'En een pinpas hebben
ze in Somalië ook niet'
Brinkman komt er niet
met louter boosheid
Al 24jaar op
zoek naar vader
Feiten &Meningen
Westen schiet
zonder te
weten waarom
MAANDAG 11 APRIL 1994
Vluchtelingen Werk en overheid: een haat-liefde-verhouding
Steeds meer vluchtelingen zoeken asiel in Nederland. De politici vragen zich af hoe ze de toe
stroom moeten stoppen. Vluchtelingen Werk verzet zich fel tegen de aanpak van de rekenmees
ters. Al vijftien jaar waakt de organisatie over de belangen van asielzoekers. Geregeld vallen er bit
tere verwijten, maar de overheid kan niet zonder haar criticaster. Een portret van Vluchtelingen-
Werk.
Na de Zuidamerikanen die in het eind van de jaren zeventig op de vlucht sloegen voor de terreur in
lingen.
OPINIE
Na de luchtaanvallen gisteren op Servische
doelen in oostelijk Bosnië is het Westen
dieper dan ooit tevoren betrokken in de
burgeroorlog in het voormalige Joegoslavië.
De bombardementen met de F-16 straalja
gers hebben de militaire situatie nauwelijks
veranderd, maar het Westen heeft zich
weliswaar schoorvoetend bereid getoond
zich in het Bosnische moeras te begeven.
Nu is er geen weg terug meer.
Na twee jaar gewapend conflict luidt de
hamvraag onveranderd: wat is de positie
van het Westen? De F-16 straaljagers kwa
men in actie om te voorkomen dat de Ser
viërs Gorazde onder de voet lopen, maar dit
beantwoordt niet de principiële vraag hoe
het Westen de toekomst van Bosnië en de
Balkan ziet.
Sinds Sir Michael Rose het VN-comman-
do in Bosnië heeft overgenomen en sinds
de regering van Clinton een actiever, meer
op interventie gericht beleid is gaan voeren,
lijkt het alsof het Westen vanuit een bepaal
de visie opereert.
De Amerikanen hebben de Bosnische
moslims en Kroaten ertoe gebracht hun
oorlog te beëindigen en een met Kroatië ge
allieerde federatie te vormen. In Sarajevo is
een staakt-het-vuren tussen moslims en
Serviërs tot stand gebracht, hoewel dit be
stand steeds meer onder druk komt te
staan. Met Russische hulp is het Westen er
zelfs in geslaagd een wapenstilstand te be
werkstelligen tussen Kroatië en het eenzij
dig uitgeroepen Servische ministaatje Kraji-
na in Kroatië.
Er zijn echter twee belangrijke vragen
waarop de Verenigde Staten en hun bond
genoten het antwoord vooralsnog schuldig
blijven. Welke status voorziet het Westen
voor de Bosnische Serviërs na de oorlog? En
welke gebieden in Bosnië mogen van het
Westen onder Bosnisch-Servische heer
schappij blijven?
Uit de aanval op de Servische strijdkrach
ten die Gorazde belegeren, valt wellicht op
te maken dat het Westen van mening is dat
de stad en daarmee alle steden in ooste
lijk Bosnië die voor de oorlog een moslim
meerderheid hadden ook na de oorlog
weer aan de moslims moet behoren. Dit
zou betekenen dat moslim-steden die de
Serviërs sinds april 1992 hebben ingeno
men, zullen moeten worden bevrijd. Maar
dat vereist een grootschalig militair ingrij
pen.
En hoe reageert Rusland hierop? Tot nog
toe hebben de Russen zich openlijk opge
worpen als de beschermers van de Bosni
sche Serviërs. Met haar interventie in Sara
jevo heeft de Russische regering de wereld
duidelijk gemaakt dat ze in de kwestie Bos
nië net zoveel recht van spreken meent te
hebben als het Westen.
Flet is waarschijnlijker dat het Westen uit
angst voor een uitbreiding van de oorlog
bereid is een aantal Servische gebiedsver-
overingen in Bosnië te erkennen. Als dat het
geval is, is het onduidelijk waarom de F-16
straaljagers gisteren op hun bombarde-
mentsvlucht werden gestuurd. Waarom
moet Gorazde voor de moslims worden be
houden, terwijl Zvornik, Foca, Visegrad en
andere steden in Servische handen mogen
blijven?
Het westerse beleid ten aanzien van de
toekomstige status van de Bosnische Ser
viërs behelst dezelfde ongerijmdheid. Offi
cieel probeert het Westen hen zover te krij
gen dat ze zich bij de moslim-Kroatische fe
deratie aansluiten. Maar niemand gelooft
ook maar een seconde dat de Bosnische
Serviërs dit serieus zullen overwegen zolang
de beoogde federatie geallieerd zal zijn met
Kroatië, terwijl de Bosnische Serviërs een
dergelijk samenwerkingsverband met Ser
vië wordt ontzegd.
Het Westen kan in alle redelijkheid niet
om het verlangen van de Bosnische Serviërs
heen en zal nauwe banden met Servië moe
ten toestaan. Het is echter onduidelijk hoe
of zelfs öf het Westen wil voorkomen
dat deze banden met Servië op een regel
rechte hereniging uitdraaien. Wederom rijst
de vraag: wat is de zin van de bombarde
menten als het Westen uiteindelijk toch zal
moeten toestaan dat Servië zich het grond
gebied toeëigent dat na de oorlog aan de
Bosnische Serviërs wordt toegewezen?
Flet Westen haalt vliegtuigen naar bene
den en bombardeert tanks zonder een dui
delijk plan voor de langere termijn. Zelfs de
regering van Clinton is diep verdeeld over
het nut van de aanval op Servische stellin
gen rond Gorazde. Vorige week spraken mi
litaire leiders van het Amerikaanse leger
zich hier nog fel tegen uit. Het moge duide
lijk zijn dat er inmiddels aan hun mening
voorbij is gegaan.
De luchtaanval van gisteren betekent
waarschijnlijk dat de kans op een snelle op
lossing van het gewapende conflict in Bos
nië definitief is verkeken, dat de Kroatische
Serviërs in Krajina zich harder zullen op
stellen en dat Rusland zich nog eens goed
op zijn positie in het conflict zal beraden en
zijn strategie mogelijk zal aanpassen. Ge
zien hel weinig duidelijk omlijnde westerse
beleid in Bosnië, rijst de vraag of het Wes
ten dit alles wel zorgvuldig heeft afgewogen.
TONY BARBER
De vrijwilligers van Vluchtelingen Werk Ne
derland hebben de laatste tijd opvallend
veel belangstelling voor cursussen waar ze
leren om te gaan met lastige vragen op ver
jaardagen en in het café. Opmerkingen als:
'Er komen al zoveel van die asielzoekers en
nou ga jij ze nog helpen ook'.
De verwijten zijn niet van de lucht en ieder
een krijgt ermee te maken. Ook vroeger
werden vragen gesteld, maar de toon is ver
hard. Karla Pastoors, voorheen jarenlang
vrijwilligster en tegenwoordig consulente
van het regio-kantoor in Den Bosch, schudt
de voorbeelden zo uit de mouw. „Als er
vroeger een opvanghuis kwam, werd op
voorlichtingsavonden in de buurt gevraagd
waar de mensen vandaan kwamen en wat
ze hadden meegemaakt. Maar tegenwoor
dig hoor je alleen maar dat het er al zoveel
zijn. Het gaat niet meer om mensen, maar
om aantallen." Vervelende telefoontjes en
zelfs dreigbrieven zijn geen uitzondering
meer, al tekent Pastoors wel aan 'dat het
nog niet zo erg is als in Duitsland'.
E. Nazarski, adjunct-directeur van Vluchte
lingen Werk, knikt bevestigend. Hij wijt het
afbrokkelen van het draagvlak voor de op
vang van asielzoekers in Nederland aan het
optreden van de politici. „Bolkestein is na
tuurlijk rechts, maar nu gaan ook het CDA
en de PvdA meedoen." Buitengewoon
slecht vindt hij ook de 'verkokering' bij de
ministeries die een soepele afwikkeling van
de zaken in de weg staat. „Toen Justitie
achterstanden ging wegwerken, gebeurde
er bij WVC nog niets. Pas toen het te laat
was, realiseerden ze zich daar dat mensen
met een verblijfstitel vanuit de eerste op
vang naar een gewoon huis moeten. Vervol
gens werd het probleem doorgeschoven
naarVROM."
SLACHTOFFER
Zo ontstaat het beeld van de asielzoeker als
veroorzaker van problemen. De vluchteling
wordt niet langer gezien als het slachtoffer
van problemen in zijn vaderland, legt Na
zarski uit. „Mismanagement van de over
heid verziekt het klimaat waarin vluchtelin
gen naar behoren kunnen worden opge
vangen."
Vluchtelingen Werk is zeer kritisch over het
beleid van de overheid, toch bestaat er een
innige onderlinge samenwerking. De ver
eniging is zelfs onder druk van de overheid
opgericht door een groot aantal hulporga
nisaties. Dat gebeurde omdat de overheid
één gesprekspartner wilde voor opvang en
begeleiding van een grote groep Zuidameri-
kaanse vluchtelingen die ze politiek asiel
had aangeboden.
Pikant is dat Vluchtelingen Werk groten
deels bestaat van subsidies van de departe
menten die ze zo sterk bekritiseert: Justitie
en WVC. Maar de organisatie vindt niet dat
ze de hand bijt die haar voedt. „Wij krijgen
geld voor het werk dat we doen in de op
vangcentra en asielzoekerscentra. We bege
leiden mensen en bieden ze rechtsbescher
ming, samen met de Bureaus voor Rechts
hulp en de advocaten", betoogt Nazarski.
De adjunct-directeur benadrukt dat de
overheid ook baat heeft bij kritiek. Die be-
hun land, volgden de Vietnamese bootvluchte-
archieffoto cpd
hoedt haar voor fouten tegen internationale
rechtsregels. „Het opsluiten van kinderen in
het grenshospitium en het 'dicht tapen 'van
een asielzoeker die het land werd uitgezet,
is toch schandalig."
Op de ministeries wordt de praktische sa
menwerking met Vluchtelingenwerk zon
der meer positief genoemd. Maar de harde
iru
aa
gei
L
noten die geregeld worden gekraakt door
voorzitter Jan-Nico Scholten zetten kwaad 1C
bloed. „Zodra de media in de buurt zijn, vei
wordt er met modder gegooid", stelt Justi-
tie-woordvoerderE. Moeksis zonder om- IS
haal. Gesprekken om de verstoorde verhou
dingen te herstellen, worden met enige re-§j
gel maat gevoerd.
Na de Zuidamerikanen die in het eind van DRi
de jaren zeventig op de vlucht sloegen vooibe
de terreur in hun land, volgden de Vietna- ree
mese bootvluchtelingen, de Tamils en wa
christen-Turken die uit angst voor vervol- we
ging kerken bezetten. Zij bezorgden Vluch in
telingen Werk handenvol werk en de orga-dir
nisatie maakte vooral sinds 1987 een forse
groei döor. Het werven van nieuwe mede- a
werkers gaat constant door en ondanks de-**
tegenwind lukt dat nog steeds. ALf
De vrijwilligers voor vijftig procent huis-^f"
vrouwen en studenten vormen de rugge^j
graat van Vluchtelingen Werk. In de op- ze
vangcentra helpen zij bij het indienen van
de verzoeken om verblijfsvergunningen enter
erkenning als vluchteling. Maar aan kanslo
ze gelukzoekers wordt geen tijd verspild.
'Met dit verhaal maak jé geen kans hier', is
geen aangename mededeling, maar Vluch
telingen Werk schuwt hem niet. 7
Werkgroepen wijzen nieuwkomers de weg^«
in de samenleving. Vaak gaat het om heel
praktische zaken. Taalles, het openen van )I
een giro-rekening, boodschappen doen in
de supermarkt, uitleggen waar de dokter )i
woont en wat een spreekuur is. „En een
pinpas hebben ze in Somalië evenmin", il-Mt
iustreert Pastoors.
Om dit werk is het allemaal begonnen, >e
maar een vrijwilliger moet natuurlijk ook wa
weten hoe een asielprocedure loopt, zodathei
hij de situatie van de vluchteling begrijpt eor;
zo'nodig diens advocaat kan inlichten. en
Daarom geeft Vluchtelingen Werk iedereemv!
een cursus 'rechtsbescherming' en er;
'interculturelegesprekken'. M
Zelfs een vrijwilliger die al geruime tijd tea
meedraait, kan niet alles weten. Daarom isek
in het hoofdkwartier in Amsterdam veel et
ruimte gereserveerd voor adviseurs. Zo'n D
tachtig man houdt zich bezig met scholingan
en training en het beantwoorden van vra- aal
gen op alle mogelijke gebieden. Een vrijwilruc
liger die bijvoorbeeld vermoedt dat trauma it,
tische ervaringen zijn cliënt zo kwellen datO-j
hij naar de Riagg moet, kan altijd terecht rut
om ruggespraak te houden. 'rai
gt
AMSTERDAM THEO HAERKENSuai
Irai
Groot was vrijdag de paniek in
het CDA toen lijsttrekker Brink
man door de KRO-televisie in ver
band werd gebracht met mogelijk
gepleegde fraude door een oom
in zijn vrouw Janneke. Brink-
ans woordvoerder Frits Wester
ii slechts te kunnen hopen dat
de 'misselijk makende en onge
hinderde verdachtmakingen' uit
eindelijk in het voordeel van de
gedoodverfde partijleider zouden
uitwerken.
In grote spanning werd gewacht op
de zaterdagklanten. Zouden die
het door de KRO ontstoken vuurtje
verder aanwakkeren? Met enige
opluchting werd geconstateerd dat
dit niet het geval was. Het nieuws
waar de meeste kranten mee
openden was niet dat Brinkman
zich zou hebben verbonden aan
duistere zaakjes, maar dat het CDA
woedend was over de verdachtma
kingen van de KRO. Niet Brinkman
kwam in het beklaagdenbankje,
maar de KRO.
In De Lier, waar Brinkman zater
dagochtend een tuinbouwmanifes-
tatie opende, toonde woordvoer
der Wester al weer wat zelfvertrou-
a. Zijn hoop dat de verdachtma
kingen in Brinkmans voórdeel zou
den uitpakken, was inmiddels om
geslagen in vertrouwen. En Brink
man zelf permitteerde zich zelfs
a grapje over de zaak toen hij
vertelde dat hij bij het ontbijt door
zijn dochters was aangesproken
met de mededeling: „Zo, Elco B.,
e moeten je wel hebben."
Blij en opgelucht werd ook de on
dubbelzinnige steun van PvdA-lei-
der Kok en de oppositieleiders Van
Mierlo (D66) en Bolkestein (WD)
verwelkomd. Van Mierlo zei zich
niet te kunnen voorstellen dat
Brinkman zich aan laakbaar ge-
Elco Brinkman kreeg het afgelopen weekeinde steun van onder anderen
VVD-voorman Frits Bolkestein (links). foto anp
drag heeft schuldig gemaakt. „Ik
ken hem als een integer man".
Zo sloten ^ich steeds meer gelede
ren rond Brinkman, van wie in
middels onomstotelijk lijkt vast te
staan dat hijzelf op geen enkele
manier betrokken is bij het plegen
van strafbare feiten. Alleen enkele
kritisch blijvende journalisten en
PvdA-kroonprins Wallage haalden
zich de toorn van het CDA op de
hals door niet voetstoots de be
schuldigende vinger naar de KRO
te wijzen.
Brinkman zelf kon niet nalaten te
benadrukken dat het Openbaar
Ministerie hem op voorhand al van
alle blaam heeft gezuiverd. Ook
was vrijdag al duidelijk dat het on
derzoek van de Fiscale Inlichtin
gen- en Opsporingsdienst (FIOD)
alleen het bedrijf Hevatex betreft
en zich beperkt tot de periode vóór
1990.
Brinkman is pas commissaris sinds
1992 en niet eens bij Hevatex,
maar bij de beheermaatschappij
Arscop BV, eveneens van zijn
vrouws oom. Brinkman vervult dit
commissariaat louter ter beharti
ging van de belangen van de kin
deren van zijn zwager en schoon
zuster. Hij nam het commissariaat
over van zijn schoonvader, die zich
vanwege zijn hoge leeftijd in 1992
terugtrok.
Aan Brinkmans goede bedoelingen
wordt dus niet of nauwelijks meer
getwijfeld. Over blijft de vraag of
hij zich als prominent politicus, die
immers in een glazen huisje leeft,
niet beter had moeten vergewissen
van de reputatie van zijn aange
trouwde oom, die dubieus lijkt te
zijn. En in vervolg daarop: Als de
oom inderdaad een boef blijkt te
zijn, kan Brinkman dan verweten
worden dat hij te lichtzinnig een
commissariaat heeft aanvaard?
Brinkman zelf zegt zich zorgvuldig
en goed georiënteerd te hebben aan
de hand van de door de accountant
goedgekeurde jaarstukken van
Arscop BV. Zijn woordvoerder Wes
ter wijst er bovendien op dat Brink
man niets bekend was van mogelij
ke dubieuze praktijken van de oom.
Wester wijst er ook op dat de be-
schuldingen in het KRO-programma
dat de oom een pistool op zak
droeg, zwart handelde, belasting
ontdook en een slecht personeelbe-
leid voerde uitsluitend anoniem zijn
Op z'n minst een deel van die be-
schuldigngen zou bovendien ge
daan zijn door een oud-boekhouder
die zelf een greep uit de kas had ge
daan èn door oud-werknemers die
met ruzie uit het bedrijf zijn gestapt
en voor zichzelf zijn begonnen. Het
geen niet wegneemt dat het Open
baar Ministerie voldoende aanlei
ding heeft gevonden voor een justi
tieel onderzoek, zodat er dus op zijn
minst twijfels zijn over de reputatie
van de oom.
Om te voorkomen dat de kwestie
blijft rondzingen zal Brinkman als
nog duidelijkheid moeten verschaf
fen over de vraag of hij redelijkenvijs
op de hoogte had kunnen zijn van
die twijfels. Louter woede over de
eis van PvdA-kroonprins Jacques
Wallage, dat Brinkman 'zijn eigen
positie moet verduidelijken', is on
voldoende.
DEN HAAG HARM HARKEMA
Hoge Raad oordeelt over afstammingsrecht
Eigenlijk is ze vreselijk solidair. Riet
Monteyne, die al 24 jaar op zoek is
naar haar biologische vader, kan in
zage krijgen in haar afstammingsdos-
sier. Haar moeder is inmiddels over
leden en dan heeft zij als kind het
recht te weten wie haar biologische
vader is.
Maar Riet Monteyne duikt niet in de
archieven van Valkenhorst, het voor
malige tehuis voor ongehuwde moe
ders in Breda, waar zij in 1944 is ge
boren. Tegenwoordig is het een 'Blijf
van m'n lijf-huis'. Dat wil ze pas doen
als haar 2.590 lotgenoten die ook in
Valkenhorst zijn geboren dat recht
ook hebben. En kinderen van wie de
moeder nog leeft, mogen niet zomaar
hun dossier inzien.
Al vijf jaar spant Riet Monteyne ge
rechtelijke procedures aan om ook
voor deze groep kinderen, waarvan
de biologische moeder nog leeft, het
recht te winnen op inzage in hun af-
stammingsdossiers. Vrijdag doet de
Hoge Raad hier uitspraak over. Pas
als de ï-i'oge Raad positief oordeelt
over haar lotgenoten, gaat Riet Mon
teyne zelf in het archief van Valken
horst kijken wie haar vader is.
De strijd begon in mei 1989. Riet
Monteyne hield een hongerstaking
van 31 dagen voor Valkenhorst om te
voorkomen dat 5.000 dossiers, waarin
afstammingsgegevens staan, zouden
worden vernietigd. Al eerder waren
duizenden documenten van kinderen
van ongehuwde moeders verloren ge
gaan. Volgens de directie van het te
huis waren de papieren onherstelbaar
beschadigd door een overstroming in
de kelder.
De hongerstaking had succes. Valken
horst beloofde de dossiers voortaan
niet meer te vernietigen. Twee jaar la
ter besloot de rechter dat kinderen
echter geen inzage krijgen, omdat het
tehuis zich moet houden aan de zo
genoemde geheimhoudingsplicht.
Die uitspraak veroorzaakte veel com
motie in de Tweede Kamer. Parle
mentariërs wezen de geheimhou- rof
dingsplicht resoluut van de hand. ïdi
„Een kind heeft het recht te weten ler
wie zijn biologische ouders zijn", zomi
luidde hun conclusie. an
In november 1992 oordeelde het hof B
in Den Bosch milder over deze zaak.ne<
Kinderen van wie de moeders inmidor
dels overleden zijn, krijgen inzage in!er
hun dossiers. Wanneer moeders noga
leven en toestemming geven tot inzaer
ge, moet dat ook worden gehono- aa
reerd.
Riet Monteyne wilde meer en kaartte
de zaak aan bij de Hoge Raad. Zij
vindt dat kinderen niet afhankelijk
moeten zijn van het 'ja-woord' van -w-
hun biologische moeder. „HetbelanjX
van het kind weegt veel zwaarder daf
dat van beide ouders. Die heeft het
recht te weten waar zijn wortels lig-1
gen. Zonder die wetenschap leeft eefBR
kind voortdurend in onzekerheid", a
dus Monteyne. jfii
Ze heeft goede hoop dat de Hoge
Raad een positieve uitspraak doet.
Gedurende haar strijd is er veel ver
anderd. Het gebeurt steeds vaker dalke
tehuizen of de Raad voor de Kinder-ji
bescherming zonder toestemming
van de biologische moeder of vader,
aan kinderen hun afstammingsdos- L
siers laten zien.
Maar Valkenhorst houdt zich strak
aan de regels. En daarom is de u
spraak van de Hoge Raad zo belang-j
rijk voor haar en haar lotgenoten. Ink
dien de Hoge Raad negatief oordeeltjt
stapt Riet Monteyne alsnog na:
Europees Hof. In het Verdrag v
Kind staat immers dat een kind het I
recht heeft zijn afstamming te weteij
Dat het dan nog langer duurt voordal
Riet Monteyne in de kelder van Va'
kenhorst kan opzoeken wie haar v
der is, neemt ze voor lief. „Het is d
consequentie van mijn belofte aan
mijn lotgenoten."
DEN HAAG CARINE NEEFJES
