'Wij zijn hier roomser dan de paus' De FIOD mag heel veel =r>< Guardia di Finanza, de Italiaanse waakhond 9 9 Binnenland BAANDAG 18 APRIL 1994 iemand weet hoeveel zwart ?ld er jaarlijks in Nederland m gaat. Wel zijn er schattin- :n. CDA-kamerlid en belas- ngspecialist Vreugdenhil oudt het op vijftien miljard al ien aan belastingfraude. Be- tidsmedewerker Van Vondelen an de dienst Inspectie Arbeids- erhoudingen van Sociale Za- en heeft zijn minister eens oorgerekend dat zeker voor wordt gefraudeerd dan de A'el eens genoemde 26 miljard. de Amsterdamse econoom leertje meent dat het zwarte en rijze circuit zo'n honderd mil jard omvat: twintig procent van het nationaal inkomen. Blijkens peilingen is een grote meerderheid van de Nederlan ders voor het aanpakken van fraudeurs. Een van de belang rijkste diensten daarvoor is de FIOD. Die beschikt over tal van bevoegdheden en dwangmid delen. Sommige mag de FIOD op eigen houtje inzetten, voor andere is toestemming van een officier van justitie, een rechter commissaris of een rechtbank nodig. Een mime greep uit het FIOD-arsenaal: Administraties van verdachte particulieren, banken, bedrijven en zelfstandigen (belastingadvi seurs bijvoorbeeld) bekijken. Diezelfde administraties bekij ken op gegevens over andere verdachten (bijvoorbeeld klan ten van banken of bedrijven). Getuigen en verdachten ver horen. Verdachten aanhouden en in verzekering stellen (achter de tralies zetten). Verdachten in voorlopige hechtenis laten nemen (achter de tralies houden nadat de in verzekeringstelling is afgelo pen). Plaatsen betreden als dat vol gens de FIOD-beambte nodig is om zijn werk goed te kunnen doen. ORGANISATIESTRUCTUUR VAN DE FIOD werknemers: 141 Hoofdtaak: Verzamelen en bewerken van informatie, die nodig is bij het toetsen van aangiften en deze doorgeven aan de lokale eenheden. 1: Bureau voor Persoons gebonden Informatie (PGI) Verzamelen en verwerken van feitelijke gegevens bij overheid en bedrijfsleven: heeft iemand een bron van inkomsten? heeft iemand meer uitgegeven dan op grond van aangegeven inkomen verwacht mag worden? etc. 2: Bureau voor Groeps gebonden Informatie (GGI) Verzamelt en bewerkt informatie over min of meer homogene groepen belastingplichtigen. 3: Bureau Fiscaal Technische Informatie (FTI) Verzamelt en bewerkt informatie f over interpretatie en toepassing ■H van rechtsregels over heffing, controle en invordering van J 14» belastingen (jurisprudentie en 92 beleidsstandpunten) werknemers: 296 Hoofdtaak: Verrichten van opsporings- onderzoeken indien vermoeden bestaat dat onjuiste aangiften zijn gedaan op gebied van inkomsten-, omzet-, loon-, vennootschaps belasting. Onderhoudt ook kontakten met buitenlandse opsporingsdiensten met een overeenkomstig takenpakket. werknemers: 224 Hoofdtaak: Instellen van opsporings- onderzoeken naar overtreding bij invoer, uitvoer of doorvoer van goederen en op het gebied van accijnzen. Voert haar taak uit met 12 opsporingsteams Elf op regionaal niveau: Groningen, Zwolle, Arnhem, Utrecht, Amsterdam, Heemskerk, Rijswijk (ZH), Rotterdam, Roosendaal, Eindhoven, Sittard. Een op centraal niveau (Haarlem). Dit team voert vooral boven- regionale en internatio nale onderzoeken uit. 1' Voert haar taak uit met 8 opsporingsteams Zes op regionaal niveau: Amsterdam, Arnhem, Enschede (dependance Groningen). Rotterdam, Roosendaal, Weert. Twee op centraal niveau (Haarlem) Dit team voert vooral boven regionale en internationale onderzoeken uit. Opsporingsresearch en Vertaalbureau Huiszoeking doen (gericht zoeken naar vooral paperassen, desnoods door kasten open te breken). Inbeslagneming (meestal bij huiszoeking: de FIOD neemt stapels papieren mee). Afluisteren van telefoonge sprekken van verdachten. Beslag leggen op vorderingen (meestal het blokkeren van bank- of girorekeningen van verdachten). Daarnaast mag de Douanere cherche onder meer: Vervoermiddelen en goederen onderzoeken. Vervoermiddelen, kisten, krat ten enz. verzegelen. Vervoermiddelen en personen die goederen vervoeren staande houden. In sommige gevallen vuurwa pens gebruiken. De FIOD put uit zo'n 150 bron nen. Verreweg de belangrijkste is de belastingdienst, die 95 pro cent van de fraudevermoedens aanlevert. Daarnaast krijgt de FIOD gegevens van verzeke ringsmaatschappijen. uitgeve rijen, notarissen, banken, de Rijksdienst voor het Wegver keer, Kamers van Koophandel, de BUMA en ook ontvangt de dienst 'klikbrievenvan burgers en bedrijven. De belastingplichtige mag op papier informeren of van hem gegevens zijn vastgelegd. Hij moet dan een brief naar de FIOD sturen met daarin per soonlijke gegevens als naam, adres en §pfi-nummer. Het ant woord staat bij voorbaat vast: volgens de wet Persoonsregi straties wordt aan een verzoek om kennisneming van 'in be ginsel geen gevolg gegeven'. Een verdachte wordt op z'n vroegst na tien jaar uit de com puter gewist. Formeel zijn gegevens van de fiscus ook geheim voor over heidsinstellingen. De minister van financiën heeft echter aan tientallen diensten ontheffing verleend. Een greep: sociale diensten, bedrijfsverenigingen, GAK, GMD. CRI, AID en ABP. Zelfs het Produktschap voor Margarine, Vetten en Oliën, de Raden voor de Kinderbescher ming en de Stichting 1940-1945 mogen in bepaalde gevallen in de FIOD-computer kijken. o zien ze er dus uit. Gewone, ardige mannen. Wat wij doen is een wildwest, verzekeren ze. We ouden ons altijd aan de regels, nderstrepen ze nog krachtiger. Ze ebben het wel eens moeilijk met en beslissing die mensen ellende ezorgt. Maar spijt achteraf? Nee, at niet. Het belang van het nderzoek weegt het zwaarst. -w- errit Boom en Jelle de Jong be- E I gonnen hun loopbaan bij de ge- wone belastingdienst. „Als wat ben nog heette adspirant-schrijver van 's rAItijks belastingen", verklaart Boom plechtig, i naar met een lachende twinkeling in de (gen. Via interne opleidingen beklommen de ladder, ze rolden bij toeval in het frau- ;werk en zijn sinds 1989 teamleider, am in Arnhem bij de Douanerecherche, Jong in Utrecht bij de Fiscale Recherche. Het zijn de spectaculairste Fiod-onderde- :n. Toen onlangs een record-drugsvangst gedaan, was dat het werk van de Dou- ierecherche. En toen het Van der Valk- i werd overrompeld, stond de Fisca- Recherche in het voorste gelid. Aan de iscale en de Douanerecherche dankt de- iod haar faam als knokploeg van de lpelas- igdienst. i De Utrechtse belastingadviseur Feringa I joemt de FIOD fanatiek, zijn collega Ha- |L lermehl vindt de dienst nietsontziend. Die isie delen ze met veel belastingadviseurs 'id n advocaten die het FIOD-bijltje geregeld an lanteren. 'ere cn Boom en De Jong zien het anders. „Om ujt e beginnen", zegt De Jong, „is het niet alle- haal wildwest. Eigenlijk is het meeste ge- toon werk, puzzelen." Veel snuffelen in is toeken en computerbestanden, proberen jan te tonen dat er met de cijfers is gerom- „Maakt u even uw tas open en laat ons de koopbon zien". Menig Italiaan krijgt dit te horen bij het verlaten van een winkel, bar of restaurant. Ook een argeloze, aan zijn ijsje likkende toerist kan plotseling oog in oog staan lmet agenten van de Guardia di Finanza, die willen weten of de lekkernij al dan niet zwart is verhandeld. De gouden vlammen, zoals de militairen van de Guardia di Finanza worden genoemd, zijn de schrik van belasting ontduikend Italië. Ze hebben genoeg werk, want geschat wordt dat de.Italianen jaarlijks een bedrag van 360 miljard gulden, 28 procent van het bruto nationaal produkt, niet opgeven aan de fiscus. Voor Nederland is het nog een angstvisioen: een FIOD die het recht krijgt passanten aan te houden en na te gaan of ze voor hun aankoop wel de juiste BTW hebben betaald. Maar zelfs bij onze zuiderburen, die ook worstelen met een uit de hand lopend financieringstekort en een traditie van belastingontduiking krijgt het idee steun. Bij vertrek van een Brussels of Antwerps terrasje is het maar beter het bonnetje te bewaren. De diverse Italiaanse regeringen hebben het inkomstenverlies door de gigantische fraude altijd gecompenseerd door het uitvaardigen van nieuwe, vaak indirecte belastingen. Italië heeft er nu zo'n tweehonderd en daarmee is de behoefte aan de Guardia di Finanza alleen maar toegenomen. „De Guardia di Finanza". zo zegt kapitein Pierdomenico, „is een unieke organisatie. Nergens in de wereld bestaat een militair korps dat fiscale en juridische politie-activiteiten verenigt met actieve controle op de inning van de verschillende belastingen." De Guardia di Finanza heeft haar werkterrein de laatste decennia enorm uitgebreid, ook al is haar oorspronkelijke taak van grenscontrole nog steeds zeer belangrijk. Vooral de jacht op sigarettensmokkelaars - uitgevoerd met een hypermoderne vloot, vliegtuigen en helikopters - spreekt tot de verbeelding. In 1992 werd 842 ton gesmokkelde sigaretten in beslaggenomen. In 1976 werd de hinanz/i ingeschakeld bij het bestrijden van kapitaalvlurht en kreeg ze de bevoegdheid om zelfstandig bankrekeningen te controleren en 'overvallen' te plegen op fabrieken, bedrijven en winkels. In de jaren daarna heeft het korps dankzij verschillende wetswijzigingen nieuwe instrumenten in handen gekregen om de grote belastingontduikingen de financiële activiteiten van de georganiseerde misdaad te bestrijden. De controle van koopbonnen in de nabijheid van winkels (in 1992 ruim een miljoen) en van de papieren horend bij goederentransport over weg en water (in 1992 800.000) blijft echter een van de hoofdactiviteiten van de Guardia di Finanza. Dat een rijkaard met zijn peperdure Ferrari Testarossa het parkeerverbod negeerde, bracht de Guardia di Finanza op een idee. Rustig wachtten de beambten op zijn terugkeer. Waarna ze onder grote publieke belangstelling alle tijd namen om de bonnetjes van 's mans aankopen grondig te in specteren. FOTO PI TIRL O Dl Wil* meld. Toch tast zelfs het thuisfront wel eens in het duister. Booms dochter zag eens hoe in een TV-film een Amerikaanse recher cheur kussens kapot trok, op zoek naar be wijsmateriaal. „Pappa", wilde ze weten, „doe jij dat ook zo?" Nee dus. Maar leuk is het FIOD-werk wel, vinden de teamleiders. Hun medewerkers kennelijk ook: het ziekteverzuim is laag. De verdien sten zijn bovendien niet slecht en dat is, zeggen Boom en De Jong, in overeenstem ming met het vrij hoge opleidingsniveau van hun mensen vergeleken met andere opsporingsdiensten. Een gewone recher cheur kan schaal 11 bereiken (minimaal 4945, maximaal 6981 gulden bruto per maand), een teamleider schaal 14 (mini maal 7439, maximaal 9543 gulden). Goudsmokkel „Fraude is vaak heel slim opgezet. Dan geeft het voldoening als je ze te slim af bent", vertelt De Jong. Leuk vindt Boom nog steeds een goudsmokkelzaak uit 1993. Dat verdachten zijn gepakt was mooi, maar nog meer plezier beleefde hij aan de manier waarop die smokkelarij in kaart is gebracht, opgerold en afgehandeld. Het spel dus, meer nog dan de knikkers. Geen dag is hetzelfde, soms wordt je ge leefd. Maar die afwisseling bevalt de team leiders wel. „Vroeg mijn bed uit", begint Booms samenvatting van een recente werk dag. „Naar het verzameladres. Op uur U willen we binnentreden op het onderzoeks- adres. Niemand aanwezig. Twee minuten later weten we waar de eigenaar van het pand is. Die trommelen we op. We krijgen koffie en de eigenaar vertelt dat hij gaat ver huizen". „Als hij hoort dat ik een kattenliefhebber ben, vraagt hij of ik een Siamees wil overne men. Ik zeg: nee, we hebben thuis al twee katten. Terug op kantoor. Wat telefoontjes. Ik bespreek met een koppel rechercheurs een onderzoek, bespreek met een officier van justitie een andere zaak. Nog een ge sprek over een nieuwe interieurverzorgster en dan vroeg naar huis, want ik moet nog overleggen over een scholenfusie". Het lijkt een gewone werkdag van een ge wone werknemer met een leidinggevende functie. Met één uitzondering: 'binnentre den op het onderzoeksadres'. Daaruit blijkt dat de FIOD vergaande bevoegdheden heeft. Zo mogen fiscale speurneuzen gegevens bij bedrijven opvragen. Soms niet eens om dat dat bedrijf zelf verdacht is, maar om be wijzen tegen iemand anders te verzamelen. De Jong: „Het komt voor dat we bij een be drijf iets zoeken over een bepaalde debiteur (die nog een rekening moet betalen), maar dat we diens naam niet bekend willen ma ken" - om te voorkomen dat cle verdachte een seintje krijgt. Als een administratie niet al te groot is, kan de FIOD het complete debiteurenbe stand opvragen. Daarin kan, naast de ge zochte gegevens, nog meer 'leuks' voorko men. Soms helpt een boekhouder een handje. Boom: „Dan kan het voorkomen dat je over A iets zoekt en ook over B iets vindt". De Jong: „Zo'n tip kun je natuurlijk niet laten liggen, maar we komen nergens stie kem achter". Boom: „Zulke dingen zijn volkomen legi- Klopt. De FIOD mag dat. En nog veel meer. Velen vinden dat geen probleem. „Over het algemeen vinden mensen fraude bestrijding heel goed, zolang het henzelf maar niet treft", weet Boom. „Verdachten zijn natuurlijk niet zo tevreden", vult De Jong aan. „In het begin hebben die wel eens een grote mond. Het is me zelfs overkomen dat iemand naar m!n stropdas vloog". Klachten Zo'n verdachte ziet de FIOD-beambte als vijand. Toch hebben de twee teamleiders naar eigen zeggen wel degelijk oog voor het belang van de verdachte. Dat ze nog nooit een klacht aan hun broek hebben gehad, bewijst dat wel, vinden ze. Bovendien is het FIOD-optreden vastgelegd in een web van regels en zijn de rechercheurs ervaren be ambten. Er kan dus niets misgaan, moeten we kennelijk begrijpen. Op twee momenten kan het belang van FIOD-klantjes niettemin in het gedrang ko men. Om le beginnen bij een verhoor. Wie als getuige wordt «gehoord, moet in principe vertellen wat hij weet over iemand anders. Maar wie verdachte is, hoeft zichzelf niet op te knopen. Moeilijk wordt het als de FIOD een getuige aan de tand voelt, die dingen vertelt waardoor hij zelf verdachte wordt. Gespecialiseerde advocaten zeggen dat de FIOD daarmee nogal losjes omgaat. Boom bestrijdt dat: „Als ik zie aankomen dat een getuige zichzelf kan gaan belasten, dan hoor ik hem liever als verdachte". Het punt is dat een verdachte het recht heeft de kaken op elkaar te houden. De Jong: „Daarin zijn we roomser dan de paus. We hebben niks aan gemieter ach teraf'. Gemieter is in zo'n geval: als de ad vocaat aantoont dat iemand door toedoen van de FIOD zijn eigen hoofd in de strop heeft gestoken. Dan veegt de rechter de zaak van tafel en gaat de verdachte vrijuit. Van groot belang is ook de beslissing om een verdachte wel of niet op te sluiten. Ad vocaten kennen dramatische voorbeelden van mensen die ten onrechte of onredelijk lang in het cachot zaten. Onzin, zeggen Boom en De Jong, ook daarmee gaat de FIOD heel zorgvuldig om. De Jong: „Je moet het belang van het on derzoek afwegen tegen de ellende voor een verdachte en zijn gezin. Emotioneel is dat wel eens moeilijk. Maar achteraf heb ik nooit spijt van een beslissing. Het onder zoeksbelang staat voorop". Zo ook bij een zaak die mis liep. De Jong: „In onze brievenbus vonden we eens een kasboek. Daarin stonden aantekeningen als 'zwart geld' en 'niet boeken'. We gingen aan de slag en er is ook iemand aangehouden Later bleek dat er met dat kasboek verder niets aan de hand was. Een vriendje van een gefrustreerde werknemer had die aan- tekeningen in dat kasboek gezet en het vei volgens bij ons afgeleverd. We zijn heel zorgvuldig te werk gegaan, maar zoiets kun je toch niet weten? Het was wel heel verve lend". Het thema keert herhaaldelijk terug: de FIOD houdt zich strikt aan de regels. En als er iets mis loopt: heel vervelend, maar niet onze schuld. Jammer maar helaas. Volgen de zaak. Dit is de tweede van zes afleveringen over de FIOD. De artikelen werden ge schreven door Louis Burgers, Henk van» Ess, Ronald Frisart en Raymond Peil. Mor gen: Resultaat van FIOD-onderzoeken komt niet vaak voor de rechter. Boom (I) en De Jong: 'Verdachten hebben in het begin hebben wel eens een grote mond. Het is me zelfs overkomen dat iemand me naar mijn stropdas vloog'.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 5