r
Het systeem is er
om misbruikt te worden
2 WEKEN LANG
STAPELS PAASVOORDEEL
t
Kijk eens, die wordt zeker nu het land
Binnenland
lausse nieuwe winkels
naakt de spoeling dun
INSDAG 22 MAART 1994
Algemeen Nederlands Persbureau CPD Geassocieerde Pers Diensten
Sederland 'deelt' ambassade Zaïre
cfepen haag De Nederlandse diplomaten in de Zaïrese hoofdstad
onsuiishasa trekken binnenkort in bij de Britse ambassade. Giste-
varien tekenden hel Britse en het Nederlandse ministerie van bui-
zaken een akkoord dat diplomaten van beide landen
januit één gebouw gaan opereren. In gezamenlijk overleg is ge-
tozen voor de ruime Britse ambassade. Door de verhuizing kun-
ien de posten in het vervolg samendoen met ondersteunende
iiensten, zoals bewaking, koeriersdiensten en het wagenpark.
'Pijnbestrijding kankerpatiënt thuis'
994
imstelveen» De Ziekenfondsraad gaat een onderzoeksproject fi-
lancieren voor pijnbestrijding bij kankerpatiënten thuis. Kan-
cerpatiënten krijgen thuis een infuuspomp waarmee ze een
jijnbestrijder kunnen inspuiten. Tot nu toe gebeurt dit meestal
E[ii het ziekenhuis. Experimenten hebben aangetoond, dat veel
patiënten de voorkeur geven aan intensieve thuiszorg
loven ziekenhuisopname. Pijnbestrijding is voor grote groepen
tankerpatiënten essentieel om hun lijden te verzachten. Door
e infuuspomp is het mogelijk om deze patiënten thuis te be-
ïandelen met minimale bijverschijnselen.
Vleer geld voor beroepsonderwijs
»rer)EN haag Minister Ritzen van onderwijs heeft 100 miljoen gul
len extra uitgetrokken voor het middelbaar beroepsonderwijs
MBO). Het extra geld is nodig nu er veel meer leerlingen dan
;edacht gebruik maken van het MBO. Zij komen vooral uit het
eerlingwezen (leren en werken tegelijk). De extra leerlingen in
iet MBO kosten eigenlijk 117 miljoen gulden meer. Omdat er
jchter minder in het leerlingwezen zitten is er daar een bespa-
ondngvan 21 miljoen gulden. Dat geld kan voor het MBO gebruikt
uwvorden.
-
dJlrinkman: Geld voor kleinbedrijf
haag CDA-lijsttrekker Brinkman vindt dat het bedrag van
miljoen dat het kabinet per 1 juli wil uittrekken voor lasten-
3 Verlichting voor het midden- en kleinbedrijf, volgend jaar ver-
aarlubbeld moet worden. Brinkman zei voor tie EO-radio dat een
_4xtra inspanning voor het midden- en kleinbedrijf past in het
„DA-verkiezingsprogramma. Hij wil dit punt daarom bij de ka-
jinetsformatie ter sprake brengen. Waar het extra geld vandaan
d/k'n°et komen, kon de CDA-voorman nog niet aangeven.
\etailhandelsraad bezorgd
N HAAG ANP
Raad Nederlandse Detail-
indel (NDH) is bezorgd over
hausse aan geplande nieuwe
nkels. Aangezien de omzet
luwelijks groeit, wordt het
ingen op de winkelmarkt, al
ls NDH-voorzitter Hessels
bij de presentatie van
t jaarverslag.
Mede omdat kantoren mo-
enteel niet goed in de markt
is de belangstelling voor
Ibouw van winkels bij beleg-
rs. projectontwikkelaars en
toeenten sterk toegenomen.
teeds vaker wordt de winkel-
^ochctie gebruikt om de verschil-
eVde plannen in te vullen. De
!dejmende tijd komt er circa een
iljoen vierkante meter winkel-
Imte bij. Dat zijn zorgwekken-
fgjH ontwikkelingen", aldus Hes-
telt ons land
winkels. Binnenkort ko
en daar 5.000 a 6.000 nieuwe
De NDH verwacht dat win-
Is en winkelcentra die nu al
n marginaal bestaan leiden,
lor de komst van de vele nieu-
1 winkels nu écht in de pro-
êmen zullen komen.
.en saneringsgolf lijkt niet
1. Vooral kleine zelf-
|gesloten.
LORADO ASPERGES
Jplikje 266 ml.
vanT49
JELMONTE ANANAS
blik 850 ml.
van^T
ROODMERK KOFFIE
pak 500 gram
van459C
HERTOG ROOMIJS
diverse smaken,
literbak
van 599C
De bijstand ligt onder vuur. Niet alleen door
de steeds maar stijgende kosten, maar
vooral door de alarmerende berichten
over om vangrijke fraude.
Begin vorig jaar lanceerde
staatssecretaris Ter Veld plannen
voor bezuinigingen op de bijstand,
die haar de kop zouden kosten.
Later nam haar opvolger Wallage
die plannen over en zag eind vorig
jaar kans om ze alsnog door de
Tweede Kamer te loodsen.
Maar hoe is het om te leven van de
bijstand? Hoe groot is het misbruik
nu eigenlijk? Komen al die
bijstandsontvangers ooit nog
aan het werk? Die vragen staan
centraal in een serie artikelen over
de bijstand.
standigen die zijn gevestigd in
oudere buurtwinkelcentra zou
den het loodje kunnen leggen.
Het gaatdan voornamelijk om
levensmiddelenzaken. Deze
trend is overigens al jaren aan
de gang. De verspreid liggende
levensmiddelenzaken (de win
kels op de hoek) zijn al bijna uit
het straatbeeld verdwenen.
De consument is de laatste ja
ren op een heel andere manier
boodschappen gaan doen. De
kleine levensmiddelenzaak is
volgens het winkelende publiek
te duur en heeft te weinig assor
timent. Ook zijn de mensen
vandaag de dag niet meer trouw
aan een bepaalde winkel. Bo
vendien is de mobiliteit van de
consument 'enorm toegeno
men. De mensen rijden liever
met de auto naar een grote su
permarkt om daar in te slaan.
Na het voor de detailhandel
matige jaar 1993, met een vo
lumegroei van 0,2 procent, is er
volgens NDH-voorzitter Hessels
geen aanleiding tot veel opti
misme over de ontwikkelingen
voor dit jaar. Door de matige
loonstijgingen en de toenemen
de werkloosheid komt het be
steedbaar inkomen van de con
sument enigszins onder druk te
staan.
SJ AAK SMAKMAN.
P
én: ,,lk hoopte dat ze
I j zouden denken: hij
kan een van de
besten zijn, ook al heeft hij geen
papieren Natuurlijk horen
papieren erbij, maar laten ze
ook eens kijken wat die persoon
wil. Of hij zich wil inzetten".
Twee: ,,Met alles wat ik nu
kan doen. voel ik me veel leuker
dan in al die baantjes die ik ooit
heb gehad. Ik zit de laatste tijd
zelfs te denken: heb ik eigenlijk
wel tijd voor een baan".
Drie: „Drie jaar geleden had
ik een basisbeurs. Toen vond ik
het een veel slimmer idee om
een baan te nemen en daar
naast te studeren. Maar dat
bleek niet zo gemakkelijk te
gaan. Toen dacht ik bij mezelf:
dan kan ik beter een uitkering
hebben en verder blijven door
borduren zoals nu. Want die
beurs uit Groningen moet je
weer terugbetalen
De ene bijstandsontvanger is
de andere niet. De een doet zijn
uiterste best om weer aan de
slag te komen, de ander heeft
alle hoop opgegeven en kwijnt
langzaam weg. Weer een ander
heeft het prima naar zijn zin.
Bij een groot onderzoek on
der langdurig werklozen kwam
een groep Leidse sociologen
vier jaar geleden tot een onder
scheid in zes typen, die in twee
groepen uiteenvallen. De con
formisten, ritualisten en retrai-
tisten vormen de eerste groep:
zij zijn de langdurig werklozen
die graag weer aan het werk
zouden willen en zich aan de
regels houden. De onderne-
menden, calculerenden en au
tonomen vormen de tweede
groep. Hun belangrijkste ge
meenschappelijke kenmerk is
dat ze de bijstand zien als een
basisinkomen dat ze naar belie
ven aanvullen.
Zeven van de tien langdurig
werklozen behoren tot de
werkwilligen: zij zijn de brave
huisje-boompje-beestjeburgers
die na hun ontslag niet meer
aan de bak konden komen.
Door een combinatie van lage
opleiding, allochtone afkomst
en/of leeftijd belandden ze uit
eindelijk in de bijstand.
Het onderscheid in de drie
groepen zit hem vooral in hun
antwoord op de vraag: kom ik
ooit nog aan de bak? De confor
mist (een op de drie langdurig
werklozen) heeft die hoop nog
niet opgegeven. Hij is als regel
een geboren en getogen Neder
lander, heeft MAVO of een lage
re beroepsopleiding, is de veer
tig nog niet gepasseerd en
houdt zich keurig aan de regels.
Hij solliciteert trouw, is niet te
beroerd om een aanvullende
opleiding te volgen en houdt
zich ver van fraude.
De ritualisten (een op de tien
langdurig werklozen) en de re-
traitisten (een op de vier) daar
entegen geloven er niet meer in.
Ze zijn ouder dan de conformis
ten. hebben een lagere oplei
ding en zijn donkerder van
huid. Na jaren A^an vergeefs sol
liciteren hebben ze het hoofd in
de moede schoot geworpen.
Hans, 40 jaar en zeven jaar
werkloos, beschrijft het proces.
„Ik begon met solliciteren hè,
kranten kijken. Opbellen, brie
ven schrijven. Ik kreeg mijn
brieven niet eens terug, ik kreeg
er niet eens een reactie op. Dat
hou je een tijdje vol, maar op
een gegeven moment schrijf je
niet meer. Dan bel je alleen en
als ze je leeftijd horen, dan krijg
je al gauw de opmerking: 'U
krijgt nog bericht van ons' en
dan hoor je later niets meer of
je krijgt een briefje 'we zijn al
voorzien'. En dat wordt alleen
maar erger natuurlijk. In de be
ginperiode was ik er elke dag
mee bezig, zeker tussen de
twintig en dertig sollicitaties in
de maand, maar dat zakt op een
gegeven moment weg, want je
krijgt steeds dezelfde reactie.
Op een gegeven moment wordt
dat zo ontmoedigend...Nu solli
citeer ik nog maar sporadisch".
Het verschil tussen de ritua
listen en de retraitisten is vooral
de mate waarin ze nog mee
doen aan het zinloze ritueel dat
het zoeken naar werk voor hen
is geworden. De ritualist schrijft
zich nog wel in bij het arbeids
bureau en solliciteert nog, maar
vooral omdat hij zich schaamt
voor zijn werkloosheid. De re-
traitist is ook die schaamte
voorbij. Hij trekt zich terug uit
de wereld en berust in een be
staan op bijstandsniveau. Bijk
lussen doen de ritualisten en re
traitisten zelden of nooit. „Dat
is stelen van de samenleving en
dat is een slechte zaak. Hoe je
het ook wendt of keert", zegt
een van hen.
Eén ding hebben ze gemeen:
ze willen zó aan de slag. Twee
jaar of tien jaar werkloos: het
lecuwedeel maakt het weinig uit
wat voor werk ze moeten doen
en hoeveel reistijd ze daarvoor
kwijt zijn, als ze maar aan het
werk kunnen.
Calculerende burger
Hoe anders ziet het leven eruit
voor de resterende drie van elke
tien langdurig werklozen. Bart
heet in sociologentaal onderne
mend, Bert heeft het stempel
calculerend gekregen en Bas
gaat door het leven als auto
noom. Bart, Bert en Bas zorgen
er gedrieën voor dat het draag
vlak voor de bijstand wordt uit
gehold.
Bas is het buitenbeentje. Bas
vindt het wel best. Ach, de bij
stand is geen vetpot natuurlijk,
maar het leven is voor hem wat
anders dan een auto, een ste
reotoren en wintersport. Leven
betekent voor hem vooral doen
waar hij zin heeft. Van alle lang
durig werklozen komt Bas het
beste uit met zijn geld. Niet ver
wonderlijk. Want niet alleen
loopt hij lachend langs al die
welgevulde etalages. Bas hoeft
bovendien als regel alleen voor
zichzelf te zorgen.
Bas (27): „Ik ben erg gesteld
op mijn vrije tijd en die zie ik
heel erg bedreigd worden door
een baan, al is het maar voor
twintig uur. Ik zie mijn leven als
een education permanente, dan
weer een jaartje studeren, dan
weer een jaartje niks. Het werk
kan nog zo leuk zijn, maar er
zitten altijd kanten aan die niet
leuk zijn, de dwang. Als ik nu
een keer geen zin hebt, dan doe
ik gewoon niks. Zonder werk
heb je meer vrijheid, kun je je
meer richten op de dingen die
je werkelijk wilt doen".
Zwart werken, daar houdt Bas
zich niet mee bezig. Nou, af en
toe een klusje dan. Maar verder
niet. Hij kijkt wel uit. Hij is veel
te bang dat hij daarmee zijn so
bere doch verder zeer ontspan
nen bestaan op het spel zet.
Zijn ondernemende broertje
Bart zou een voorbeeldig lid van
de maatschappij zijn als hij niet
in de bijstand zou zitten. Bart is
blank, heeft een redelijke oplei
ding (al is hij niet hoogge
schoold) en is nog jong. Bart
zou best aan het werk kunnen
komen, denkt hij zelf. Maar Bart
hoeft niet zo nodig. Bart (23):
„Als ik zwart werk krijg ik 12,50
gulden per uur. Stel dat ik één
dag in de week, of nee...één dag
in de maand zwart werk. Dan
heb ik met mijn uitkering erbij
al meer dan wanneer ik 32 uur
per week ga werken".
Nog een 'ondernemende':
„Van dat loontje van de Sociale
Dienst, daar koop je niets voor.
Maar ik schnabbel erbij, een
ILLUSTRATIE INCRID JOUSTRA
honderdje of vijf in de week, zo
iets. Dan kom je al gauw aan
zo n achthonderd gulden per
week. Dat is toch mooi?".
En dan is er nog Bert, de cal
culerende. Bert is de student die
een bijstandsuitkering aan
vraagt. Bert is de zogenaamde
alleenstaande die samenwoont.
Bert is de echtgenoot die op pa
pier gaat scheiden zodat beide
echtelieden een uitkering krij
gen. Bert kent de mazen van het
net en gebruikt die ook. Bert:
„Het systeem is er om misbruikt
te worden. Je moet zorgen dat
je er zoveel mogelijk uithaalt. Ik
studeer met een uitkering en
die video heb ik via de sociale
dienst gekregen. Ik heb gezegd
dat ik geld nodig had om mijn
huis op te knappen".
Het zal niemand verwonde
ren dat Bert, Bart en Bas in te
genstelling tot hun goedwillen
de lotgenoten veel minder be
reid zijn om aan de slag te gaan
in een baan die ze niet zo leuk
vinden en/of daar lang voor te
reizen. En als ze al aan de slag
gaan. dan stellen ze veel vaker
de eis dat ze er financieel flink
op vooruitgaan.
De balans stemt droef. De
mensen die uit de bijstand wil
len, lukt het niet. En de mensen
die wèl uit de bijstand kunnen
komen, willen vaak niet. Het is
een treurige paradox.
Dit is het tweede deel uit een
serie van zes over de bijstand.
Het eerste deel verscheen op
19 maart. Morgen: de demo
cratisering van de fraude
Marechaussees op jacht naar vreemdelingen in Intercity
ROOSENDAAL KAREL VAN DEN BERG
De intercity Brussel-Amsterdam vertrekt even na
15.23 uur uit Roosendaal. Op het perron hebben
de wachtmeesters Ligtendag en Mulder van de
Koninklijke Nederlandse Marechaussee even ge
twijfeld of ze de donkere man met sporttas die
uitstapte, op het perron moeten controleren.
„Maar dan vertrekt de trein zonder ons't Ze be
sluiten in te stappen.
Hun reisdoel is Dordrecht. De opdracht luidt:
steekproefsgewijs controleren of zich vreemdelin
gen illegaal op Nederlands grondgebied bevin
den. De wachtmeesters zijn bevoegd tot de trein
de Moerdijk passeert: bij Koninklijk Besluit van
1976 kréég de marechaussee het 'vreemdelingen
toezicht' in de drie zuidelijk provincies. Ze mogen
niet iedere passagier naar papieren vragen: per
sonenverkeer binnen de Benelux is vrij en het
mag niet op 'grensbewaking' lijken.
Ligtendag en Mulder wachten even tot de inter
city het geschud van de wissels voorbij is. „Je ziet
dat we de eerste paar minuten eigenlijk niet kun
nen werken", zegt Mulder. Al met al hebben de
wachtmeesters hooguit veertien minuten tot de
trein de provinciegrens van Zuid-Holland pas
seert.
De ervaren Mulder let in het gangpad op ver
schillende kenmerken. „Hé, die meneer leest een
Arabische krant. Je kijkt hoe ze reageren als Je
zegt: 'Goedendag, meneer'. En wat ze aan bagage
bij zich hebben, of er labels van buitenlandse
luchtvaartmaatschappijen aan hangen. Discrimi
natie? Kijk, je moet natuurlijk uiterst voorzichtig
tewerk gaan".
Het duo trekt de coupés in. Ieder pikt er hier en
daar iemand uit. Veel reizigers die ogenschijnlijk
voor controle in aanmerking komen, worden
overgeslagen. Ligtendag treft een man die een fo
tokopie van 'Bijlage 26' tevoorschijn haalt. Het
document bewijst dat hij in Luik woont en een
asielprocedure in België heeft lopen. Maar hij
mag er Nederland niet mee in.
Verderop in de coupé roept iemand kwaad:
„Wat gebeurt hier? Dit is puur racisme!" Hij staat
erop ook te worden gecontroleerd. De wacht
meesters negeren de Nederlander. „Als je zo n ge
sprek aangaat, ben je boven de Moerdijk voor je
het weet", legt Mulder uit. „Dat soort opmerkin
gen horen we steeds minder. Ik hoor wel vaak.
vooral van oudere mensen: 'Goed dat u dit
doet'."
De marechaussee werkt onder het motto: wat
je pakt moet je aankunnen. „Twintig vreemdelin
gen kun je met z'n tweeën niet meenemen", zegt
Ligtendag. „Met een man of acht heb je je han
den vol. Dan moet je selecteren. Tref je meer
vreemdelingen aan, dan moet je die laten schie
ten".
De wachtmeesters beamen dat je als vreemde
ling wel erg veel pech moet hebben, wil je tegen
de lamp lopen. Dagelijks komen 23 treinen bij
Roosendaal Nederland binnen. Per diensr kan
een koppel drie of vier treinen controleren. Ge
zien de krappe bezetting van de brigade Hoger-
heide, is vaker controleren uitgesloten. Er gaan
zelfs dagen voorbij zonder vreemdelingentoezicht
op de trein.
Krijgt de brigade Hogerheide er mensen bij van
Kosto, dan zal de werkwijze niet veranderen. De
marechaussee verwacht wel veel meer illegalen
op te pakken. Kapitein Schijven: „Wanneer je hier
een vroege en een late dienst kunt draaien, heb je
de uren dat de vreemdelingen binnenkomen te
pakken".
De wachtmeesters treffen verder geen overtre-
.ders van de Vreemdelingenwet in de intercity
aan. Voordat de trein het station Dordrecht bin
nenloopt. gaat Ligtendag de vreemdeling halen
van wie hij de papieren bij zich houdt.
Op het perron hangt een man met een Azia
tisch uiterlijk door het openstaande treinraampje
en fluit hen na. De trein trekt op en de passagier
maakt een lange neus naar de wachtmeesters.
In het kantoortje van de spoorwegpolitie moet
de Ghanees - want dat blijkt de 25-jarige student
Q!B. te zijn zijn zakken legen. Hij laat alles gela
ten over zich komen. Hij wilde een vriend in Am
sterdam opzoeken, verklaart hij. Maar hij heeft
een enkeltje bij zich.
„Hij gaat mee terug", beslist Ligtendag. Met
een proces-verbaal op zak, wegens reizen zonder
geldige identiteitspapieren. Vijftig gulden staat
daarvoor. Ligtendag in het Engels: „Wil je de boe
te nu betalen?" „Okee." „Je moet je eigen kaartje
naar Antwerpen betalen". Ook geen probleem.
De wachtmeester begeleidt de Ghanees naar
het loket en het gezelschap neemt de volgende
trein terug naar Roosendaal. Bij het instappen
roept een puber stoer tegen zijn vrienden: „Ha,
die wordt het land uitgezet."
Om 16.40 uur wijzen Ligtendag en Mulder de
Ghanees waar en wanneer de volgende trein naar
Antwerpen vertrekt. Dan klampt een Fransspre
kende Afrikaan hen aan. Het is de man die bij
vertrek uit Roosendaal uitstapte en over wie ze
nog even hebben getwijfeld of hij een controle-
verdiende. Hij komt uit Guinee-Bissau, heeft zich
vergist, moet in Brussel zijn, maar is in Roosen
daal verzeild geraakt. Ook hij krijgt lachend een
verwijzing naar de volgende trein richting België.
