'Ik heb de kelderdeur geopend'
Raadselachtige Rotterdamse Dansgroep
Verknochte krengen vinden
elkaar in fel hanengevecht
Cultuur&Kunst
Coverqueen koestert zwerfkatten
Passion als het ruisen
van een zachte stilte
Katwijk in grafiek
Onderscheiding voor Frederick Franck
ZATERDAG 2 APRIL 1994
'...extension, repeat, repeat' van
choreograaf Rick Kam is een
dansstuk dat zich moeilijk laat
analyseren. Bepalend is de
sfeer. De choreografie heeft iets
gedempts, iets stils, terwijl de
bewegingen toch wijd en ex
treem zijn en soms tot explosies
van energie opgevoerd worden.
De dansers bewegen groten
deels los van elkaar. Ze komen
op en gaan af op schijnbaar wil
lekeurige momenten. Af en toe
is er iets van een totaalbeeld
zichtbaar, waarin een aantal
dansers dezelfde gebaren
maakt, maar dit duurt nooit
lang. De bewegingen zijn grillig
en eindigen abrupt.
Zo ontstaat een aanhoudende
stroom van fragmenten, zonder
duidelijk aanwijsbare climax,
maar met een mooie sfeer van
intense, gestroomlijnde vitali
teit. Een belangrijk aandeel in
het toneelbeeld heeft het decor
van beeldend kunstenaar Hans
Bruinink. Het hangende paneel
met rode vlekken en het achter
doek met korte rode strepen
zijn warm van sfeer, maar bij
verandering van het licht krijgt
het een stralend karakter.
Ook in "Voorlopig zonder titel'
van Kathy Gosschalk is het de
cor gemaakt door een gerenom
meerd beeldend kunstenaar:
Gerard Verdijk. Drie beschilder
de panelen in wisselende op
stelling leveren in combinatie
met de dansende gestalten
fraaie beelden op.
'Voorlopig zonder titel' is
raadselachtig. Diverse scènes
suggereren een verhaal, maar
het verband tussen deze scènes
is niet duidelijk. We zien een
leiden Burgemeester Goekoop heeft gistermid
dag in de Leidse Galerie Amber een koninklijke
onderscheiding uitgereikt aan de Amerikaan dr.
Frederick Franck. De in 1909 in Maastricht gebo
ren Franck is vooral bekend geworden als beel
dend kunstenaar en schrijver. Hij is benoemd tot
Officier in de Orde van Oranje-Nassau.
Franck verliet Nederland in de jaren dertig, na
een medicijnen-studie, om achtereenvolgens tand
heelkunde in Brussel en kaakchirurgie in Edin
burgh te studeren. In 1938 vertrok hij naar de Ver
enigde Staten. Vandaar uit reisde hij over de hele
wereld. Dertien maal bezocht hij voor kortere of
langere tijd Japan. In 1945 werd hij Amerikaans
staatsburger.
Van zijn hand verschenen bijna 30 boeken die
vooral handelen over de katholieke kerkvernieu
wing in de jaren zestig, oude christelijke mystiek,
boeddhisme, kunst, mensenrechten en milieu. Met
zijn echtgenote beheert Franck de in 1964 door
hen beide opgerichte stichting 'Pacem in Terres'.
Aan deze stichting is een centrum verbonden waar
vele kunstenaars en groten der aarde elkaar ont
moeten, tekenworkshops worden gehouden en
concerten worden gegeven.
Eenmaal per jaar bezoekt het echtpaar Franck
Nederland en trekt enige tijd door het land. Het
Hollandse landschap laat Franck nog steeds niet
los; de Nederlandse luchten en wolken zijn in zijn
Amerikaanse werk nog steeds makkelijk herken
baar.
In 1955 werd in het Stedelijk Museum in Am
sterdam een overzichtstentoonstelling van het
werk van Franck gehouden. De Leidse Galerie Am
ber exposeerde de afgelopen jaren regelmatig
werk van Franck. Ter gelegenheid van zijn 85ste
verjaardag presenteert de galerie nu tot en met 7
april, en van 4 tot en met 29 mei, recente schilde
rijen, tekeningen en een stalen sculptuur van Fre
derick Franck. Er is ook ouder werk te zien, o.a.
portretten van Roomse prelaten en getekende por
tretten van zijn vrienden Pablo Neruda, Arthur Mil
ler en Graham Greene.
FOTO HOLVAST/MARK LAMERS
De Rotterdamse Dansgroep in 'Voorlopig zonder titel' van Kathy Gosschalk.
duet waarin de danseres wan- houdt ze zich schichtig op een Globaal brengt 'Voorlopig
hopig probeert zich los te ma- afstand. Zulke scènes hebben zonder titel' iets over van onge-
ken van de danser. In een ander zeker zeggingskracht, maar ik mak en onvrede. Dit wordt veel-
fragment beheerst een danseres mis een kader dat de bewegin- zijdig uitgewerkt. Illustratief
met een totaal wit gemaakt li- gen motiveert. Bovendien doen hiervoor zijn het begin en het
chaam het toneel, als een vogel drukte en grilligheid afbreuk eind. De choreografie opent
die haar territorium in de gaten aan het effect dat de vele mooie met een danseres die vanuit mi-
houdt. Zodra de groep opkomt bewegingen op zichzelf zouden nieme pasjes haar bewegingen
met een dans vol conflicten, kunnen hebben. laat groeien en langzaam naar
FOTO LEO VAN VELZEN
het publiek loopt. Het lijkt of ze
in een aquarium opgesloten zit.
Aan het slot maakt een danser
in overhemd geëxalteerde be
wegingen, angstig als een per
sonage van Kafka. De manier
waarop hij tenslotte naar het
publiek loopt vormt een fraaie
tegenstelling met het begin.
recensie dick hermsen
Mathilde Santing and the Whole Band met Under a Blue Roof'
Band Simon Planting-bas. Kim Weemhoff-drums, Kns Barc-
zewski-cello, Gert Wantenaar-accordeon en keyboards. Arnold
van Dongen-gitaar Gezien: 1/4, Schouwburg, Leiden Nog te
zien In Leiden vanavond in de Schouwburg
Mathilde Santing koos Leiden om haar
programma, 'Under a Blue Roof, ten doop te
houden. Voorwaar een eer om hier een dergelijke
première mee te kunnen maken. De zangeres be
gon haar succesvolle carrière met het zingen van
evergreens uit het ijzeren hit-repertoire. De 'Am
sterdamse Coverqueen', zoals ze eens werd ge
noemd, richt zich nog steeds voornamelijk op be
staand repertoire. Om ieder vooroordeel weg te
nemen: de liedjes die ze vertolkt zijn stuk voor
stuk juweeltjes en bovendien voorzien van volle-
dig nieuw jasje.
„Emoties zijn zwerfkatten, op zoek naar een
stem, een vorm, een dak", zegt ze over de stukken
die ze zingt. De dieren hebben een goed onderko
men gevonden bij de zangeres. De muzikaal ver
taalde emoties komen recht uit het hart. Haar
stemgeluid is omfloerst en loepzuiver. Ze heeft
een prachtig timbre dat ze, binnen haar eigen
grenzen, volledig beheerst. Daarbij brengt ze de
liedjes op een manier zoals alleen zij dat kan. Ze
danst, kmipt, lacht en laat zich zo nu en dan val
len in een huiselijke fauteuil die een prominente
plaats heeft gekregen tussen de vleugel en de
Marshallversterkers. Voortdurend illustreert ze
met haar mimiek en de bewegingen van haar lijf
de poëtische inhoud van de met zorg gekozen
songs.
Evenals haar stem lijkt het het geluid van de
begeleidingsformatie met fluweel omwonden,
Wellicht dankzij de première klinkt alles fris en
absoluut nergens routineus. Maar evengoed geldt
dat ondanks de première de band klinkt als een
eenheid, alsof ze dit programma al jaren draaien.
De afzonderlijke instrumentalisten geven met el
kaar een bijna polyfone invulling van de partijen:
nooit recht toe recht aan, altijd met elkaar verwe
ven. Toch blijft het totaal in evenwicht, helder en
transparant. De gitarist sluit, zonder afbreuk te
doen aan de rest van de band, fantastisch aan op
het muzikale gevoel van de zangeres: soms heel
delikaat, dan weer luid scheurend.
De muziek klinkt funky, jazz, pop, een beetje
van alles, maar bovenal puntgaaf en vol emotie.
De Zwerfkatten worden door de schitterende
Mathilde Santing liefdevol gekoesterd.
Zangsessies in Droomfabriek
leiden Wie wil zingen, kan voortaan elke woensdagavond te
recht in de Droomfrabiek in Leiden. De eerste sessie is op 6
april. De zangers (m/v) krijgen begeleiding van een vaste kern
van muzikanten: bassit Hilmar Lenes, gitarist Mark Kramer en
drummer Ferdinand. De zangsessies beginnen om 21.30 uur aan
de Oude Singel 55.
Concerten Nirvana afgelast
Rotterdam Nirvana komt op 7 mei niet naar het Rotterdamse
Ahoy'. De groep uit Seattle heeft de hele Europese tournee afge
zegd omdat zanger Kurt Cobain nog steeds niet is hersteld. De
frontman raakte begin maart in coma nadat hij alcohol met
drugs had gecombineerd. Reeds gekochte kaarten kunnen tot 1
juni worden ingewisseld bij de voorverkoopadressen.
Sempre Avanti zoekt leden
oegstgeest Muziek- en showgezelschap Sempre Avanti is op
zoek naar leden. Zowel voor het koor als orkest zijn nieuwelin
gen welkom. Voor informatie en aanmelding: mevrouw C. van
der Kaaij, telefoon 175782.
recensie li dy van der spek
Matthaus Passion van J.S. Bach door
Bachkoor Holland en Concertgebouw Ka
merorkest, Concertmeester Johan Kracht.
Solisten: Irene Hammann, sopraan, Sylvia
Schlüter, alt. Peter Bartels. evangelist,
Kenzo Ishii, tenor, Philippe Hüttenlocher,
bas/bariton, Charles van Tassel, bas/bari
ton. Dirigent: Charles de Wolff. Gehoord
op 1/4 in de Pieterskerk in Leiden.
In Bach's Matthaus Passion be
nadrukte Charles de Wolff drie
uitvoeringsaspecten. In tegen
stelling tot de omstreden diri
gent Ivén Fischer die met de
Ned. Bachvereniging zo veel ac
cent legde op het tegenover el
kaar stellen van het dubbelkoor,
op het elkaar toeroepen, heerste
bij de Wolff juist 'de grote een
heid in verscheidenheid', de be
wogen boodschap richting luis
teraar. Als tweede aspect viel
mij op dat de Wolff zijn inter
pretatie niet meer zocht in
stormachtige snelheid, maar
vaak 'in het ruisen van een
zachte stilte', niet vanuit een
calvinistisch maar vanuit een
Luthers hoopvol standpunt ge
dacht. Ten derde stond in deze
passie de wezenlijke inhöud, en
niet het technisch kunnen cen
traal, zowel bij koor en orkest
als bij de meeste solisten.
Contrastrijk, de tekst op de
voet volgend, werden de kora
len gezongen, zoals het plotse
ling sfeerveranderende en ont
redderde 'Wer hat Dich so ge-
schlagen' en als verstild drama
tisch hoogtepunt 'Wenn ich
einmal soil scheiden'.
Alle solisten beschikten over
een uitstekende stem, een goed
volume; de bas Philippe Hüt
tenlocher (Christus-partij), de
alt Sylvia Schlüter en de tenor
Kenzo Ishii paarden deze goede
eigenschappen, ieder op zijn of
haar eigen wijze, aan een zeer
ontroerende en doorleefde ver
tolking van aria's en recitatie
ven.
De klankkleur van de strijkers
in combinatie met het koor was
buitengewoon fraai in de aria
met koor 'so schlafen unsre
Sünden ein', en een schitterend
gespeelde vioolpartij door de
concertmeester begeleidde het"
Erbarme dich, mein Gotï.Deze
passie was het genieten en ze
ker ook het overwegen waard,
inclusief voor de vele ministers
en andere hoogwaardigheidsbe
kleders die op zijn minst de
akoestiek van de Pieterskerk be-
invloedden.
In de vorm van etsen, gravures
en litho's schenkt galerie De
Witte Duif de komende weken
aandacht aan historische plek
ken in Katwijk. Als woon- en
werkplaats van veel kunstenaars
heeft Katwijk aan den Rijn vaak
model gestaan als het ging om
de vereeuwiging van mooie
plekjes. Er is werk te zien van
een groot.aantal kunstenaars,
waaronder A. Rademaker, G.J.
Bos en D.J. Sluyter. Een ets van
A.J. Funke Küpper toont de Ou
de Kerk tijdens de rederijperio
de. Van 1890 tot 1920 was de
kerk namelijk verhuurd aan een
reder die er zout en netten op
sloeg.
De Oude Kerk en andere ka
rakteristieke gebouwen in Kat
wijk staan bij hedendaagse kun
stenaars nog steeds in de be
langstelling.
De verkooptentoonstelling
'Katwijk in grafiek' duurt tot en
met zaterdag 14 mei. De prijzen
van de gravures, etsen en titho's
variëren van 50 tot 500 gulden,
met uitzondering van een ets
van JanToorop.
Galerie De Witte Duif, aan de
Koninginneweg 12a in Katwijk
aan Zee, is alleen op zaterdag
geopend van 11.00 tot 13.00 uur
en van 14.00 tot 17.00 uur.
Zangeres Tori Amos graaft bij alles wat ze doet diep in zichzelf:
Als er één artieste is naar wier podiumdebuut in Neder
land reikhalzend uitgekeken wordt, is het Tori Amos. Zel
den aanschouwde men een zangeres die zo schaamte
loos haar zieleroerselen bloot gaf als dit roodharige op-
dondertje uit North-Carolina. Amos maakte haar solo
debuut in 1991 met 'Little Earthquakes'. Een breekbare
vrouw eenzaam achter de piano met heel intieme liedjes.
Hoge stem, diepe waters. Bij het nieuwe album 'Under
The Pink' heb je minder het gevoel dat Amos dingen van
zich af schrijft.
theo hakkert pen, waren alle mensen 'pink',
althans dat denk ik. En 'pink'
betekent ook 'meisje' in de
streek waar ik vandaan kom.
'Under the pink' is dus ook: het
concept van wat een meisje is of
van haar verlangt wordt. 'Pink'
is een menselijke kleur. Het gaat
over mensen, ik ga voor sommi
gen wellicht wat gek met deze
begrippen om, maar zo zie ik de
mensheid nu eenmaal."
Zwanger
,,lk voelde me enorm opgelucht
toen de nummers er uit waren
en de plaat klaar was. En nu
moet ik de songs nog live gaan
spelen ook." Wat ze daarna gaat
doen? „Dan wil ik zwanger wor
den," schreeuwt ze triomfante
lijk. „Na de tournee. Als ik nou
zo rond het eind van de tournee
zwanger raak, kan ik toch blij
ven doorgaan en een beetje
zwanger zijn. Maar voor het zo
ver is, moet ik eerst nog emotio
neel in de slag. Ik ben er nog
niet echt klaar voor. Ik hoop ei
genlijk dat deze tournee me ver
der helpt. Live-optredens zijn
zo direct. Je kunt nergens voor
weg lopen. Je moet het gevecht
met het moment aan. Daér zit
Ze bedrijft introspectie tot op
het diepste niveau. „Nadat ik
me voor 'Little Earthquakes' als
een kuiken uit het ei had ge
wurmd, besloot ik voor deze
plaat de kelderdeur open te zet
ten. Ik was toch in de keuken,
weet je wel. Ik wilde mijn trap
af. Diep naar beneden. Want
dat is waar de schaduwen zijn
en de kleine, gekke deeltjes van
mezelf. Ik kijk wel eens naar
mijn eigen gedrag en begrijp
dan niet waar ik het vandaan
haal. Het is dan net of ik aan de
keukentafel zit te eten en een
deel van mij letterlijk mijn lijf
uitloopt. Wat zit er toch in he
melsnaam in dit lijf dat die sen
satie veroorzaakt? Wat is be
wustzijn? Bewustzijn is: jezelf
openstellen voor meer visie, zo
wel innerlijk als van buiten."
„Schrijven aan 'Under the
Pink' was mijn kans om in mijn
lichaam rond te kijken. Het was
niet gemakkelijk. Het voelde als
een voortdurende koude dou
che. Ik werd 'Under The Pink' in
getrokken. De titel verwijst naar
de wereld onder deze wereld.
Als je onze huiden zou afstrip-
Tori Amos: „Ik kijk wel e
de waarheid, de kracht,
plicht hier te zijn. Nu, niet m
gen, niet gisteren. Nu, hier."
Amos leeft intens. „Hoe m
r mijn gedrag en begrijp dan niet waar ik het vandaan haal."
Een tekening van Roland Topor
van twee vrouwen gaf aanlei
ding tot de nieuwste produktie
van Karina Holla. Twee vrou
wen, die elkaar lijken te begroe
ten met een zoen. Bij nadere
beschouwing zie je hun satani
sche grijns, hun in elkaar over
lopende trekken. Ze vreten el
kaar op!
Holla studeerde en doceerde
mime aan de Amsterdamse
Theaterschool. De mime-tak
ontstond eind jaren veertig naar
aanleiding van de film les en-
fants du paradis, waarin een
mime-speler de hoofdrol speel
de. Een volwassener, abstracter
mime-theater werd
Uit die hoek komt Karina Holla
Ze koos voor haar elfde voor
stelling een interessant uit
gangspunt en liet Roland Topor
(vooral bekend door zijn teke
ningen en schilderijen) een ver
haal schrijven over de ver
kleefdheid van een cosmetica-
magnate met haar verpleegster.
Of ging het 'gewoon' over een
schizofrene vrouw? 'Ik zou er
veel voor over hebben de een
zaamheid te kennen, waarover
sommigen zich zo bitter bekla
gen!' Met dit soort uitspraken
kun je alle kanten op.
Het begint goed: twee ontroe
rend verknochte krengen die el
kaar uitbundig naar het leven
staan, elkaar het licht in de ogen
niet gunnen. Hun strijd om de
macht vindt zijn apotheose in
een hanengevecht, waarin je
vreest en hoopt dat de een de
ander de ogen uitpikt. Werve
lend, komisch, en waanzinnig
je naar jezelf kijkt, hoe ver- heid in deze wereld. Dus moet
warrender het vaak wordt. Je je het van jezelf hebben. Maar
moet naar steeds meer elemen- ik ben ook heel open voor ande
ten kijken. Er is niet veel zeker- ren. Iedereen wil dan ook
vriendjes met me zijn. Hartstik
ke tof. Ik heb daar ook lang aan
mee gedaan, omdat ik dacht dat
dat zo hoorde. Ik kon geen res
taurant uitlopen of ik had tele
foonnummers uitgewisseld met
iedere ober. Nee, ik leid geen
gemakkelijk leven. Eerder event-
fi,r
De zangeres zweert bij Bosen-
dorf-piano's. „De piano is een
levend wezen. Sommige zijn
nukkig, andere meegaand. Alle
Bosendorfers zijn goed. H(
hangt er alleen vanaf wat je
mee wilt. Moet je hard kunnen
spelen? Zoek je een rijk middel-
veld? Elk instrument is anders
voor iedereen die er op moet
spelen. Mijn Bosendorfer leeft.
Het instrument waar ik op de cd
op speel, is exceptioneel. Ze i
zo fantastisch." Desondanks
gaat het instrument niet mee
haar tournee. „Ben je gek? 't Is
net een Ferrari, die héb je. Pia
no's moet je eigenlijk niet mee
nemen. Vervoer in vrachtwa
gens verandert ze. Ik wil ze niet
broos noemen, maar ze zijn wel
heel gevoelig.
„In mijn relatie met piano's
ben ik net een bij die een bloem
leegzuigt. Ik vind in elk exem
plaar iets van mijn gading. Zelfs
in een kapotte piano kan nog
veel funk zitten. Mijn Bosendor
fer is mijn beste vriendin. En
andersom. 'Tot in eeuwigheid'.
We zullen elkaar nooit pijn
doen. Dat is het mooie aan pia
no's: ze bedriegen je niet."
Tori Amos staat 7 april in
Paradiso, Amsterdam, 7 mei in
MECC, Maastricht, 8 mei in de
Vereeniging, Nijmegen en op 9
mei in het Circustheater, Sche-
veningen.
lijfelijk.
Het lijfelijke blijft, het werve
lende en komische verlaat
gaandeweg het toneel. De be
loofde absurditeiten hielden
zich helemaal verstopt.
Holla en Duijfjes zijn een
adembenemend schouwspel,
niet in de laatste plaats door de
fabelachtige beheersing van
hun lichaam. Maar het verhaal
verteld met lijf en stem, met die
diepe stem van Holla, die acute
verliefdheid veroorzaakt, is
zwak. Deze voorstelling over
verstrengelde persoonlijkheden
zinkt weg en eindigt, niet alleen
letterlijk, in brokstukken. Dat
lag niet aan de sterke tanden
van Duijfjes en Holla, die zijn
reuze geschikt tot verscheuren
en compleet verslinden. Dat er
aan het einde van het stuk nog
steeds twee vrouwen zijn, wier
trekken in elkaar overlopen, en
vervagen, dat lag aan Topors
behandeling.
dans
recensie maarten baanders
Voorstelling: '...extension, repeat, repeat',
'Voorlopig zonder titel' door De Rotter
damse Dansgroep. Gezien 25/3 Schouw
burg De Meerse Hoofddorp. Nog te zien:
7/4 Leidse Schouwburg.
