'Wij zijn hier roomser dan de paus'
De FIOD mag heel veel
=r><
Guardia di Finanza,
de Italiaanse waakhond
9 9
Binnenland
BAANDAG 18 APRIL 1994
iemand weet hoeveel zwart
?ld er jaarlijks in Nederland
m gaat. Wel zijn er schattin-
:n. CDA-kamerlid en belas-
ngspecialist Vreugdenhil
oudt het op vijftien miljard al
ien aan belastingfraude. Be-
tidsmedewerker Van Vondelen
an de dienst Inspectie Arbeids-
erhoudingen van Sociale Za-
en heeft zijn minister eens
oorgerekend dat zeker voor
wordt gefraudeerd dan de
A'el eens genoemde 26 miljard.
de Amsterdamse econoom
leertje meent dat het zwarte en
rijze circuit zo'n honderd mil
jard omvat: twintig procent van
het nationaal inkomen.
Blijkens peilingen is een grote
meerderheid van de Nederlan
ders voor het aanpakken van
fraudeurs. Een van de belang
rijkste diensten daarvoor is de
FIOD. Die beschikt over tal van
bevoegdheden en dwangmid
delen. Sommige mag de FIOD
op eigen houtje inzetten, voor
andere is toestemming van een
officier van justitie, een rechter
commissaris of een rechtbank
nodig. Een mime greep uit het
FIOD-arsenaal:
Administraties van verdachte
particulieren, banken, bedrijven
en zelfstandigen (belastingadvi
seurs bijvoorbeeld) bekijken.
Diezelfde administraties bekij
ken op gegevens over andere
verdachten (bijvoorbeeld klan
ten van banken of bedrijven).
Getuigen en verdachten ver
horen.
Verdachten aanhouden en in
verzekering stellen (achter de
tralies zetten).
Verdachten in voorlopige
hechtenis laten nemen (achter
de tralies houden nadat de in
verzekeringstelling is afgelo
pen).
Plaatsen betreden als dat vol
gens de FIOD-beambte nodig is
om zijn werk goed te kunnen
doen.
ORGANISATIESTRUCTUUR VAN DE FIOD
werknemers: 141
Hoofdtaak: Verzamelen en
bewerken van informatie, die
nodig is bij het toetsen van
aangiften en deze doorgeven
aan de lokale eenheden.
1: Bureau voor Persoons
gebonden Informatie (PGI)
Verzamelen en verwerken van
feitelijke gegevens bij overheid
en bedrijfsleven: heeft iemand
een bron van inkomsten? heeft
iemand meer uitgegeven dan op
grond van aangegeven inkomen
verwacht mag worden? etc.
2: Bureau voor Groeps
gebonden Informatie (GGI)
Verzamelt en bewerkt informatie
over min of meer homogene
groepen belastingplichtigen.
3: Bureau Fiscaal Technische
Informatie (FTI)
Verzamelt en bewerkt informatie
f over interpretatie en toepassing
■H van rechtsregels over heffing,
controle en invordering van
J 14» belastingen (jurisprudentie en
92 beleidsstandpunten)
werknemers: 296
Hoofdtaak: Verrichten van
opsporings- onderzoeken
indien vermoeden bestaat dat
onjuiste aangiften zijn gedaan
op gebied van inkomsten-,
omzet-, loon-, vennootschaps
belasting.
Onderhoudt ook kontakten met
buitenlandse opsporingsdiensten
met een overeenkomstig
takenpakket.
werknemers: 224
Hoofdtaak: Instellen van
opsporings- onderzoeken naar
overtreding bij invoer, uitvoer of
doorvoer van goederen en op het
gebied van accijnzen.
Voert haar taak uit met 12
opsporingsteams
Elf op regionaal niveau:
Groningen, Zwolle, Arnhem,
Utrecht, Amsterdam,
Heemskerk, Rijswijk (ZH),
Rotterdam, Roosendaal,
Eindhoven, Sittard.
Een op centraal niveau
(Haarlem). Dit team voert vooral
boven- regionale en internatio
nale onderzoeken uit.
1'
Voert haar taak uit met 8
opsporingsteams
Zes op regionaal niveau:
Amsterdam, Arnhem,
Enschede (dependance
Groningen). Rotterdam,
Roosendaal, Weert.
Twee op centraal niveau
(Haarlem)
Dit team voert vooral boven
regionale en internationale
onderzoeken uit.
Opsporingsresearch en Vertaalbureau
Huiszoeking doen (gericht
zoeken naar vooral paperassen,
desnoods door kasten open te
breken).
Inbeslagneming (meestal bij
huiszoeking: de FIOD neemt
stapels papieren mee).
Afluisteren van telefoonge
sprekken van verdachten.
Beslag leggen op vorderingen
(meestal het blokkeren van
bank- of girorekeningen van
verdachten).
Daarnaast mag de Douanere
cherche onder meer:
Vervoermiddelen en goederen
onderzoeken.
Vervoermiddelen, kisten, krat
ten enz. verzegelen.
Vervoermiddelen en personen
die goederen vervoeren staande
houden.
In sommige gevallen vuurwa
pens gebruiken.
De FIOD put uit zo'n 150 bron
nen. Verreweg de belangrijkste
is de belastingdienst, die 95 pro
cent van de fraudevermoedens
aanlevert. Daarnaast krijgt de
FIOD gegevens van verzeke
ringsmaatschappijen. uitgeve
rijen, notarissen, banken, de
Rijksdienst voor het Wegver
keer, Kamers van Koophandel,
de BUMA en ook ontvangt de
dienst 'klikbrievenvan burgers
en bedrijven.
De belastingplichtige mag op
papier informeren of van hem
gegevens zijn vastgelegd. Hij
moet dan een brief naar de
FIOD sturen met daarin per
soonlijke gegevens als naam,
adres en §pfi-nummer. Het ant
woord staat bij voorbaat vast:
volgens de wet Persoonsregi
straties wordt aan een verzoek
om kennisneming van 'in be
ginsel geen gevolg gegeven'.
Een verdachte wordt op z'n
vroegst na tien jaar uit de com
puter gewist.
Formeel zijn gegevens van de
fiscus ook geheim voor over
heidsinstellingen. De minister
van financiën heeft echter aan
tientallen diensten ontheffing
verleend. Een greep: sociale
diensten, bedrijfsverenigingen,
GAK, GMD. CRI, AID en ABP.
Zelfs het Produktschap voor
Margarine, Vetten en Oliën, de
Raden voor de Kinderbescher
ming en de Stichting 1940-1945
mogen in bepaalde gevallen in
de FIOD-computer kijken.
o zien ze er dus uit. Gewone,
ardige mannen. Wat wij doen is
een wildwest, verzekeren ze. We
ouden ons altijd aan de regels,
nderstrepen ze nog krachtiger. Ze
ebben het wel eens moeilijk met
en beslissing die mensen ellende
ezorgt. Maar spijt achteraf? Nee,
at niet. Het belang van het
nderzoek weegt het zwaarst.
-w- errit Boom en Jelle de Jong be-
E I gonnen hun loopbaan bij de ge-
wone belastingdienst. „Als wat
ben nog heette adspirant-schrijver van 's
rAItijks belastingen", verklaart Boom plechtig,
i naar met een lachende twinkeling in de
(gen. Via interne opleidingen beklommen
de ladder, ze rolden bij toeval in het frau-
;werk en zijn sinds 1989 teamleider,
am in Arnhem bij de Douanerecherche,
Jong in Utrecht bij de Fiscale Recherche.
Het zijn de spectaculairste Fiod-onderde-
:n. Toen onlangs een record-drugsvangst
gedaan, was dat het werk van de Dou-
ierecherche. En toen het Van der Valk-
i werd overrompeld, stond de Fisca-
Recherche in het voorste gelid. Aan de
iscale en de Douanerecherche dankt de-
iod haar faam als knokploeg van de lpelas-
igdienst.
i De Utrechtse belastingadviseur Feringa
I joemt de FIOD fanatiek, zijn collega Ha-
|L lermehl vindt de dienst nietsontziend. Die
isie delen ze met veel belastingadviseurs
'id n advocaten die het FIOD-bijltje geregeld
an lanteren.
'ere cn Boom en De Jong zien het anders. „Om
ujt e beginnen", zegt De Jong, „is het niet alle-
haal wildwest. Eigenlijk is het meeste ge-
toon werk, puzzelen." Veel snuffelen in
is toeken en computerbestanden, proberen
jan te tonen dat er met de cijfers is gerom-
„Maakt u even uw tas open en
laat ons de koopbon zien".
Menig Italiaan krijgt dit te
horen bij het verlaten van een
winkel, bar of restaurant. Ook
een argeloze, aan zijn ijsje
likkende toerist kan plotseling
oog in oog staan lmet agenten
van de Guardia di Finanza, die
willen weten of de lekkernij al
dan niet zwart is verhandeld.
De gouden vlammen, zoals
de militairen van de Guardia di
Finanza worden genoemd, zijn
de schrik van belasting
ontduikend Italië. Ze hebben
genoeg werk, want geschat
wordt dat de.Italianen jaarlijks
een bedrag van 360 miljard
gulden, 28 procent van het
bruto nationaal produkt, niet
opgeven aan de fiscus.
Voor Nederland is het nog
een angstvisioen: een FIOD die
het recht krijgt passanten aan te
houden en na te gaan of ze voor
hun aankoop wel de juiste BTW
hebben betaald. Maar zelfs bij
onze zuiderburen, die ook
worstelen met een uit de hand
lopend financieringstekort en
een traditie van
belastingontduiking krijgt het
idee steun. Bij vertrek van een
Brussels of Antwerps terrasje is
het maar beter het bonnetje te
bewaren.
De diverse Italiaanse
regeringen hebben het
inkomstenverlies door de
gigantische fraude altijd
gecompenseerd door het
uitvaardigen van nieuwe, vaak
indirecte belastingen. Italië
heeft er nu zo'n tweehonderd
en daarmee is de behoefte aan
de Guardia di Finanza alleen
maar toegenomen.
„De Guardia di Finanza". zo
zegt kapitein Pierdomenico, „is
een unieke organisatie. Nergens
in de wereld bestaat een militair
korps dat fiscale en juridische
politie-activiteiten verenigt met
actieve controle op de inning
van de verschillende
belastingen." De Guardia di
Finanza heeft haar werkterrein
de laatste decennia enorm
uitgebreid, ook al is haar
oorspronkelijke taak van
grenscontrole nog steeds zeer
belangrijk. Vooral de jacht op
sigarettensmokkelaars -
uitgevoerd met een
hypermoderne vloot,
vliegtuigen en helikopters -
spreekt tot de verbeelding. In
1992 werd 842 ton gesmokkelde
sigaretten in beslaggenomen.
In 1976 werd de hinanz/i
ingeschakeld bij het bestrijden
van kapitaalvlurht en kreeg ze
de bevoegdheid om zelfstandig
bankrekeningen te controleren
en 'overvallen' te plegen op
fabrieken, bedrijven en winkels.
In de jaren daarna heeft het
korps dankzij verschillende
wetswijzigingen nieuwe
instrumenten in handen
gekregen om de grote
belastingontduikingen de
financiële activiteiten van de
georganiseerde misdaad te
bestrijden. De controle van
koopbonnen in de nabijheid
van winkels (in 1992 ruim een
miljoen) en van de papieren
horend bij goederentransport
over weg en water (in 1992
800.000) blijft echter een van de
hoofdactiviteiten van de
Guardia di Finanza.
Dat een rijkaard met zijn peperdure Ferrari Testarossa het parkeerverbod negeerde, bracht de Guardia di Finanza op een idee. Rustig wachtten de
beambten op zijn terugkeer. Waarna ze onder grote publieke belangstelling alle tijd namen om de bonnetjes van 's mans aankopen grondig te in
specteren. FOTO PI TIRL O Dl Wil*
meld. Toch tast zelfs het thuisfront wel eens
in het duister. Booms dochter zag eens hoe
in een TV-film een Amerikaanse recher
cheur kussens kapot trok, op zoek naar be
wijsmateriaal. „Pappa", wilde ze weten,
„doe jij dat ook zo?" Nee dus.
Maar leuk is het FIOD-werk wel, vinden
de teamleiders. Hun medewerkers kennelijk
ook: het ziekteverzuim is laag. De verdien
sten zijn bovendien niet slecht en dat is,
zeggen Boom en De Jong, in overeenstem
ming met het vrij hoge opleidingsniveau
van hun mensen vergeleken met andere
opsporingsdiensten. Een gewone recher
cheur kan schaal 11 bereiken (minimaal
4945, maximaal 6981 gulden bruto per
maand), een teamleider schaal 14 (mini
maal 7439, maximaal 9543 gulden).
Goudsmokkel
„Fraude is vaak heel slim opgezet. Dan
geeft het voldoening als je ze te slim af
bent", vertelt De Jong. Leuk vindt Boom
nog steeds een goudsmokkelzaak uit 1993.
Dat verdachten zijn gepakt was mooi, maar
nog meer plezier beleefde hij aan de manier
waarop die smokkelarij in kaart is gebracht,
opgerold en afgehandeld. Het spel dus,
meer nog dan de knikkers.
Geen dag is hetzelfde, soms wordt je ge
leefd. Maar die afwisseling bevalt de team
leiders wel. „Vroeg mijn bed uit", begint
Booms samenvatting van een recente werk
dag. „Naar het verzameladres. Op uur U
willen we binnentreden op het onderzoeks-
adres. Niemand aanwezig. Twee minuten
later weten we waar de eigenaar van het
pand is. Die trommelen we op. We krijgen
koffie en de eigenaar vertelt dat hij gaat ver
huizen".
„Als hij hoort dat ik een kattenliefhebber
ben, vraagt hij of ik een Siamees wil overne
men. Ik zeg: nee, we hebben thuis al twee
katten. Terug op kantoor. Wat telefoontjes.
Ik bespreek met een koppel rechercheurs
een onderzoek, bespreek met een officier
van justitie een andere zaak. Nog een ge
sprek over een nieuwe interieurverzorgster
en dan vroeg naar huis, want ik moet nog
overleggen over een scholenfusie".
Het lijkt een gewone werkdag van een ge
wone werknemer met een leidinggevende
functie. Met één uitzondering: 'binnentre
den op het onderzoeksadres'. Daaruit blijkt
dat de FIOD vergaande bevoegdheden
heeft.
Zo mogen fiscale speurneuzen gegevens
bij bedrijven opvragen. Soms niet eens om
dat dat bedrijf zelf verdacht is, maar om be
wijzen tegen iemand anders te verzamelen.
De Jong: „Het komt voor dat we bij een be
drijf iets zoeken over een bepaalde debiteur
(die nog een rekening moet betalen), maar
dat we diens naam niet bekend willen ma
ken" - om te voorkomen dat cle verdachte
een seintje krijgt.
Als een administratie niet al te groot is,
kan de FIOD het complete debiteurenbe
stand opvragen. Daarin kan, naast de ge
zochte gegevens, nog meer 'leuks' voorko
men. Soms helpt een boekhouder een
handje. Boom: „Dan kan het voorkomen
dat je over A iets zoekt en ook over B iets
vindt".
De Jong: „Zo'n tip kun je natuurlijk niet
laten liggen, maar we komen nergens stie
kem achter".
Boom: „Zulke dingen zijn volkomen legi-
Klopt. De FIOD mag dat. En nog veel
meer. Velen vinden dat geen probleem.
„Over het algemeen vinden mensen fraude
bestrijding heel goed, zolang het henzelf
maar niet treft", weet Boom. „Verdachten
zijn natuurlijk niet zo tevreden", vult De
Jong aan. „In het begin hebben die wel eens
een grote mond. Het is me zelfs overkomen
dat iemand naar m!n stropdas vloog".
Klachten
Zo'n verdachte ziet de FIOD-beambte als
vijand. Toch hebben de twee teamleiders
naar eigen zeggen wel degelijk oog voor het
belang van de verdachte. Dat ze nog nooit
een klacht aan hun broek hebben gehad,
bewijst dat wel, vinden ze. Bovendien is het
FIOD-optreden vastgelegd in een web van
regels en zijn de rechercheurs ervaren be
ambten. Er kan dus niets misgaan, moeten
we kennelijk begrijpen.
Op twee momenten kan het belang van
FIOD-klantjes niettemin in het gedrang ko
men. Om le beginnen bij een verhoor. Wie
als getuige wordt «gehoord, moet in principe
vertellen wat hij weet over iemand anders.
Maar wie verdachte is, hoeft zichzelf niet op
te knopen. Moeilijk wordt het als de FIOD
een getuige aan de tand voelt, die dingen
vertelt waardoor hij zelf verdachte wordt.
Gespecialiseerde advocaten zeggen dat
de FIOD daarmee nogal losjes omgaat.
Boom bestrijdt dat: „Als ik zie aankomen
dat een getuige zichzelf kan gaan belasten,
dan hoor ik hem liever als verdachte". Het
punt is dat een verdachte het recht heeft de
kaken op elkaar te houden.
De Jong: „Daarin zijn we roomser dan de
paus. We hebben niks aan gemieter ach
teraf'. Gemieter is in zo'n geval: als de ad
vocaat aantoont dat iemand door toedoen
van de FIOD zijn eigen hoofd in de strop
heeft gestoken. Dan veegt de rechter de
zaak van tafel en gaat de verdachte vrijuit.
Van groot belang is ook de beslissing om
een verdachte wel of niet op te sluiten. Ad
vocaten kennen dramatische voorbeelden
van mensen die ten onrechte of onredelijk
lang in het cachot zaten. Onzin, zeggen
Boom en De Jong, ook daarmee gaat de
FIOD heel zorgvuldig om.
De Jong: „Je moet het belang van het on
derzoek afwegen tegen de ellende voor een
verdachte en zijn gezin. Emotioneel is dat
wel eens moeilijk. Maar achteraf heb ik
nooit spijt van een beslissing. Het onder
zoeksbelang staat voorop".
Zo ook bij een zaak die mis liep. De Jong:
„In onze brievenbus vonden we eens een
kasboek. Daarin stonden aantekeningen als
'zwart geld' en 'niet boeken'. We gingen aan
de slag en er is ook iemand aangehouden
Later bleek dat er met dat kasboek verder
niets aan de hand was. Een vriendje van
een gefrustreerde werknemer had die aan-
tekeningen in dat kasboek gezet en het vei
volgens bij ons afgeleverd. We zijn heel
zorgvuldig te werk gegaan, maar zoiets kun
je toch niet weten? Het was wel heel verve
lend".
Het thema keert herhaaldelijk terug: de
FIOD houdt zich strikt aan de regels. En als
er iets mis loopt: heel vervelend, maar niet
onze schuld. Jammer maar helaas. Volgen
de zaak.
Dit is de tweede van zes afleveringen
over de FIOD. De artikelen werden ge
schreven door Louis Burgers, Henk van»
Ess, Ronald Frisart en Raymond Peil. Mor
gen: Resultaat van FIOD-onderzoeken
komt niet vaak voor de rechter.
Boom (I) en De Jong: 'Verdachten hebben in het begin hebben wel eens een grote mond. Het is me zelfs overkomen dat iemand me naar mijn stropdas vloog'.