ZATE
R
DAGS
BIJVOEGSEL
De Midden-Steentijd is het paradijs
Een attractiepark en een
onderzoeksinstituut. Twee
uitersten zijn in Alphen in den
j Rijn samengebracht in het
j archeologisch themapark
Archeon, dat volgende week
vrijdag de poorten openten dat
jaarlijks 750.000 bezoekers
moet trekken. Op 60 hectare
Alphens veen is het
Nederlandse verleden
nagebouwd van de tijd van de
eerste jagers/verzamelaars tot
de late middeleeuwen.
Wetenschappers verrichten
onderzoek in een stil hoekje
van het park. Acteurs hebben er
inmiddels hun intrek genomen.
Zij kruipen in de huid van
diverse voorouders en krijgen
les in het omgaan met
vervelende bezoekers. „Dan
komen die gasten uit de
Prehistorie hier lopen griepen.
De Alphense wijk Kerk en Zanen
wijkt op het eerste gezicht wei
nig af van een moderne nieuw
bouwwijk. Ruim opgezet met veel groen, luxe
eengezinswoningen en hier en daar wat be
scheiden hoogbouw. In niets lijkt Alphen zich
te onderscheiden van andere slaapsteden.
Totdat daar ineens aan het eind van de straat
met de toepasselijke naam 'De Oude Wereld',
het grote glazen gebouw opdoemt dat twee
jaar geleden nog dienst deed als Nederlands
paviljoen op de wereldtentoonstelling in het
Spaanse Sevilla.
Het paviljoen is hier herbouwd als hyper
moderne toegangspoort tot het Nederlands
verleden. In het park achter het hoofdge
bouw zijn zo'n vijftig gebouwen gereconstru
eerd die in een grijs verleden in Nederland
hebben gestaan. Aannemers zijn met man en
macht bezig om het middeleeuwse klooster
en het Romeinse badhuis op tijd af te krijgen
voor de opening op 1 april. Terwijl bouwvak
kers de straten van keien en leem met een
moderne dieselwals aanstampen, hebben de
eerste 'bewoners' al hun intrek genomen in
het park.
Archeon beperkt zich namelijk niet tot het
nabouwen van oude pandjes. Acteurs ('ar-
cheotolken') moeten de steden en nederzet
tingen tot leven brengen, en de bezoekers het
idee geven dat ze echt even zijn teruggestapt
in de tijd. Daartoe zijn die acteurs zeven
maanden per jaar in dienst van de Stichting
die het park beheert.
Het is de eerste dag van de lente en de be
woners van de Midden-Steentijd liggen rustig
op hun strandje in de zon. Het schijnt ook
vroeger een normaal tijdverdrijf te zijn ge
weest. ,,De Midden-Steentijd is het paradijs",
vertelt een in zeemleren lappen gehulde
man. „Zelfs in tijden van schaarste hoefden
ze niet meer dan zes uur per dag te verzame
len en te jagen."
Hij heeft zich al helemaal in zijn rol inge
leefd, en zet zich vol overtuiging af tegen de
moderne tijd, die voor hem begint bij de in
troductie van de landbouw. „Landbouw is al
tijd hongersnood. Als er een keer een oogst
mislukt, ben je meteen de klos. Wij trekken
gewoon verder nadat we-een gebied hebben
leeggejaagd."
Ondanks de paradijselijke sfeer blijft het
moeilijk om je in de Prehistorie te wanen.
Vanaf het strandje is het uitzicht op het uit
staal van de Hoogovens opgetrokken hoofd
gebouw allesoverheersend. Aan de overkant
van het water is weliswaar een dijk opgewor
pen waarop bomen zijn geplant, maar die
zullen nog heel wat jaartjes flink moeten
groeien om het hoofdgebouw werkelijk aan
het oog te onttrekken.
Optochten
Na een kleine drie jaar bouwen, gaat Archeon
vrijdag open voor publiek. De afdeling public
relations van het themapark heeft haar werk
goed gedaan. Vanaf vandaag draait er een re
clamespot op RTL 4 en 5. En dinsdag begin
nen in Leeuwarden, Aken en Antwerpen his
torische optochten die via verschillende ste
den uiteindelijk donderdagavond in Alphen
arriveren voor de officiële opening.
het een prehistorisch dorpje worden, waar
schoolkinderen kunnen verblijven en weten
schappers kunnen experimenteren. De eerste
bescheiden plannen liepen echter op
niets uit omdat de financiering niet rond
kwam. Ook een plan om in de Flevopolder
een vijftig hectare groot park te stichten,
waarin naast de prehistorie ook de Romeinse
tijd en de middeleeuwen vertegenwoordigd
waren, liep stuk op de financiën. De archeo
logen konden een hoek van het natuurpark
Lelystad krijgen, maar mochten daar door de
samenwerking met een natuurpark geen en
tree heffen.
Na samensmelting van de stichting met
een Alphense club die zich bezighield met
het Romeinse verleden van de gemeente,
kwam er meer schot in de zaak. Alphen
kwam in zicht als vestigingsplaats. De ge
meente bleek bereid om voor een vrienden
prijsje zestig hectare grond te verkopen. Toen
bleek dat het park in die opzet kon rekenen
op driekwart miljoen betalende bezoekers
per jaar, waren de centen geen probleem
meer. Begin 1991 werd het startschot gege
ven voor de bouw van Archeon.
Kritiek
Van het begin af aan was er kritiek op het Al
phense avontuur. Sceptici geven het geen
schijn van kans. Het ongeloof in de haalbaar
heid van het plan leidde er onlangs nog toe
dat de futuristische monorail die het park
met het Alphense NS-station moet gaan ver
binden, door de gemeenteraad uit het be
stemmingsplan werd geschrapt. De politiek
had geen zin om mee te betalen aan de mo
norail. Niet in de laatste plaats omdat de ver
binding zinloos wordt wanneer Archeon
mocht floppen.
Directeur IJzereef zucht diep als het gaat
over deze laatste stunt van de Alphense poli
tiek. „Het tracé van de monorail stond al op
de tekening voordat de eerste huizen in Kerk
en Zanen werden gebouwd. We hebben een
onderzoek gedaan naar de haalbaarheid van
een monorail en hebben er veel tijd- in ge
stopt. Het heeft bij elkaar klauwen met geld
gekost. En als dan alles zo goed als rond is,
zegt de gemeenteraad: barst maar met je mo-
De kans dat Archeon een grote dure flop
wordt, is volgens de directeur bijzonder klein.
„Al in 1987 heeft het Nederlands Research
Instituut voor Recreatie en Toerisme een on
derzoek naar de te verwachten bezoekers
aantallen verricht. Toen bleek dat we gezien
de ligging in de Randstad en de aard van de
attractie kunnen rekenen op 750.000 bezoe
kers per jaar. Na 1987 zijn de verwachtingen
alleen maar beter geworden. Maar natuurlijk
kun je geen garantie geven. En natuurlijk
hebben ook wij best onze zorgen."
De bezoekersaantallen zullen vooral de
eerste tijd dan ook met meer dan gemiddelde
belangstelling worden gevolgd. Achter het
bureau van IJzereef hangt een grafiek, die het
verwachte aantal bezoekers van dag tot dag
aangeeft. Op doordeweekse dagen in het
voorseizoen moeten duizend mensen de kas
sa's passeren; tweede paasdag moet al
meteen een topdag worden met niet minder
dan 10.000 gasten.
Met het verwachte aantal bezoekers nestelt
Archeon zich ergens in de middenmoot van
het rijtje Nederlandse dagattracties. Ook met
de prijs een volwassene betaalt 23,50 gul
den is Archeon geen uitschieter. IJzereef
„Met de prijs zitten we in de buurt van he
Noorderdierenpark in Emmen. Dat is trou
wens een park waar we ons graag aan spiege
len. Als je kijkt naar de dieren die ze in hui:
hebben, is het absoluut geen bijzonder die
renpark. Maar de manier waarop ze het pari
hebben ingericht is wel Jieel goed, met eer
bezoekerscentrum en een heel natuurlijk!
leefomgeving voor de dieren. Daarmee trek
het Noorderdierenpark jaarlijks 1.6 tot 1.
miljoen bezoekers. In Emmen of all places."
Een boerderij uit het l.aat-Neoliticum
2000 jaar voor het begin van onze jaartelling
staat in een rustige uithoek van het park. h
niets onderscheidt het bouwsel zich van di
andere prehistorische reconstructies. Al
thans, niet van buiten. In de hut, die alleet
op speciale dagen en onder professionele be
geleiding te bezichtigen valt. wordt volgendi
maand een heus laboratorium ingericht. He
wordt het domein van de experimenteel-ar
cheologen. die.ervoor moeten zorgen dat he
park actueel blijft: wat in dit geval wil zeggei
dat het voldoet aan de nieuwste wetenschap
pelijke ideeën over hoe mensen in het verle
den hebben geleefd.
De wetenschap houdt overigens niet op bi
de muren van het experimenteel centrum
Op verschillende plaatsen in het park wordei
proeven genomen. Op een plek in de 'Ro
meinse tijd' zijn stukken vuursteen in di
grond gestopt en heel precies in kaart ge
bracht. De bedoeling is om de stenen na ver
loop van tijd weer op te graven om te kijkei
of ze zich hebben verplaatst. Op die manie
zou kunnen worden verklaard dat bij opgra
vingen tegen de verwachting in de jongst-
stenen soms het diepste liggen. Verder zijl
sommige reconstructies uitsluitend neerge
zet om te ervaren hoe snel ze vervallen wan
neer ze niet worden onderhouden.
Geen boot
De Gravendamse visser zit met een pro
bleem. Hij zit zonder vissersboot. „Er zou eei.\
boot komen, maar ik weet niet wanneer'
vertelt de 38-jarige Jaap Brandt. Na een wee
training als archeotolk kan hij echter nic
wakker liggen van het gemis. „Als ze vrager
waar mijn boot is, zeg ik gewoon dat miji
broer ermee weg is."
Die middag krijgen de visser en de ander
personeelsleden nog les in het vertellen vai
verhalen, daarna moet iedereen 'op lokatic
werken. De visser wacht nog een aardig
klus. Hij moet op zijn achtererf een leme
rookoven bouwen. Daarin gaat hij straks pa
ling en andere soorten vis roken, die vervo!
gens aan de overkant van het water op d
Gravendamse markt wordt verkocht. Ht
overbrengen van de gerookte vis is overigen
de enige bezigheid waarvoor de visser ee
boot nodig heeft.
Brandt verheugt zich al op een lesondei
deel dat voor de opening ook nog moet wot
den afgewerkt: de omgang met vervelend
bezoekers. „Dan komen die gasten van d
Prehistorie en de Romeinse tijd hier een dag
je lopen griepen. En daarna gaan wij bij hu
de boel op stelten zetten."
ZATERDAG 26 MAART 1994
Acteurs moeten de nederzettingen tot leven brengen en de bezoekers het idee geven dat ze echt
even zijn teruggestapt in de tijd. foto's ben de bruyn
Donderdagavond om 20.00 uur zal alles
echt af zijn. verzekert directeur Gerard IJze
reef. „In ieder geval zal alles wat wij belang
rijk vinden klaar zijn. Maar ook na de ope
ning blijven we nog zeker tien jaar door bou
wen. De planning is dat we de komende ja
ren nog voor zo'n drie miljoen per jaar inves
teren in nieuwe reconstructies." Op die ma
nier zijn de kosten van het park in totaal
100 miljoen gulden een beetje gespreid.
Bovendien is Archeon ervan verzekerd dat
elk jaar weer wat nieuws te zien is, zodat de
bezoekers nog eens een keertje terugkomen.
Eén van de projecten die nog op stapel staat
is het herbouwen van de oude haven van
Velzen.
Archeon valt grofweg uiteen in vier delen:
de middeleeuwen, de Romeinse tijd, de pre
historie, en alles wat daarvoor kwam. Dat
laatste onderdeel is gehuisvest in het hoofd
gebouw^ Daarin maakt de bezoeker een reis
door de tijd, die begint bij de oerknal en ein
digt bij de eerste mensen.
Het middeleeuwse stadje Gravendam
wordt gedomineerd door de ambachtslieden.
In het stadje, gesitueerd in het jaar 1350, wer
ken onder andere een kuiper, een smid, een
kannenkoper, een mandenmaker en een bar
bier/chirurgijn. In het'minderbroederkloos
ter serveren lekebroeders een Gravendamse
sudderpot en andere middeleeuwse gerech
ten.
Afgezien van het geluid van André Hazes
uit een getto blaster en het gedreun van
graafmachines, begint Gravendam al echt tot
leven te komen. Lopend over de marktplaats
blaast de wind je het ene moment de geur
van een houtvuurtje in de neus, het andere
moment ruikt het onmiskenbaar naar paar-
destront.
Het aardewerk is zojuist gearriveerd. Na
een week van vooral theoretisch onderwijs,
zijn de archeotolken begonnen met de in
richting van hun huis. De vrouw van de kan
nenkoper bereidt griesmeelpap in een stenen
pot. „De suiker was nog niet gearriveerd",
verontschuldigt zij zich voor haar vreselijk
zoufl? brouwsel.
De 27-jarige Arianne de Hoop weet al in
grote lijnen wat haar als kannen kopersvrouw
de komende zeven maanden te wachten
staat. „Ik moet de drie haarden in het huis
brandend houden, het huis schoon houden,
eten koken en hout hakken. Maar als het
druk is mag ik ook helpen in de winkel."
De houten huizen in Gravendam beginnen
aan de buitenkant al iets van hun 'nieuwig
heid' te verliezen. De vele klinknagels laten
roestsporen na op het hout en bij de huizen
die het eerst gebouwd zijn, begint het riet op
het dak langzaam een beetje te verkleuren.
Binnen is alles nog alsof het zojuist is opgele
verd. Maar een paar weken flink stoken zal
daar wel verandering in brengen.
Van alle reconstructies in het park, zien die
in de Romeinse tijd er verreweg het modern
ste uit. Voor een belangrijk deel komt dat
door de Romeinse architectuur. De herberg
zou niet misstaan in de wijk ten noorden van
het park, waar de architecten zich geregeld
hebben laten beïnvloeden door de klassie
ken. Maar ook het oogverblindende wit van
de muren maakt het moeilijk te geloven dat
we hier te maken hebben met een kopie van
een gebouw uit de tweede eeuw na Christus.
Met het badhuis vormt de herberg de be
langrijkste attractie van de Romeinse tijd. In
het badhuis kunnen de bezoekers niet alleen
rondkijken, ze kunnen er ook zelf een bad
nemen. In de herberg kunnen de magen
worden gevuld met een 'Keizer Claudius-di-
ner'.
Het idee van een Archeon stamt uit 1978.
De stichting voor Experimentele Archeologie
en Educatieve Vorming werd in dat jaar op
gericht en stelde zich ten doel een open
luchtmuseum voor de archeologie in Neder
land te bouwen. Naar Deens model moest
Archeologisch themapark Archeon brengt Nederlands verleden tot leven
Terwijl bouwvakkers met man en
macht werken om het middel
eeuwse klooster en het Romeinse
badhuis op tijd af te krijgen, heb
ben de eerste 'bewoners' al hun
intrek genomen in het Archeon.
