'Geen afbraak, maar opbouw'
Kerk Samenleving
ZATERDAG 2 APRIL 1994
UIT DE KERKBLADEN
Secularisatie
'Het gaat slecht met de kerk,
...toch? De mensen lopen al
lemaal de kerk uit!'. Deze
vragen snijden dominee W.B.
Beekman, de preases van de
hervormde synode, door het
hart, schrijft hij in het blad
'Woord Dienst'. „Waarom
trek ik mij zo'n insinuatie (of
moet ik na het onderzoek
van het Sociaal en Cultureel
Planbureau zeggen: consta
tering) zo aan? Tegengas ge
noeg, immers. Ik behoor tot
die groep gelovigen die van
de secularisatie geen vloek,
doch zegen verwacht. De ze
gen dat de vanzelfsprekend
heid van het kerklidmaat
schap is weggevallen uit on
ze cultuur. De zegen dat ons
als kerk met harde hand is
afgeleerd te heersen. De ze
gen van emancipatie op ve
lerlei gebied. De zegen dat
veel kerkelijke onkerkelijk
heid is weggesmolten. Daar
mee bedoel ik dat de vanzelf
sprekendheid van het kerk
lidmaatschap met zich mee
bracht dat velen wel kerklid
waren, doch niet uit eigen
vrije keuze. Niemand maakt
mij wijs dat tijdens deze pe
riode van kerkelijke gedwon
gen winkelnering de velen,
die de kerk bevolkten, ook
werkelijk kerkelijk meele
vend waren. Deze kerkelijke
onkerkelijkheid wordt door
de secularisatie langzaam
maar zeker afgebroken en ik
ben daar gelukkig mee. Was
het vroeger een bewuste keu
ze de kerk te mijden, nu
wordt het steeds meer een
bewuste keuze de kerk op te
zoeken. Dat is winst."
Hervormd Pleidooi 1
Het 'Hervormd Pleidooi'
waarmee 38 ondertekenaars
- onder wie de Katwijkse pre
dikant B.H. Weegink - vooral
historische argumenten aan
dragen om de Nederlandse
Hervormde Kerk te behou
den, biedt volgens Theo
Klein 'een kijk op de vader
landse geschiedenis met een
hoog Willem van Oranje-ge
halte'. In opnieuw 'Woord
Dienst' noemt Klein het
Pleidooi 'op zich een sterke
poging hel geestelijke en his
torische en het nationale
volkskerkkarakter van de
hervormde kerk uit de doe
ken te doen'. Maar toch slaat
bij lezing 'vooral de nostalgie
je tegemoet'. „Het is omdat
de kaft 1994 vermeldt en het
SoW-proces wordt genoemd,
anders had het ook honderd
jaar geleden in de boekhan
del kunnen liggen. Het doet
ook wel denken aan de lage
re school. Vaderlandse ge
schiedenis heette vroeger het
vak, waarin Nederland zo'n
beetje vanaf de Batavieren
protestants was en Willem
van Oranje als vader des va
derlands hoog te paard werd
getild. Ook W.G. van der
Iiulst's 'Willem Wijcherts'
schoot me even door het
hoofd. Een spannend jon
gensboek, boordevol Oranje
roman tiek."
Hervormd Pleidooi (2)
Wat jaartjes ouder en een ge
schiedenisstudie verder blij
ken de geschiedenislessen en
Van der Hulstboekjes van
toen eerder mooi en span
nend dan historisch verant
woord, meent Klein. „Geba
seerd op een negentiende
eeuwse, Groen van Prinsteri-
aanse, geschiedschrijving,
had het allemaal meer met
mythes, whisful thinking en
geloof dan betrouwbare we
tenschap te maken. Het no
tenapparaat in Pleidooi ver
raadt ook al veel. Geschriften
voor de Tweede Wereldoor
log voeren de boventoon.
Het nieuwste boek zag in
1971 het licht. Misschien is
het in de theologie anders,
maar bij geschiedenis is een
tien jaar oude studie haast
per definitie achterhaald."
REDACTIE* DICKV
Kerkelijk Leiden volgens dominee J. Nauta kwalitatief sterker uit bezuinigingsproces
Op de laatste ver
gadering van de
overkoepelende
kerkeraden die Nauta bij
woonde, viel het besluit
om de Bethlehemkerk en
de Oude Vestkerk buiten
gebruik te stellen. ,,Meer
een pijnlijk moment dan
een dieptepunt", zo om
schrijft hij deze gebeurte
nis. „In alle eerlijkheid: de
ze kerksluitingen hebben
vooral te maken met mijn
bestuurlijke activiteiten.
Met de gebouwen die het
betreft, weet ik me niet
echtverbonden."
LEIDEN DICK VAN DER PLAS
Van belang noemt hij verder dat
het besluit is gekoppeld aan het
behoud van de Hooglandse
Kerk voor kerkelijk Leiden. „En
dat heeft toch aan een zijden
draadje gehangen. Hoewel het
nu gepaard gaat met de sluiting
van andere kerken, beschouw ik
dat toch ook gelijk weer als een
overwinning."
De échte dieptepunten lagen
voor Nauta de afgelopen tien
jaar vooral in het pastoraat, in
de 'hele verdrietige dingen' die
hij als dominee van de Vredes-
kerk-wijk met gemeenteleden
meemaakte. Maar in dat pasto
raat ligt, bij het opmaken van de
balans, vooral ook de winst. „Ik
zou mijn Leidse jaren willen ty
peren als een periode van ge
meente-opbouw. Als een tijd
waarin van onderaf, vanuit
kleinschalige groepen, gewerkt
is aan het leggen van een stevig
fundament onder de geloofsge
meenschap. Het vervelende is
dat dat proces moeilijk te meten
valt, ook voor jezelf. Het is meer
voelbaar dan meetbaar. Het
komt niet in de krant."
Een sleutelbegrip in zijn werk
noemt Nauta 'ontmoeting'. „De
ontmoeting met elkaar, de ont
moeting met God. Die ontmoe
ting heeft plaats tijdens de we
kelijkse eredienst - die elke keer
toch weer de kern blijkt te zijn -
maar ook in een klein catechi
satiegroepje. Of tijdens het jaar
lijkse kampeerweekeinde van
de gemeente. Qua gemeente
opbouw kan daar een jaar van
ploeteren, niet tegenop. Zo'n
weekeinde geeft een geweldige
verbondenheid."
Ploegen op rotsen
De 40-jarige Nauta is, zoals veel
van zijn collega's, een domi
neeszoon. /Ms predikant was
zijn vader 'van het nomadische
type'zodat de vraag waar hij
vandaan komt niet makkelijk te
beantwoorden valt. Hij heeft in
elk geval 'iets' met Friesland -
waar behalve zijn naam ook een
deel van zijn familie vandaan
komt - en Zeeland. En maar
heel weinig met zijn geboorte
stad Den Haag. „Ik had eigenijk
op het Zeeuwse Schouwen ter
wereld moeten komen, maar
was een echt watersnoodkind
je", vertelt hij. „Ons gezin was
geëvacueerd."
Leiden kende hij uit zijn stu
dententijd. Toen Nauta hier in
1984 als dominee terugkeerde
had hij er een periode als predi
kant van Domburg, zijn eerste
gemeente, opzitten. „Het uitda
gende van Domburg was voor
mij dat het aan de ene kant een
gewone plattelandsgemeente
was en aan de andere kant een
toeristenplaats. Er kon ook van
alles. Het was een gemeenschap
die door de invloed van het toe
risme verder had gekeken dan
de Walcherse klei. Dat had ook
nadelen hoor, vooral in de soci
ale verbanden. De kerkelijke
meelevendheid was matig. Voor
een predikant was het vaak
De laatste fase in de Leidse loopbaan van dominee J. Nauta lijkt te
worden beheerst door het verminderen van predikantsplaatsen en de
sluiting van kerkgebouwen. Als voorzitter van de centrale kerkeraad
van de hervormde gemeente was hij nauw betrokken bij het proces
om 'de tering naar de nering te zetten'. Toch omschrijft hij de tien' jaar
die hij in Leiden werkte niet als een periode van afbraak, maar van
opbouw. „Juist omdat we door moeilijkheden heen moesten, heb ik de
indruk dat we hier als gemeente kwalitatief sterker uitkomen", zegt
hij aan de vooravond van zijn vertrek naar Nieuwegein-noord.
Dominee J. Nauta: „Samen op Weg is een onomkeerbaar proces."
ploegen op de rotsen. Bij mijn
afscheid heb ik tegen de ge
meenteleden gezegd: in de zo
mer hebben jullie het te druk
voor de kerk en in de winter
moeten jullie uitrusten."
Een voordeel van zijn periode
in Domburg was wel dat hij er
in ruime mate 'Samen op Weg-
ervaring' opdeed. De plaatselij
ke Gereformeerde Kerk kampte
met een moeilijk te vervullen
predikantsplaats en Nauta
werkte in feite twee jaar lang als
dominee voor zowel hervorm
den als gereformeerden. Dat
kwam hem van pas bij zijn solli
citatie naar Leiden, waar hij
destijds reageerde op de eerste
Samen op Weg-vacature van
beide kerkgenootschappen.
Nauta: „Er werd in feite ander
halve predikant gevraagd. Colle
ga Schouten werd de .part-ti
mer, ik de full-timer." In zijn
Leidse periode merkte hij dat
hij echt een stadsmens is. „Ook
voor mijn gezin is dit goed ge
weest. In zo'n middelgrote ge
meente krijgen ze veel minder
het stempel van 'vrouw of kin
deren van de dominee' opge
drukt. Ze zijn hier anoniemer,
worden er nauwelijks op aange
sproken."
Nauta ging aan de slag in de
Vredeskerk-wijk, ruwweg ge
vormd door heel Zuid- Oost
Leiden. Twee collega's had hij
destijds, maar als gevolg van de
bezuinigingen was dat er de
laatste periode in feite nog maar
één. Tien jaar noemt de predi
kant 'best lang'. „Maar voor een
gemeente als deze vind ik dat
het eigenlijk niet korter kan. Te
gen de tijd dat de mensen aan
je gewend zijn, moet je niet
meteen weg gaan. En er kwa
men ook steeds weer nieuwe
uitdagingen die het werk aan-
trekkelijkhielden.
FOTO HENK BOUWMAN
Samen op Weg
Een belangrijke verworvenheid
van zijn Leidse jaren noemt
Nauta dat de grenzen tussen
'hervormd' en 'gereformeerd'
steeds verder zijn vervaagd.
„Toen ik hier pas was, plakte
men die etiketten nog wel. Maar
nu weten we vaak bij vergade
ringen of bijeenkomsten niet
eens meer wat de kerkelijke
achtergrond van iemand is."
Tot een echte federatieve over
eenkomst tussen de hervormde
gemeente en de Gereformeerde
Kerk van Leiden is het tot nog
toe echter nog niet gekomen.
„Maar dat zal niet lang meer
duren", zegt Nauta. „Ik ver
wacht dat dat binnen een jaar
z'n beslag krijgt."
Het belangrijkste struikelblok
voor de federatie is volgens de
predikant de opstelling van de
hervormd/ gereformeerde Ma-
rewijkgemeente, opererend aan
de rechtervleugel-van de Neder
landse Hervormde Kerk. „In die
hoek zijn de aarzelingen het
grootst. Volgens de centrale ker
keraad moet het in een federa
tieve overeenkomst met de Ge
reformeerde Kerk heel goed
mogelijk zijn om de aparte sta
tus van de Marewijkgemeente
kerkordelijk goed te regelen."
Inhoudelijk is de kerkelijke
gemeente van Leiden al heel ver
gevorderd met het Samen op
Weg-proces, meent Nauta. „Het
is dus echt een kwestie van de
statuten nog regelen." De do
minee noemt het heel vrucht
baar dat de geloofstradities el
kaar hebben ontmoet in een
proces dat hij als 'onomkeer
baar' beschouwt. „We kunnen
naar mijn mening dan ook niet
meer terug, alleen maar omdat
een aantal 'rechtse broeders' te
gendraads blijft." Om die reden
verwacht hij ook dat Samen op
Weg uiteindelijk ook op lande
lijk niveau zal slagen. „We heb
ben toch geen keus meer. Als
wij de afweging moeten maken
tussen aansluiten bij de 'zware
broeders' in Katwijk of bij de
gereformeerden waarmee we al
jaren nauw samenwerken, ligt
het toch voor de hand waar de
voorkeur naar uitgaat."
Dorpspastorie
Het uitdagende van zijn toe
komstige gemeente Nieuwegein
noemt Nauta dat het 'typisch
zo'n stad van deze tijd is'. „Echt
een groeikern uit de jaren ze
ventig en tachtig. Hoe kun je in
zo'n situatie op verantwoorde
manier gemeente-zijn en ge
meente-bouwen? Dat is de
vraag waarvoor ik me gesteld
zie." De flink uitgedijde voor
stad van Utrecht - met in totaal
zo'n 60.000 inwoners - is in feite
aangelegd rondom de volledig
opgeslokte dorpjes Jutfaas en
Vreeswijk. „Nieuwegein wil echt
op weg naar de 21-sle eeuw
kerk-zijn, maar heeft anderzijds
toch ook nog historische wor
tels. Zo komen wij straks te wo
nen in de oude dorpspastorie
van Jutfaas en is de oude
Dorpskerk onze wijkkerk."
Toegespitst op het Samen op
Weg-proces omschrijft Nauta
de situatie in Nieuwegein als
'omgekeerd' aan die van Lei
den. „Daar is men zo goed als
klaar met het vormen van de fe
deratie, maar moe
nog veel worden gebouwd.
Zijn laatste weken als 'Leidse'
dominee staan vooral in het te
ken van afscheid nemen. „Je
doet voortdurend dingen voor
het laatst. In dit ambt en in dit
werk heb je voornamelijk met
mensen te maken. Mensen die
je vaak in hele intense situaties
hebt begeleid en waarmee je
dus heel veel deelt. Dat moet je
allemaal loslaten."
Die intensieve relatie met
mensen maakt het domi
neesambt voor Nauta zo uniek.
Zelfs met dit tempo van voort
schrijdende ontkerkelijking ziet
hij de predikant dan ook op de
lange termijn nog geen plekje
zoeken naast de klompenmaker
op de 'oude ambachtenmarkt'.
„Over de toekomst van de kerk
wordt vaak in de doemdenkeri-
ge sfeer gesproken, maar ik ben
ervan overtuigd dat er weer een
beweging op gang komt die de
geloofsgemeenschap groter
maakt." Veel zal volgens Nauta
echter afhangen van de vraag of
de kerk zich openstelt voor de
ontwikkelingen in de maat
schappij. „Ik denk dat heel veel
mensen, ook in deze tijd, op
zoek zijn naar wat we in de ker
ken 'heil' noemen. Als kerk mag
je dan best de pretentie hebben
dat je die zoekende mensen wat
te bieden hebt. Dat zou je mijn
invulling van 'roeping' mogen
noemen."
HET WEER
HANS VAN ES
Wispelturig paasweekeinde
Al een paar dagen opereert de At
lantische straalstroom op volle
sterkte; eigenlijk een winters pa
troon, dat je eerder zou verwachten
in een januarimaand, als de noord-
zuidgradiënt van de temperatuur
op de oceaan het grootst is. In deze
zeer krachtige westcirculatie, die
zich frontaal op West-Europa richt
te, zagen we eerder deze week al
de vorming van een uitzonderlijk
diep laag, dat tussen IJsland en
Schotland voor anker ging. Een
tweede loot in de depressie-familie
meldde zich donderdagavond bij
Ierland en diepte in korte tijd uit
tot een felle stormdepressie (963
millibar). De grote luchtdrukver-
schillen tekenden zich weldra op
de weerkaarten af; de luchtdruklij-
nen liggen dan dicht opeengepakt.
Afgelopen nacht viel hetwindge-
weld nog wel mee. De stroming was
voor de storing uit naar het zuiden
gekrompen. Tijdens de aanvoer
over land werd de windkracht in
kracht geremd door alle obstakels,
die genomen moeten worden. Dat
veranderde toen de depressie mid
den op de Noordzee aankwam en
de wind doorruimde naar west. In
de ochtend bereikte de barometer
regio een dieptepunt van
975 millibar en de wind zwol aan
de kust aan tot een volle storm. De
windvlagen tot 110 kilometer per
uur zorgden tot ver landinwaarts
voor onheil. Opmerkelijk was het
temperatuurverloop. In de nanacht
kwam ons land even in een warme
sector te liggen, waarbij het kwik
tot 11 graden opliep. Aan de ach
terkant van de depressie koelde
het snel af; het eerst in de boven
lucht, waarbij de buienmachine in
werking werd gezet. Dat zorgde tij
dens de storm voor verkeersgevaar-
lijke toestanden met horizontale
vlagen regen en hagel, waarbij het
kwik onderuit ging naar 6 graden.
De barre aprilgrap leverde meteen
al rond 15 millimeter regen op.
Ook de rest van het paasweek
einde blijft het wispelturig, al heb
ben we het ergste nu wel gehad. In
de koude, onstabiele lucht met
maxima rond 9 graden blijven wel
buien ontstaan, maar vooral de
kuststrook krijgt wat zon, meer dan
verder landinwaarts. Zondag over
dag is het een tijdlang helemaal
droog, maar tegen de avond bereikt
ons een zone met aaneengesloten
regen, paasmaandag klaart het
weer op. De bovenlucht is echter zo
koud, dat de neiging tot buien aan
wezig blijft, ook op dir
rond 15 graden. Aan de Costa rond 21
graden. Rond Cordoba en Sevilla maxi
ma van boven 25 graden.
Canarische Eilanden:
Perioden met zon en droog. Middagtem-
peraturen aan de zuidstranden oplopend
tot 30 graden.
Tunesië:
Wolkenvelden, ook zon en vooral in het
noorden mogelijk een regen- of onweers
bui Middagtemperaturen aan zee rond
20 graden.
Zuid-Frankrijk:
Half tot zwaar bewolkt en op zaterdag
enkele buien, mogelijk met onweer. Aan
de Golf du Lion meer zon en waarschijn
lijk droog. In het zuidoosten waait een
mistral. In de Alpen en Pyreheeén boven
1300 meter kans op sneeuw. Tempera
tuur op 2000 meter enkele graden on
der nul.
Mallorca en Ibiza:
Perioden met zon. ook enkele wolken-
velden. Waarschijnlijk droog. Middag-
temperaturen rond 17 graden
Italië:
Vrij veel wolkenvelden en vrijwel overal
kans op buiige regen, sommige met on
weer. Zaterdag plaatselijk veel wind.
Middagtemperaturen in het algemeen
tussen de 15 en 20 graden, zaterdag op
Malta waarschijnlijk nog iets hoger, In
de Dolomieten en de Italiaanse Alpen
wolkenvelden en boven de 1200 meter
Griekenland en Kreta:
Zaterdag droog en flinke perioden met
zon, zondag geleidelijk meer bewolking
en toenemende kans op een regen- o<
onweersbui. Maxima rond 20 graden,
zaterdag in het binnenland van Grieken
land plaatselijk 25 graden.
Turkije en Cyprus:
Langs de Turkse westkust flinke perio
den met zon en droog; langs de zuidkust'
ten oosten van Antalya en op Cyprus
eerst nog enkele wolkenvelden en gelei
delijk afnemende kans op een bui. Mid-
dagtemperatuur rond 20 graden.
Duitsland:
Wisselend bewolkt
ZONDAG 3 APRIL 1994
Zon- en maanstanden
Zon op 07.09 Zon onder 20.13 l
Maan op 03.32 Maan onder 12.23 T
Waterstanden Katwijk
Hoogwater09.23 22.14
Laag water 04.57 17.26
MAANDAG 4 APRIL 1994
Zon- en maanstanden
Zon op 07.06 Zon onder 20.15
Maan op 04.07 Maan onder 13.32
Waterstanden Katwijk
Weerrapporten 01 april 20 u
Amsterdam onweer wzwll 11 9 90
w13 10 9 L
16 6 0.0 VC