t
Beyers Naudé: 'Het kan
niet slechter dan
onder de apartheid'
Feiten &Meningen
Israëlische honden vogelvrij
Koeweitse man laat slavernij
in Verenigde Staten herleven
Belasting wil geld terug
bij te gunstige groep
B
ZATERDAG 2 APRIL 1994
2 ZA1
NIEUWSANALYSE
Indonesië-reis
moet vooral goed
zijn voor economie
Bij het vierdaagse bezoek van premier Lub
bers en minister Kooijmans van buiten
landse zaken aan Indonesië, dat maandag
begint, gaat het officieel niet om een herstel
maar om 'een bevestiging van de goede re
latie' tussen beide landen. Opmerkelijk: het
is nauwelijks twee jaar geleden dat er op z'n
zachtst gezegd een diepgaand meningsver
schil ontstond dat een abrupt einde maakte
aan de jarenlange ontwikkelingsrelatie tus
sen Nederland en zijn voormalige kolonie.
Aanleiding was de Nederlandse kritiek
toen het Indonesische leger op Oost-Timor
een vreedzame demonstratie van nationa
listen neersloeg waarbij volgens sommige
waarnemers honderden doden vielen. Mi
nister Pronk van ontwikkelingssamenwer
king schortte de ontwikkelingshulp enige
tijd op, waarna de Indonesische president
Soeharto besloot voortaan maar helemaal
van die ontwikkelingshulp af te zien.
Die zorg laaide onlangs in de Tweede Ka
mer weer op door nieuwe berichten over
wandaden die het Indonesische leger des
tijds beging. De PvdA toonde zich om die
reden opvallend lauw over de reis van Lub
bers en Kooijmans. Met name Kooijmans
heeft de Kamer echter beloofd uitvoerig stil
te zullen staan bij de mensenrechten.
Dat dat inderdaad niet overbodig is, bleek
eind deze week uit
een artikel in de En
gelstalige Indonesi
ërs^-Tï- - sche krant, Jakarta
Post. Daar liet
',^^4 Suharto weten dat
hij van plan is een
5 s** dam op te werpen
i i tegen de onbeperkte
diezelfde krant
komt ook Todung
Mulya Lubis uitge
breid aan het
woord, een bekend
voorvechter van de
mensenrechten in
Ruud Lubbers. Indonesië. „Zijn wij
archieffoto anp na veertig jaar onaf
hankelijkheid nu
door de poort van
de vrijheid gegaan of staan wij nog steeds
op de drempel", zo vroeg hij zich af. Zijn
antwoord: het land staat nog voor die poort
'omdat wij nog steeds de regels van recht,
democratie en mensenrechten niet weten
te handhaven'.
Daarvan heeft vooral de onafhankelijke
vakbond SPSI veel te lijden. Kort voor een
staking in februari werd de top van deze te
genvoeter van de staatsvakbond SBSI gear
resteerd. De bestuurders werden weliswaar
na enkele dagen weer vrijgelaten, maar sta
kingen die vaak gericht zijn op verhoging
van het minimumloon van enkele guldens
per dag zijn streng verboden. Opvallend
is dat de Amerikaanse Senaat Indonesië on
langs heeft gedreigd het land de status van
begunstigde handelspartner te ontnemen
als de eerbiediging van vrije vakbondsrech
ten niet vóór 15 augustus aanzienlijk verbe
tert.
Zo ver zullen Lubbers en Kooijmans on
getwijfeld niet gaan. Anders dan de Ameri
kanen, die wat dat betreft vanuit een veel
sterkere positie kun-
Pieter Kooijmans.
Nederland juist
er geïnteresseerd
het intensiveren
MB van de economische
Bi betrekkingen.
Die handelsrelatie is
nu nog tamelijk be
scheiden, maar
groeit de laatste ja
ren sterk. Premier
Lubbers bracht in
1988 een bezoek
aan het land en nam
toen in zijn kielzog
zestien captains of
industry mee. Lang
zaam maar zeker
groeide sindsdien
de economische sa
menwerking en in
1993 is de Nederlandse export naar de lan
den in Oost-Azië, vooral Indonesië, zelfs ge
stegen met meer dan zestig procent.
Steeds duidelijker begint Nederland in te
zien dat Indonesië een goede toegangs
poort is voor de zich razendsnel ontwikke
lende markt in de hele regio. In de eerste
drie maanden van dit jaar leidde dat bij
voorbeeld tot uitbreiding van de landings
rechten van de KLM naar Surabaja en Me-
dam en tot forse contracten tussen PTT Te
lecom en PV Bakrie Electronics Company in
Jakarta.
Voor de Indonesiërs spelen naast de eco
nomische ook andere meer gevoelsmatige
kwesties een rol bij dit bezoek. Bij verschil
lende gelegenheden heeft de Indonesische
regering laten weten het erg op prijs te zul
len stellen als koningin Beatrix op 17 augus
tus 1995 de viering van de vijftigste verjaar-
dig van de Indonesische onafhankelijkheid
bij zal wonen. Nederlandse diplomatieke
vertegenwoordigers in Indonesië zijn al ja
ren present bij de festiviteiten die ter plaat
se op 17 augustus plaatshebben. De aanwe
zigheid van de koningin op die dag is echter
van een andere orde, zeker voor de militai
ren die destijds hebben meegevochten in
de politionele acties. Door een staatsbezoek
zal Nederland immers impliciet erkennen
dat 'hun oorlog' destijds een verkeerde is
geweest en dat zal de emoties ongetwijfeld
hoog doen oplaaien.
jakarta toof brader
Hij is 78 jaar en slecht ter been. De artsen hebben gezegd dat hij elke dag een
uurtje moet wandelen om zijn rug te ontzien. Hij probeert oprecht hun advies op
te volgen. Maar ja, de agenda is nog elke dag overvol en het centrum van Johan
nesburg is niet een omgeving waar je je graag vertreedt. Hij probeert tijd te spa
ren door geen interviews meer te geven. Maar er zijn omstandigheden die dr-
Christiaan Frederick Beyers Naudé dwingen van deze regel af te wijken. Zoals
de eerste democratische verkiezingen die eind deze maand in Zuid-Afrika wor
den gehouden.
2 problemen is Beyers Naudé gematigd optimistisch over de toekomst van het
Hij had nooit gedacht dat hij dit nog zou
meemaken, zegt hij. En ook niet dat het
proces zo snel zou gaan. Vier jaar na de his
torische toespraak van president De Klerk
waarin hij de ontmanteling van de apart
heid aankondigde, krijgt de democratie in
Zuid-Afrika voor het eerst haar kans.
„Het proces is minder gewelddadig geweest
dan ik gevreesd heb. Dat klinkt vreemd als
je beseft dat er sinds de vrijlating van
Nelson Mandela (februari 1990, red.) meer
dan 14.000 mensen om het leven zijn geko
men, maar het hadden er veel meer kunnen
zijn."
„Er zijn natuurlijk bommen geplaatst in
ANC-kantoren en je moet ook na de verkie
zingen rekening houden met terreuracties.
Maar ik denk dat de meer redelijke conser
vatieven zich bij de realiteit zullen neerleg
gen als ze zien dat de verkiezingen redelijk
verlopen. Alleen een zeer kleine groep van
rechtse extremisten, zoals de AWB (de neo-
nazistische Afrikaner Weerstandbeweging,
red.) zal niet voor rede vatbaar blijken en
zich tegen het nieuwe Zuid-Afrika blijven
verzetten."
Het grote probleem voor de Regering van
Nationale Eenheid (RNE) die na de verkie
zingen aantreedt, zullen volgens Béyers
Naudé niet zozeer de strapatsen van ex
treem-rechts zijn. Waar de RNE vooral voor
mo^t waken is dat geen verwachtingen
worden gewekt, die niet kunnen worden
verwezenlijkt.
„De RNE komt voor enorme problemen te
staan. De werkloosheid is verschrikkelijk
groot. Veel mensen denken dat ze na 28
april werk zullen krijgen. Hun zal dus ver
teld moeten worden dat dat niet van de ene
op de andere dag mogelijk is."
„Dat geldt ook voor het onderwijs en huis
vesting. De achterstand waarin de apart
heid het zwarte onderwijs heeft gestort,
werkje niet binnen een paar jaar weg. Dat
moetje de jeugd vertellen. Zoals je ze ook
moet vertellen dat niet iedereen na de ver
kiezingen een huis zal hebben of in een
Mercedes zal rijden."
Het is in dit verband ook van belang dat de
zwarte bevolking leert zelf de handen uit de
mouwen te steken en minder op buiten
landse steun gaat vertrouwen, aldus Beyers
Naudé. „Ze moeten zelfinitiatieven ont
plooien, zelf investeren in hun toekomst. Ze
moeten inzien dat dat de manier is om ba
nen te scheppen. Leningen en investerin
gen van de Wereldbank en het Internatio
nale Monetaire Fonds (IMF) en andere ban
ken zijn welkom, maar ze horen van onder
geschikt belang te zijn. Als we succes willen
hebben, moeten we het in de eerste plaats
zelf doen."
Beyers zegt dat het ANC de wederopbouw
van Zuid-Afrika niet alleen op zich kan ne
men. „Ik hoop ook niet dat ze dat zullen
proberen. Ze hebben de steun van de Na
tionale Partij (NP) nodig en van andere lan
den. Als ze het alleen proberen, lopen ze
vast en dat zal onherroepelijk leiden tot
woedende reacties.
ANC-topmannen Nelson Mandela en Cyril
Ramaphosa zijn zich van deze gevaren be
wust, zegt Beyers Naudé. Maar of andere
leiders daarvan doordrongen zijn, durft hij
niet te zeggen. „Er zijn mensen binnen het
ANC die de indruk wekken dat Zuid-Afrika
nu van hen is en dat zij zullen uitmaken w^t
er moet gebeuren. Ik denk niet dat Mandela
het daarmee eens is, maar ik weet niet of hij
die opvatting, die mentaliteit bestrijdt. Het
kan een gevaarlijke ontwikkeling worden.
Het ANC zou dan in zekere zin dezelfde
richting opgaan als de NP toen zij in 1948
aan de macht kwam. Het is overigens een
elke partij bedreigt die de alleen
heerschappij opeist."
De belangrijkste problemen die de regering
moet zien op te lossen om van het nieuwe
Zuid-Afrika een succes te maken, zijn al
aangestipt. Maar Beyers Naudé wil een
vraagstuk extra belichten: de landkwestie.
De afgelopen tachtig jaar zijn naar schatting
twee tot drie miljoen zwarten door het
blanke minderheidsbewind van hun land
verdreven. De rechtmatige eigenaars of erf
genamen eisen nu hun land terug of verlan
gen een redelijke compensatie.
Beyers Naudé: „Dit is een.hele emotionele
kwestie. Niet alleen bij zwart maar ook bij
blank. Veel van dit land is uiteindelijk in
handen gekomen van blanke boeren die het
geheel volgens de wet van de staat hebben
gekocht. Zij vrezen nu dat het land hun zal
worden ontnomen. Daar zullen ze zich te
gen verzetten. Als het moet met geweld. Het
is een geweldig ingewikkeld probleem, waar
wel veel over wordt gepraat, maar waar te
weinig aan wordt gedaan. En het is echt een
probleem datje niet kunt laten liggen. Als
dat gebeurt, gaan mensen het recht in eigen
hand nemen en dan zijn de gevolgen niet te
Ondanks deze problemen ziet hij de toe
komst 'gematigd optimistisch' tegemoet.
Voor een man die wegens zijn veroordeling
van de apartheid door zijn eigen gemeen
schap werd uitgestoten, door zijn kerk aan
de kant werd geschoven en door het apart
heidsbewind in dè ban werd gedaan, is een
andere houding waarschijnlijk niet moge
lijk. „Het kan", zegt hij, „niet slechter gaan
dan onder de apartheid."
johannesburg p.v.nuusenburg
correspondent
TOM JANSSEN
„Jongens, even niet kijken!"
r De kinderen weten al hoe
-nS-'1 laat het is als vader die
S M waarschuwing laat horen.
---«•■ Even verder ligt langs de
1 Jeruzalem weg weer een eng dood
dier. Meestal een tot gehakt
gereden kat of een jammerlijk tegen de
vangrails gesmakte hond. Buiten de stad
kan het een jakhals zijn die in de berm een
eeuwige rustplaats heeft gevonden, of een
in staat van ontbinding verkerende ezel.
Voor een overzicht van Israëls fauna vol
staat een rit naar Jeruzalem of Haifa, en je
hoeft er niet eens de auto voor uit.
Alleen toeristen vragen zich af waarom ka
davers hier langs de weg liggen weg te rot
ten. De plaatselijke bevolking lijkt het niet
te hinderen ('We hebben wel wat anders
aan ons hoofd').
Wie in Israël een hond heeft, is verplicht
hem op te sluiten of aan de lijn te houden.
De huisdieren die we als bedorven slagers
waren op en langs de weg terugvinden, zijn
in de regel ontsnapte exemplaren die uit
bundig en nietsvermoedend hun dood te
gemoet zijn gerend.
Als Pluto spoorloos is verdwenen, geeft zijn
baasje liever niet toe dat hij het hek heeft
laten openstaan. Hij beweert daarentegen
dat de hond is opgegeten door het Filipijnse
kindermeisje. Het nieuws- en advertentie
blad Al Hasharon, dat wordt verspreid in de
betere buurten van Tel Aviv en dus ook bij
mij in de bus valt, bevatte de laatste weken
schokkende onthullingen. Alles op de solide
basis van confidenties van een niet met na
me genoemde Filipijnse au-pair aan haar
evenmin met name genoemde werkgeef
ster. De Filipijnse zou zich op gezette tijden,
samen met ook al niet nader genoemde
landgenoten, te goed doen aan een stuk
hondevlees. Andere verdachten zijn volgens
Al Hasharon Thaise arbeiders die in de
buurt van Tel Aviv in de tuinbouw werken.
Niemand heeft ooit een Oostaziaat bij de
jacht kunnen betrappen, maar dat is geen
beletsel voor de actiegroep 'Laat de Dieren
Leven' volop verdachtmakingen in het rond
te strooien. Het lijkt erop dat hun overwin
ning in de geruchtmakende zaak-Leibovitz
de activisten naar het hoofd is gestegen.
Solo Leibowitz is een reisagent in Haifa, ge
trouwd met een Filipijnse, die vorig jaar uit
de schaduw trad met een gedurfd export
plan. Op bezoek bij zijn schoonfamilie in
het Verre Oosten maakte hij zijn gastheer
een compliment over het heerlijk malse
vlees dat werd opgediend. Dat waren hon-
denbrokken, kreeg hij te horen, of beter ge
zegd: brokken hond.
Eenmaal terug in Israël vroeg Leibovitz ver
gunning voor de export van Israëlische
zwerfhonden naar landen in het Verre Oos
ten, waar het woord 'hondenliefhebber'
voornamelijk gastronomische betekenis
heeft. Het mes sneed aan twee kanten: de
Derde Wereld zou worden voorzien van be
taalbaar calorierijk vlees en Israël zou wor
den gevrijwaard van poep op de stoep en
hondelijken op de weg. Met als niet onwel
kome bijkomstigheid een leuke zakcent
voor Leibowitz.
Het ministerie van landbouw in Tel Aviv
had geen bezwaar tegen de unieke vorm
van ontwikkelingssamenwerking, maar
'Laat de Dieren Leven' des te meer. Na veel
vijven en zessen bepaalde de rechtbank in
Haifa dat Leibovitz zich zou moeten ont
houden van het 'verzamelen, verkopen en
verhandelen van welk soort huisdier dan
ook, direct of indirect, voor de export naar
enig land en de Filipijnen in het bijzonder'.
Alle zwerfhonden kunnen zich nu weer
zonder angst voor Solo de hondenmepper
te pletter laten rijden.
ad bloemendaal
correspondent
Een Koeweitse inwoner van Boston wacht
een gevangenisstraf van tien jaar en een
boete van een half miljoen dollar omdat hij
een dienstmeisje uit Sri Lanka tot volledige
slavernij dwong. De vrouw mocht de deur
niet uit en kreeg nauwelijks iets te eten.
De 30-jarige Talal Azanki gaf de 27-jarige
Vasantha Gedara slechts een stukje pita
brood per dag en dwong haar de badkamer
te schrobben met sterke chemische midde
len, waarbij ze vaak het bewustzijn verloor.
Ze mocht bovendien niet op de meubels
zitten of van de telefoon gebruik maken.
Azanki hield de vrouw in het gareel door
haar te vertellen dat ze door de politie zou
worden doodgeschoten als ze zich buiten
de deur waagde. Ze geloofde hem.
Een maand nadat de man in december
werd gearresteerd, kwam het Koeweitse mi
nisterie van buitenlandse zaken met een
persbericht, waarin werd ontkend dat Koe-
weiti's in het Westen vrouwen als lijfeige
nen zouden houden.
Aziz Abu-Hamad van de mensenrechtenor
ganisatie Middle East Watch, dat in New
York zetelt, heeft onlangs in Koeweit onder
zoek gedaan naar de omstandigheden van
dienstmeisjes en ander huishoudelijk per
soneel. Hij constateerde dat de autoriteiten
zich meer zorgen maken over de buiten
landse kritiek dan over de dienstmeisjes
zelf.
Toch is de Koeweitse regering bereid de
rechten van huishoudelijk personeel onder i
te brengen bij de arbeidswetten van het
land. Maar dit wetsontwerp ligt volgens 1
Abu-Hamad al sinds 1992 ergens onder in
een la. t i
Volgens Middle East Watch ontvluchten elk a
jaar honderden vrouwen in Koeweit hun
werkgevers omdat ze hen mishandelen,
verkrachten, of weigeren loon te betalen. In
de Filippijnen mogen Koeweitse instanties
niet langer dienstmeisjes recruteren.
Abu-Hamad bezocht in Koeweit meer dan
tweehonderd dienstmeisjes die wegkwijnen
op een politiebureau in Koeweit-stad. Ze
waren gevlucht voor hun bazen en hadden
geen onderdak. Nog eens tweehonderd
vrouwen waren ondergebracht in de Filip
pijnse ambassade.
inmiddels werkt de Srilankaanse Gedara als
kindermeisje voor een Amerikaans gezin,
vertelt haar advocaat Sarah Burgess Reed.
Het is nog niet zeker of zij schadevergoe
ding zal eisen van Azanki en zijn 21-jarige
vrouw Abair.
De wantoestanden in huize Azanki werden
ontdekt door twee verpleegsters die waren
ingeschakeld om de zieke baby van het
echtpaar te verzorgen. Daar troffen ze het
opgesloten en verwaarloosde dienstmeisje
new york george garrigues
BELASTING BELICHT
Tweewekelijkse rubriek over fiscale
kwesties door Dennis Weber
Voor veel mensen is het aangiftebiljet nog
steeds een waar doolhof. Toch helpt er geen
lieve moedertje aan. Gisteren moesten de
aangiftebiljetten over 1993 weer keurig in
gevuld bij de Belastingdienst op de mat lig
gen.
Het is ook niet eenvoudig. Bedragen
moeten afgetrokken of opgeteld en daarna
weer ergens anders worden ingevuld. Wie
er echt niet meer uitkomt, kan bij het invul
len de hulp van de Belastingdienst zelf in
roepen.
Niets menselijk isreen belastingambte
naar echter vreemd. Ook zij maken fouten.
Silvia Noach uit Heerenveen bijvoorbeeld
kan daar over meepraten. Silvia leeft van
haar WAO-uitkering en zoals we allen we
ten is dat tegenwoordig niet bepaald een
vetpot. Ze was dan ook blij verrast toe ze
hoorde dat ze misschien wel belasting terug
zou krijgen.
Met haar loonbelastingkaart in de hand
fietste ze naar het belastingkantoor bij haar
in de-buurt. In het kader van de zogenoem
de 'hulp bij de aangifte' vulde een vriende
lijke belastingambtenaar haar Teruggave-
biljet (T-biljet) in. De ambtenaar ging bij
het invullen uit van de gegevens op de
loonbelastingkaart.
Later bleek echter dat er een fout op de
kaart stond. Silvia was in een gunstiger ta
riefgroep ingedeeld dan waar ze recht op
had. Toen de Belastingdienst dit merkte,
wilde ze de uitbetaalde belasting terug heb
ben. Bij een verkeerde tariefgroep indeling
mag volgens de wet de te weinig betaalde
belasting altijd binnen vijf jaar worden na
gevorderd, aldus de fiscus.
Daarnaast was de belastingambtenaar
nog onervaren en moest hij onder grote
tijdsdruk werken. De belastingrechter in
Leeuwarden dacht hier echter heel anders
over. Volgens hem legt de Belastingdienst
de wetsbepaling veel te ruim uit. daarnaast
was volgens hem sprake van een beoorde^
lingsfout en daar mag de belastingbetaler
niet de dupe van worden. Silvia hoefde dus
niets terug te betalen.
De Belastingdienst heeft deze zaak tot nu
toe niet aan de Hoge Raad voorgelegd. Op
zichzelf had hoger beroep wellicht zin ge-
had. Eind verleden jaar besliste de Hoge
Raad in een enigszins vergelijkbare zaak i:
het voordeel van de fiscus.
Het volgende was aan de hand: Lex:
Schuiten uit Den Haag werkt bij het minis
terie van defensie. Hij wilde voor zijn aan
gifte inkomstenbelasting 1987 worden inge
deeld in tariefgroep 3 (met alleenverdie
nerstoeslag en arbeidstoeslag), waardoor hij lee
een hogere belastingvrije som mocht aftrek- de
ken. In de herfst van 1988 kreeg hij de aan
slag thuis en ontdekte dat hij in plaats van
tariefgroep 3 in de minder gunstige tarief-
groep 1 was ingedeeld.
Dat betekende dat Lex ruim 1.400 guldenj
meer belasting moest betalen. Lex riep ve
volgens zijn fiscaal onderlegde buurman e
bij en die maakte bij de fiscus bezwaar t
gen de aanslag. De Belastingdienst bleek del^
beroerdste niet te zijn: Lex werd alsnog in
tariefgroep 3 ingedeeld.
In 1991 ontdekte de belastinginspecteur|ND
dat dit uiteindelijk toch ten onrechte was
gebeurd. De inspecteur vorderde de 1.40(For
gulden belasting bij Lex na. Zonder boetë,an
omdat immers geen sprake was van opzet.!an
Voor Lex met zijn modale inkomen was dat^j
toch nog een flinke strop. Hij besloot de be-|en
slissing aan te vechten en de zaak kwam op;en
zeker moment op het bordje van de Hogeno(
Raad. |eri
De beslissing was kort maar krachtig: De,an
wet zegt dat bij een foute belastingvrije som j_j
de inspecteur altijd mag navorderen, dustra
mag hij dat in dit geval ook. Alleen als de|aa
navordering buiten de grenzen van het 'be-ne)
hoorlijke bestuur' komt, mag de Belasting-^
dienst niet meer navorderen. 'an
Als Lex er bijvoorbeeld op mocht vertrou-Bgt
wen dat de aanslag via groep 3 goed was>lan
dan mag door de werking van het vertrou-jj0(
wensbeginsèl niet meer worden nagevor-^j;
derd, aldus Nederlands hoogste rechtscolle-Lj|
ge. Alleen het vertrouwensbeginsel kan dus(nc
voorkomen dat in dit geval niet nagevor-,^,
derd mag worden. De Hoge Raad gaf het g
Gerechtshof in Amsterdam de opdracht omon
uit te zoeken of dit misschien voor Lex hetjoc
geval is geweest. Pas als Lex een en ander(et
aannemelijk kan maken, mag hij zijn L400(Uj,
gulden alsnog houden. ,jej
let
