Hier heeft de mens niets te vertellen
Buitenbeentje in de Oostzee
Toerisme
ZATERDAG 26 MAART 1994
REDACTIE ROB VAN DEN DOBBELSTEEN
Finland ten noorden van de poolcirkel
.REISBERICHTEN
Musical op camping
In een camping aan het Lac de Veronne in
'de Dordogne (Frankrijk) kunnen gasten
'meedoen aan musicals die daar wekelijks
op vrijdagavond worden opgevoed. Op het
programma staan onder meer The Sound of
Music en West Side Story. De uitvoeringen
l vinden plaats in een stokoud kerkje naast
de camping.
Info: France Individuelle te Amsterdam,
telefoon 020 - 6 266 320.
Enkhuizen-Stavoren
Niet zo lang geleden nog ten dode opge-
schreven; nu bloeiend als zelden tevoren:
de veerdienst Enkhuizen-Stavoren. De boot
die de verbinding onderhoudt (motorschip
Bep Glasius) vaart tussen 1 mei en 1 okto
ber drie keer per dag heen en weer, maar
ook vanaf 1 april is het al mogelijk een over
steek te maken, zij het slechts twee maal.
De tocht over het IJsselmeer duurt 1 uur en
20 minuten.
Info over dienstregeling en dergelijke:
NACO Amsterdam, telefoon 020 -
62 62 466.
Stoomtrein Haarlem
Op zaterdag 16 april wordt vanaf het station
Haarlem een aantal stoomtreinritten geor
ganiseerd. Voor de aandrijving zorgen twee,
prachtig gerestaueerde Hoogovens-loco
motieven. Er wordt gereden naar zowel
Zandvoort als IJmuiden. Een eerste klas re
tourtje kost 25 gulden; tweede klas 15 gul
den. Vertrektijden: 8.45 uur, 10.45 uur en
14.15 uur (naar IJmuiden) en om 13.11 uur
naar Zandvoort. Terug: om 9.40,12.20 en
15.40 uur (vanuit IJmuiden) en om 13.57
uur (vanuit Zandvoort).
Michelin-atlas
Voor de echte fetisjist zijn (speciale topo
grafische kaarten buiten beschouwing gela
ten) de uiterst duidelijke en toch zeer gede
tailleerde landkaarten van Michelin (schaal
1 200.000) zo'n beetje het summum. Zo
juist verscheen een ringband met alle 'Mi-
chelins' van Frankrijk. De prijs van het boek
is 39,90 gulden. Niet duur voor wie bedenkt
dat er meer dan 175 kaarten (losse prijs
li ruim 6 gulden) in het kloeke werk zijn op-
genomen. De door Kosmos uitgegeven atlas
is verkrijgbaar in de boekhandel.
Koffie
In de drie gemeentemusea van Delft (Nus-
antara, Het Prinsenhof en Lambert van
Meerten) wordt tot en met 19 juni een ge
zamenlijke tentoonstelling gehouden onder
de noemer 'Koffie in*Nederland'. In Nusan-
tara (St. Agathaplein 4) wordt de herkomst
van koffie en de intruductie ervan in Neder
land behandeld; Het Prinsenhof (St. Agat
haplein 1gaat in op de geschiedenis van
het koffiebranden, de koffiehuizen en de
koffiereclame ('Ha, daar is Boffie met de
koffie') en Lambert van Meerten (Oude
Delft 199) exposeert koffiekeramiek dat
door 22 hedendaagse kunstenaars is ont
worpen. De musea zijn op maandag geslo
ten en van dinsdag tot en met zaterdag ge
opend van 10.00 tot 17.00 uur (zon- en
feestdagen 13.00 tot 17.00 uur)
Info: VW Delft, telefoon 015 -126 100.
Wandelen in Tirol
Negen hotels in Tirol hebben zich aangeslo
ten in een keten, die 'Tiroler Wander- und
Erlebnishotels' is geheten. Elk van de negen
hotelhouders heeft zich verplicht om er on
der leiding van een gids minstens twee keer
per week met de gasten op uit te trekken.
Kaartmateriaal is gratis; speciale wandelkle-
ding wordt ter beschikking gesteld. De ho
tels staan in Achenkirch, Thiersee, Kitz-
bühel, Reutte, Obergurgl, Mieming, Zeil am
Ziller, Ehrwald en Fulpmess.
Info: Oostenrijks Toeristenburo in Am
sterdam, telefoon 020-6129682.
Hochsauerland
Zojuist verscheen de brochure Hochsauer
land Vakantie '94'. De 164 pagina's tel
lende prospectus geeft in woord en beeld
uitvoerige informatie over 249 hotels, Gast-
höfe, pensions en andere accommodatie-
vormen. Verder hoofdstukken over wandel
vakanties, clubreizen en vakantie-ideeën.
De catalogus is aan te vragen bij: Hoch
sauerland Buchungsservice, Postfach
1460, D-59917, telefoon (vanuit Neder
land) 00 49 2961 943229.
INARI STELLA VAN ZANTEN
'Reueum?' Terwijl de seconden voorbij tik
ken, blijft het dodelijk stil. De man aan de
andere kant van de balie blijft ons afwach
tend en uiterst vriendelijk aankijken. Pas als
hij zijn vraag heeft herhaald, wordt het
langzaam duidelijk dat hij met zijn inspec
teur Clouseau-achtige uitspraak bedoelt of
wij een hotelkamer willen. We knikken op
gelucht. De prijs schrijft hij op een briefje.
Locatie: Inari, gelegen aan het Inari-meer in
het hoge noorden van Fins Lapland, 500 km
boven de poolcirkel. Het lijkt alsof er in
geen tijden een toerist is geweest, en zeker
geen Nederlander. Een paar lokale bezoe
kers laten vanachter een bakje koffie hun
ogen alle kanten opdraaien. Iets anders dan
Fins wordt er niet gesproken.
De automobilist die Inari komt binnenrij
den, ziet links een postkantoor en een ben
zinepomp. Daar tegenover het hotel, dat te
vens dienst doet als restaurant, koffie- en
souvenirshop. Hoewel, restaurant? De TL-
lampen zorgen voor een helle verlichting
boven de formica-tafels, waarop de plastic
bloemen elk jaargetijde overleven. Het blijft
een raadsel wat de (jeugdige) bewoners ter
vermaak zoal doen in deze plaats zonder
disco, friettent, gokhal en andere tijdver
drijvers. Gevolgen van verveling zijn voor
alsnog niet zichtbaar: geen vandalisme en
geen graffiti.
Misvormd
Na ongeveer 350 meter houdt de bebouwde
kom op en vervolgt de weg zich naar het
steeds kouder, stiller en grilliger wordende
noorden, waar de leegte en de eenzaam
heid ons verpletterend om de oren slaan.
De tocht omhoog voert naar het einde van
de wereld. De bomen vol in blad zijn Eillang
vervangen door kale berkenstammen,
steeds woester, steeds meer misvormd. De
hoeveelheid bos neemt beduidend af; de
open plekken tonen
een roodachtig
moerassig gebied.
De weg verandert in
een soort kiezelpad
met gaten. Dit is het
domein van de ren
dieren, die zich in
groten getale op en
langs de weg bevin
den. Voor de auto
mobilist is het ren
dier de vrijwel enige
'weggebruiker'
waarmee rekening
moet worden ge
houden. Gezien hun
wat plompe uiter
lijk. bewegen ze zich
verrassend gracieus. Dansend verdwijnen
ze tussen de kale takken.
In het uiterste noorden lijkt het menselijk
leven vrijwel uitgestorven. Dit is niemands
land, land waar de natuur regeert en de ele
menten vrij spel hebben. Hier heeft de
mens niets te vertellen. Vanaf de grens met
Noorwegen is het nog ruim honderd kilo
meter naar de Barentsz Zee. Mens en auto
worden tijdens dit uitstapje buiten Finland
door de gierende poolwind steeds zwaarder
op de proef gesteld. En dan. om een bocht,
doemt ineens de Barentsz Zee op. De kale
uitloper van de fjord is donker gekleurd, het
water inktzwart. Het uitzicht is indrukwek
kend: zo moet de wereld er heel vroeger
hebben uitgezien.
Voor degenen die rust zoeken is Finland de
ideale vakantiebestemming. Nederlanders
moeten zich voorbereiden op een totale
metamorfose: dit
land lijkt in niets op
thuis. Tussen Hel
sinki en het noor
den is het land be
dekt met bomen,
bomen en bomen.
De eindeloze wou
den, die in septem
ber de prachtigste
tinten rood, geel en
oranje kleuren, wor
den alleen maar
doorkliefd door een
aantal wegen, waar
op doorgaans geen
sterveling is te zien.
Het weinige verkeer
dat er rijdt, houdt
zich strikt aan de verkeersregels. In driedui
zend Finse kilometers is er niemand ge
weest die toeterde, schold of een vinger op
stak. Het is bijna ongelooflijk.
Zonderlingen
Op enkele uitzonderingen na bestaan de
bewoonde gebieden in Finland uit een
hoofdstraat en een zijstraat. Grote delen
van het land kennen een bevolkingsdicht
heid van minder dan één persoon per vier
kante kilometer. Het landschap wordt dan
ook gekenmerkt door zonderlingen; men
sen die sameri met één of twee buren in de
bossen leven. Hun aanwezigheid blijkt al
leen uit de postbussen langs de kant van de
weg. Net als voor de goed berijdbare wegen
is er voor de huizen gewoon een stuk bos
omgezaagd.
Ten zuiden van de poolcirkel ligt het 'ge
bied van de duizend meren', waterplassen
met eilandjes in alle afmetingen. Op som
mige staan huisjes, soms een aantal, soms
maar één. Ideaal voor de rustzoeker en lief
hebber van eenvoud. De huizen zijn per
roeiboot te bereiken, de auto blijft achter.
Als het goed is heeft de eigenaar een schuur
vol met houtblokken geladen. Niet voor de
gezelligheid, maar bittere noodzaak: hout is
de enige verwarmingsbron. Het voeren van
de 'houtvreters' als de open haard, houtka
chel en sauna's kost meer tijd dan ver
wacht. Eenvoudig wonen en leven is hard
werken. Om te kunnen koken en het huis
warm te houden dienen de houtvuren
voortdurend te worden bijgehouden. Voor
een saunagang moeten minstens twee uur
van te voren worden begonnen met het op
stoken van de kachel. Voor het afkoelen
spring je gewoon in het meer. Niemand die
je ziet. Als de avond valt gaan de kaarsen
aan, de electra functioneert niet altijd even
goed.
Het uitzicht vanaf de steiger is alle dagen
gelijk: water, bomen en schitterende weidse
luchten. In de ochtend hangt de nevel bo
ven het wateroppervlak en zorgt voor een
mystieke sfeer. Tijdens een roeitocht over
het meer zijn de wilde ganzen het enige ge
zelschap. Hun lokroep maakt een hels ka
baal in de stilte.
Tol Frankrijk
wordt duurder
De toltarieven voor de Franse autowe
gen zijn begin maart met 5 procent ver
hoogd. Volgens een berekening van het
maandblad 'Reizen' gaat een rit van Lil
le via Parijs naar bijvoorbeeld Saint
Tropez dit jaar 322 Franse francs kos
ten, circa 111 gulden. Vorig jaar was dat
nog 303 Franse francs (103 gulden).
Wie met een vouwwagen of caravan
rijdt, dient voor hetzelfde traject 463
Franse francs te betalen (157 gulden).
De automobilist, die via Metz en Dijon
naar het zuiden gaat, is 255 Franse
francs kwijt (87 gulden). Voor een auto
met 'aanhang' is de prijs 364 Franse
francs (124 gulden). Een volledig over
zicht van de nieuwe Franse toltarieven
wordt gepubliceerd in de ANWB-lan-
denbrochure 'Frankrijk' die medio april
van de persen komt. In deze uitgave
staan ook de prijzen, die door de ex
ploitanten van de Kanaaltunnel (ope
ning in mei) zullen worden gehanteerd.
Toerisme Tunesië
herstelt zich
Tunesië lijkt zich langzaam maar zeker
te gaan herstellen van de ernstige te
ruggang die twee jaar geleden begon.
In januari bezochten 4.917 Nederland
se toeristen het land en dat was bijna
70 procent meer dan in de vergelijkbare
periode in 1993 (2.927). Het hele jaar
1993 werd afgesloten met een lichte
stijging ten opzichte van 1992 (66.994
tegen 66.140).
Autobahnvignet voor
Zwitserland duurder
De prijs van het Zwitserse Autobahn
vignet zal met ingang van 1995 worden
verhoogd tot 40 franc. Vanaf het mo
ment dat het vignet werd ingevoerd
(1985) diende er 30 franc voor te wor
den betaald. Een gedeelte van de op
brengst (15 procent) zal worden ge
bruikt voor milieubeschermende maat
regelen.
Toeristenauto's
taboe op Capri
Ook dit jaar worden er op Capri geen
auto's van toeristen toegelaten. Tot en
met september mogen er op de wegen
van het Italiaanse eiland alleen wagens
van bewoners en eigenaren van vakan
tiehuisjes rijden.
Amerikanen komen
voor het landschap
Een onderzoek in opdracht van het
Zwitserse verkeersbureau in Ziirich,
Swissair en American Express heeft uit
gewezen dat Amerikanen vooral naar
Europa reizen om te genieten van het
landschap. Ook van belang vinden zij-
het eten en de kastelen en burchten.
Verrassenderwijs komen de rtiusea van
de 'Oude Wereld' voor Amerikanen pas
op de vijfde plaats.
Zo moet de wereld er heel vroeger hebben uitgezien.
foto fins verkeersbureau martin kers
Bornholm, een kleurig Deens eiland
CHRIS VAN TWISK
Ze worden door hetzelfde water
omspoeld en liggen onder de
Zweedse kust. Dus verwacht je van
de eilanden vakantiebeelden die
grofweg kopieën van elkaar zijn.
Vergeet het maar. Het pronte
Zweedse Gotland met zijn stille, rui
ge schoonheid verschilt hemels
breed van het buitenbeentje in de
Oostzee, Bornholm.
Buitenbeentje omdat het welis
waar 'om de hoek' bij Zweden ligt,
maar tot het Deense territorium be
hoort en in alles, ook in zijn kleurig
voorkomen, zo Deens is als 't maar
kan. Hier moet dus sprake zijn van
een roerig stukje historie. Dat is ook
zo. En het kwam nog tamelijk re
cent opnieuw tot leven. Dat was in
1940 toen Denemarken inclusief
Bornholm, door de Duitsers bezet
werd.
Na de capitulatie in 1945 weiger
de de Duitse commandant van
Bornholm zich over te geven aan de
Russen. Die staken toen maar naar
het eiland over nadat ze enkele ver
nietigende luchtbombardementen
hadden uitgevoerd. Zo dreigde
Bornholm achter het ijzeren gordijn
te verdwijnen. Op Sovjetrussische
kaarten stond het eiland zelfs al ka-
meraadschappelijkingelijfd.
Toch kwamen de Bomholmers
een jaartje later weer onder Deense
vlag en konden ze zich opgelucht
aan vis en toeristen wijden. Twee
economische bronnen die in rede
lijke harmonie met elkaar verkeren.
Roken van haring is een Bornholm-
se specialiteit en dat mik je nogal
Info Bornholm
Uiteraard is Bornholm te berei
ken vanuit Denemarken. Maar
via Duitsland is dat ook moge
lijk. In Travemünde kan met de
dag- of nachtboot van TT-Line
worden overgestoken naar Trel-
leborg in Zweden. Vanuit het 45
kilometer verderop gelegen
Ystad kan dan naar Rönne
(Bornholm) worden gevaren.
Een Nederlandse reisorganisatie
biedt arrangementen voor
Bornholm aan: Info Skandic in
Groningen, tel.050 - 143200.
Voor informatie over Bornholm
kan men ook terecht bij het
Deens Verkeersbureau, postbus
266,2300 AG Leiden,
tel.071 -211 544.
eens. Gelukkig staat de wdrme, vers
gerookte bokking met brood (en
een biertje) bij de toeristen niet in
een kwade reuk. We maakten ken
nis met de hartige hap tijdens een
zonnig middagje strand. Aan te be
velen!
Jazeker, Bornholm kent zand
stranden. Maar hou er wel rekening
mee dat de Denen er erg zuinig op
zijn. Wandelen en zonnen, veel
meer is niet toegestaan. Tenten
bouwen, geloei van radio's, aller-
hand rumoerig macho-gedoe, het is
allemaal taboe. Simpel strandleven
dus. Achterlijk? Nou nee, rustig
wegdromen aan de vloedlijn is hier
nog mogelijk.
Voor een groot deel bestaat de
Bornholmse kust uit imposante rot
sen en schilderachtige inhammen
die op veel plaatsen machtige pa
norama's bieden. Zoals bij Hel-
ligsdomklippen. De naam van een
stukje ruige kust waar de zee vol
gens de overlevering iets met de
heilige geest heeft gehad. Als wan
delgebied verdient het zeker zo'n
naam. Het kustpad voert je door
vredige velden en langs schitteren
de uitzichten.
Sinds kort kent het kustpad een
heel andere attractie: het Born-
holms kunstmuseum. Afgelopen
zomer geopend door Denemarkens
kunstzinnige vorstin Maragarethe.
Dit gebeurde ruim een eeuw nadat
een kunstenaar al plaryren en geld
hiervoor had nagelaten. Het is een
opvallend bouwwerk geworden dat
onderdak geeft aan werken van be
kende moderne Deense kunste
naars en veel artistieke uitingen van
het eigen eiland. De symboliek van
Helligsdomklippen vind je er ver
rassend in terug in de vorm van een
smal gootje dat het water door het
hele gebouw stuwt.
Het artistieke gehalte van Born
holm is toch vrij hoog. Er wonen
veel kunstenaars. Schilderes Birgitte
Jacobsen weet precies waardoor.
,,Wat mij hier trekt zijn de mooie
kleuren. En het licht, vooral in het
vroege voorjaar, maar ook in de
herfst."
Er zijn ook nogal wat glasblazerij
en. In een toonzaal in Gudhjem
kijkt de vrouw achter de kassa ver
rast op als ze Nederlands hoort
spreken. Haar naam is natuurlijk
Koefoed, want half Bornholm lijkt
Koefoed te heten. Als Henny Noor
man verliet ze destijds Nederland
om een Bomholmer te trouwen. Ze
kreeg hier kinderen die intussen al
de deur uit zijn. Neen, nooit spijt
gehad van de grote stap noord
waarts. Toch, als het gesprek op
haar geboortestad Rotterdam komt,
moet ze even iets wegslikken. Zo
veel contacten met Nederland biedt
Bornholm nu weer ook niet.
Al zou je haast mogen denken dat
het eiland de loper heeft uitgerold
voor de Nederlandse toerist. Im
mers, er ligt zo'n 200 kilometer
fietspad. Bornholm is dan ook een
prima fietsland. Je trapt door een
erg gevarieerd landschap. Soms
vlak, soms heuvelachtig (dus klim
men!), kust, bossen en intieme
dorpjes. Het huren van fietsen is
geen probleem.
Karakteristiek voor het eiland zijn
de middeleeuwse, ronde, witte
kerkjes, waarschijnlijk neergezet als
wachtpost of uitkijktoren. Helemaal
duidelijk is de opzet niet. Vooral het
kerkje van osterlars is bijzonder
door zijn fresco's, runestenen en
dbopvont in de holte van een pilaar.
Ook het plaatsje Svaneke, hele
maal op de oostpunt van het eiland,
is een must. Havenstadje waar je nu
eens vrolijk van wordt dank zij z'n
vakwerkhuisjes in idyllische kleuren
en z'n bloemen. Over haventjes ge
sproken. Gudhjem is een leuke
pleisterplaats. Levendig, plezierig
stadje met beneden in de rotsen
een intiem haventje. In de zomer
Rumoerig macho-gedoe is op Bornholm taboe. foto deens verkeersburea
maanden kun je van hier eens per
dag per boot naar de eilandjes
Christianso en Frederikso. Koning
Christiaan V liet er een vlootbasis
bouwen. Die functie is allang teloor
gegaan. Toch wonen er nog zo n
honderd mensen, grotendeels vis
sers. Eilandjes met een aparte sfeer
vooral door de aanwezigheid van de
oude woonhuisjes van de militai
ren. Voor vogelliefhebbers is er veel
gevleugelde bedrijvigheid waar te
nemen.
Bornholm is een prima vakantie
eiland. Een weldadige natuur, mooi,
afwisselend landschap, rust en aan
gename beslotenheid. Er zijn uitstc
kende accommodaties van hotel
en pensions tot huisjes, apparu
menten en boerderij-onderdaf
Wandelen, fietsen, watersport, gol
paardrijden, vissen, tennis het ka
er allemaal. Dit kleurige Deens
buitenbeentje zal de actieve vakai
tieganger niet op het verkeerd
been zetten.
