'Een stelletje gefrusteerde konijnen'
ZATE
R
DAG
S
B
IJV0
EG
S
E
L
-r*
Vrezen zoals
voor de klop van de Duitsers
op de deur
ZATERDAG 16 APRIL 1994
Met intimidatie en dwang spekt de
belastingpolitie de schatkist
LOUIS BURGERS. HENK VAN ESS
RONALD FRISART EN RAYMOND PEIL
rits Koelewijn drukt met zijn rech-
I tervoet het gaspedaal diep in. Zelfs
de boeken van zijn kinderen wer
den in beslag genomen. De helft van zijn per
soneel vertrok. Ruim honderd klanten zeg
den hun vertrouwen in hem op. Van zijn
bloeiende accountantskantoor was niets
meer over. Nog vijftig meter en de auto van
Koelewijn ramt de wagen van een nietsver
moedende FIOD- rechercheur.
Frits is soms zichzelf niet. Het ging voor
het eerst fout op de derde dag van zijn ver
blijf in het politiebureau, 't Was op een vrij
dagavond. Eén van de FIOD-rechercheurs
stond met gespreide benen voor hem. En zei:
„Lelijke klootzak, erken nu maar dat je een
oplichter bent. Dan kun je naar huis, naar je
vrouw en je vijf kinderen." Koelewijn ge
bruikte zijn bruine band in karate voor één
keer niet om te verdedigen. In blinde woede
trapte hij de opsporingsambtenaar tegen de
grond. Dat was op 15 januari 1987.
Nu is het zaterdagmiddag, jaren later. De
accountant rijdt in het centrum van een mid
delgrote provinciestad. Hij heeft zojuist één
van de FIOD-rechercheurs van toen herkend.
Nog slechts enkele meters scheiden hem van
zijn vroegere opponent. Opeens bedenkt hij
zich. En remt met volle kracht. Nog net op
tijd. „Ik wilde de man laten voelen wat hij mij
heeft aangedaan."
Een FIOD-inval in 1986 en twaalf dagen cel
in 1987 hebben bij Frits Koelewijn 'grote eco
nomische en blijvende psychische schade
aangericht'. Het zijn niet alleen de woorden
van Koelewijn, maar ook van het Gerechts
hof. De accountant kreeg in 1991, na jaren
procederen, een schadevergoeding toegewe
zen van maar liefst 130.000 gulden. Een ran
cuneuze zakenrelatie had de FIOD getipt.
Maar Koelewijn was onschuldig.
De uitspraak was tot nu toe geheim. Frits
beslechtte zijn strijd tegen de FIOD achter
gesloten deuren. „Het is mijn gevecht. Ik pro
beer nog steeds te begrijpen waarom dit mijn
gezin is aangedaan. Ook al ben ik nu in het
gelijk gesteld, ik begrijp het nog steeds niet."
Een klacht
In de dossierkast van de Nationale Ombuds
man zit slechts één afgehandelde klacht over
de FIOD: van een familie uit Veenendaal die
zich door de dienst geïntimideerd voelde.
Ombudsman mr. drs. M. Oosting heeft ver
der niets gevonden.
„Het is opmerkelijk dat zo weinig mensen
over de FIOD klagenzegt hij. „De dienst
heeft ingrijpende bevoegdheden en mag op
wettelijke basis verregaand in iemands per
soonlijke levenssfeer binnendringen. Juiste
naleving van de spelregels is gebaseerd op de
eigen integriteit van de opsporingsambtena
ren. Er is geen externe controle. Dat maakt
de positie van de verdachte erg kwetsbaar.
En toch hoor je niets. Vermoedelijk is het pu
bliek onbekend met het feit dat de Nationale
Ombudsman ook toeziet op juiste gedragin
gen van de FIOD. Gefundeerde klachten
neem ik graag in behandeling."
Kees Marijnzen is directeur van een groot
financieel adviesbureau. Hij werd in 1991 op
verdenking van fraude drie dagen opgeslo
ten. Sindsdien weigeren Justitie en FIOD in
formatie te geven over eventuele strafvervol
ging, wat Marijnzen ook probeert. Op brie
ven en telefoontjes krijgt hij geen antwoord.
De ex-bankdirecteur gaat er maar van uit dat
zijn onschuld inmiddels ook bij de opspo
ringsdienst is doorgedrongen.
Hij werd er aanvankelijk van verdacht dat
hij zijn provides ten onrechte had vermin
derd met BTW-aftrek, een relatief klein na
deel voor de fiscus van ruim negenduizend
gulden. Hij erkende die fout ruiterlijk. Toch
werd hij op 4 februari 1991 in een klein Fiatje
gestopt, 'mee voor verhoor'. Volgens de FIOD
zou Marijnzen hebben samengespannen met
een belastingfraudeur, met wie hij enige ja
ren bevriend was geweest.
Hij werd in zijn ogen zwaar geïntimideerd.
Marijnzen citeert de uitspraken van FIOD-re
chercheurs, die hij zich nog letterlijk weet te
herinneren. „Als u niets zegt, nemen wij u al
les af. U hebt nu nog een boot, maar straks
niet meer."
Hij noemt de verhoren buiten alle propor
ties. „Ik werd ondervraagd door een stel ge
frustreerde konijnen, die stikten van jaloezie
omdat ik kennelijk in hun ogen te veel ver
dien. Ik heb tonnen bijgedragen aan dit land
en werd in een cel gegooid vanwege een klei
ne fout, die ik al toegegeven had."
Hij heeft nog gedacht een schadeclaim in
te dienen, maar ziet daarvan af. „Dan loop ik
het risico dat ik breeduit in de publiciteit
kom en mensen gaan denken: ach, waar rook
is, is vuur. En bovendien, het kost me jaren
procederen en al die tijd loopt de rekening
van de advocaten op."
Om die reden is ook Willem Stavels, presi
dent-commissaris van een transportonder
neming, nooit naar de rechter gestapt. Hij
werd verdacht van gerommel met een aan
delenemissie. Na een bezoek van de FIOD
bleef het twee jaar stil. In februari van dit jaar
werd hem opeens een officiële schikking
aangeboden. Stavels hapte toe. „Het zou te
veel tijd, moeite en ergernis hebben gekost
om het anders te laten aflopen. Gelijk heb
ben en gelijk krijgen zijn twee."
Machtsmisbruik
WD-Kamerlid Jos van Rey bezocht afgelopen
herfst met fractieleider Frits Bolkestein infor
meel het hoofdkantoor van de FIOD in Haar
lem. 't Werd niet alleen het geplande beleefd
heidsbezoek. De Limburgse politicus nam
geen blad voor de mond.
Regelmatig krijgt hij uit het zakenleven
klachten over machtsmisbruik van de fiscale
recherche. Maar de ondernemers zetten hun
grieven niet om in daden. „Steevast blijkt dat
die mensen na één of twee maanden laten
weten: doe maar geen moeite meer. Het
komt omdat ze opzien tegen de publiciteit,
de advocaatskosten en het gevoel dat ze het
toch niet van de fiscus kunnen winnen."
Van Rey vertelde de FIOD onder meer over
de 'gijzeling' van een administratief mede
werkster van een bakkerij. Haar baas werd
verdacht van belastingfraude en verbleef in
België: „Als je baas niet komt, dan zit jij maar
een tijd hier", hadden de rechercheurs ge
zegd. De vrouw raakte van die intimidatie
volledig overstuur. Ze belandde via de Ziekte
wet in de WAO. Van Rey: „De FIOD deed de
ze zaak af als een incident. Machtsvertoon
vind ik aanvaardbaar wanneer het gaat om
drugscriminelen en grote fraudeurs. Die
moeten bestreden worden."
In Roermond werden medewerkers van de
Rabobank 's nachts van hun bed gelicht en
opgesloten. Vóór de uiteindelijke fiscale af
doening, een boete van vijfduizend gulden,
zat hun chef negentig dagen in voorarrest.
Op tips van derden wordt soms te snel ge
reageerd. Een Egyptische koffieshop-houder
had zijn huis verkocht. Voor contant geld.
Toen hij probeerde de ruim 100.000 gulden
op de bank te storten, moest hij even wach
ten. Een bankmedewerkster belde ondertus
sen de FIOD. Die nam vervolgens de klant
mee voor verhoor. De transactie bleek ach
teraf volledig legaal.
„Alleen bij vermoeden van ernstige fraude,
houden we iemand aan. Dat doen we niet
zomaar", zegt het hoofd van de FIOD. J. van
Blijswijk. „Ik zeg niet dat er nooit wat gebeurt
bij de FIOD, maar over de hele linie doen we
De FIOD, voluit Fiscale
Inlichtingen- en
Opsporingsdienst, is sinds 1945
de belastingpolitie van de
fiscus. De overheid gaf de fiscale
recherche de afgelopen jaren
steeds meer machtsmiddelen
om het zwart-geldcircuit te
bestiijde/i: huiszoekingen, het
afluisteren van telefoons,
inbeslagname van dossiers of
aanhoudingen verhobr van
verdachten. De FIOD spoorde
de afgelopen jaren met succes
zwart geld op bij horeca
ondernemers, Chinese
restauran thouders,
voetbalclubs, oogspecialisten,
wisselkantoren, banken,
h u izen verh uurders,
galeriehouders, reisbureau 's,
bollenpellers en
verpleegkundigen. Zelfs
kamerleden ontsnapten niet
aan de aandacht. De
opsporingsdienst deed recent
van zich spreken met een
drugvangst in Amsterdam,
invallen bij restaurantketen
Van der Valk en een bezoek aan
Arscop BV in Sclierpenzeel,
waarvan CDA-li]sttrekker
Brinkman commissaris is.
Een belastingrechercheur doorzoekt de koffer van een personeelslid, na de inval bij de Rotterdamse vestiging van Slaven-
burgs Bank, het latere Credit Lyonnais, in februari 1983. foto anp
Gerrit en Arie van der Valk werden enkele dagen vastgehouden in de gevangenis van Scheveningen, op verdenking van een
zwart-geldcircuit in hun restaurantketen. Ze vierden hun vrijlating op borgtocht (1,75 miljoen gulden) met champagne aan de
poort. foto anp
het kennelijk niet zo slecht. De Nationale
Ombudsman zet de wereld een beetje op zijn
kop. Omdat hij weinig klachten heeft, doen
we het misschien niet goed? Weinig klachten,
dat is toch perfect!"
Gerrit Ybema (D66) zegt het omonwonden.
De controle van de Tweede Kamer op de
FIOD heeft de afgelopen vier jaar gefaald.
„Het intensievere fraudebeleid was een be
wuste keuze van de politiek. Er is door de Ka
mer zélf aangedrongen op uitbreiding van de
taken en machtsmiddelen van de FIOD. For
meel hebben we een goede controle in de
vorm van een bijzondere commissie. Maar
dat is een van de slechtst functionerende or
ganen in de hele Tweede Kamer. Ze kwamen
slechts een paar keer bijeen. Als volksverte
genwoordiging zijn we nogal reactief ge
weest: geen bericht is goed bericht. Wat mij
betreft verandert dat in de komende kabi
netsperiode."
Ondertussen voert Frits Koelewijn een
nieuwe strijd tegen de fiscus. Het conflict
gaat over de hoogte van zijn inkomen in
1991. het jaar waarin hij van het Gerechtshof
een schadevergoeding van 130.000 gulden
kreeg. De fiscus wil dat smartegeld nu belas
ten.
Een aantal namen in bovenstaand verhaal
is om redenen van privacy veranderd.
Dit is het eerste verhaal uit een serie van
zes. Aflevering 2 verschijnt maandag op pa-
h mpf
ff ikBPMP
Is de FIOD voor de deur
fl staat, stort de wereld in. Dan
gaan grote directeuren soms zit
ten janken. Letterlijk. Veel bedrij
ven beschouwen de FIOD als een
te vrezen instantie, ook als ze er
zelf nooit mee te maken hebben
gehad. Ze vrezen de dienst zoals
men vroeger moest vrezen voor
de klop van de Duitsers op de
deur."
De Utrechtse advocaat mr. R.P-
.G.L.M. Verbunt bedoelt niet dat
het FIOD-optreden op één lijn
staat met dat van de Duitse be
zetter. Wel wil hij aangeven hoe
zeer veel bedrijven hem knijpen.
Verbunt kan het weten. Hij ver
dedigt nogal eens FIOD-klanten.
Bij bedrijven blijkt bijna geen en
kele administratiechef goed te
weten hoe hij zich moet opstel
len als de belastingpolitie langs
komt. De Waalwijkse* zakenman
Piet van der Pennen weet dat
wel. Hij zegt dat hij, begin jaren
negentig, was getipt over een in
val in zijn kantoor. Hij stuurde
zijn personeel naar dierenwin
kels in de omgeving om ham
sters te kopen en liet 360 diertjes
op kantoor los. De volgende och
tend bliezen de belasting-speur
neuzen al weer snel de aftocht.
Logisch, vindt de Brabander:
„Wat zoude gij doen asge twintig
hamsters aan de kloten had han-
gen?"
Mr.dr. Y. Buruma, hoofddocent
fiscaal en economisch strafrecht
aan de Leidse universiteit, weet
uit ervaring dat grotere bedrijven
de fiscus soms niet in hun boe
ken laten kijken. Dan krijgen ze
een boete van maximaal vijfdui
zend gulden en daarmee is de
kous af. Voorlopig althans. Want
als de FIOD vermoedt dat er echt
iets mis is, zetten de recher
cheurs zwaardere middelen in en
komen ze toch binnen.
Diverse beroepsgroepen moeten
daar, gezien de aard van hun
werk, ook rekening mee houden.
Te denken valt aan advocaten,
belastingadviseurs, accountants
en belastingconsulenten. Die
hebben immers keurig georden
de dossiers met gegevens over tal
van cliënten. Die dossiers zijn
een rijke bron voor naar bewij
zen van fraude zoekende FIOD-
beambten.
Met het oog daarop hebben de
organisaties van die beroeps
groepen speciale handleidingen
laten maken. Daarin staat wat de
achterban het beste kan doen als
de belastingpolitie op de stoep
staat. Zo raadt de Nederlandse
Orde van Advocaten zijn leden
aan altijd te zorgen voor twee ge
tuigen.
Verschoningsrecht
Nu hebben advocaten het nog
relatief gemakkelijk. Zij hebben
namelijk verschoningsrecht, net
als notarissen, artsen, apothekers
en zielzorgers. Dat betekent dat
ze in veel gevallen niet verplicht
zijn aan een onderzoek mee te
werken.
Moeilijker ligt het voor accoun
tants, belastingadviseurs en -
consulenten. Die hebben alleen
een geheimhoudingsplicht, be
doeld om klanten het vertrouwen
te geven dat bepaalde gegevens
bij de adviseur veilig zijn. De wet
trekt zich daarvan echter weinig
aan. Accountants, belastingadvi
seurs en -consulenten moeten
dan ook flink tegenstribbelen bij
FIOD-bezoek. Parkeer fiscale re
chercheurs eerst maar eens in
een kale wachtkamer, adviseert
de handleiding voor de consu
lenten. Verder moeten ze een
goede advocaat inhuren. „Houd
naam, adres en telefoonnummer
van de advocaat dag en nacht bij
u."
Alle handleidingen wijzen erop
dat dossiers van cliënten zo veel
mogelijk in kasten moeten wor
den opgeborgen. De FIOD mag
namelijk alles wat los rondzwerft
meenemen. Als gericht naar be
paalde dossiers wordt gevraagd,
is enige medewerking wel aan te
bevelen, want de FIOD heeft het
recht desnoods kasten en laden
open te breken. Om sloopwerk te
voorkomen, wordt accountants
aangeraden de sleutels van kas
ten voor de speurders klaar te
leggen.
Banken
Ingewikkelder is het bij banken.
Die hebben in hun computers gi
gantische hoeveelheden finan
ciële informatie: voor de FIOD
een waar luilekkerland.
Het ministerie van financiën
heeft voor belastingonderzoek
een gedragscode opgesteld, in
overleg met de Nederlandse Ver
eniging van Banken (NVB), de
Vereniging voor de Effectenhan
del en de Nederlandse Vereni
ging van Hypotheekbanken. De
laatste versie dateert van 9 okto
ber 1992. Voor elke aanpassing
trommelen de banken tientallen
advocaten op.
In de gedragscode staat bijvoor
beeld dat de FIOD heel gericht
gegevens moet opvragen en die
ook krijgt als verder aan alle
voorwaarden is voldaan. De ban
ken geven geen stuk te veel mee,
zeggen ze. maar handelen pre
cies naar de letter van de wet. De
werkelijkheid bij kleinere bank-
vestigingen is echter weerbarsti
ger dan men in de hoofdkanto
ren zou willen. Een medewerker
van ABN Amro over wat er kan
gebeuren als de FIOD iets inge
wikkelds wil weten: „Een plaatse
lijk kantoor zegt dan al gauw:
'hier heb je de map met alle stor
tingen van die dag; zoek het
maar uit'. Dat is de jackpot voor
de FIOD. Tien tegen een dat ze
daardoor tegen andere verdachte
transacties aanlopen.
Het gezoek en gefilter van infor
matie kost de banken veel werk.
dus vrel geld \llccn .il l»i| AB-
N Amro gaat het om een kosten
post van enkele tonnen per jaar.
