'Kerkdienst persoonlijker
om jeugd aan te spreken'
3
Kerk Samenleving
Bijbelse
verhalen
WOENSDAG 13 APRIL 1994
UIT DE KERKBLADEN
Oerknal
Dominee K.A. Bakker van
de wijk Alphen aan den
Rijn-Noord van de Gerefor
meerde Kerk kijkt in de
Rijnlandse Kerkbode terug
op de opening van het ar
cheologisch themapark 'Ar-
cheon' in Alphen. „Merk
waardig dat uitgerekend op
Witte Donderdag midden
onder de kerkdienst de oer
knal vanuit het Archeon te
horen had moeten zijn. In
de Bron hebben wij van die
oerknal niets vernomen.
We lazen dan ook uit het
Evangelie naar Johannes.
En dal heeft het niet over
een knal, maar over het
Woord als bron van al wat
is. En dal Woord doet wat
een oerknal nooit kan:
ruimte scheppen voor leven
waar slechts woest en ledig
was, chaos terzijde schui
ven, leven wekken midden
in dood. Woord - voor Jo
hannes heeft het ook een
naam en een gezicht, en
wel van die Heer ons gege
ven: Jezus uit Nazareth.
Woord staat dan ook behal
ve voor ruimte en adem
schenken voor betrokken
heid, voor genade, voor oog
en oor hebben voor wat
mensen breekt. Dat alles
heeft een oerknal niet. Mis
schien dus ook maar goed
dat die overstemd werd
door het Woord. Want een
oerknal levert niet veel
meer op dan woest en le
dig. En zeker geen liefde die
door dood heen gaat."
Catechese (1)
Jarenlang heeft dominee
H.R. Plomp van de Gerefor
meerde Kerk in Oegstgeest
catechisatie gegeven uil de
Heidelbergse Catechismus,
schrijft hij in het Oegstgees-
ter Kerkblad Oké. „Al moet
ik er bij zeggen dat ik als
predikant altijd gebruik ge
maakt heb van bewerkin
gen. De taal en het gedach-
tengoed van de 16e eeuw
hadden langzamerhand wel
enige bemiddeling nodig.
Bovendien gaf het de mo
gelijkheid theologisch de
accenten hier en daar wat
te verleggen. Maar het be
hield het karakter van het
leerboek. En nog in mijn
eerste jaren in Oegstgeest
deden we een poging om
volgens een leerplan te wer
ken. Je had iets over te
brengen. Je wilde aan jon
geren de traditie leren als
een grammatica, een
spreekregel voor hun ge
loof."
Catechese (2)
Het werd echter steeds
moeilijker de jongeren te
boeien, merkte Plomp. „Nu
en dan had je een goed uur,
maar echte betrokkenheid
was er bij de meesten niet.
Waar lag dat aan? Ik kreeg
daar zicht op toen halver
wege een seizoen een meis
je zei: het lijkt net de school
en dat wil ik niet in de kerk.
Bij verder doorpraten bleek
dat ze van de kerk iets an
ders verwachtte: In de kerk
praat je niet theoretisch ('je
komt niet om te leren')
maar gaat het om het con
crete leven. Zo groeide ik
naar een andere doelstel
ling voor de catechese. Niet
'aan jongeren' maar 'met
jongeren' leren geloven."
Catechese (3)
Centraal staat nu niet een
geloofsleer, maar een con
creet geloofsmodel, meldt
Plomp. „Je praat en onder
zoekt met elkaar hoe men
sen gestalte geven aan hun
geloof en waarom. Dat
dwingt je als catecheet om
te verantwoorden
jij het op jouw
doet."
Derde Nederlandse Predikantendag in de Utrechtse Domkerk
Als je kinderen wilt laten
delen in het geloof, moet je
als predikant de kerkdienst
persoonlijk beginnen. Je
moet eerst uitleggen wat
het jou doet. Van daaruit
kun je een bijbelverhaal
voor hen geloofwaardig
maken. Van oudsher is de
volgorde van de liturgie
precies omgekeerd: in de
loop van de dienst wordt
de voorganger steeds per
soonlijker.
Dat hield theologe B.E. van Pelt
gisteren hervormde, gerefor
meerde, lutherse, remonstrant
se en doopsgezinde predikan
ten voor op de derde Neder
landse Predikantendag in de
Domkerk in Utrecht. Van Pelt
deed als stafmedewerkster bij
de Nederlandse Zondagschool
vereniging en de Hervormde
Jeugdraad ervaring op met kin
deren. De opbouw van de litur
gie is volgens haar voor kinde
ren 'een hinderpaal om het ge
heimenis te verstaan'.
Dat geldt ook voor de inrich
ting van de kerk en de taal die
wordt gebruikt. Rijen stoelen
achter elkaar met iemand er
voor associëren kinderen niet
met een een feest of een kring
gesprek - dat een viering zou
kunnen zijn - maar met een
leersituatie. Wat de taal betreft:
het is volgens Van Pelt niet erg
dat kinderen bepaalde woorden
niet kennen, maar dan moet de
context wel begrijpelijk zijn. Dat
is vaak evenmin het geval.
Van Pelt reageerde op het re-
Het wegnemen van 'de hinderpaal om het geheimenis te verstaan' gebeurt s
ciale kinderdiensten, zoals onlangs in de hervormde kerk van Noordwijk.
Hazerswoudse
religieuze weg
uit Rwanda
DEN HAAG ANP
Van de zeven Nederlandse
religieuzen (vier mannén en
drie vrouwen) in Rwanda
zijn er vier onderweg naar
Nederland. Onder hen is
'Witte Zuster' Leny Droogh
uit Hazerswoude. Van twee
religieuzen is nog geen be
richt ontvangen, één blijft
voorlopig op haar post.
In totaal zijn twee Witte
Zusters, behalve Droogh ook
zuster Anne Catharine, uit
Rwanda vertrokken, vertelt
zuster Annie van de orde in
Boxtel. „Ze hebben hun post
verlaten, die volledig werd
vernield toen zij niet aanwe
zig waren. We weten nog niet
hoe en wanneer ze terugko
men." Afgelopen maandag
zijn er vanuit de hoofdstad
Kigali per fax nog berichten
van hen binnengekomen.
Zuster Droogh (58) werkt
sinds 1962 als verpleegster in
Rwanda. Zuster Anne Ca
therine (61) afkomstig uit
Waalre, is vanaf 1969 werk
zaam in Ruanda als cateche
te en sociaal werkster. De
derde Witte Zuster, Johanna
Dekkers, blijft vooralsnog in
Rwanda. Zij woont in een vrij
beschermd gebied. Dekkers
(60), afkomstig uit Amster
dam. werkt al 34 jaar in
Rwanda, vanaf 1976 voor de
zelfstandige Rwandese orde
Abizeramariya.
feraat o
prof. dr. J.P. Boendermaker,
hoogleraar voor het Evange-
lisch-Luthers Seminarium aan
de Universiteit van Amsterdam
en bijzonder hoogleraar litur
giewetenschap aan de Vrije
Universiteit. Hij benadrukte het
belang van de intentie waarmee
je als predikant iets zegt. De
manier waarop je woorden uit
spreekt moet 'iets uitstralen van
het geheimenis'.
Een zinsnede als 'Onze hulp
is in de naam van de Heer' heeft
volgens Boendermaker een
'peilloze diepte'. Zulke woorden
moet je niet routineus uitspre
ken, ook niet plechtig ('een zeer
twijfelachtige toegevoegde
waarde die niets helpt, integen
deel') maar authentiek, zonder
opsmuk, 'met werkelijk ontzag
voor wat je in de mond neemt.
Dan zullen de woorden stilte
wekken'.
„Predikanten lijden nogal
eens aan teveel woorden", vindt
Boendermaker. „Zuinig zijn,
schrappen, proeven en herproe
ven blijft de hele liturgie door
geboden." Daarbij heeft hij
geen bezwaar tegen bijbeltaal,
die hij vergelijkt met eigen uit
drukkingen in een familie, 'die
ieder familielid verstaat en waar
je veel meer in hoort dan de
woorden op zich doen
den'.
BEROEPINGSWERK
ir Aalten:
Dalen te Franeker en Herbayum; naar
Hendrik Ido Ambacht (wijk centrum):
M. van Manen te Mijdrecht; naar
Nieuw Stadskanaal (wijk 2): G.W.
Smith te Tjerkgaast c.a.; naar Mid
delburg (federatieve wijkgemeente
Dorenbos: Slechte peilingen CDA en PvdA teken van Hogerhand
HILVERSUM ANP
De verpletterende verkiezingsnederlaag die
opiniepeilingen voor de coalitie voorspel
len, is volgens drs. L.P. Dorenbos 'een teken
van Hogerhand'. Dat zegt de vroegere EO-
directeur en pro life-activist in een open
brief aan de CDA-politici Brinkman en
Hirsch Ballin, getiteld 'Dood over Neder
land'.
Na de opeenvolgende waarschuwingen in
de vorm van vlieg- en waterrampen en
plotselinge overlijdens (Dorenbos noemt
niet de naam van de vorige minister van
binnenlandse zaken Ien Dales) zijn de cij
fers van de opiniepeilingen een oproep 'te
rug te keren tot de absolute bescherming
van het leven, voordat we nog ergere oor
deelsrampen over ons afroepen'.
De christen-democratie doet 'niets an
ders dan bijbelse normen met voeten tre
den, terwijl het juist de simpele bijbelse
principes zijn die een volk redden. Het lijkt
wel alsof het verboden is de waarheid te
spreken', zo zegt de actievoerder van
Schreeuw om Leven.
Met een verkiezingskaravaan zal Doren
bos door het land trekken om de bevolking
op te roepen uitsluitend op die partijen te
stemmen die absoluut voor de bescherming
van het leven zijn. Voorafgaand is er een 24
uur durende gebeds- en vastenwake op het
Binnenhof.
GEREFORMEERDE KERKEN
Beroepen: te Rotterdam-Feijenoord
t.b.v. de varende gemeente (in sa
menwerking met AGKOOB-deputa-
ten) en walgemeente: drs. L. Krüger
te Sliedrecht.
Aangenomen: naar Voorthuizen: D.C.
Coppoolse te Papendrecht.
GEREF. KERKEN VRIJGEMAAKT
Beroepen: te Lutten: E C- Ouwejan,
kandidaat te Hoogeveen; te Monster:
R. Heidate VALKENBURG i.c.m.
KATWIJK; te Baflo-Warffum i.c.m.
Pieterburen: Joh. A. Schelling, kandi
daat te Kampen.
Bijbelse verhalen voor jonge kinderen
Elke kinderbijbel draagt het stempel van zijn tijd. „Dat
is goed", schrijft Lieke van Duin in de verantwoording
van 'Bijbelse verhalen voor jonge kinderen', „want het
gaat er immers om de bijbelverhalen naar het kind toe
te brengen. En een kind van nu leeft in een andere we
reld dan een kind uit 1957." In dat jaar verscheen 'Bij
belse verhalen voor jonge kinderen' van de hand van
D.A. Cramer-Schaap voor het eerst. De uitgave gold
destijds als een uiterst moderne kinderbijbel, die aan
vankelijk vooral in vrijzinnige kringen werd gebruikt.
Cramer-Schaap ging, waar mogelijk, uit van het kind
in de bijbel. Bekende figuren als Kaïn en Abel, Izaak en
Lot werden in hun kindertijd gevolgd of bekeken door
de ogen van kinderen die niet in de bijbel worden ge
noemd maar waren ontsproten aan de fantasie van de
schrijfster. Zoals Tiras, het zoontje van een torenbou
wer in Babel, of de kleine Levi, die alles wilde weten
over Johannes de Doper. Het resultaat was een uiterst
toegankelijk verhalenboek, dat na het aarzelende begin
zijn weg vond naar een groot publiek. Het werd niet
minder dan 31 keer herdrukt en verscheen in vier ande
re talen.
Dat 'Bijbelse verhalen voor jonge kinderen' na 35 jaar
aan een 'revisie' toe is, heeft niet alleen te maken met
het verouderde taalgebruik. Ook inhoudelijk was het
boek inmiddels wat gedateerd. De kinderen van nu
hebben een veel bredere kijk op de wereld dan hun
leeftijdgenootjes uit de jaren vijftig en zestig. Vooral
door de televisie worden ze veel vaker met geweld ge
confronteerd. In dit tijdsgewricht past het dan ook niet
meer om de bijbelse verhalen te kuisen op wreedheden
of deze helemaal achterwege te laten, zoals Cramer-
Schaap deed. De schrijfster zelf vond dat ook, maar was
BOEKBESPREKING
D.A. Cramcr-Schaap cn
Annemarie van Hacringen
voorjoucje kinderen
niet meer in staat die herziene versir
gen. Wel had ze voor haar dood in i
plaar' allerlei aanwijzingen gegeven v
zelf te vervaard i-
re versie van haar verhalenbijbel en liet ze zelfs concep
ten na voor een aantal nieuwe hoofdstukken.
Dat voorbereidende werk nam Lieke van Duin, kin-
derboekrecensente van het dagblad Trouw, als uit
gangspunt voor de bewerking. Maar op onderdelen
ging ze ook verder. Zo werden als te moralistisch erva
ren passages - die niet in de bijbel terug te vinden zijn -
geschrapt of gewijzigd en werden soms verhalen toege
voegd om belangrijke bijbelse personages beter te laten
uitkomen.
Toch is Van Duin van mening dat 'Bijbelse verhalen
voor jonge kinderen' nog steeds de signatuur van Cra
mer-Schaap draagt. „De toegevoegde verhalen zijn zo
veel mogelijk in haar verteltrant geschreven. Bij veran
deringen zijn drie uitgangspunten gehanteerd. Primair:
hoe luidt de bijbeltekst. Ten tweede: wat zou de schrijf
ster ervan gevonden hebben als ze nu nog leefde. En
verder: hoe vinden we de aansluiting met de moderne
tijd zowel wat betreft christelijke levensvragen als wat
betreft taalgebruik." Ook is de tekst door theologen op
eventuele onjuistheden doorgenomen.
Niet alleen tekstueel is 'Bijbelse verhalen voor jonge
kinderen' er met deze bewerking sterk op vooruit ge
gaan. De als 'typisch jaren vijftig' omschreven tekenin
gen van Alie Evers uit de oorspronkelijke uitgave, zijn
vervangen door kleurrijke illustraties van Annemarie
van Haeringen. De kunstenares werkte ruim een jaar
aan deze opdracht en draagt met haar beeldmateriaal
bij aan het nieuwe, eigentijdse gezicht van dit uitste
kende verhalenboek.
Bijbelse verhalen voor jonge kinderen D.A. Cramer-Schaap en
Annemarie van Haeringen. - Amsterdam Ploegsma, 1994. - 420
p. ISBN 90-216-1486-3. Prijs: 39,95 gulden.
i moderne- PICKV
DE RECHTER
Mr. Jesse van Muylwijck COLOFON
U SCHUMT EETJ HEEL
GROOT CHOCOLADE-
PAASEi TE tfE&e>EW
OeSToLEfJ.
AiiËT ER.G VJÊRSTAMDié
Uitgave van Dagbladuitgever., Dami;
DIRECTIE. B.M Essenberg, G P. Arno
HOOFDREDACTIE Jan-Geert Majoo
Nypels, Henk van der Post (adj).
OMBUDSMAN R.D Paauw. tel dag
071-356215, of per post.
85,55
Fax 02521-19610.
AB Leiden
Telefoon 071-143545
ABONNEMENTEN
Tel. 071-128030 bij vooruitt
perac
per kwartaal
per jaar 329,30 "328,31
VERZENDING PER POST
Nederiand: per kwartaal 125,50
ovenge landen op aanvraag
KLACHTEN BEZORGING
mat/m vrij: 18.00-19.30 uur,
zat. 10.00-12 00 uur. Tel. 071-143241
HET WEER
Depressie beheerst weer
.EIDE
Het zeegebied ten oosten van
Groenland, waar elk jaar grote hoe
veelheden ijs worden gevormd en
weer afsmelten, iseen belangrijk
studieobject voor klimatologen en
oceanografen. Het is één van de
plaatsen waar zogenaamd diep wa
ter wordt gevormd. Bij de bevrie
zing van zeewater wordt het zout
afgestoten, waardoor het opper
vlaktewater zouter en dus zwaarder
wordt en naar de bodem van de
oceaan zinkt. Deze 'waterpomp' is
een essentieel onderdeel van het
wereldomvattend systeem van stro
mingen in de oceaan, die op hun
beurt weer een wisselwerking heb
ben met het wereldklimaat.
Het bovengenoemde gebied is de
afgelopen tientallen jaren aan op
vallende klimaatsveranderingen
onderhevig geweest. Vooral in de
jaren zestig vormden zich uitge
breide hoeveelheden zee-ijs; daar
na heeft een lange reeks van zach
te winters het pakijs tot minimale
proporties teruggebracht. Daarbij
is een verminderde werking van de
pomp geconstateerd, die opper
vlaktewater naar de diepten voert.
Sommige wetenschappers maken
zich zorgen. Er wordt door de ver
minderde circulatie namelijk ook
minder van het broeikasgas kool
dioxide afgevoerd. Als de pomp
werking faalt, zou dit tot een ver
snelde opwarming van de aardat-
pe
heei
uitschakelaar binnen de circulatie »ta"
van de wereldzeeën en zien de uit- 'era;
gevallen pomp als een tijdelijke colu
zaak. Bovendien wijzen zij er op, Link
dat er ondanks de veranderingen dag<
bij Groenland geen wijziging is ge- mee
signaleerd in de 'conveyor belt',
het wereldomvattende circulatie- ji.rif
systeem in de oceanen. Het betrok-j,
ken gebied is wellicht aan te mer
ken als één van de sleutelzones
voor de vele geheimen die het ge
drag van oceaan en klimaat nog it
zich draagt.
Het huidige weer wordt beheerst
door een depressie met een kern
de buurt van zuid-Zweden. Bij Ier
land en Schotland is de druk flink
gestegen, zodat er boven de Noord
zee een stevige en kille noorden
wind is opgestoken. Ook morgen
trekken uitgestrekte wolkenlappen
over, die soms dik genoeg zijn voorjf^
een bui. De zon heeft een onderge-'^
schikte rol; het kwik blijft staan op
een graad of 10. Vanaf vrijdag
krijgt het Schotse hogedrukgebied
meer invloed. Dat betekent meer
zon, terwijl de neerslagkans verder De
afneemt. De noordenwind vermin- nljj
dert in kracht, maar de ongunstige
windrichting houdt het kwik voorlo-ger
pig op een bescheiden niveau van
10 tot 12 graden.
"ben;
Dpe
catif
i tijde
ZOET
HET WEER IN EUROPA
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
donderdag.
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Flinke perioden met zon,
in Engeland van tijd tol
vrijwel overal droog. Maxi
ma rond 10 graden.
België en Luxemburg:
Vandaag vooral in de oos
telijke helft van België en
in Luxemburg wolkenvel
den, morgen overal gere
geld zon. Kans op wat re
gen of een bui. Tempera
turen 's middags circa 10
Midden-Frank-
I 13 graden, morgen
Noord
rijk:
In het noordoosten va
daag vrij veel bewolking
plaatselijk regen, in de J
1000 mete^sneeu
golking en vrijwel
droog. Middagtemperatuur langs
Kanaal ongeveer 9 graden; elders
daag maxima rc
Vandaag droog
meer bewolking en een enkele bui. Mid
dagtemperatuur aan de kusten rond 20
graden, morgen vooral langs de west
kusten enkele graden lager.
Madeira:
Wolkenvelden, ook af en toe
temperatuur rond 18graden.
Spanje:
Vandaag flinke perioden met zon en vrij
wel overal droog. Morgen wat meer be
wolking, plaatselijk een regen- of on
weersbui en aan de Golf van Biskaje veel
wind. Middagtemperaturen van 13 gra
den aan de Golf van Biskaje tot 21 gra
den aan de Costa's ten zuiden van Beni-
Canarische Eilanden:
Afwisselend zon en bewolking en mor
gen later op de dag een kleine kans op
een bui. Aan de zuidstranden maxima
vandaag rond 24 graden,
graden lager.
biddag
gen e
WEERRAPPORTEN
DONDERDAG 14 APRIL 1994
Zon- en maanstanden
Zon op 06.44 Zon onder 20.
Maan op 08.09 MaanonderOO.
Waterstanden Katwijk
Hoog water 06.01 18.22
Laag water 01.57 14.11
Weerrapporten 12 april 20 uur:
frac
gev\
32VOO
OOlen.
Marokko:
Westkust: Veranderlijk bewolkt en kans
op een bui. Middagtemperatuur onge
veer 18 graden, bij Agadir enkele gra-
Zuid-Frankrijk:
Vandaag in de oostelijke departementen
eerst nog plaatselijk regen, elders droog.
Verder geleidelijk meer zon en minder
wind. Middagtemperatuur oplopend
naar 13 graden op het Centraal Massief
en 19 graden bij Perpignan.
Mallorca en Ibiza:
Perioden met zon, vooral morgen ook
wolkenvelden. Vrijwel overal droog. Mid
dagtemperatuur varldaag rond 18, mor
gen ongeveer 20 graden.
Italië:
Overgang naar vrij zonnig weer. Vandaag
ten zuiden van Rome kans op een regen-
of onweersbui, morgen waarschijnlijk
overal droog. Middagtemperatuur van
daag in het algemeen rond 18 graden,
morgen iets hoger
Griekenland en Kreta:
In het noorden van Griekenland vandaag
eerst nog kans op een regen- of on
weersbui. Verder perioden met zon en
droog. Middagtemperatuur vandaag van
18 graden op Corfu tot 24 op Kreta;
morgenmiddag temperaturen rond 21
Turkije en Cyprus:
Langs de Turkse westkust vandaag en
kele wolkenvelden. Verder flink wat zon.
Droog. Middagtemperatuur van 20 gra
den aan de Turkse westkust tot 25 op
Cyprus.
Rotterdam
Vlissingen
Cyprus
5 o i ginj
7 o.o wee
i 0-2 vals
iw 7 15 5 0.0
waw5 8 2 0.6
Kopenhagen licht bew. ono6
Las Palmas half bew n 10
Luxemburg
Madrid
Wisselvallig weer met veel bewolking en
flink wat regen, boven de 1000 meter
stevige noordenwind. Morgen in het zui
den enkele opklaringen; in het noorden
tot 13 ten zuiden
van de Main.
Zwitserland:
Vandaag flink wat bewolking en vooral in
het oosten en noorden enige tijd regen,
boven de 1000 meter sneeuw Morgen
half tot zwaar bewolkt en op de meeste
plaatsen droog. Middagtemperaturen in
de dalen van 12 tot 15 graden, bij föhn
rond de 20 graden.
Oostenrijk:
Eerst bewolkt en perioden met sneeuw,
in de dalen meest regen. Morgen wat
meer zonneschijn, zeker ook nog wol
ken: afnemende neerslagkansen.
w6 16 11 0.01 vei
w8 13 5 0.0
regenbui zzo2 8-2 13.0
HEINZ
irpc
—-nfrr
