Y olanda vertelt
openhartig haar
incestverhaal
c
Rtv show
The Executive dertien weken op pad gestuurd
Emotie-televisie: soppen
in het leed van anderen
Cellosonate als televisiekunst
VRIJDAG 8 APRIL 1994
Komende vier weken bij RTL
Incestslachtoffer Yolanda krijgt de komende vier
weken bij RTL4-en 5 de gelegenheid haar per
soonlijke verhaal te vertellen.over de gebeurtenis
sen in Epe. De gruwelen waarover zij het heeft in
de serie 'Yolanda' worden afgewisseld met zeege
zichten en zachte pianoklanken. Terwijl zij vol in
beeld is vertelt de vrouw, die aanvankelijk de
rechtbank in Zutphen via de achterdeur betrad,
over misbruik, illegale abortussen en babymoor-
den.
Interviewster Hilde Soeters - „Ik geloof haar
van a tot z" - geeft Yolanda volop de ruimte. Dat
de rechtbank in Zutphen slechts een deel van de
beschuldigingen bewezen acht, blijkt vooral uit
de aftiteling. Daarin staat uitdrukkelijk dat het
gaat om de 'subjectieve beleving van Yolanda'.
Haar advocaat, M. Oosterhuis-Smits, wil zo her
haling voorkomen van de kort gedingen die zijn
gevoerd toen het gelijknamige boek op de markt
kwam.
Oosterhuis heeft op uitdrukkelijke aandrang
van haar cliënt contact gelegd met D&D Produc
tions International BV, een bedrijf dat zich eerder
bezighield met programma's als 'Showtime' en
het 'Grand Gala du Disque'. Eerder zorgde de ad
vocate voor een contract met de Haagse uitgever
Bzztóh.
Moed
Yolanda zegt, dat ze hoopt dat slachtoffers moed
putten uit haar ervaringen en sneller naar de poli
tie stappen om de lange weg te gaan die ook zij
heeft afgelegd. Haar ouders en ex-man zijn uit
eindelijk veroordeeld voor incest, zware mishan
deling en illegale abortussen, evenals een aantal
huisvrienden. „Als ik die ene dan maar kan hel
pen", verklaart Yolanda haar hang naar publici-
Zonder de geringste terughoudendheid doet ze
verslag van wat haar is overkomen. De gruwelen
en hel seksuele misbruik worden tot in de klein
ste details op het scherm besproken, zoals ze dat
eerder deed in haar boek. Interviewster Soeters
hoedt zich voor confronterende vragen en ont
wikkelt zich gaandeweg tot hulpverleenster. „We
zijn bevriend geraakt."
Hoe het optreden van Yolanda zich verdraagt
Incestslachtoffer Yolanda vertelt openhartig over mis
bruik, illegale abortussen en babymoorden.
FOTO HENNYMILTENBURG
met het beroep op privacy dat zij deed voor de
rechtbank in Zutphen is niet duidelijk. Tot nu toe
weigerde ze inzage te geven in de dagboeken die
zij bijhield in de tijd dat de gruwelen zich afspeel
den. „Als ik het dagboek had doorgelezen had ik
hier niet meer gezeten", zei ze indertijd tegen de
rechter met een verwijzing naar een eerdere zelf
moordpoging.
Advocaat Oosterhuis herinnert zich het voorval
tot in de details. „Er viel een doodse stilte in de
zaal." Maar zij maakt onderscheid tussen het
recht op privacy dat Yolanda eist en haar optre
den in de media. Dat de grenzen daarbij zijn ver
schoven, geeft ze ruiterlijk toe.
Aanvankelijk verzette zij zich in naam van haar
cliënte tegen de publikatie van herkenbare foto's
in dag- en weekbladen die verslag deden van het
proces. Vervolgens kreeg ze in kort geding gelijk
toen ze vernietiging eiste van een boek met een
verslag van de rechtszaak omdat het slachtoffer
herkenbaar op de kaft stond zonder dat daarvoor
toestemming was gevraagd. Het gevolg was dat
Yolanda's uitgever de portretten die al waren ge
maakt voor het omslag van haar biografie, terzij
de schoof. Het boek kwam uit met op de voorpa
gina een neutrale foto: een verkeersbord met
daaronder de aanduiding Epe aan de grens van
de bebouwde kom.
Vermomming
De biografie verscheen op de dag dat de rechter
in Zutphen uitspraak deed t
landa zich op TV interviewi
man. Ze kwam uitgebreid ii
vrouw in stemmig zwart, en
teleurstelling over het vonnis.
„Tot mijn stomme verbazing", zo zegt Ooster
huis, besloot Yolanda zelf te elfder ure af te zien
van een vermomming waarover zij uren had on
derhandeld. „De programma-makers hadden
haar ervan overtuigd dat ze dan niet geloofwaar
dig zou zijn". De dag erna volgde een interview
met Sonja Barend.
In de documentaire, die RTL 5 uitzendt en die
telkens zes dagen later op RTL 4 wordt herhaald,
verklaart Yolanda zelf over het wegvallen van haar
terughoudendheid: „Ik hoef er geen rekening
meer mee te houden dat iemand niet weet dat ik
het ben. Heel Nederland weet dat."
De advocaten van de veroordeelden zien dat
anders. Na haar televisie-optredens en de publi
katie van haar boek, kondigde mr. R. Schuldink,
de raadsman van haar ex-man Wouter, al aan dat
hij in hoger beroep opnieuw zal vragen om de
originele dagboeken van Jolanda omdat die mo
gelijk ontlastende informatie bevatten. Met verto
ning van de video-banden van de tv-optredens
wil hij eind mei bij het gerechtshof in Arnhem
duidelijk maken dat het beroep op privacy van
Yolanda geen hout snijdt.
Oosterhuis, die in opdracht van Yolanda bezig
is met de oprichting van een stichting voor de op
vang van incest-slachtoffers waarvoor nu onge
veer een ton beschikbaar is, tilt niet aan deze
dreiging. „Ik wou dat ze emotioneel in staat was
de dagboeken te laten zien. Het is aan de rechter
zich een beeld te vormen van wat er werkelijk is
gebeurd."
(Uitzending, vanavond, 20.30 uur, RTL 5)
avonds liet Yo-
n door Paul Witte-
beeld, een blonde
gaf uiting aan haar
D HILVERSUM GPD
e als behoudend
katholiek te boek
staande Stichting
Getuigenis van
Gods Liefde wil,
zoals zijzelf zegt,
„de religieuze
honger wekken"
met een nieuw
programma op RTL 5. De komende dertien weken ver
schijnt iedere zondagochtend in het Lumen 2000-uur-
tje The Executive (de eindredacteur) op het scherm. Hij
is een Elliot Ness-achtige figuur die verslaggevers op
pad stuurt om te registreren of er nog gelovigen be-
Vanuit een jaren vijftig-interieur verstuurt de nukkige
en ongelovige eindredacteur zijn opdrachten. Hij wil
geen vage verhalen horen: bijdragen moeten concreet
zijn. De doelgroep is de -volgens de makers- gestaag
groeiende groep van mensen die niet naar de kerk gaat,
maar die nog wel een religieus besef heeft.
De kijker krijgt een verrassende mengvorm van repor
tages, interviews en impressies voorgeschoteld. De
voertaal is Nederlands maar er worden ook onderwer
pen uit het buitenland aan toegevoegd.
De eindredacteur, opererend in een film noir-setting, is
het bindend element, een man die antwoord moet ge
ven op elementaire geloofsvragen en die zich opwindt
omdat hij daarin nauwelijks slaagt. Hij kwalificeert een
aangeleverde bijdrage als „een hoop geneuzel" en „ou
de koek".
Iedere week is er een ander thema. De eerste aflevering
staat in het teken van het godsbeeld. Een Amsterdamse
taxichauffeur wordt gevraagd of hij gelovig is. De ver
slaggever verzoekt de chauffeur naar een religieuze plek
naar eigen keus te rijden en hij kiest voor het Begijnhof.
Producent John Gruter van Logo Media zegt dat de
filmpjes authentiek zijn. Alleen de rol van The Executi
ve is geacteerd. Deze wordt gespeeld door de Amster
dammer Laurens Umans, voor wie dit de eerste televi
sie-ervaring is. Totnogtoe werkte Umans als musicus
en acteur in het jeugdtheater.
Aan het eind van aflevering 1 roept de eindredacteur
kijkers op zich aan te melden voor een journalistieke
speurtocht naar een andere wereldcultuur. Er ver
schijnt een telefoonnummer in beeld voor wie interesse
heeft. Hij, of zij wordt door The Exectutive op reis ge
stuurd om ergens ter wereld een geloofsgemeenschap
te volgen.
„We willen geen dogmatische TV maken", zegt Ed
Arons van de Stichting Gods Liefde. „Het werkt name
lijk niet als je zegt: u moet naar de kerk!" Wel wil de
stichting door het stellen van geloofsvragen mensen
„inspireren" zich aan te sluiten bij een gemeenschap.
Alle vragen worden onbeantwoord gelaten door de pro
grammamakers. „De wereld houdt niet op bij een bis-
schop, of een paus."
Directeur Frank van Duren van de verantwoordelijke
produktiemaatschappij Logo Media (nu gevestigd op
het Omroepkwartier in Hilversum) wil af van het con
servatieve imago dat zijn bedrijf heeft opgelopen van
wege de binding met Piet Derksen, de voorzitter van de
Stichting Gods Liefde en oprichter van Logo Media.
„Dat wij conservatief zijn, is een hardnekkig misver
stand. Wij werken namelijk ook voor de EO en de
KRO", zegt Van Duren. Hij zegt bepaald niet aan de lei
band van Derksen te lopen.
(Uitzending, zondag 10 april, 11.00 uur, RTL 5)
UTRECHT MONIQUE BRANDT
ex met je ex, zelfmoord, borst-
i kanker, AIDS, impotentie, exhi-
W—bitionisme: geen probleem is
meer veilig. In verontrustend tempo wor
den televisiekijkers opgezadeld met de
ziekte of liefdesproblemen van een ander,
de ruzies, de jaloezie of het intense geluk.
In programma's als All You need is Love,
Liefde op het eerste gezicht en Lief en
Leed worden de zieleroerselen van door
ellende gekwelde medemensen uitgespit,
ontbeend en in hapklare brokken kijkers-
voer gekneed. Hoe meer leed, hoe liever.
De Salon in Utrecht organiseerde een
discussiemiddag over het verschijnsel
'emotie-TV'. Onder leiding van Els Die-
kerhof, directeur van de Utrechtse School
voor Journalistiek en Voorlichting discus
sieerden Violet Falkenburg, presentatrice
van het NCRV-praatprogramma Rondom
Tien, socioloog Ruut Veenhoven, voorma
lig IKON-directeur Wim Koole en VPRO-
voorzitter Arend Jan Heerma van Voss, te
vens eindredacteur van het Maandblad
Geestelijke Gezondheid over de voor- en
nadelen van al die ontboezemingen die
we tegenwoordig dagelijks op televisie
mogen aanschouwen. Het forum mocht
zich buigen over vragen als: waarom zijn
deze televisie-programma's zo populair?
Neemt TV de rol van therapeuten over?
Wat zijn de gevolgen voor de eigen emo
ties van de kijker? Hoe ver kunnen pro
grammamakers gaan?
Volgens Wim Koole, die vorig jaar een
proefschrift schreef over 'De troost van te
levisie' is de hausse aan ellende-televisie-
programma's ontstaan door de uitbrei
ding van de zendtijd. Er moesten meer
programma's komen, maar de vraag was
vervolgens: waar haal je die vandaan? Er is
veel behoefte aan soaps, maar die zijn
vaak duur en arbeidsintensief. Een goed
koop alternatief is een programma over
ware emoties. Daarin dezelfde ingrediën
ten als in soaps: conflicten, uit elkaar
gaan, liefde en haat. Je komt als kijker
huiskamers binnen waar je vervolgens
meedeelt in de meest intiemste momen
ten. „Juist dat grote taboe op de privacy
van mensen maakt dit soort programma's
aantrekkelijk", aldus Koole. „Daarbij
komt dat we niet zoveel kunnen met onze
eigen emoties. Ik denk wel eens dat televi
sie een compensatie is om met onze eigen
emoties om te gaan, om die traanbuizen
eens flink door te spoelen."
Ook socioloog Ruut Veenhuizen ziet
een duidelijke taak voor dit soort pro
gramma's. „Je kunt een hoop gevoelens
hebben zonder te weten wat je nu wérke
lijk voelt. Een TV-programma over die
emoties kan dingen opeens heel helder
maken".
Doodstraf
Jammer genoeg was er geen programma
maker aanwezig van één van de populaire
leedshows als All you Need... Die pro
gramma's zijn immers niet te vergelijken
met een 'serieus' programma als Rondom
Tien, vond Violet Falkenburg. „Program
ma's als Rondom Tien en de Ronde van
Witteman gaan over emotionele beleve
nissen van mensen. Dat levert herkenning
op, mensen kunnen zich identificeren
met bepaalde problemen. Programma's
die erop gericht zijn emoties te laten zien,
dat is puur voyeurisme, porno. Wij maken
een programma over de doodstraf, zij la
ten zien hoe iemand wordt opgehangen."
Echter, net als haar collega's, moet ook
Falkenburg in dat uur haar twintig pro
cent kijkdichtheid halen. „Maar ik ben
niet gericht op scoren." Laatst, na afloop
van een programma vroeg het hoofd in
formatieve programma's van de NCRV,
Hans Sleeuwenhoek, waarom ze die
laatste mevrouw niet nog één vraag had
kunnen stellen. Dan waren er tenminste
tranen geweest. „Maar ik vond juist die
ingehouden emotie heel indringend."
Heerma van Voss ziet geen gevaar in al
die emotie-programma's. Er blijven ge
noeg programma's over waar wel de ou
derwetse TV-wetten gelden. Dus dat de
TV in de toekomst de rol van therapeut
overneemt, daar gelooft hij niet in. En
Wim Koole evenmin: „Er is een overtui
ging waar ik nog meer aan vasthoud dan
aan het hiernamaals: de kijker heeft ge
zond verstand. Ik denk dus dat kijkers op
een gegeven moment al die programma's
over de hebbelijkheden en onhebbelijk
heden van anderen wel hebben gezien.
Zoals een katholieke collega eens tegen
me zei 'Er is niets saaiers dan de biecht."
HILVERSUM RENÉ DE COCQ
Het regisseursduo
Othmar Sweers en
Joeri Bakker
noemt de film een 'sonate
voor cello en camera'. Daar
mee promoveert het zijn ei
genzinnige beeldregistratie
van cellist Pieter Wispelweij
uit Santpoort, die een solo
cellosonate van Zoltan Kodaly
speelt, tot kunst 'op zichzelf.
Deze registratie is vanavond
op televisie te zien onder de ti
tel 'Real/Time/Out', waarmee
weer eens voeding wordt aan
gedragen voor de discussie of
het eigenlijk wel kan, kunst-
op-televisie, of dat televisie
zélf kunst kan zijn.
Als de beeldomroep wordt
gebruikt voor het tweedimen
sionaal registreren van een
muziekuitvoering is sprake
van het doorgeven van kunst.
Sweers en Bakker willen juist
een extra laag toevoegen en de
registratie zélf de status van
kunst geven. Waarmee dan
moet worden aangetoond dat
het medium in staat is 'dingen
voelbaar te maken', ook als er
geen verhaal, geen boodschap
of een dosis informatie, maar
het 'verhaal' alleen maar ge
luid is, een musicus met een
instrument.
Dit alles resulteert in een
'verbeelding' van Kodaly's so
nate in een door de makers
associatief genoemd lijnen
spel, waarin licht, kleur, beeld
ritme, cameravoering en mon
tage op een soort grafische
wijze de visuele begeleiding
vormen van Wispelweij's. spel.
De cellist is zelf ook intensief
in beeld, voornamelijk via ex
treme close-ups die de kijker
haast tot óp de snaren van zijn
instrument brengen.
De muziek wordt daarbij
wel zodanig 'heel' gehouden
dat iemand die het program
ma alleen maar bekijkt om
naar Kodaly's compositie te
luisteren, die ook 'storingvrij'
kan horen. Voor, tussen en na
de deeltjes-horen en zien we
ogenschijnlijk ongecoördi
neerde flarden van de filmers
en de musicus in andere acti
viteiten: eten, praten, romme
len, dingen klaar zetten.
In die zin lijkt de film nu en
dan even op een documentai
re, maar dan zonder uitleg
over wét we zien en horen, en
waaróm we het zien en horen.
Kunst, dus: die heeft immers
geen uitleg nodig. Als het goed
Waar ik wel eens uitleg over
zou willen hebben is, waarom
in de beeldmix met grote re
gelmaat gebruik wordt ge
maakt van de strepen en flit
sen die we kennen uit zeer ou
de films. Als Bakker en Sweers
beogen daarmee hun film een
schijn van documentaire
authenticiteit te geven lijkt me
dat mislukt.
Over de artistiek-inhoudelij-
ke merites van Real/Time/Out
zullen de meningen sterk uit
een kunnen lopen. Helder
maakt de film wel dat Wispel
weij, die in 1992 met (onder
meer) zijn vertolking van dit
stuk de Nederlandse Muziek
prijs won, een begenadigd cel
list is.
Cellist Pieter Wispelweij speelt
Het programma All You need is Love roept veel emoties op bij
FOTO ARCHIEF
