe geleid dat Kok afstand neemt van
het CDA. Hij wil samen met D66 een pro
gressief blok vormen en zal dan wel zien
wie er nog bij mag. Misschien wel de WD
in plaats van het CDA.
Lubbers erkent dat die kans op een paarse
coalitie nu groter is dan ooit. „Het is het
volste recht van Wim Kok om zich zo op te
stellen. Net zo goed als Hans van Mierlo
een voorkeur voor paars mag hebben. Maar
weet wel dat de verschillen tussen de PvdA
en de WD in sociaal-economisch opzicht
erg groot zijn. Als Kok met Bolkestein in zee
wil, zal hij de uitkeringen niet kunnen kop
pelen aan de lonen maar moet hij ze verla
gen. Ja, tenzij Bolkestein zwicht. Ik zou dat
prima vinden, want in dat opzicht is hij te
weinig sociaal, maar ik zie het hem eenvou
dig niet doen. Het hart van Bolkestein ligt
niet bij paars, evenmin als dat vari Kok:"
- Hoe zou Lubbers het vinden als voor het
eerst sinds 1917 de christen-democratie bui
tenspel komt te staan?
„Ik zeg weieens: een ramp voor het land.
Dat is wellicht een beetje overdreven, maar
er zitten echt heel slechte aspecten aan een
kabinet zonder CDA. Een voorbeeld: Ik heb
het al over de euthanasie gehad. Een paarse
coalitie zal de euthanasie uit het wetboek
van strafrecht schrappen. Daar zal het CDA
dan tegen stemmen, maar dat zal niets uit
halen. Die dingen gaan dus gebeuren en ik
denk dat dat heel slecht is. Dus zeg ik tegen
Hans van Mierlo: een paarse coalitie is voor-
jou misschien een mooi strategisch doel,
maar is het ook een goed maatschappelijk
doel? Zou je je niet nog eens bedenken."
- Van Mierlo pleegt daarop te antwoorden
dat het niet goed is voor het CDA om altijd
aan de macht te zijn. Macht corrumpeert.
Lubbers, bliksemsnel: „Het is ook niet goed
voor een partij om altijd buiten de macht te
staan. Dus zou het heel goed zijn als D66
nu weer eens in de regering komt. Aan onze
partij zal het niet liggen. Maar dan moet
Van Mierlo zich wel realiseren dat het CDA
een bestuurlijke partij is met een groot
maatschappelijk draagvlak en geen pure ge
tuigenispartij. Hans van Mierlo moet zich
realiseren wat hij aanricht als hij die as tus
sen een goed en democratisch bestuur en
tegelijk ook een verantwoordelijke samen-
positief kunnen worden gemobiliseerd. Op ~T"
het moment dat je die mensen niet positie! r
rfiifbiliseert, zul je £e tegenkomen in een— i
anti-houding tegenover politiek en alles.war
dies meer zij. Denk aan de boeren. Ik ga- M
randeer je dat de boeren heel snel de pouja
distische kant zullen uitgaan, als het CDA
niet meer in de regering zit".
- Loopt u met dit soort verhalen niet het risi
co dat u Brinkman nog meer in verlegenheid Pro
brengt? Dat men gaat denken dat als puntje
bij paaltje komt Ruud Lubbers toch nog j naa
steeds de baas is in het CDA en de koers uit- 28
stippelt? der
„Ik heb Elco Brinkman zelf naar voren ge- gei1
schoven als fractievoorzitter en politiek lei
der van het CDA. Dan kan ik toch niet in j
deze moeilijke weken mijn mond houden.
Het is mede op Elco's verzoek dat ik actief
ben in deze campagne. Dat bleek ook wel ili
Kerkrade vorige week. Hij was zichtbaar blij
dat ik daar was en dat ik een inhoudelijk
verhaal hield. Hij zei letterlijk tegen mij:
Hier kunnen we in de campagne mee voor
uit. En het is toch zo dat de minister-presi
dent een zekere autoriteit en een zeker ge
zag heeft. Als hij zich niet met de campagne
van zijn opvolger bemoeit, dan komt dat
over als koud, koel en kil. Dat zou niet goed
zijn."
linf
WIM STEVENHAGEN
PE T\NEEV€ KAMER T6R0(q WW VER*4fcZlHE«S#CK VOOR EEM VE&AT -
OVER, ft siTuAne ID gosma, zai WWRÈGELEIJ MEMÊN OM ONZE
JoUQWS PMR. BIT HW BoMPPE pOSITie, Te HALEN
Clinton pleit voor drie slag uit' principe
Hoewel de Verenigde Staten
een groter deel van de bevol
king naar de gevangenis sturen
dan enig ander land, heeft pre
sident Bill Clinton zich pal
achter de campagne voor
strengere gevangenisstraffen
geschaard. Onlangs verklaarde
hij zich een voorstander van
het 'drie slag uit' principe. Dat
betekent feitelijk dat iemand
die drie keer een ernstig mis
drijf begaat, tot levenslang
wordt veroordeeld.
Critici van het voorgestelde
'drie slag uit' systeem, een
term die in de honkbalsport
wordt gebruikt, wijzen erop
dat zwaardere straffen de
meest beruchte moorden van
het afgelopen jaar niet zouden
hebben voorkomen. Maar vol
gens opiniepeilingen heeft cri
minaliteit de economie ver-
drongen van de eerste plaats
op het zorgenlijstje van de
Amerikaanse kiezer. De mees
te Amerikanen geloven vast en
zeker dat misdadigers worden
vertroeteld. Liberale rechters
en naïeve reclasseringsambte-
naren zouden zelfs de grootste
schurken vrij over straat laten
lopen.
Vandaar dat wetgevers in de
Amerikaanse staten er in ijl
tempo steeds meer wetten
doorjagen die de misdaad met
behulp van strengere straffen
een halt moeten toeroepen. In
California is een wetsvoorstel
voor chemische castratie inge
diend: wie zich twee keer aan
verkrachting schuldig maakt,
moet volgens dit voorstel wor
den geïnjecteerd met een mid
del dat de geslachtsdrift onder
drukt. Wie zich vervolgens een
derde keer aan iemand ver
grijpt, kan in de elektrische
stoel belanden.
Met name de groeiende jeugd
criminaliteit baart de Amerika
nen grote zorgen. De gemid
delde leeftijd van misdadigers
die voor diefstal of inbraak
worden veroordeeld, bedraagt
17 jaar. In California ligt een
wetsvoorstel waarin jonge cri
minelen vanaf 14 jaar al ter
dood mogen worden gebracht.
Er gaan zelfs stemmen op voor
de herinvoering van openbare
executies. Sommige staten be
schouwen het 'drie slag uit'
systeem als te mild en overwe
gen de invoering van een 'twee
slag uit' systeem.
Hoeveel van deze
wetsvoorstellen het
uiteindelijk tol wet
zullen schoppen, is
nog onduidelijk.
Zeker is dat de sta
ten bezig zijn ruim
te te scheppen in
hun begroting voor
een ongekend
grootschalig pro
gramma voor de bouw van
nieuwe gevangenissen en de
uitbreiding van de 4.000 ge
vangeniscomplexen die Ameri
ka rijk is. De uitbreiding van de
celcapaciteit is de eerste stap
op weg naar de invoering van
langere vrijheidsstraffen.
Tot voor kort zaten gevange
nen in Amerika gemiddeld
maar 32 procent van hun straf
uit. Inmiddels is dit percentage
gestegen tot 42, maar met de
bouw van nieuwe gevangenis
sen wordt naar 75 procent ge
streefd. Uit onderzoek is geble
ken dat het voorgestelde 'drie
slag uit' systeem met verplich
te levenslange straffen ertoe
zal leiden dat de gevange
nispopulatie alleen al in Cali
fornia in de komende 35 jaar
met 225.000 zal groeien.
THE INDEPENDENT
Veel hulpverleners zetten
vraagtekens bij het nut van
langere gevangenisstraffen. Ze
bepleiten meer aandacht voor
de preventie van crimineel ge
drag, bijvoorbeeld in de vorm
van maatschappelijke begelei
ding en beter onderwijs.
Het is niet waar dat Amerika
een steeds gevaarlijker plek
wordt om te leven. Cijfers van
het ministerie van justitie laten
zien dat het aantal geweldsde
licten juist is gedaald. Maar zo
kijkt de gewone Amerikaan er
niet tegenaan. Bij een onlangs
gehouden opiniepeiling was
de helft van de ondervraagden
bang slachtoffer te worden van
een misdaad, vergeleken met
36 procent in 1988. Het feit dat
criminaliteit het hoofdbe
standdeel vormt van het lokale
televisienieuws, voedt de alge
mene atmosfeer van dreiging.
In Amerika wordt de roep om
draconische wetgeving dan
ook steeds luider, terwijl er
nauwelijks serieus wordt nage
dacht over de effectiviteit hier
van. Met zijn steun voor een
betere controle op wapenbezit
en het 'drie slag uit' wetsvoor
stel wil Clinton laten zien dat
hij hard en slagvaardig tegen
de criminaliteit optreedt.
De ironie wil echter dat het
voorstel voor verplichte le
venslange gevangenisstraf na
het plegen van drie ernstige
misdrijven in de praktijk juist
tot een toename van gewelds
delicten leidt. In Washington,
de enige staat waar de wet al in
werking is, hebben criminelen
met een strafblad weinig te
verliezen en gaan veel eerder
over tot het vermoorden van
potentiële getuigen en infor
manten. Ook aarzelen ze niet
om het vuur te openen op de
agenten die hen proberen te
WASHINGTON PATRICK
EN DAVID USBORNE