u
Koos Postema: Van idealist tot realist
ZATERDAG 19 MAART 1994
't
ran de VARA-lman
laar de Aalsmeerse
egbatterij van het
imusement. Ziedaar
n zeer kort bestek het
lerhaal over een
Rotterdamse
mderwijzer, die furore
naakte bij de omroep.
r n zijn nadagen pikt
lij, bijna 62 inmiddels,
log zeker drie jaar een
_jraantje mee bij Joop
/an den Ende
SProdukties. Aan het
Iroot Uur U van z'n
fscheid is Postema
ius voorlopig nog niet
toe.
Nog steeds heb ik zin
vn volop mee te doen
lan die wedstrijd van
Informatie
V werbrengen. Alsof ik
1 ui 41 ben. Ik heb nog
- iltijd het idee dat ik
het volk iets te melden
1 heb. En ook leeft bij
I nij nog steeds de
l gedachte: hé, wat hij of
zij zit te doen kan ik
heter. En dat is niet
p ngezond.
GERARD VAN PUTTEN
FOTO ARCHIEF FOTOPERSBURO DIJKSTRA.
Onlangs ging Koos Postema een
blind date aan met Joop van
den Ende. Al jaren kon de amu
sementsbaas uit Aalsmeer het lonken naar
Postema niet laten, maar voor Van den Ende
sloeg pas in januari het Groot Uur. Voor ten
minste drie jaar verbond Postema zich aan JE
Produkties. waarmee hij zich van een onge
twijfeld lucratieve aanloop naar een onbe
zorgde levensavond verzekerde. Het geteken
de contract verschaft hem alle duidelijkheid
over het honorarium, maar verder heeft het
veel weg van een programmatische blanco
cheque. Ook bij Postema ontbreekt het voor
alsnog aan inzicht over de produkties waarin
hij straks een dragende rol moet gaat spelen.
De besprekingen zijn gaande. Niet meer en
niet minder.
Nog tot 1 september weet de bijna 62-jari
ge Postema zich verbonden aan Dutch
Dream Productions, het bedrijf waarvan Jef
Rademakers tot 1 januari de directie voerde.
Eind vorig jaar gaf deze TV-producent te ken
nen het maken van televisieprogramma's na
25 jaar moe te zijn. Niks midlife-crisis, Rade
makers achtte op 44-jarige leeftijd de tijd ge
komen voor iets heel anders. Voor een studie
van de Vlaamse literatuur van rond 1900
meer bepaald. De consequentie van Rade
makers' besluit om Klasgenoten te verlaten
teneinde zitting te nemen in de collegeban
ken, was dat Koos Postema vrijheid van on
derhandelen kreeg. Weldra werd hij gepolst
door Joop van den Ende. De speciale belang
stelling in Aalsmeer voor Postema dateerde
overigens niet van vandaag of gisteren. Had
de overheid destijds Van den Ende toestem
ming verleend om met z'n pretentieuze ster
rennet TVlOde lucht in te gaan, Postema zou
dan al z'n opwachting bij de afdeling infor
matie van de amusementsonderneming heb
ben gemaakt. Want sinds jaar en dag
koesteren de heren wederzijds respect voor
elkaar.
„Niet dat Van den Ende dagelijks bij mij
voor de deur lag. maar zodra Joop me zag
maakte hij me duidelijk dat hij me wilde heb
ben. En zo benaderde hij me laatst weer. Ik
dacht nog: die biedt mij een contract voor
een jaar aan. Maar Van den Ende had het
meteen over drie jaar. Volgens mij wist Joop
op dat moment niet dat hij mij daarmee een
overbrugging naar de pensioengerechtigde
leeftijd in het vooruitzicht stelde. Hij zei: la
ten we het maar eens drie jaar met elkaar
doen en daarna zien we verder. Daarna zien
we verder! Dan ben ik 65. Ja, innerlijk moest
ik daar wel even om lachen."
Harde leerschool
Van de VARA-haan naar de legbatterij van
het Aalsmeerse amusement. Daartussen ligt
meer dan 30 jaar omroepervaring. Uitgere
kend op de Dag van de Arbeid van het jaar
1960 trad hij, voordien onderwijzer te Rotter
dam, bij de socialistische omroep in dienst
als radioverslaggever. Door de wol geverfde
krachten als Arie Kleywegt. Jan de Troye en
Kees Buurman gaven hem een harde leer
school, zegt hij achteraf. De ene keer hoorde
hij: „Postema, da's niks wat je nou hebt ge
maakt. De andere keer: „Weet je niet wat
twintig seconden zijn? Dan zullen we je dat
gauw leren."
Een paar jaar later kwam hij in beeld. Bij
Achter het Nieuws. En nu, een jaar of dertig
verder, wordt vanuit Aalsmeer wervend rond
gebazuind dat JE Produkties één van de top
pers onder de presentatoren in huis heeft ge
haald. Leuk en vleiend voor Postema, maar
op grond van diens leeftijd niet tegelijk een
veeg teken voor de jongere generatie?
„Ik zal nooit zeggen dat de jongeren het
niet goed kunnen. Als je dat roept, ben je
echt een ouwe lui. Dan verdien je het onmid
dellijk ontslagen te worden. Ik heb Paul Wit-
teman hoog zitten. Groenhuijsen en Fons de
Poel ook. Bij Brandpunt is er, meen ik, ook
een meisje Hoekstra. En een jongen Nelis.
'Er is geen leuker leven dan bij de omroep'
Die maken mooie reportages. En bij NOVA
zijn er ook een paar. Ze komen nooit in
beeld, dat vind ik een beetje jammer. Wat wel
geloof ik een beetje speelt, is dat wij van de
generatie zijn die begon in een tijd dat de te
levisie als een wereldwonder werd gezien. Ie
dereen keek naar ons, je had maar één ka
naal. Je was meteen wereldberoemd van
Roodeschool tot Maastricht aan toe. Ook
door de concurrentie met Brandpunt werd je
persoonlijkheid gevormd. Je moest er toch
wat meer voor doen. Aan sommige jongeren
zie ik een beetje af dat ze hup om half zes
naar huis willen. De jongens en meisjes van
nu onderscheiden zich minder van elkaar. Ze
zijn op hun manier best goed. Maar die mar
kante persoonlijkheden van onze generatie,
een Aad van den Heuvel of de helaas overle
den Frits van der Poel. zie je nu minder vaak
terug."
Mogelijkheden
In Aalsmeer wordt thans volop gebrains
tormd over de invulling van Postema's pro
gramma's. De presentator zelf heeft daarbij
een belangrijke inbreng. Naar jeigen zeggen
zit Postema op Pad in de portefeuille. Niet
dat Koos meteen weer bij Nederlanders in
den vreemde langs zal gaan, maar zoals hij
het uitdrukt kan dat opkomen als kakken. In
z'n agenda heeft hij nog een lijstje met na
men, dus voorlopig kan Postema nog wel
vooruit. En rechten, zegt hij, zijn er niet in
het geding. Als de titel van het programma
wordt veranderd, kan Koos zo weer op avon
tuur. Desnoods met gevaar voor eigen leven,
zoals die ene keer, toen hij werd achtervolgd
door de bloedhonden van de toenmalige An
tilliaanse premier Liberia Peters.
Al heeft Postema dan veel van de wereld
gezien, nog steeds kan hij zelf toch be
paald niet onbemiddeld met het smoel
van de zuinige zegeltjesspaarder kijken naar
de rijkdom van goed boerende, hun land al
lang ontgroeide Hollanders. En dan maai
vragen, informatie vergaren, zoals hij ook al
tijd placht te doen in zijn vele praatprogram
ma's. Snel inleven in de materie, een en an
der op een toegankelijke manier bespreek
baar maken en meer dan beroepsmatige in
teresse tonen voor de medemens. Postema
op z'n best. En zo wil hij ook te werk gaan bij
Van den Ende. Nu de programma's nog.
„Ik denk dat praten met mensen mijn
sterkste kant is. Dan moet je er meteen bij
zeggen dat er al 224.000 talkshows zijn in Ne
derland. Maar ik wil niet die drie man in die
stoeltjes. Je zou andere varianten kunnen be
denken. Een informatief programma met een
drama-element erin bijvoorbeeld. Daar
wordt nu ook serieus over gesproken. Ik kom
nog geregeld mensen van het Journaal en
van Nova tegen. En die zeggen dan: wie weet
maak je straks een programma voor een pu
blieke omroep. In principe zou dat kunnen.
Maar zoals de besprekingen nu lopen, gaat
Van den Ende met mij toch weer naar RTL"
Logisch geredeneerd is dat maar goed ook.
Postema zou als TV-persoonlijkheid die al ja
ren kritiek uitoefent op het publieke bestel
moeilijk te plaatsen zijn bij een niet-com-
merciële omroep. „Misschien niet. nee. Het
zou best kunnen dat de omroepen zeggen:
dat is die jongen die in ten minste acht kran
ten heeft geroepen dat het afgelopen moet
zijn met ons. Die komt hier niet meer bin
nen. In beginsel zou ik best bereid zijn iets te
doen voor de publieke omroepen. Als ze
maar weggaan, als ze maar worden opgehe
ven. Dat wil ik nog meemaken."
Principieel lijkt anders: enerzijds roepen
dat de publieke omroepen al lang geen be
staansrecht meer hebben; maar je anderzijds
toch niet helemaal afsluiten voor een ana
chronisme. Op zijn beurt wijst Postema erop
dat hij altijd in alle openheid heeft geroepen
dat het bestel niet meer van deze tijd is. „De
ontzuiling heeft zich in Nederland snel door
gezet, maar in Hilversum wordt op bestuur
lijk niveau nog net gedaan alsof het 1926 is.
Anceren, collega's die nog bij die clubs wer
ken, denken dat ook. Maar ze durven dat al
leen in het café hardop te zeggen. Wat is dan
principieel, wat is dan hypocriet? Kijk, in we
zen bestaan de publieke omroepen niet
meer. Hun identiteit hebben ze al lang opge
geven. De EO dan even buiten beschouwing
gelaten."
Bijlslag
„Na heeft in het laatste debat over de Media
wet de Kamer geëist dat de publieke omroe
pen intensief moeten gaan samenwerken.
Het was notabene de PvdA die deze eis heeft
aangescherpt met de vijf- en tien jaar-con
cessie. Anders gezegd: de omroepen die het
helemaal in hun eentje willen blijven doen
krijgen een zendvergunning voor een periode
van vijf jaar, wie voor de gezamenlijkheid
kieren mogen nog tien jaar doorademen.
Wees nou eerlijk: voor degene die nog werke
lijk iri het bestel gelooft is dit toch weer een
bijlslag?! Want als je zegt: je móet met z'n
drieën in één gebouw gaan zitten, hef je al
wat eigen is toch op?! Hier is sprake van ont-
zui mg. opgelegd door de politiek."
Het besef dat Hilversum consequent ach
ter de emancipatie van de maatschappij aan
sukkelt, begon bij Postema eigenlijk al te rij
pen in zijn tijd als verslaggever bij Achter het
Nieuws. ..Toen al begon die ontzuiling in de
samenleving. Niet door de televisie, de radio
en de kranten. Maar de provo's kwamen. De
popcultuur diende zich aan. En de nakolo-
niate oorlogen braken uit. Vietnam, noem
mair op. Toch deed Hilversum, bestuurlijk
Hilversum althans, net alsof de oude tijden
bleven voortbestaan."
Tot 1966 is er geen WD'er in een VARA-
uitzending gekomen, zegt Postema grinni
kend. „Wij zeiden: de beste defensiedeskun-
digc is het WD-kamerlid Koudijs, een oud-
miliair. Die man wilden we in de uitzending.
Dat werd dus een knetterende ruzie met het
VARA-bestuur. Wigbold. een fameus journa
list, stelde eens voor een rijke man te inter
viewen. Garansa. Dat mocht eigenlijk niet.
Kleine incidenten, grote incidenten, waar
door je zag dat het zuilisme bij de bestuur
ders nog hevig bestond. Wij moesten alles
verzuïd brengen. Wel het congres van de
Partij van de Arbeid, niet het congres van de
Antirevolutionairen. Dat deed de NCRV. Ja,
jongens nog aan toe! We konden het leven
niet brengen zoals het was."
Wie Postema zegt, zegt nog altijd Groot
Uur U. Dc vele programma's waaraan hij na
dien z n medewerking verleende ten spijt.
Tien par had hij achter het nieuws aange
rend, oen vond Postema het welletjes. Altijd
maar Ljken of er niet geschoten wordt, gaai
je op den lange duur opbreken. „Dat doe je
een jaar of tien en dan moet je eruit."
Betrouwbaar
Hij bleek als presentator van 'Groot Uur U'
ervoor geknipt op zich bepaald niet eenvou
dige onderwerpen in begrijpelijke taal voor te
leggen aan de kijkers, zonder ook maar één
keer op de hurken te gaan zitten. Euthanasie,
abortus sterilisatie, seksualiteit en trans-
seksuali eit: Postema doorbrak - te rekenen
vanaf 1968 - tien jaar lang taboes. Niet alleen
hield hij er in 1971 de Nipkov-schijf (prijs van
de TV-catici) aan over. ook voorgoed de re
putatie *an: wat Postema zegt is waar. „Je
moet het plaatsen in die tijd. Maar achteraf
kun je *och zeggen dat het meestal hoogte
puntenwaren.''
Het bedrijfsleven ontdekte Postema. Hij
ontving aanlokkelijke aanbiedingen om sym
posia voor te zitten. De Postbank wilde maar
al te graag het betrouwbare hoofd van Poste
ma als uithangbord voor een reclamecam
pagne. „De spot werd een krankzinnig suc
ces. En dat zonder effecten of wat dan ook.
Maar helaas mondde dat toch uit op een
conflict tussen twee banken, die dat lieten
uitvechten door twee reclamebureaus. Niet
dat de Postbank zich in de teksten die ik
moest voorlezen afzette tegen de concurren
tie. Zoiets als: wij zijn beter, wij zijn sneller.
Nee. er werd bezwaar gemaakt dat er een
presentator achter een bureau zat. En die
zelfde persoon, zo werd gezegd, verschafte
ook informatie in televisieprogramma's.
Daarom mocht ik van de Reclamecodecom
missie niet in de STER. Ik verloor dat conflict,
dat uit pure jaloezie van die concurrerende
bankontstond."
Het was in die tijd ook dat hij de eerste ge
luiden van kinnesinne opving in de trant van:
Postema vindt geld verdienen opeens niet
meer vies. „Ach, ja. Was puur geënt op het
feit dat zij, bepaalde collega's dus, dat geld
niet konden verdienen. De jaloezie in het vak
pleegt als volgt te worden uitgedrukt: ik be
grijp niet dat jij dat doet. In hun hart denken
ze dan: ik wou dat ik ervoor werd gevraagd."
Koos Postema. Oftewel: hoe een socialist
met bevlogen idealen grootverdiener werd en
toch de man van hiernaast bleef. „Maar die
idealen had ik al lang voor die spot van de
Postbank opgegeven, ha. ha. ha. Ik kan bij
wijze van spreken morgen nog op de PvdA
stemmen, al viel tijdens de laatste gemeente
raadsverkiezingen dan mijn keus op D66. De
ideologieën zijn grotendeels verdwenen uit
dit land. Toen ik onderwijzer werd. nu dui
zend jaar geleden, was er zo n zin over het
openbaar onderwijs: kinderen dienen te wor
den opgevoed in alle christelijke en maat
schappelijke waarden. Dat is geschrapt, dat is
weg. Wat stelt de christendemocratie nog
voor? Liberalen? Het is allemaal hetzelfde ge
lul. Een procentje erbij of een procentje eraf,
daar gaat het nu toch allemaal om?! De AOW
bevriezen of niet bevriezen. Economische
verhaaltjes, waarover je het eens kunt wor
den of niet. Koopkrachtplaatjes, je wordt er
gek van. Het heeft toch niets meer met het
wezenlijk voelen en denken van mensen te
maken."
Betreurenswaardig
Hij komt te spreken over zijn meest be
treurenswaardige stap in zijn werkzame le
ven. Halverwege dc jaren zeventig liet hij Hil
versum achter zich om hoofd voorlichting te
worden van de gemeente Rotterdam. De mis
kleun van de maand, want zo lang ongeveer
duurde het dienstverband. „Dat ik destijds bij
de omroep wegging, werd me mede mgege
vén door dat democratiseringsgelul bij de
VARA. Dat gedoe, die stammenstrijd keer op
keer. Alles werd platvergaderd. Daar kon ik
op een gegeven moment niet meer tegenop.
Van der Ixduw, een man die ik achtte en nog
steeds acht. werd burgemeester van Rotter
dam. Dus dat kwam me allemaal goed uit.
Maar ik voelde me niet op mijn gemak in die
ambtelijke cultuur. Want hoe je het ook be
kijkt, er is geen leuker leven dan bij de om-
Met alle voors en tegens, dat wel. Want ja,
dat publieke bestel hè. Postema raakt er maar
niet over uitgepraat. De sfeer bij de publieke
omroepen is er altijd een geweest van ander
half ons dit en anderhalf dat, en mag het iets
je meer zijn. Dat eeuwige gekoekhap „Ik
moet zeggen dat de F.O nu wel vlot meedoet
aan die actualiteitenrubriek, aan 2 Vandaag.
Maar de presentatoren zijn wel weer ver
deeld. hè. Niet zeggen 'die is de beste;, néé
Bij Postema sprongen laatst de tranen in
de ogen. De reden? De AVRO haalde na acht
weken een succes van het scherm. Déjd Vu.
„De kijkcijfers waren structureel stijgend, ik
heb het -nagekeken. Meer dan een miljoen
mensen keken ernaar. Oude fragmenten, al
tijd raak. Maar bij de AVRO zijn al andere
produkties besteld, wegwezen dus met Déja
Vu. Na die uitzending waarin ik zat vroeg ik
nog: het komt toch nog wel terug? Ja, werd
gezegd, de AVRO is tevreden. Die Wester
weel. die presentator, heeft afscheid geno
men met de zin: 'Mogelijk ziet u het pro
gramma terug'. Tegen mij zei hij eerlijk: "Vol
gend jaar januari' Is toch verschrikkelijk?!
Niemand kent het programma dan nog, dan
moeten ze helemaal opnieuw beginnen.
Nee. dan RTL. Daar weten ze wat het kij
kersvolk wil. „Daar zouden ze over Déjd Vu
hebben gezegd: wat een succes. Neem ook
Klasgenoten, De formule is ijz.ersterk, denk ik,
al mag het nu wel even nisten. Maar ik acht
het denkbaar dat het programma ooit terug-
komt. Rademakers zou de formule kunnen
verkopen, natuurlijk. Niet voor niets brengt
RTL nu de souplesse op om afleveringen te
herhalen. Dat mag ook. staat in het contract.
Brandstedcr heeft weer 10 gescoord. In drie
jaar tijd is die aflevering drie keer uitgezon
den en naar verhouding wordt er toch nog
heel veel naar gekeken."
Het succes van een ex-onderwijzer gepro
longeerd. Binnen afzienbare tijd gaat Koos hij
Joop in'première. Gezien Postema's hoge be-
trouwbaarheidsgehalte lijkt succes voor ten
minste drie jaar verzekerd. .Ik heb zelf nog
volop zin om mee te doen aan die wedstrijd
van informatie overbrengen. Alsof ik nu II
ben. Ik heb nog altijd het idee dat ik het volk
iets te melden heb. En ook leeft bij mij nog
steeds de gedachte: hé, wat hij of zij zit te
doen kan ik beter. Dat is niet ongezond. Maar
er zijn ouderen bij de televisie die roepen:
voor mij is eigenlijk nooit een opvolger ge
vonden. Dm die zieke geesten moet ik altijd
lachen. Je moet natuurlijk nooit zeggen: als ik
stop is het afgelopen met de televisie.
Vooralsnog is Postema niet van plan de
eerste AOW-uitkering straks te incasseren als
een soort oprotpremie uit de omroepwereld.
„Ik wacht af hoe het gaat. Maar zien wat er
van komt."
Hij zal het zelf niet hardop zeggen, maar er
zijn nu eenmaal mensen die op grond van
hun staat van dienst het Groot Uur van hun
eigen afscheid zelf wensen vast te stellen. Zie
Mies Bouwman. „Is toch leuk, zo'n open ein
de van een carrière...?!"
