Kylians jubileum hoogtepunt
voor Nederlands Dans Theater
Granito vrouwenfiguur: zacht en warm
'Der Zenissene'leuk zolang het duurt
Bekende parodie op televisie-onbenul
Een adembenemende,
hartverscheurende 'Nora'
Woodstock herleeft
Cultuur Kunst
Oleta Adams brandt zich
niet aan haar open haard
Tongewelf in museum De Lakenhal
MAANDAG 11 APRIL 1994
11
Vervolg op Casablanca
los anceles Hollywood werkt aan een vervolg op de filmklassie
ker 'Casablanca', die misschien wel een van de bekendste filmci
taten heeft opgeleverd. 'Play it again, Sam', was het historische
verzoek van nachtclubeigenaar Humphrey Bogart aan de zwarte
pianist. Het vakblad Daily Variety meldt dat de maatschappij
Warner Books twee auteurs opdracht heeft gegeven een vervolg
te schrijven op de rolprent uit 1942, waarin Ingrid Bergman de
tegenspeler is van Bogart. Op basis van het script wordt ook ge
werkt aan een korte televisieserie. Wanneer de produkties te
zien zijn, is niet bekend. Eerder boekte Warner groot succes met
'Scarlett', een vervolg op de filmklassieker 'Gone with the Wind'.
Concert East 17, Rory Block en BBM
utrecht De Britse groep East 17, bij vrouwelijke tieners bijna
net zo populair als Take That en NKOTB, geeft op donderdag 16
juni een concert in het Utrechtse Vredenburg. Een maand eer
der, op maandag 16 mei, is hetzelfde muziekcentrum de speel
plaats van het nieuwe supertrio BBM, waarachter de veteranen
Ginger Baker (drums), Jack Bruce (bas) en Gary Moore (gitaar)
schuil gaan. De Amerikaanse singer-songwriter Rory Block
treedt op dinsdag 31 mei en woensdag 1 juni in de kleine zaal
van Vredenburg op. De voorverkoop van al deze concerten is
reeds begonnen.
toneel
recensie susanne lammers
Voorstelling 'Nora of het poppenhuis'
door Malpertuis Gezien 8/4, Leidse
Schouwburg
Stompzinnig commentaar, luid
op gegeven, scheurde vrijdag
avond de sfeer aan flarden bij
Ibsens 'Nora'. Het droevigst
stemde nog wel dat zij hèm na
deed. Alle moeite van Ibsen en
Malpertuis helemaal voor niets
geweest.
Nora of het poppenhuis'
(1879) was Ibsens doorbraak.
Acht jaar geleden leende Nora
geld van een aan lager wal ge
raakt sujet om haar man, Tor-
vald Helmer, te kunnen laten
kuren in Italië. Daartoe vervals
te ze de handtekening van haar
vader.
Krogstad, degene bij wie ze in
het krijt staat, werkt bij de bank
waar Helmer nu directeur van
wordt, en probeert langzaam
weer uit de goot te klimmen."
Omdat Helmer hem wil. ont
slaan vanwege zijn morele prin
cipes, zet hij Nora onder druk
hem zijn positie te helpen be
houden. Als Helmer achter
Nora's 'misstap' komt, wordt hij
woedend. Vanwege Nora's leu
genachtigheid in al die jaren,
maar natuurlijk ook vanwege de
dreiging voor zijn eigen goede
naam. Dan stuurt Krogstad de
schuldbekentenis met de valse
handtekening terug: Helmers
naam is gered. Zijn gedrag heeft
Nora echter de ogen geopend.
Zij kent zichzelf niet en is ge
trouwd met een man die ze ook
niet kent. Ze moet dus de deur
achter zich dicht gooien en op
eigen kracht éérst proberen
mens te worden.
De 'Nora' van Malpertuis is
schitterend. Maar één aspect,
een aspect dat de tekst nadruk
kelijk voorschrijft, ontbrak. No
ra (Karin Tanghe) begint het
stuk als een zorgeloos en vrolijk
kindvrouwtje, door niemand
werkelijk serieus genomen. Het
minst van allen door haar man,
die haar steevast aanspreekt
met 'leeuwerikje' of 'eekhoorn
tje'. Langzaam, door de tragi
sche wending die de gebeurte
nissen nemen, daagt het besef
dat zij geen echt mens is, maar
een speelpop. En dat wil ze, en
gaat ze veranderen.
Karin Tanghe is vanaf het be
gin al een sterke vrouw met een
eigen wil en daardoor is de rol
van Torvald Helmer (Karei De-
ruwe) potsierlijk. Hij kan niet
anders dan zich vanaf het begin
belachelijk maken en zijn more
le ineenstorting en inkeer wor
den dus niet bepaald geloof
waardig.
Ondanks dit interpretatiever
schil: een adembenemende,
hartverscheurende Nora'. Een
elegante voorstelling waarin
voortreffelijke acteurs in een
kaal, maar smaakvol en warm
belicht décor de sterren van de
hemel spelen.
Na maandenlange onderhandelingen zijn geldschieters en organi
satoren dit weekeinde eindelijk tot een akkoord gekomen: Wood
stock, het legendarische eerste grote popfestival van 1969, zal her
leven.
Op 13 en 14 augustus van dit jaar zal een grootscheeps jubileum
festival worden gehouden in het plaatsje Saugerties, 150 kilometer
ten noorden van New York City. Er worden 30 rockbands en
250.000 bezoekers worden verwacht. In 1969 traden op Woodstock
legendarische popmuzikanten op als Jimi Hendrix, Janis Joplin,
The Who, Ravi Shankar, Joe Cocker en vele anderen.
muziek
recensie tom ruufrok
Concert: Oleta Adams en begeleiders Gehoord 9/4, De Vereenigmg. Ni|megen
Nog te zien 19/4, Groningen en 20/4. Den Haag
Halverwege het concert toont ze zich een echte fatsoensrakker:
„Weten jullie waarom muziek zo belangrijk is? Omdat muziek
macht heeft. En juist daarom moet je heel voorzichtig zijn met
wat je zingt." Om te vervolgen met weer een tekstueel risicoloos
liefdeslied.
Opeens was ze en de qua stem en gedaante donkere zangeres-
/pianiste Oleta Adams, de ontdekking van Roland Orzabal van
Tears for Fears waarmee Adams in het achtergrondkoor door de
wereld trok. Orzabal produceerde Adams' debuut-cd 'Circle of
one', met daarop acht prachtsongs op het grensvlak van soul,
jazz en gospel. Die juweel vond plotseling gretig aftrek en moest
al snel door platenmaatschappij Phonogram met twee extra
tracks in nieuwe gedaante worden uitgebracht.
Verleden jaar was er het vervolg. Evolution', waarmee de
Amerikaanse zich meer dan op 'Circle of one" beperkte tot ge
vaarlijk naar de easy listening neigende ballads Fraai, dat wel,
maar de gewiekste composities en arrangementen van het de
buut werden niet overtroffen. Het materiaal van 'Evolution'
rechtvaardigde in ieder geval een kritische blik naar de concer
ten in Nederland, die verleden jaar wegens stemproblemen geen
doorgang konden \inden.
Het eerste van de drie Nederlandse optredens in de Nijmeegse
Vereeniging maakte duidelijk dat die zorgen vooraf niet nodig
waren. Van de opener 'Circle of one' tot de tweede toegift Don 't
let the sun go down on me' van Elton John, zeven kwartier later,
bleef de boog strak gespannen, en dat niet eens door een op het
swingender materiaal geconcentreerde repertoirekeus. Ballads
genoeg, maar door kleine veranderingen in de arrangementen of
door één van de begeleiders loos te laten gaan brandde Adams
zich niet aan het door haarzelf opgeroepen open haard-sfeertje
Opmerkelijk genoeg waren het niet de singles ('Get here', 'I
just had to hear your voice', 'Window of hope die in de feeste
lijke Vereeniging de meeste bijval oogstten. Die eer ging naar
een opzwepend gospel-nummer, waarmee Adams haar afkomst
nog maar eens benadrukte. Leuk, maar om daarna aan commu
nity-singing te gaan doen met 'Oh. when the saints', dat gaat
misschien wat ver.
Oleta Adams laat zich deze tournee begeleiden door zeven
prima muzikanten, die overigens nog niet helemaal op elkaar lij
ken ingespeeld. Het prikkelende I've got a right' van de eerste
cd klonk bijvoorbeeld nogal slordig, en de soms zeer inventieve
drummer opereerde met name in de ritmisch voorspelbare tra
nentrekkers wat laks. Maar Miss Adams zelf zat een avond lang
te stralen achter haar vleugel, zong zeventien nummers lang als
een donkere engel in wit gewaad, en was in de toegiften voor
een uitgelaten publiek nauwelijks van het podium te slaan. Wat
kan muziek soms toch machtig zijn.
Beelden van echtpaar Van der Veld in Galerie Laerken
beeldende kunst
RECENSIE ROOS VAN PUT
Expositie stenen en bronzen beelden van
Frans en Truus van der Veld. schilderijen
en reliëfs van Lennart Vinge Te zien: t/m
28 mei, ma. t/m vr op afspraak 01728-
9837, za zo en feestdagen 11.00-17.00
uur, Galerie Laerken, Bent 2, Hazerswou-
de-Dorp.
In Galerie Laerken exposeert
een drietal kunstenaars, een
Nederlands beeldhouwersecht
paar en een Deense schilder.
Frans en Truus van de Veld
werken al jaren samen. Van de
twee heeft Frans een opleiding
genoten aan de Koninklijke
Academie in Den Haag en zijn
vrouw Truus heeft het vak van
hem geleerd in het atelier. De
materialen die zij gebruiken zijn
brons, beton, aluminium, kera
misch mozaïek, cortènstaal en
granito. De beelden zijn veelal
figuratief.
Lennart Vinge exposeert zo
wel schilderijen als reliëfs. Hij is
autodidact en hij maakt in zijn
reliëfs gebruik van de materia
len koper, messing, bladgoud,
ijzer en lood. Ook zijn werk is
op figuratie gebaseerd. De toe
schouwer hoeft bij de beelden
van het echtpaar Van der Veld
geen rijke fantasie nodig. De
werken stellen duidelijk iets
voor. Je herkent altijd de men
selijke figuur. Lichaamsonder
delen zijn nadrukkelijk weerge
geven. Toch zijn de werken niet
saai. Dit is onder meer het ge
volg van de houdingen van de
figuren, maar ook van de mate
rialen die in de beelden ver
werkt zijn.
Zoals bijvoorbeeld het beeld
met als titel 'Leto'. Je ziet een
vrouwenlichaam, de benen
houden ongeveer halverwege
het bovenbeen op, hoofd noch
armen zijn weergegeven. Het
materiaal is zwart/grijs granito.
Aan de bovenzijde van dit beeld
is een groot stuk groen glas be
vestigd, dat zich in het beeld
dringt en het als het ware in
tweëen splitst. Door de hou
ding, half achterover hangend,
en door de kleur- en materiaal
combinatie, krijgt deze vrouwfi
guur iets vitaals en beweeglijks.
Het granito. dat in het alge
meen toch koud en hard over
komt, lijkt bij deze vrouwfiguur
zacht en warm.
Opvallend in de werken van
het echtpaar Van der Veld is de
veelzijdigheid in de figuratie. Ze
vervallen niet in herhaling. Iets
wat Lennart Vinge bijvoorbeeld
wel doet. Zijn werk wordt be
paald door vlakken. Het lijken
kastjes met verschillende ruim
ten, zonder deuren. In de vlak
ken maakt hij verschillende af
beeldingen. Het is niet zo dat
als je er één gezien hebt, je alle
werken wel kent. Maar omdat
hij te vaak het basisgegeven
herhaalt, verveelt het toch snel.
Waarschijnlijk vertelt het werk
wel een verhaal, maar wat hij
nu precies wil zeggen, is mij
niet duidelijk.
Zijn schilderijen spreken al
evenmin tot de verbeelding.
'Picnic in the blue air' laat bij
voorbeeld een contour van een
vormeloze vrouw zien tegen
een blauwe achtergrond. De
borsten zijn weergegeven als
twee cirkeltjes. Het geheel is
nogal primitief, wat wellicht ook
de bedoeling is geweest. Vinge
is in zijn schilderijen eigenlijk te
sober en in zijn andere werken
(reliëfs) weer te overdadig.
'Leto', van Frans van der Veld. Door de houding en door de kleur- en
materiaalcombinatie, krijgt deze vrouwfiguur iets vitaals en beweeg
lijks. foto pr
De choreografie die Jiri Kylian ter gelegenheid van zijn
20-jarig jubileum als artistiek leider van het Nederlands
Dans Theater (NDT) gaat maken voor de drie NDT-ge-
zelschappen, moet het hoogtepunt worden van het NDT-
seizoen 1994-1995.
De wereldpremière van dit bal
let onder de titel Driedimensio
naal vindt plaats op 13 april
1995 in het Haagse AT&T-thea-
ter, de thuisbasis van het NDT.
Aan het avondvullende werk
zullen alle dansers meedoen
van de drie ensembles: NDT 1,
het hoofdgezelschap met 32
dansers tussen 22 en 40 jaar,
NDT 2 met 14 dansers tussen 17
en 22 jaar en NDT 3, een wisse
lend gezelschap van een viertal
dansers boven de veertig jaar.
Mondriaan
Het Nederlands Danstheater,
waarvan het artistieke gezicht
naast Kylian door vaste choreo
graaf Hans van Manen wordt
bepaald, biedt het komende sei
zoen een reeks van program
ma's van de drie ensembles met
tal van wereldpremières. Van
Kylión staan tal van reprises op
het programma, zoals Whera-
bouts Unknown (1980), Sechs
Tanze (1986), No More Play
(1988), Stamping Ground
(1983), As If Never Been (1992)
en Un Ballo (1991). Voor Gary
Chryst van NDT 3 maakt Kylién
een solo die na een wereldpre
mière in New York in oktober in
Nederland te zien zal zijn.
Hans van Manen is aanwezig
met zijn ballet Two (1990), met
de klassieker Squares (1969) en
Grosse Fuge (1971). In het kader
van het Holland Festival komen
Kylién en Van Manen ieder met
een wereldpremière geïnspi
reerd op de schilder Piet Mon
driaan.
Toernees
Net als in het lopende seizoen
zijn er in 1994/1995 wereldpre
mières te zien van Lionel Ho-
che, tot 1998 danser bij het
NDT, en Paul Lightfoot, die
thans bij het gezelschap danst.
NDT 2 brengt wereldpremières
van een ballet van de Australiër
Gideon Obarzanek en van de
Fransman Philippe Trehet.
NDT 3 brengt voor het eerst
sinds zijn oprichting in 1991
een avondvullende produktie
van de Amerikaanse choreogra
fe Martha Clarke. Uitgangspunt
daarbij is Dammerung, dat zij
vorig jaar voor NDT 3 maakte.
Het NDT, dat van de Neder
landse dansgezelschappen tra
ditioneel de meeste tournees
maakt, gaat in het volgend sei
zoen onder meer naar Canada,
de VS, Zuid-Amerika, Israël en
verschillende Europese landen.
Andere dansensembles die in
1994/1995 in het AT&T-theater
zullen optreden zijn Het Natio
nale Ballet, Introdans, Scapino,
het Russisch Ballet van St Pe
tersburg, het Nationale Ballet
van Letland en de Dansgroep
Krisztina de Chatel. Ook komt
de opera weer terug in het thea
ter (onder meer Don Giovanni
van Mozart, Dido en Aeneas
van Purcell, Boris Godoenov
van Moussorgski en La Bohème
van Puccini.
Dansers van het Nederlands Dans Theater, hier met een uitvoering tij-
denshet Salzburg Festival. foto archief
theater
recensie ron rughard
Voorstelling: Der Zernssené van Johann Nestroy door
Grand Theatre Spel en regie Gernt Bons, Ren Eljon, Lidy
Six. Gezien: 9/4, LAKtheater, Leiden
Verscheurd als de onderbroek van een be
delaar. Alleen een gifgroene zonsondergang
ergens in de wereld zou hem nog op reis
krijgen. Hij verwijt de natuur haar monoto
nie. De verwende, rijke landeigenaar Van
Lips verveelt zich dermate dat hij van gek
kigheid niet weet wat hij moet doen. Een
stiekem liefdesavontuur zit er voor de
34-jarige niet in, want overal slaan de deu
ren wijd voor hem open en wordt hij met
egards binnengetroond. Tegenover de mo
gelijkheden van de rijkdom staat zijn deca
dente desinteresse. Mijn gemoed is ver
scheurd als de* onderbroek van een bede
laar, typeert Van Lips zijn holle gevoelens.
Om wat leven in de brouwerij te brengen,
trouwt hij de eerste de beste vrouw die hij
tegenkomt. Dat is de aanleiding voor een
reeks verwikkelingen met vermeende
moord en achtervolgingen. Het verhaaltje
heeft weinig om het lijf, zoals meestal bij in
triges gebaseerd op misverstanden. De
Weense schrijver/acteur Johann Nestroy
had toen hij het stuk der Zerrissené (De ver
scheurde) in 1843 schreef, dan vermoedelijk
ook een satire op. het oog. Iets daarvan is
hoorbaar in drie knap berijmde monologen
waar het doen-alsof van de mensen op de
korrel wordt genomen. De attractie van der
Zerrissené ligt echter voornamelijk in de
barokke taalconstructies van Nestroy en in
het letterlijk adembenemend hoge tempo
waarin het drietal Gerrit Bons, Ren Eljon en
Lidy Six de tekst uitspuwt.
Nestroy durft te schrijven en associeert er
driftig op los. Mooie, virtuoze vondsten en
melige woordspelingen wisselen elkaar
daarbij af, alsof Wemer Schwab en Seth
Gaaikema zich hebben verenigd. Dat maakt
de keuze voor het ongenadige tempo zowel
discutabel als verdedigbaar. Als een vriend
Van Lips aanraadt zich op de paardenfok
kerij te storten, antwoordt hij: Noch mijn
hoofd, noch mijn hart is zo leeg dat ik er
stallen van wil maken.
Als Van Lips bang is de gevangenis in te
moeten zegt hij iets in de trant van Nu sta
ik hier nog, straks moet ik jaren zitten.' De
presentatie maakt echter dat mooi noch le
lijk de kans krijgt te beklijven. Een facet aan
Nestroy dat eveneens ondersneeuwt, is dat
hij met verve bestaande teksten zou in- en
aanpassen. Ik merkte slechts op dat smid
Heethamer in een woede-uitbarsting op
Shakespeare varieert: Een koninkrijk voor
hem die mij een tweedehands guillotine be
zorgt.
De redenen om kennis te maken met
Nestroy zijn in ieder geval ruim voorradig.
De aankleding van het stuk is sober. De
speelvloer is ldein gehouden en wordt ge
domineerd door een bank, die kasteel keu
ken en kelder is. Dat de drie, in zandkleuri
ge kleding gestoken acteurs razendsnel van
rol verwisselen en met veel gemak een
handvol personages neerzetten, verhoogt
de kolderieke inslag van de voorstelling.
Door een kleurige sjaal over te nemen,
wordt de hoofdrol van de ene naar de ande
re acteur verlegt. Dat in de aanpak van het
drietal het accent op de vermakelijkheid
ligt, maakt dat Der Zerrissené leuk is zolang
het duurt. Maar ik herinner mij Ren Eljon
bij Art Pro in de hoofdrol van Strijardé'
Toeval. Voorval.' als een werkelijk ver
scheurd man en dat maakte aanzienlijk
meer indruk.
Hij maakte deel uit van de ge
vierde cabaretgroep Zak en As.
Hij was presentator van de seri
euze televisiequiz 'Megabrein'
en hij kan scherpzinnige analy
ses formuleren over de trucs en
methodiek van het cabaret als
theaterdiscipline. Erik van
Muiswinkel heeft dus de nodige
expertise in huis om een bijten
de parodie te maken op aspec
ten van het vaak onbenullige te
levisiewereldje.
In 'De Heldenlul' draait alles
om een zekere Marco Bontem-
pi, een held op sokken die een
infodocutainment-show pre
senteert. Alles wat er bij de op
namen van zo'n programma
komt kijken, wordt hier door
Van Muiswinkel en Margöt Ros
op toneel gebracht. Hij doet on
der meer de technicus, de body
guard en natuurlijk Bontempi
zelf. Zij is opnameleidster, ont-
vangstdame, geflipte fan en
volop babbelende talkshowgas-
te.
De verhaallijn zit goed in el
kaar en '«vert stof voor een
reeks herkenbare typetjes. De
teksten zijn vaardig geschreven.
Van Erik van Muiswinkel is be
kend, dat hij knappe persiflages
kan maken. Het nog onbekende
talent Margót Ros krijgt hier
volop kansen en blijkt verras
send goed voor de dag te ko-
Van cabaretier tot televisie-
held 'De Heldenlul' laat die
ontwikkeling in een vlot en ver
makelijk verhaal met onver
wachte wendingen zien. En wie
weet. zit er in de biografie van
Bontempi een zelfrelativerende
knipoog van Van Muiswinkel
zelf.
Maar helaas is 'De Heldenlul'
niet echt een bijtende parodie
geworden. Erik van Muiswinkel
drijft de spot met wat we eigen
lijk allemaal al lang over het te-
•levisiewereldje weten. Mis
schien is dit onderwerp niet
meer te parodiëren. De ijdeltui
terij en knulligheid in een talk
show als bijvoorbeeld die van
Ursul de Geer valt immers met
een parodie nauwelijks te eve
naren, laat staan te overtreffen.
Daarnaast is het meedoen aan
de aloude anti-Duitse stem
mingmakerij in het Nederland
se cabaret beneden het niveau
van Erik van Muiswinkel.
leiden Strakke wanden en een al even strak plafond. Dat was jarenlang het aanzicht van de zaal van de historische afdeling van het Stedelijk
Museum De Lakenhal in Leiden. De voorzetmuren en het systeemplafond zijn nu gesloopt. Ze hebben plaatsgemaakt voor het originele tonge
welf met vijf zogenoemde cassettes, verdiepte vlakken. Dit hak- en breekwerk heeft de zaal een meter breder gemaakt. De opknapbeurt moet in
het najaar klaar zijn. Dan begint, op 5 november om precies te zijn, de tentoonstelling 'Leids Goed. Textiel in een Hollandse stad'.
Tijdens de renovatie zijn de hoogtepunten uit de historische collectie te zien op de eerste verdieping. De opstelling geeft meteen een voor
proefje van de nieuwe manier van presenteren na de verbouwing.
De restauratie van de historische afdeling vindt plaats tegelijk met het herstel van de monumentale voorgevel van de Lakenhal. Deze werk
zaamheden duren tot ongeveer de bouwvak.
Na het schoonmaken en herstellen van de reliefs in de voorgevel, gaat de verfkwast er over heen. Het museum heeft een uit 1775 daterend
bestek gevonden waarin precies staat omschreven welke kleuren het natuursteen moet krijgen: 'steengraauw, het allerbeste olijf, zuiver wit
en de sleutels in 't frontespies van de voorgevel met best fermiljoen'. foto pr
