Johannes Vermeer schilderde snel Verdrinken in de papieren ruimten van Frans de Wit Brave navolgers van Mondriaan Cultuur Kunst 'Onder Leidse professoren' Mondriaan in Mo(nd)riaanshoofd JINSDAG 19 APRIL 1994 Jitgestelde Burcht Literair ^leiden. Het gesprek van Arjan Berben met de in Leiden geboren {schrijver Alfred Kossmann moest in februari wegens barre (weersomstandigheden worden afgelast. De schrijver gaat nu op "■donderdag 28 april met Berben in gesprek bij Burcht Literair, Burgsteeg 14, om 20.15 uur. ■Zangavond voor amateurs in The Duke leiden Voor de tweede maal organiseert de Streekmuziekschool Leiden Omstreken in samenwerking met Jazzcafé The Duke op 3 mei een zangavond voor amateurs. Begeleid door een pro- édzaalifessionele band kunnen zangers/zangeressen die avond een of 345°'twee standards zingen. Voor meer informatie is 's maandags avonds tussen acht en negen uur Dick Hermsen, coördinator lichte muziek van de streekmuziekschool te bellen: 071- 141041. De zangavond begint om half negen. Inschrijving Leidse Uitdag de irpettdLEiDENHet duurt nog even, tot zaterdag 10 september, maa ^^organisatie van de Leidse Uitdag werkt weer op volle toeren. Leidereer dan 120 verenigingen, instellingen en organisaties zullen zich op die dag voorstellen aan het publiek. Behalve de Pieters kerk is dit jaar ook de nabijgelegen Lokhorstkerk het decor voor al dit moois op (amateur)kunstgebied. De elfde Leidse Uitdag wordt 's avonds besloten met een gala-dansfestijn. Wie belang stelling heeft, dient zich spoedig te melden bij de werkgroep Leidse Uitdag, Kloksteeg 16, telefoon 071-131518. leiden Voor antropologisch onderzoek verbleef Irma Aarsman """feen jaar lang op het platteland van Zimbabwe. Zonder hulp en (zonder scrip! schoot zij vijftig uur film. Na veel knip- en plak- werk zijn de films 'The war of trees' en 'The living dead' het re sultaat. De eerste film toont de mobilisatie van plattelandsbewo ners om te strijden voor het behoud van hun omgeving. In de tweede film, over de rol van grootouders in het leven van de i Shona, zijn rituelen te zien die nog nooit door andere ploegen i zijn gefilmd. Aarsman vertoont haar films woensdagavond om acht uur in het Rijksmuseum voor Volkenkunde aan de Steen straat 1Voorafgaande houdt zij een lezing. Lezing over kunst en conflict lisse De kunstkring Duin- en Bollenstreek heeft morgen, woensdag 20 april, een sociëteitsavond in 't Huys Dever. G. van Ham houdt daar een lezing met als titel 'Verheven boven de re gels van de kunst'. Daarin komt de academische scholing van een kunstenaar en het onderliggende conflict met de verbeel ding aan de orde. En dit toegespitst op de kunst van de vorige eeuw. De lezing begint om kwart over acht. 'Kluiveduiker' in Pieterskerk leiden Skeletonderzoeker dr. G. Maat spreekt tijdens de laatste Pieterskerklezing van dit seizoen over zijn onderzoek van 17de- en 18de-eeuwse skeletresten die tijdens de restauratie van de Pieterskerk zijn blootgelegd. Het onderzoek gaf hem de bijnaam 'kluiveduiker'. Maat is als fysisch-antropoloog verbonden aan het Anatomisch Laboratorium van de Leidse universiteit. De le zing is op zondag 24 april om twee uur 's middags. Van der Nats en Rosemeiers te koop waarder Galerie Lancée in Waarder houdt t/m 15 mei een ver koopexpositie van werk van de Leidse Impressionisten. Behalve 25 werken van W.H. van der Nat (1864-1929) zijn er schilderijen en aquarellen van zijn Leidse tijdgenoten te koop als Chris van der Windt, Alexander Rosemeier, Lucas Verkoren, Arend Jan van Driesten en J.C. Roelandse. Waarder ligt aan de A12 (afslag Waarder/Driebruggen). De galerie is vrijdags, zaterdags en zon dags van twaalf tot vijf uur geopend. De aquarel 'Poortje te Oegstgeest' van W.H. van der Nat werd in 1911 voor het eerst tentoongesteld in de Leidse kunsthandel Sala. Het Leidsch Dagblad schreef erover: ,,Een poortje te Oegstgeest toont kwaliteiten van coloriet en gevoel voor stemming." afbeelding Tony Ross maakt prentenboek voor de Kinderboekenweek De Britse kinderboekenschrijver en illustrator Tony Ross maakt voor de komende Kinderboe kenweek het prentenboek voor de allerkleinsten. Het boekje, vertaald door Rindert Krom hout, is getiteld Towser en het Monsterei. De Kinderboeken week met als thema De Nacht wordt van 5 tot en met 15 okto ber gehouden, zo meldt de Stichting Collectieve Propagan da van het Nederlandse Boek (CPNB). Het nieuwe boek past in Rqss' reeks over het jongetje Joris en het hondje Towser. Een aantal Mauritshuis onderzoekt en restaureert Gezicht op Delft en Meisje: De zeventiende-eeuwse Nederlandse schilder Johannes Vermeer schilderde waarschijnlijk veel vlotter dan tot nu toe wordt aangenomen. Dit is de voorlopige conclusie van een groot onderzoek dat het Mauritshuis in Den Haag momenteel uitvoert. Het onderzoek loopt parallel met de restauratie van twee schilderijen van de kunste naar uit de Gouden Eeuw. tijen op het doek aanbracht. Pas daarna volgden de felle kleuren. Sommige kleurlagen bracht hij in snelle verfstreken in één keer De opknapbeurt van de twee doeken, Gezicht op Delft (1660) en Meisje met de parel (1660- 1665) die het museum sinds respectievelijk 1822 en 1903 in bezit heeft, begint op 10 mei. Het publiek kan de restauratie, zij het achter glas, volledig vol gen. duurt drie tot vier maanden. In 1995 en 1996 zullen de schoongemaakte wer ken deel uitmaken van de grote Vermeertentoonstelling die het Mauritshuis samen met de Na tional Gallery of Art in Washing ton organiseert. Over de kosten van de restauratie wil het muse um zich niet uitlaten. Vóórdat de daadwerkelijke schoonmaak begint, bestaat het werk vooral uit kijken naar de schilderijen, vertelt hoofdres taurator Jörgen Wadum. Goed kijken met het blote oog of on der de microscoop. Daarbij ont dekte hij dat Vermeer waar schijnlijk eerst de schaduwpar- Nu blijkt dat de schilder een veel sneller tempo had dan tot nog toe werd gedacht, rijst de vraag waarom Vermeer dan toch zo'n geringe produktie had. Zijn oeuvre bestaat maar uit ruim dertig doeken, waarvan er zich drie in het Mauritshuis bevinden. Ook ontdekten de restaurato ren, Wadum en Luuk Struick van der Loeff, dat Vermeer bij zijn Gezicht op Delft waar schijnlijk zand of grootkorrelig loodwit gebruikte om de huisjes een ruw uiterlijk te geven. Dat is niet gevonden in de lucht- of waterpartijen. Die vondst is ta melijk opmerkelijk, legt Wadum uit. Het wetenschappelijk on derzoek moet nu uitwijzen of ook Vermeers tijdgenoten ge bruik maakten van die metho den. Tot op heden, is daarvan weinig bekend. Bij de restauratie van de twee Restaurateur Jörgen Wadum bij 'het meisje' van de 17de-ei tie zal ze geen perzikhuidje krijgen, het craquelé blijft. Vermeers zullen de schilderijen vooral worden schoongemaakt. Daarbij geldt dat de ingrepen van de twee deskundigen zo ge ring mogelijk moeten zijn. Het gaat tenslotte om het behoud van de schilderijen en een opti male presentatie. Als de vergeelde vernislagen zijn weggehaald, zullen de schilderijen hun oorspronkelij ke helderheid weer terug krij gen. Bij het Meisje zal bij voor beeld ook het vieze witte waas op het voorhoofd verdwijnen. Ook zullen de groeven van het craquelé, die nu tamelijk don ker zijn, weer lichter worden. Een perzikhuidje krijgt het meisje echter nooit. De kleine scheurtjes op haar gezicht blij- Beide schilderijen zijn al va ker gerestaureerd - voor het beeldende kunst van die verhalen is ook voor te levisie bewerkt. De Britse editie van Towser en het Monsterei verschijnt pas in 1995. Ross heeft verschillende prij zen gewonnen. Voor Joris en de Bonestaak ontving hij een zilve ren penseel (1981). Towser en Sadie's verjaardag werd be kroond met de zilveren griffel (1985). Prijzen waren er ook voor Waar is mijn Potje (zilve ren griffel in 1987) en Susan en de kwelgeest (zilveren penseel 1987). Het Kinderboekenweekge schenk wordt zoals al eerder be kend werd, door Anke de Vries geschreven. za. 12.00-17.00 uur, do. 19.00-21.00 u Centrum Beeldende Kunst, Hoof Kerkgracht 19-21Leiden Beeldhouwers verdiepen zich in de gegevens ruimte en volume, beide begrippen kunnen bin nen deze discipline niet los van elkaar gezien worden. Een beeld - abstract of figuratief - komt pas goed tot zijn recht als bij voorbeeld de omringende ruim te met het beeld 'werkt'. Frans de Wit (Leiden, 1942) is al vanaf 1965 werkzaam als zelf standig beeldhouwer. In het Centrum Beeldende Kunst ex poseert hij nu tekeningen (ge- Mondriaan voor Zeeuws Museum middelburg» anp Met de aankoop van het olie verfschilderij Boom uit 1908/1909 heeft Zeeland voor het eersf een werk van Piet Mondriaan in bezit gekregen. „Juist omdat het de eerste is, zijn we er ontzettend mee inge nomen", meldde de directeur van het Zeeuws Museum I. Spaander deze week. Het is een vrij onbekend werk van Mon driaan. Het schilderij, met een afme ting van ruim 27 bij 38 centime ter, is recent opgedoken. Het komt uit de collectie van Con rad Kickert, beeldend kunste naar en kunstcriticus. Kickert en Mondriaan waren bevriend en verbleven samen onder meer in Parijs en, op uitnodiging van Jan Toorop, in de Zeeuwse bad plaats Domburg. Vermoedelijk is ook Het schilderij Boom in Domburg geschilderd. Zover bij Spaander bekend, is het schil derij slechts één keer eerder tentoongesteld, in 1945 in het Museum of Modern Art in New York. Het Zeeuws Museum kwam bij toeval op het spoor van het onbekende werk van Mondri aan tijdens voorbereidingen voor de tentoonstelling Mondri aan en Toorop temidden van hun tijdgenoten in Domburg. Die tentoonstelling in het Zeeuws Museum gaat op 17 september van start en duurt tot 15 januari. maakt van houtskool). Het zijn echte 'beeldhouwerstekenin gen', de associaties die deze op roepen zijn verwant aan de ge gevens 'ruimte en volume'. Op een plat vlak weet De Wit dit tot stand te brengen. De expositie laat zowel ab stracte als figuratieve tekenin gen zien. Mijn voorkeur gaat uit naar de abstracte werken omdat deze in vormentaal enorm krachtig zijn met een sterk sym bolisch karakter. Zoals bijvoorbeeld dé serie van drie, zonder titel uit 1991 (nummer 4 op de tentoonstel ling), van het materiaal geperst houtskool en pigment. De wer ken zijn klein van formaat (42,5 x 29,5 cm), maar hebben in de expositieruimte een groots ef fect. Je ziet een diepzwart vlak en het lijkt alsof je in een onme telijke diepte kijkt, het enige aangrijpingspunt is een klein wit gedeelte, waardoor het ge voel van 'verdrinken' in de zwarte massa verdwijnt. Op de meest linkse tekening is links boven namelijk een ruimte wit gelaten. Bij de andere twee is dit ook het geval, alleen is de witte ruimte hier te vinden bijna rechts onder. Door deze witte vlakken, die niet echt streng begrensd zijn, maar overvloeien in het zwarte vlak, ontstaat een associatie met ruimte. Het lijkt alsof je je in een donkere onbegrensde ruim te bevindt, met als enige moge lijkheid tot oriëntatie het witte gedeelte. Het oog wordt vanzelf naar het werk Boerhaave toont werk van familie Kamerlingh Onnes: Portretschilderijen en tekeningen die vader en zoon Kamerlingh Onnes maakten van verschil lende hoogleraren van de Leidse universiteit zijn tot en met 14 augustus te zien in het Leidse Museum Boerhaave. Bij de naam Kamerlingh Onnes wordt in het museum natuurlijk in de eerste plaats gedacht aan de beroemde Leidse fysicus Heike Kamer lingh Onnes, winnaar van de Nobelprijs voor Natuurkunde in 1913. Dat,twee van zijn naaste familieleden, Menso en Harm Kamerlingh res pectievelijk een broer en neef van de natuur kundige, zich op het gebied van de beeldende kunst hebben onderscheiden is minder bekend. Door hun familierelatie met de vermaarde hoogleraar waren zowel Menso als Harm goed bekend met het Leidse professorenkorps. Dat heeft geleid tot een aantal portretten die opval len door hun intieme sfeer en ongedwongen ka rakter. Zo beeldde Menso de Nobelprijswinnaar Hendrik Antoon Lorentz uit, staande voor het schoolbord in de collegezaal, terwijl Harm de beroemde Albert Einstein portretteerde in een gemakkelijke stoel met een sigaar tussen de vin gers. De werken zijn eigendom van Museum Boer haave en de Leidse Universiteit. Ze hangen nor maal op plekken die voor het publiek beperkt toegankelijk zijn. Met de tentoonstelling 'Onder Leidse professoren' wil het Museum Boerhaave een representatieve keuze uit de hoogleraren- portretten presenteren aan een breder publiek. iwiitfWMBM mondriaanshoofd Schapen trekken zich weinig aan van het portret van Piet Mondriaan op molen De Swaen in het Zeeuwse dorpje Moriaans- hoofd. Het gehucht op Schouwen-Duiveland heeft zichzelf ter gelegenheid van het Mondriaanjaar omgedoopt in Mondriaanshoofd. foto ani beeldende kunst Piet Mondriaan was niet vrij van totalitaire neigingen. Legde hij zichzelf al een barse tucht op door alleen .maar strepen en vlakken te schilderen, hij hoop te ook vurig dat na hem iedere kunstenaar voorgoed volgens zijn strenge methodiek zou schilderen. De Russen El Lis- sitzky en Kazimir Malevich, geestverwanten van Mondriaan, hadden zo rond 1920 niet min der wereldomvattende preten ties. Graag hadden zij gezien dat hun constructivistische schilderstijl tot enige en officiële van de in 1917 gestichte Sowjet- republiek was verheven. Helaas voor hen had Jozef Stalin een heel andere smaak. Toch kregen Mondriaan, Lis- sitzky en Malevich gedeeltelijk hun zin: de posthume nawer king van hun oeuvre was zo groot, dat er tot op heden nog altijd schilders voortwerken in devote navolging van de grote meesters. In 1988 was in Stede lijk Museum de Lakenhal reeds een omvangrijk overzicht te zien van kunstenaars die in de na-oorlogse periode op z'n Mondriaans voortwerkten, deze maand presenteert het Leidse 'Mecenas Art Consultancy' op nieuw een soortgelijke expositie met recent werk van drie tradi tionele constructivisten. Estella de Boer is de oudste van het trio, en oud genoeg om Mondriaan en de zijnen zelf ge kend te hebben. Zij schildert eenvoudige gouaches, waarin zich, ondanks de zelfopgelegde beperking tot simpele geometri sche vormen, een redelijk sub tiel kleurgevoel openbaart. Dat is bij haar collega Henk van Trigt minder het geval. Zijn schilderijen zijn koel en kli nisch, op het steriele af. Minder steriel, maar wel stereotype zijn de doeken van Hans van Rhoon, de jongste van het stel. Hier hebben we te maken met een echte epigoon. Zijn doeken zijn onverbloemde imitaties naar El Lissitzky, en je vraagt je af: zou zijn grote voorbeeld nu laatst in de jaren vijftig en zestig - maar die ingrepen zijn volgens de huidige maatstaven niet zo goed uitgevoerd. Zo blijkt bij Gezicht op Delft een vernis ge bruikt te zijn dat men nu niet bepaald soort lak op basis van luizenvleugels ingestopt. Waar om die lak werd toegevoegd is niet bekend. Zeker is, dat het geen succes was. Tijdens een eerdere schoon maakbeurt van het Meisje is ook een balsemoplossing ge bruikt die niet zo succesvol was. Daardoor werden de scheuren van het craquelé veel zwarter dan anders het geval was ge weest. Opmerkelijk is ook dat bij de laatste ingreep de signa tuur van Vermeer is geretou cheerd. Of die 'verbetering' on gedaan gemaakt zal worden, is nog onderwerp van discussie. Wadum verwacht echter dat de toegevoegde retouches worden weggehaald. Hoeveel jaar de schilderijen na de komende restauratie weer meekunnen, is moeilijk te zeg gen. De restaurator durft na enig aandringen een schatting te maken die tussen de zestig en honderd jaar ligt. De huidige bewaarcondities - weing UV- licht, een constante tempera tuur - en het feit dat de schilde rijen niet vaak reizen, moeten daarvoor zorgdragen. eindigt tenslotte in het derde werk, maar wordt direct weer teruggestuurd naar het eerste. Andere abstracte werken roe pen landschappelijke ties of architectonische i op. Ook hier voert De Wit je mee in onmetelijke of juist be grensde ruimtes. De tekeningen laten ook duidelijk de kracht van de arm zien, grote vegen bepalen de vormgeving. In de publikatie/catalogus bij de ten toonstelling schrijft de gastcura- tor dat er getekend is vanuit de arm en schouder en niet vanuit de hand en pols. Hij heeft voor deze expositie die tekeningen uitgekozen die hij eenvoudig weg mooi vond. Over smaak valt uiteraard te twisten, maar bij het merendeel van de keuze, sluit ik mij aan. Londen krijgt Gielgudtheater LONDEN Rtr Een theater in Londen wordt genoemd naar Sir John Gielgud, een van de belangrijkste Britse acteurs van deze eeuw, die vori ge week 90 jaar werd. Gielgud zal het voormalige theater The Globe aan de Shaf tesbury Avenue, in het centrum van de Londense theaterwijk West End, volgens plan in okto ber zelf opnieuw openen. In het theater worden vooral werken van Shakespeare opgevoerd. De eerstvolgende produktie zal Hamlet zijn in de bewerking van regisseur Sir Peter Hall. Gielgud is sinds 1929 als gisseur of acteur betrokken ge weest bij 16 produkties theater dat voortaan zijn draagt. het werkelijk gewild hebben dat hij op deze wijze werd gekloneerd, of zou hij zich omdraaien in zijn graR Navolging, uit bewondering, van een beproefde schilderstijl levert doorgaans uitstekende re sultaten op, zolang een leerling maar niet vervalt in de inhouds loze nabootsing van de manier tjes van de meester. Juist dat laatste is de makke in het werk van De Boer, Van Rhoon en Van Trigt. Ze halen niet de tintelen de spiritualiteit van hun voor beelden en het is dan ook de vraag, of de aartsvaders van het constructivisme deze braafheid voor ogen hadden, toen zij hondsbrutaal droomden over de wereldheerschappij van hun artistieke opvattingen. Brooks verbijsterd muziek.recensie louis du mouun Garth Brooks The Stillwater Band Voor programma: Martina MacBride Gehoord: 17/4, Ahoy', Rotterdam. Countryzanger Garth Brooks, in vijf jaar tijd uitgegroeid tot 's werelds best verkopende pla- tenartiest, staat vooral voor een kordate afrekening van de ou bolligheid die Nashville zo lang heeft beheerst. Muzikaal avon- turiert de voormalige nacht clubuitsmijter graag buiten de platgetreden paden en hij heeft beter (of in elk geval eerder) dan vele van zijn genregenoten be grepen dat het visuele vermaak op het podium niet mag achter blijven. Countryminnend Ne derland gaf in Ahoy' het 32-jari- ge fenomeen uit Yukon, Oklahoma een onthaal dat zijn stoutste verwachtingen overtrof. Via onder meer MTV en di verse concertvideobanden was zijn faam als revolutionaire nieuwkomer al vooruitgesneld, maar zelf was Brooks nog niet aan het buitenland toegeko men. In de eerste plaats omdat hij thuis de vraag amper kon bijbenen. Daarnaast toch ook, omdat hij meende dat de rest van de wereld op hem als 'all American boy next door' niet echt zat te wachten. Ahoy' maakte hem binnen de kortste keren duidelijk dat hij zich daarin had vergist. De aan passingen die Brooks zich had getroost om het 'Rotterdam' niet te moeilijk te maken bleken totaal overbodig. Want de 8500 fans wisten beter raad met zijn verbale kwinkslagen dan hij had gedacht, om nog maar te zwij gen van zijn repertoire. Al bij het vijfde nummer "American Honky-Tonk Bar Association* brulde heel Ahoy' al met hem Is Garth Brooks nog wel country? Toch meer dan hij op het eerste gehoor (inclusief songs van Elton John en Billy Joel) doet vermoeden. Dankzij met name violist Dave Gant en stcelguitarist Steve McClure en ook omdat GB bijna uitsluitend zingt over direct herkenbare al ledaagse emoties. Brooks' pit maakt hem voor de niet-coun- try-liefhebber genietbaar en voor de doorgewinterde coun- try-consument verfrissend. Hen betere ambassadeur kan Nasvil- le zich nauwelijks wensen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 19