Krim-Tataren dupe van
Russische flirt met Moskou 11
Feiten &Meningen
PvdA'er Van
Otterloo
zegevierend
ten onder
Mars-feestje
fcratim*»,,
Chocola van delicatesse
naar eenheidsworst
ZATERDAG 26 MAART 1994
NIEUWSANALYSE
„Blijkbaar heeft men niet voor kwaliteit ge
kozen." Zo luidde de eerste reactie van
PvdA-kamerlid Van Otterloo in november
toen bekend werd dat de partijleiding hem
ergens onderaan de kandidatenlijst had ge
dacht. Hel optreden van de volksgezond-
laeidsspecialist bij de verdediging van zijn
wetsvoorstel deze week doet vermoeden
dat zijn rancune terecht was.
Van Otterloo wil met zijn voorstel een
einde maken aan de sociaal gezien nogal
moeizame situatie dat bejaarden met alleen
AOW of een pensioentje vaak enorme be
dragen kwijl zijn aan premies voor hun par
ticuliere ziektekostenverzekering. Een voor
stel dat ruim lijkt te voldoen aan de criteria
'electorale wervingskracht' en 'inhoud ge
vend aan de kernbegrippen van de sociaal-
democratie', die partijvoorzitter Rottenberg
zo cruciaal vond als toetssteen voor de
PvdA-kandidaten.
Ook was het voorstel van Van Otterloo
bepaald geen voorbeeld van specialistisch
gepriegel dat, hoe belangrijk ook, de poten
tiële PvdA-kiezer toch niet valt uit te leggen.
Het CDA, dat het in deze tijd knap moeilijk
heeft met de bejaarde achterban, heeft dat
feilloos begrepen. Die partij probeerde
daarom met een eigen, iets afwijkend voor
stel te voorkomen dat de PvdA met alle eer
zou gaan strijken. Om diezelfde reden er
kende DGfi-woordvoerder Kohnstamm eer
lijk dat hij 'zijn best moest doen om niet ja
loers te zijn'.
Zo lijkt het eerder waarschijnlijk dat de
potentiële PvdA-kiezer uitgelegd moet wor
den, waarom juist zo'n kamerlid naar de
57ste plaats wordt weggebonjourd, een plek
waarvan zelfs de grootste optimist begrijpt
dat die onder normale omstandigheden
niet tot verlenging van het kamerlidmaat
schap zal leiden. Tenzij AOW-ers en ande
ren massaal besluiten een voorkeurstem uit
te brengen op Van Otterloo.
De verklaring die Van Otterloo destijds
voor de degradatie werd gegeven, zal in elk
geval menige rechtgeaarde sociaal-demo
craat vreemd in de oren klinken. „Ik richtte
me te veel op de inhoud", zo verklaarde
Van Otterloo in de wandelgangen. „Of dat
kritiek is, weet ik niet, maar ik weet wel dat
je zo'n wetsontwerp niet kunt maken als je
je niet diepgaand met de inhoud van je
werk bezighoudt. Ach, ze wilden gewoon
een forse vernieuwing van de lijst. Kritiek
op mijn functioneren was er niet. Maar dat
zou ook moeilijk vol te houden zijn, als je
ziel wat ik allemaal heb gedaan."
Intussen beleeft Van Otterloo dezer da
gen de ultieme wraak voor de beslissing Van
de partijtop. Aan een plaatsje in de Kamer
zal het hem echter niet meer helpen. Maar
daarover zei hij op het PvdA-congres in de
cember, toen duidelijk werd dal de lobby
die hem een opwaartse schuiver wilde laten
maken geen schijn van kans had, al droog
jes: „Over en sluiten."
DEN HAAG MARGRIET VAN LITH
'Welvaart door eenheid'. Zo luidt de spreuk op het staatswapen van de Krim. Maar de vorige
maand gekozen president van het Oekraïnse schiereiland, de Russische nationalist Joeri Mesjkov,
zoekt die eenheid liever met Moskou dan met de regering in Kiev. Gelijktijdig met de parlements
verkiezingen in Oekraïne worden morgen in de Krim, de Donbass en Logansk, gebieden met een
Russische meerderheid, referenda gehouden. De bevolking kan zich daarin uitspreken over een
economische unie met Rusland en een dubbele nationaliteit voor etnische Russen in Oekraïne.
Krim-Tataren keren zich tegen de afbraak van huizen in Kraciniy Ray, die zijn zonder vergunning van de Oekraïnse autoriteiten hadden gebouwd.
Nu onze oudste
dochter de ovul-
erende leeftijd
bijna heeft be
reikt, beginnen
i LONDtN wij ons te bera
den op het ge
ven van 'seksuele voorlichting'.
Maar naarmate wij ons grondi
ger in de materie inwerken, ko
men wij meer tot de overtuiging
dat seks in het land van Shake
speare niet helemaal hetzelfde
is als in het land van Vondel.
Toch zullen wij ons terdege van
de lokale tradities op de hoogte
moeten stellen. Want stel je
voor dat ze thuiskomt met de
vraag: Pappa, mag ik naar het
Mars-feestje van Nick?". Voor je
er erg in hebt, zou je iets kun
nen mompelen in de trant van:
„Ja, maar eet er niet te veel
van". Of, heel geestig: „Ja, maar
zorg wel dat je over twee lichtja
ren thuis bent".
Een Mars-feestje namelijk is
heel iets anders, zo weten wij
nu. Het is een feestje, waarbij de
aanwezigen gesmolten Marsre-
pen op eikaars genitaliën aan
brengen om deze er vervolgens
af te... Inderdaad. En het is een
populair tijdverdrijf.
Wij hebben dit gelezen in de
kwaliteitskranten. In Nederland
hadden wij nooit gehoord van
deze toepassingsmogelijkheid
van de Marsreep, maar vergele
ken met de gemiddelde Britse
puber zijn wij dan ook schle
mielige beginnelingen.
Zelfs 9-jarige kinderen hebben
hier al van Mars-feestjes verno
men, zo moest een verpleegster
in Leeds vaststellen. Zij was
door het schoolbestuur ge
vraagd om een lesje seksuele
opvoeding te geven, en prompt
kwam een dreumes naar voren
die gelijk de hamvraag stelde:
..Zuster, wat is een Mars-feestje?
De zuster gaf een openhartig
antAvoord, dat echter via de ou
ders van een der kinderen in de
lokale krant terecht kwam. Was
het echt nodig, zo vroeg het be
zorgde paar, om kinderen van
deze leeftijd voor te lichten over
orale seks met Marsrepen?
Via de lokale krant bereikte het
gerucht de landelijke pers, en
nog voor de school er eig in
had, stond de minister van on
derwijs al met zijn oordeel
klaar. Hij maakte die wereld
kundig tegenover een zaal vol
nonnen: „Ik ben van afschuw
vervuld over het feit dat erg jon
ge kinderen blootgesteld wor
den aan dit soort dingen".
Maar terwijl de minister een on
derzoek gelastte naar de praktij
ken op de basisschool, schoten
de kwaliteitskranten de arme
verpleegster te hulp. Een com-
mentaarschijver in Tlie Inde
pendent herinnerde zich zijn ei
gen seksuele voorlichting op
school nog, en analyseerde: „De
uildaging was altijd om de le
raar het schaamrood op de ka-
ken te bezorgen met netelige
vragen. Alleen de meest zelfver
zekerde leraar overleefde dit
verhoor, dat geen ander doel
diende dan inzicht te krijgen in
zijn persoonlijke seksleven".
De verpleegster had het dus nog
niet zo slecht gedaan, maar de
regering was nu niet meer van
haar morale stokpaard af te
slaan. De minister van onder
wijs kreeg steun van zijn collega
van gezondheidszorg, die de
zelfde dag nog een boek ver
bood dat scholen gebruikten
voor hun seksuele voorlichting.
Hij had het boekwerkje gelezen
en vond het 'vies', een kwalifi
catie die wonderen deed voor
de oplage.
Ondertussen vrezen wij ouders
dat met al deze beknibbelingen
op de seksuele voorlichting on
ze dochter straks alleen nog
maar met haar vragen bij ons
terecht kan. Weliswaar weten
wij nu van het Mars-feestje,
maar op een grondige kennis
van de seksuele gewoontes in
dit land zouden wij ons niet
graag willen beroemen. Onlangs
weer werd er een dood Lager
huislid gevonden dat was ge
huld in damesondergoed, een
vuilniszak over zijn hoofd had
en een sinaasappel in zijn
mond. Van die techniek hadden
wij ook nog nooit gehoord.
We zouden bijna denken dat
normale copulatie in Engeland
niet bestaat. Maar dat is geluk
kig niet zo. Het aantal zwanger
schappen onder tiener-meisjes
is hier zeven keer zo groot als in
Nederland.
Mesjkov heeft de brandhaard Krim weer op de
politieke kaart van Oekraïne geplaatst. Het ge
bied werd in 1954 overgeheveld van Sovjet-Rus
land naar Sovjet-Oekraïne. Maar het Kremlin
kon toen nog niet bevroeden dat dit symboli
sche gebaar veertig jaar later tot een conflict
zou leiden. Niet alleen is tweederde van de be
volking op het schiereiland Russisch, het gebied
is ook de thuishaven van de Zwarte-Zeevloot
die zowel door Moskou als Kiev wordt opgeëist.
Bovendien staan de etnische verhoudingen on
der druk door de terugkeer van de Krim-Tata
ren. Zij waren in 1944 door Stalin gedeporteerd
naar de Centraalaziatische republieken wegens
vermeende collaboratie met nazi-Duitsland.
Oekraïne probeerde vorig jaar nog het streven
naar hereniging met Rusland af te remmen
door de Krim autonomie te verlenen, maar het
samengaan met Rusland was juist de leuze
waarmee Mesjkov de presidentsverkiezingen
won. Zijn coalitie, hel Rusland-blok, hoopt ook
morgen aan het langste eind te trekken.
Toch neemt Mesjkov, sinds hij geen actievoer
der meer is maar president, een wat gematigder
houding aan. Van afscheiding is nu geen sprake
meer: „We willen de banden met Oekraïne niet
verbreken. Die zullen juist beter worden als we
economische betrekkingen met Rusland kun
nen aangaan.
Daarmee neemt hij afstand van zijn coalitie.
Die pleit voor een nauwe economische unie
tussen Rusland, Oekraïne en Wit-Rusland (Be
larus) of, als dit niet mogelijk blijkt, een onaf
hankelijke Krim-republiek die zelf zijn zaken
met Moskou kan regelen. Arkadi Demidenko
van de Partij \'oor de Economische Renaissance
van de Krim, verwacht dan ook dat er proble
men zullen ontstaaiï tüssen de president en het
parlement, als het Rusland-blok de meerder
heid behaalt."
Refat Cubar van het Krimtataarse 'parlement',
de Milli-Medzjlis, is juist bang voor het tegen
overgestelde: het samengaan van de uitvoeren
de en de wetgevende macht, beide onder de
controle van het Rusland-blok. „Ik ben heel
pessimistisch", zegt hij. „De autoriteiten van de
Krim zijn uit op de desintegratie van Oekraïne,
en dat kan leiden tot een nationaal conflict tus
sen Oekraïners, Russen en Tataren."
Van de Krim-autoriteiten hebben de Tataren
weinig te verwachten. Aanvankelijk dreigden ze
zelfs van het toekomstige parlement te worden
uitgesloten als gevolg van het stelsel van kies
districten, waar zij nergens een meerderheid
vormen. Pas na protestacties stemde de Krim
ermee in 15 van de 97 zetels voor hen te reser
veren, maar Cübar is er niet gerust op. „De ju
risten van het Rusland-blok zeggen nu al dat
een Tataar geen afgevaardigde kan worden."
Sinds 1989 keerden 250.000 Krim-Tataren terug
om hun huizen en grond van de Russen terug te
eisen. Het leven in het geboorteland is echter
moeilijk: 70 procent van de Tataren is werkloos.
Desondanks besloot de 57-jarige Fendijar Set-
tarov alles op te geven om naar zijn thuisland
terug te keren. „Ik was acht toen ik naar Oezbe
kistan werd gedeporteerd. Ik heb geen jeugd ge
had, maar de laatste jaren had ik een goed le
ven. Ik was hoofd van het provinciale sportco
mité en had een driekamer appartement en een
dienstauto." Nu leeft hij, samen met zijn Russi
sche vrouw, al meer dan een jaar in een kamer
tje.
Settarov heeft nog geluk gehad. Hij heeft in ie
der geval een baan. Maar de torenhoge inflatie
in Oekraïne maakt het onmogelijk te sparen
voor een eigen huis. Maar dat is nog niet eens
het moeilijkste van zijn terugkeer: „Het zwaar
ste was terug te keren naar de plaats van waar
mijn ouders, broer en zuster die nacht in 1944
werden gedeporteerd", verzucht hij.
SIMFEROPOL «DIEDERIK KRAMERS
Het is de kroon op twee
jaar intensief diploma
tiek werk, zei minister
van buitenlandse zaken
Hikmet £etin over het
besluit van de Veilig
heidsraad van de Vere
nigde Naties om Turkije,
ondanks bezwaren van
Griekenland en de Bosni
sche Serviërs, soldaten te
laten sturen naar Bosnië.
Vanaf het begin wilde
zijn land actief betrok
ken worden bij de oplos
sing van het conflict in
het voormalige Joegosla
vië. In totaal zullen 2700
Turkse soldaten naar
Bosnië worden uitgezon
den.
De actieve lobby van de
Turken werd voor het
eerst beloond toen Cretin
vorige week als getuige
uitgenodigd werd voor de
ondertekening van het
verdrag tussen Bosnië en
Kroatië. De opperbevel
hebber van het Turkse le
ger, generaal Güresh, liet
een speciaal A'liegtuig
aanrukken en de kranten
schreven van een 'histori
sche' missie.
Waarom wil Turkije zich
zo graag in het wespen
nest op de Balkan steken?
Is het alleen uit liefde
voor de verdrukte geloofs
broeders? Zonder twijfel
zal de Turkse deelname
aan Unprofor, de VN-we-
desmacht in het voorma
lige Joegoslavië, het pres
tige in binnen- en buiten
land opvijzelen; iets wat
de regering-Qiller gezien
de huidige economische
crisis en het Koerdische
probleem goed kan ge
bruiken. Maai' dat is eer
der een gelukkig toeval.
De Osmanen waren zich
al bewust van het strategi
sche belang van de Bal
kan als brug naar Europa.
Honderd jaar voor de
troepen van de Osmaanse
sultan de aanval inzetten
op Constantinopel, de
hoofdstad van het Byzan
tijnse Rijk (nu Istanbul),
veroverden ze het huidige
Bulgarije, Roemenië, Mol
dova, Macedonië en een
deel van Servië. Bosnië-
Hercegovina werd in 1463
veroverd, tien jaar na
Constantinopel.
Maar tegenwoordig is het
veroveren van land niet
meer nodig om je invloed
te doen gelden. In juni '92
nam Turkije het initiatief
tot de oprichting van het
Economisch Samenwer
kingsverband rond de
Zwarte Zee. Het is mis
schien geen opzet, maar
de tien medeoprichtende
landen hebben allen, met
uitzondering van Rusland
(maar wel delen ervan),
ooit deel uitgemaakt \'an
het Osmaanse Rijk. Voor
de lidstaten Griekenland
en Albanië en de landen
die zich aanmeldden als
waarnemer (Tunesië, Is
raël, Slowakije en Egypte)
geldt dat ook. Alleen Po
len was slechts vazalstaat.
Alhoewel de organisatK^
nog jong is, wordt er ^HA/
gewerkt. Een van de ^an(j
meest vergevorderde ^on(
jekten is een teleconn^p
nicatienetwerk dat zidf(-
uitstrekt van Italië totL^j
Centraal-Azië en noon
waarts tot in de BaltisI
Staten. Via Turkije zuljar
al deze landen vanaf 1)
rechtstreeks met elka^-BA
kunnen communicerefoi
Daarnaast is vorige a's 1
maand de eerste stap Pst^
zet voor een 'veilige oior
west corridor'. Turkije^1"e
dertekende met Roerrf3'1
nië en Bulgarije een pi
tocol voor deze 'vredefT""J
weg', zoals het project
noemd wordt. De bedli ha
ling is dat ook dit wegjs ui
en spoorwegennet uitti in
delijk Italië via Turkijede
met Centraal-Azië verze t
bind. Bovendien werejp. e
met Litouwen een verjme
getekend ter bevordeijiaal
van het transport oveijror
land.
De oorlog in ex-Joegov
vië is alleen een kink ilS
kabel. Zonder stabilite
dit gebied kan de verbf^
ding met Europa niet f
legd worden. De vraarc
kan gesteld worden wr®i
om de VN, na twee jaavai
lang 'nee' gezegd te hr°l
ben tegen de Turkse spe.^
daten, ineens van meif1
veranderd veranderd z'
ondanks de felle tegerlarc
stand van de landen iifon
regio. *P'
De Duitse minister val
defensie verklaarde eet
half jaar geleden in herl
kader van de nieuwe A-i
ropeseveiligheidspolil
„Turkije blijft in dezei^
een strategische hoek{^<
steen, een eiland van s
biliteit... een brug tuss)
het Westen en de islarfERt
tische staten van Midd
Azië. Als de enige niet-Nt
ligieuze. Westers genree
teerde bondgenoot in|gr'
islamitische wereld ka} 1
Turkije een stabilisereM't
invloed uitoefenen opjer.
hele regio. Als zodanigeri
verdient Turkije zo kraN<
tig mogelijke politiekévo
materiële steun van h£g
Westen". >e'
Steve Oxman, de AmeP"
kaanse staatssecretaris^
van buitenlandse zakejj
bevestigde deze nieuvter
opstelling twee weken?'11
leden tijdens zijn bez<£n
aan Ankara. Na aanval hi
kei ijk ongezouten kritP°
op de Turkse politiek
aanzien van de Koerde
geuit te hebben, verkle
de hij bij zijn afscheid:
„Wij willen een sterk!
kije". Dit werd nog eei
beaamd door preside
Clinton, die afgelopen|
week in een brief aa
mier filler meedeeldi
de Wereldbank 2,1
jard dollar krediet
Turkije toegekend he
Ook bood Clinton
materiaal aan.
ISTANBUL. JESSICA LUTZ
CORRESPONDENT
TOM JANSSEN
„ik Htm MM, DM ft biter
mis PÖgT.^MR,
dénk m m emit
pf AfpiWr ISDSH...
Liefhebbers en
kenners van
chocola opge
let: de bron van
uw genot de
tropische ca-
caoboom is
aan liet uitster
ven. De rijkge
schakeerde va
riatie van cho
coladesmaken
wordt lang-
r ze
ker v
CEES V
vj ZWEEDEN CORRESPONDENT
vangen
door saaie hy
briden. De situ
atie is te verge
lijken met het
verdwijnen van oude, karakter
volle appelsoorten ten gunste
van de flauwe eenheidssmaak
van de Golden Delicious.
De cacaobonen werden oor
spronkelijk gekweekt door de
Azteken, die de gemalen en ge
roosterde bonen met water ver
mengden en dit brouwsel met
vanille en kruiden op smaak
brachten. Columbus bracht de
bonen na zijn vierde reis naar
de Nieuwe Wereld in 1502 mee
naar Spanje, waar de chocola
dedrank aanzienlijk werd verbe
terd door de toevoeging van
suiker.
Bijna honderd jaar lang wisten
de Spanjaarden dit geheim te
bewaren, maar uiteindelijk lekte
deze toebereidingswijze door
naar andere delen van Europa.
In Londen, Amsterdam en an-
THE INDEPENDENT
meer boer™
hun cacao-
boomgaard
verkommet
en stappenV
derarbeidsC
dere grote steden ontstonden
modieuze cacaohuizen, waar de
rijken zich aan het kostbare
goedje laafden. Rond 1700 ver
beterden de Britten de pure
chocolade door de toevoeging
van melk.
Op de Caribische eilanden werd
de cacaoverbouw van de Azte
ken met dezelfde cacaoboom-
soort voortgezet. In 1725 wer
den de bomen echter getroffen
door een schimmelepidemie,
waardoor de cacaoplanters op
de eilanden zich gedwongen za
gen nieuwe soorten van het
Zuidamerikaanse vasteland te
importeren. Deze genetische
verrijking leidde uiteindelijk tot
de huidige soortenrijkdom. Ie
der eiland ontwikkelde zijn ei
gen unieke exotische smaak.
Maar tegenwoordig laten steeds
ben e
broodwinrt
zoals toerif
De cacaopf(
tersdiehu^
beroep blijf'
uitoefenen?
schakelen
de traditioi?
smaakvollé'
caoboomsP
r op nieuwe hybridef'
hogere opbrengst hff
zich beter lenen vooj£
fabricage van melkchocolacr
Deze twee trends veroorzakF
een ingrijpend verlies van dÊ'
genetische diversiteit van c$
caobomen. Op sommige Ca1
sche eilanden zijn de cacaob
men al verdwenen. Voor vee1
exotische soorten bieden tw
speciaal in het leven geroep!1
'genen banken' op TrinidadJ
in Costa Rica de laatste ovetf
vingskans. Maar de centra kl
pen met een groot fmancie-j1
ringstekort en het is de vraal
hoelang ze het hoofd nog bc
water kunnen houden.
LONDEN STEVE CONNOR
VERTALING: MARGREET HESLINGA
