Maagden in brons en steen
Cultuur Kunst
'Alles wil het vuur'
verzengende voorstelling
J
Foto's Anton
Corbijn in
Stedelijk
Miss Toronto en twee leunstoelen
in een Yenetiaans hotel
Stadsleven en openluchtexpositie
in het Huis van de Fotografie
Marokkaans ensemble schiet doel voorbij
22 WOENSDAG 6 APRIL 1994
Exposities in de regio
leidse regio In de hal van het Zilveren Kruis-gebouw, aan de
Mortelstraat 4 in Noordwijk, wordt tot 29 april werk geëxposeerd
van Judith Karstens uit Leiden. In haar acryl-schilderijen pro
beert ze datgene wat niet in woorden is te vatten weer te geven.
De expositie is op werkdagen te bezichtigen van 9.00 tot 17.00
uur. Van Inez Ligtenberg is vanaf 8 april werk te zien bij onder
zoekscentrum Recht Beleid in Leiden. De kunstenares schil
dert op ongespannen doek en laat zich door de toevallige vou
wen inspireren. De expositie is tot 1 juli te zien op werkdagen
van 9.00 uur tot 17.00 uur aan de Herengracht 48. Truus Serdijn
de Jong exposeert haar aquarellen met als onderwerpen speel
goed, stillevens en bloemen van 8 april tot 19 mei in verpleeg
huis Leythenrode in Leiderdorp.
Nijmegen krijgt nieuw museum
numegen» Nijmegen krijgt een nieuw museum tegenover het Ca-
rolingische Valkhof aan de Waal. De instelling gaat drie collec
ties huisvesten: de Nijmeegse geschiedenis met nadruk op de
Middeleeuwse kunst, de oudheidkundige collectie van het pro
vinciaal museum Kan en hedendaagse kunst. De gemeente
Nijmegen heeft 15 miljoen gulden gereserveerd voor de bouw
van het museum waarmee in totaal een bedrag van 26 miljoen
gulden is gemoeid. De provincie Gelderland heeft 7 miljoen gul
den toegezegd. Het resterende deel wordt door verschillende
sponsors bijeengebracht.
Stukken kiezen en regie-café
leiden Voor de niet-profs geeft het Centrum voor Amateurthea
ter Rijn- en Veenstreek (CARV) in Leiden een cursus repertoire
kiezen. In een reeks van zes bijeenkomsten leren de deeelne-
mers aan de hand van kenmerken als taalgebruik, thema, perso
nages en spanningsopbouw wat een goed dan wel slecht stuk is.
De eerste cursusavond is op 14 april. Op 24 april houdt CARV in
de foyer van het Alphense Parktheater het eerste Regie-café.
Gastspreker is regisseuse en theaterdocente Agnes van Rees. Het
Regie-café begint om 14.30 uur. Voor informatie en aanmelding:
Rob van der Wildt, telefoon 071-216677.
Boerhaave gratis te bezoeken
leiden De tentoonstelling 'Van piskijkers en heelmeesters' in
het Leidse museum Boerhaave is zaterdag 9 en zondag 10 april
gratis te bezoeken. Het is meteen het laatste weekeinde dat de
expositie te zien is aan de Lange St. Agnietenstraat 10. Boer
haave geeft een beeld van de stand van de heelkunde in de Gou
den Eeuw. Uit die tijd zijn onder meer instrumenten, de ingredi
ënten van geneesmiddelen en leerboeken te zien. Dat patiënten
toen heel wat afleden, is te zien op de diverse prenten en schil
derijen. Boerhaave is zaterdag van 10.00 uur tot 17.00 uur te be
zoeken. Zondags gaan de deuren twee uur later open.
Isolde sterft liever dan dat ze zich laat verschalken door de lafhartige
koning Mark. foto eduard cobujn
'Alles v\
Sonnevanck. Te zien: zondag 10 april
LAK-theater, Leiden.
Liefde, vriendschap, jaloezie,
lafhartigheid, sluwheid, verraad,
trots. Het zit allemaal in de
voorstelling 'Alles wil het vuur'
van het Enschedese jeugdthea
tergezelschap Rosa Sonne
vanck. Zaterdagavond ging de,
op het eeuwenoude Tristan- en
Isolde-gegeven gebaseerde, 'ge
sproken opera' in première.
Aanstaande zondag is Alles wil
het vuur' te zien in het Leidse
LAK-theater.
Isolde is de vurige koningin
die moet trouwen met Mark, de
lafhartige koning. Tristan is
diens vriend. Bragane het zusje
van de koningin is verliefd op
Tristan. Rond die vier schreef
Roel Adam teksten die worden
gesproken, soms gedeclameerd,
op nuiziek van de Russische
componist Wladimir Dashke-
vich.
Elke emotie op het toneel
wordt zo duidelijk getoonzet (in
een inderdaad Russische 'tong
val') dat woorden nauwelijks
nodig zijn. Die woorden zijn er
wel. en ze passen peffect in de
muziek, gespeeld op bajan (een
soort accordeon), slagwerk en
viool.
In Adams libretto staat een
ridderlijke moraal tegenover ad-
derlijke sluwheid. Koningin
Tentoonstelling Amazone over voorbeeldige vrouwen op straat:
Voor het Holland Casino in Rotterdam staat een vijf me
ter hoog verguld beeld van Flora, de godin van de lente.
Theo Crosby maakte van haar een vrouw met wulpse
vormen die net zo goed een prostitu'ee uit de klassieke
oudheid kan zijn. Flora kreeg de spotnaam 'Weena-wijf
en is één van de voorbeelden van 'publieke vrouwen' in
brons of steen die zijn geïnventariseerd voor een foto-ex-
positie bij Stichting Amazone. Heel Nederland blijkt er
vol mee te staan, al zijn ze gelukkig meestal niet zo lelijk
als het beeld van Crosby.
pen. Terwijl niemand bij voor
beeld ooit meende dat vrouwen
sterker of wijzer waren dan
mannen, belichaamt de vrouw
al sinds de oudheid toch de
kracht en de wijsheid.
Maagden
De beelden, te zien op 130 kleu
renfoto's, zijn onderverdeeld in
vijf categorieën: christelijke
deugden, kunsten en weten
schappen, natuur, industrialisa
tie en vrouwenfiguren die stad
of land personifiëren, ook wel
'maagden' genoemd. Gekleed,
half gekleed of geheel naakt (bij
de waarheid) hebben deze
vrouwenbeelden als regel een
anonieme uitstraling: de vorm
van hun lichaam en gezicht is
sterk veralgemeniseerd en geï
dealiseerd.
Wolda wijst terecht op het
contrast met 'het sterke ge
slacht': „Standbeelden ei} por-
amsterdam franqoise ledeboer
„Het vrouwelijk lichaam ver
koopt", constateert Saskia Wol-
da in haar inleiding op stads
wandelingen en routebeschij-
vingen in de begeleidende pu-
blikatie 'Publieke wouwen, zin
nebeelden in de openbare
ruimte'. Ze doelt echter niet al
leen op de veel toegepaste re
clametruc juist aantrekkelijke
wouwen koelkasten of wasmid
delen te laten aanprijzen. Het
zelfde geldt volgens haar voor
de vrouwen in brons of steen:
„In beide gevallen wordt het li
chaam van een wouw ingezet
als smakelijke verpakking van
een boodschap. De lichaamsde
len die daarbij worden blootge
steld aan de blikken van de toe
schouwer hebben slechts 'e'en
doel: de aandacht trekken en
verleiden."
De boodschap van veel vrou-
wenbeelden is vaak abstract.
Het zijn allegorische figuren die
idealen als geloof, hoop, liefde,
wijsheid en vrede uitbeelden.
Waarschijnlijk het bekendste
voorbeeld is de geblinddoekte
wouw met een zwaard en
weegschaal die de 'gerechtig
heid' voorstelt. Als Vrouwe Jus-
titia prijkt ze op veel oude stad
huizen omdat daar in vroeger
eeuwen ook recht werd gespro
ken en ze is ook op veel heden
daagse gerechtsgebouwen te
vinden. Veel minder bekend zal
zijn dat een wouw met een
spiegel, vergezeld door een
slang, de 'voorzichtigheid' ver
beeldt.
Het wouwelijk lichaam werd
in het verleden maar ook nu
nog aanzienlijk vaker als „ver
pakking" van zo'n abstract be
grip gebruikt dan het lichaam
van een man. De samenstellers
van de expositie constateren
een inhoudelijke kloof: de be
grippen die door middel van het
wouwelijk lichaam zijn ver
beeld, houden in veel gevallen
verband met mannelijke nor
men, waarden en eigenschap-
tretbustes van mannen zijn bij
na uitsluitend opgericht ter na
gedachtenis aan een historisch
persoon: een beroemd kunste-
leerde. Deze personen laten
zich duidelijk herkennen aan
hun historische kleding en indi
viduele gelaatstrekken." Als
voorbeeld is bij haar inleiding
een foto van een portretbuste
van de schrijver Arthur van
Schendel afgedrukt.
Volgens Wolda zijn de tijden
veranderd omdat wouwen zich
inmiddels een plaats hebben
bevochten in de rechtspraak, de
politiek, de kerk en de techniek.
Andere wouwen kunnen zich
aan hen spiegelen en ook de
'publieke wouwen' die ons om
ringen dragen hun steentje bij.
„Het zijn voorbeeldige wouwen
die spreken voor wie hun taal
verstaat. Het is lente. De stenen
wouwen neuriën. Hoort u ze?",
waagt ze tenslotte.
De expositie 'Publieke wou
wen, zinnebeelden in de open
bare ruimte' (Amazone, Singel
72, Amsterdam) duurt tot en
met 8 n
zijn van
vrijdag v
;i. De openingstijden
dinsdag tot en
in 10.00 tot 17.00
amsterdam
De Capi-l.iLX Alblasprijs? Nooit
van gehoord, dacht Anton Cor
bijn (1955), toen hij onlangs
hoorde dat hij die prijs had ge
wonnen. „Als het iets commer
cieels is, weiger ik." Maar zover
hoefde het niet te komen, ver
telde de fotograaf gisteren in het
Stedelijk Museum in Amster
dam. De Capi-Lux Alblas Prijs is
prestigieus. Eerder kregen Sem
Presser, Ed van der Elsken en
Teun Hoeks hem.
Ter gelegenheid van de prijs
uitreiking in het Stedelijk Muse
um is in het museum een ten
toonstelling te zien met zo'n
zestig foto's. Ook zijn er platen
hoezen (REM, Bryan Ferry) en
videoclips (Nirvana, U2) die
Corbijn maakte. De tentoonstel
ling loopt tot en met 15 mei.
Corbijn fotografeert bijna uit
sluitend popmusici. Sinds de ja
ren zeventig publiceert hij on
der meer in het muziekblad
Oor. Beroemdheden als Miles
Davis. David Bowie. U2, Mari
anne Faithfull, Sinéad O'Con
nor. en Peter Gabriel versche
nen voor zijn camera. Meestal
werkt hij in zwart wit.
Hoewel Corbijn de rich and
famous' fotografeert, is hij vol
gens de jury van de Capi-Lux
Alblasprijs geen beroemdhe
den fotograaf. Hij maakt welis
waar net zo als de glitter- en
glamourfotografen gebruik van
een beroemdheid, een pose en
licht. Corbijn is echter in zover
re anders, dat hij op zoek gaat
naar de persoon achter de be
roemdheid. De Hollywood-foto
graaf beeldt slechts het idool af.
Expositie Breitner
in voorbereiding
Het Stedelijk Museum in Am
sterdam bereidt een grote over
zichtstentoonstelling voor van
het werk van Breitner. De pre
sentatie omvat zo'n zestig schil
derijen en dertig tekeningen.
Ook zijn foto's van de kunste-
te
Het
de
i Bart ten Hove laat Den Haag al
i zondag van 13.00
De bijbehorende
Feministische
Uitgeverij Vita kost 34,50 gul
den en is tijdens de expositie te
koop voor 29,50 gulden.
grote overzichtsexpositie van
George Breitner (1857-1923). De
tentoonstelling vindt plaats in
de Nieuwe Vleugel en loopt van
9 december tot en met 5 februa
ri. Het museum beschikt met 24
werken over de grootste Breit-
ner-collectie van Nederland.
Isolde wil niet trouwen met de
koning die haar (inmiddels ge
storven) vader voor haar heeft
geregeld. Ze zegt alleen te hou
den van haar 'beestachtige'
vriend. Maar deze bestaat alleen
in haar fantasie, Isolde speelt
hem. Wie haar wil verschalken
moet eerst haar vriend, dus
haarzelf, uit de weg ruimen in
een tweegevecht. Ze sterft liever
dan zich te laten
beeldende kunst
recensie roos van put
Expositie, grafiek, gemengde techniek en
tekeningen van Ina Brekelmans Te zien:
t/m 24 april, do. t/m zo. 13 00-18.00 uur.
Gallena Propitia, Nieuwe Rijn 93. Leiden
De Amsterdamse grafica Ina
Brekelmans laat bij haar werk in
Galleria Propitia zien dat zij een
vakvrouw is; zij beheerst de
technieken - kleurenlinosnedes
en lithografie - die zij toepast
compleet. De voorstelling van
haar werk wordt bepaald door
een specifiek beeld dat zij te
kent of fotografeert. Dat is bij
voorbeeld een plattegrond van
Amsterdam, een hoofd van een
dame of een citaat uit de kunst
geschiedenis, zoals een deel van
een schilderij van Frans Hals.
Vervolgens voegt zij iets toe aan
deze gegevens. Dat toevoegen
vindt plaats op collage-achtige
wijze waardoor individuele
beelden in een ander perspec
tief, in een nieuwe context ko
men te staan.
In enkele van haar werken
slaagt Brekelmans op originele
wijze in haar opzet. Het meren
deel van de geëxposeerde wer
ken heeft echter weinig karakter
en uitstraling. Onderdelen ko
men in één vlak samen, maar
voegen niets aan elkaar toe of
lijken niets met elkaar te maken
te hebben. De tentoonstelling
geeft veeleer een idee van de
verschillende technieken dan
van een kunstenaar die (visueel
of op welke andere wijze dan
ook) iets te zeggen heeft.
Brekelmans heeft in 1993 in
Toronto gewerkt, daar leerde zij
fotografisch litograferen en ver
schillende andere technieken,
zoals bijvoorbeeld een Japanse
houtsnede techniek. Het werk
'Miss Toronto' (gemengde tech
niek) is zeer waarschijnlijk uit
deze periode ontsproten. Het is
een langwerpig stuk. Op een ge
blokte achtergrond is in een
apart blok een hoofd van een
dame te zien. Met enkele lijnen
heeft Brekelmans een prachtig
portret gemaakt. De hand van
de figuur is tegen het voorhoofd
geplaatst, alsof zij tegen de zon
inkijkt. Ludiek zijn de woorden
onder de kop: 'Keep her beauti
ful'. De verschillende onderde
len leveren compositorisch een
helder geheel op, dat sober en
sterk tegelijk is.
Een ander sprekend werk is
het sfeervolle werk van de twee
leunstoelen in een Venetiaans
hotel. De kleur rood is nadruk
kelijk aanwezig en het geheel
oogt bijzonder romantisch. Je
ziet twee (gefotografeerde) stoe
len die schuin ten opzichte van
elkaar zijn geplaatst in een
ruimte van een - blijkbaar - Ve
netiaans hotel. Ook hier is te
zien dat Brekelmans' kracht ligt
in soberheid. Compositie, kleur
en voorstelling zijn in harmo-
De overige werken op de ten
toonstelling, zoals bijvoorbeeld
de twee werken met als afbeel
ding de plattegrond van Am
sterdam tegen een soort van
sterrenhemel of de werken met
de citaten uit de kunstgeschie
denis zijn een bewijs voor de
beheersing van een bepaalde
techniek, maar compositorisch
gezocht.
Het komt tot dat gevecht,
maar de laffe koning stuurt Tris
tan. In de strijd raken Tristan en
Isolde (beiden vermomd) ver
liefd. Waarna het verhaal via vu
rige dialogen naar een dramati
sche climax groeit. Geen happy
end. overigens.
Het verhaal van Tristan en
Isolde wordt zo verteld dat de
spanning steeds een beetje
groeit en het goed door jonge
ren te volgen is. De schrijver is
zich er terdege van bewust dat
de boog niet altijd gespannen
kan staan, dus wordt met kleine
grapjes de spanning af en toe
even onderbroken, waama hij
weer iets verder stijgt.
Met name Herman
(Tristan) en Ilja Te
de) zetten in de
voorstelling prachtige rollen
neer. De vorm van een 'gespro
ken opera' waarvoor regisseuse
Flora Verbrugge koos, is een
heel geslaagde gebleken. Het
zou me niet verbazen wanneer
deze stijl vaker'gaat opduiken.
MUZIEKen zeer hard klinkende crotales met de extreem
lage guinbri geeft de muziek inderdaad een mee
slepend karakter. Incidenteel klinken er ook nog
trommels en wordt er geklapt. Melodische ont
wikkeling is er vrijwel niet. Meerstemmigheid
blijft achterwege evenals het gebruik van begelei
dingsakkoorden. De muziek rust slechts op flar
den voor- en nagezongen tekst en een vast door
gaand ritme. De muziek is duidelijk bedoeld om
te beleven: mee te klappen, mee te zingen en mee
recensie dick hermsen
em Mahmoud Ghinia Ensemble Traditionele
uit Marokko in het kader van 'X-Wereldwijd' Ge-
5/4, Cultureel Centrum de X, Leiden.
Baar
(Isol-
gende
De belangstelling voor niet-westerse muziek is in
opgaande lijn in Leiden. Steeds vaker weet het
publiek de weg te vinden naar zalen als het LVC
en Cultureel Centrum de X. Zij zorgen regelmatig
voor spraakmakende concerten op dit gebied.
In de X was gisteravond een Marokkaans en
semble te gast. Naar de 'Maleem' ofwel de leider
van het gezelschap spelen ze onder de naam Ma-
leem Mahmoud Ghinia Ensemble. Ze zijn met
z'n zessen, behoren tot dezelfde familie en zien
er, in hun lange, glanzende gewaden, prachtig uit.
Wat ze spelen is het best te omschrijven als tran-
ce-muziek. Oorspronkelijk is deze bedoeld om ge
nezing en zuivering voort te brengen voor al die
genen die zich willen laten meevoeren door de
ritmische klanken.
Veel instrumenten komen er niet aan te pas. De
opzwependheid van de muziek wordt vooral ver
oorzaakt door het strakke ritme van de stalen
kleppers, de zogenaamde crotales. De maleem is
tevens voorzanger en bespeelt een driesnarige
bas, de guinbri. De combinatie van de vijf scherp
te danse
Als luistermuziek biedt het genre bijster weinig.
Op een gegeven moment slaat de saaiheid onher
roepelijk toe. Ook de dansen zijn niet aantrekke
lijk genoeg om naar te kijken. Als zodanig mist
een dergelijk concert zijn werking in een zaal,
waarin een passief luisterpubliek netjes vanuit de
luie stoel de verrichtingen van het ensemble ga
deslaat. De onwennigheid om te spelen voor een
luisterend in plaats van een meegaand publiek
straalt dan ook duidelijk van de musici af.
Ook al ontbreekt het ware vuur, het wil niet
zeggen dat het zestal slecht speelt. Integendeel
Het ritme staat als een huis en de klank is massief
en indringend. Bovendien blijft het boeiend ken
nis te nemen van wat er elders op de wereld aan
muziek wordt gemaakt. Vanuit die optiek kan het
concert wel degelijk als geslaagd worden be
schouwd.
Amsterdam lonkte er naar. Rot
terdam ging er mee aan de haal:
het Huis van de Fotografie. Het
is gevestigd in het voormalige
NDU-complex aan de Witte de
Withstraat en biedt onderdak
aan het Nederlands Foto Insti
tuut, het Nederlands Fotoar
chief en het Nationaal Fotores
tauratie Atelier. Hoewel de bui
tenkant nog altijd bouwvallig
oogt, heeft het Foto Instituut
binnen een expositieruimte met
zo'n bijna 200 strekkende meter
tentoonstellingswand, kan het
Fotoarchief zijn negatieven op
bergen in gekJimatiseerde klui
zen en beschikt het Fotorestau
ratie Atelier over ongekende
mogelijkheden om materiaal te
conserveren en te dupliceren.
Aanvankelijk bestonden er
eind 1992 in 'het wereldje' be
zwaren tegen het besluit van
het ministerie van WVC om het
nieuw op te richten Nederlands
Foto Instituut in Rotterdam te
vestigen. En nog steeds bestaan
er twijfels over het vermogen
Vctn het Huis van de Fotografie
om in Rotterdam voldoende
publiek te trekken en worden er
achterhoedegevechten gestre
den over archieven die niet van
Amsterdam naar Rotterdam
mogen verhuizen.
De komst van het Foto Insti
tuut was voor Rotterdam van
groot belang. De gemeente
heeft er dan ook fors geld inge
stoken. Voor de speciale inrich
ting heeft Rotterdam eenmalig
623.000 gulden betaald. Voor de
huisvesting krijgen Foto Insti
tuut en Fotoarchief structureel
i 000 gulden pei faai en vo^i
de exploitatie stelt Rotterdam
jaarlijks 318.000 gulden be
schikbaar. De overige lasten
worden door WVC gedragen.
Andersom zijn ook de foto
grafie-instellingen blij met de
gemeentelijke steun. Met name
het Foto Instituut, de instelling
waar het publiek het meest van
zal merken, heeft rond de ope
ning een gebaar terug willen
maken. Dat gebaar heet 'Hallo
Rotterdam", een openlucht-ex
positie in de Witte de Withstraat
die tot volgende week donder
dag duurt. Meer dan veertig fo
tografen hebben drie foto's ter
beschikking gesteld en het be
drijfsleven heeft ervoor gezorgd
dat die 120 foto's op gelami
neerde panelen van 80 bij 120
centimeter buiten komen te
De openingsexpositie binnen
is 'Down Town, het leven in de
moderne stad', een groepsten
toonstelling van 18 fotografen
uit binnen- en buitenland. Voor
Nederland zijn vertegenwoor
digd Bart Sorgdrager (Re-
laxrooms), Lydia Schouten (Per
sonals), Gerard Wessel (De Jon
geren) en Peter Martens (/wer
vers). Het Foto Instituut wil ver
der in tien periodes enkele grote
tentoonstellingen organiseren
en grocpsexposities van vier of
vijf fotografen tegelijk. Zo is
vanaf 9 juli de tentoonstelling
Workers van Sebastiao Salgado
te zien: het indrukwekkende
beeld dat de Braziliaanse foto
graaf in 250 zwart-witfoto's
schetst van de laatste zware ar
beid op aarde. Voor komend
najaar organiseert het Foto In
stituut een zes weken durende
fotografie-manifestatie met ex
posities, symposia en lezingen
onder de naam Photo Interna
tional Rotterdam.
billboards geatten-
foto anp
Voor het pand van het Huis van de Fotografie worden voorbijgangers door middel
deerd op wat er binnen te zien is.