I ZATERDAGS, f BIJVOEGSEL Asielambtenaren m i laten zich niet onder druk zetten li si. ZATERDAG 19 MAART 1994 Karste de Lange (links) en Joop Hendriks. „Het is gewoon een kwestie van onbekend maakt onbemind." foto united photos de boer nils van houts 'Laat je het principe los, clan ga je op een hellend vlak' Een Bosnische asielzoekster met kinderen in Bloemendaal, waar ze nog tot 1 april in hotel lepenhove verblijft. „Als de asielzoekers er eenmaal zitten, ziet iedereen dat het hele normale mensen zijn." foto united photos de boer poppe de boer De kreet is de laatste tijd niet van de lucht als het over asielzoekers gaat: 'Ze' laten iedereen hier tegen woordig maar binnen. 'Ze' zijn in de dagelijkse praktijk de ambtenaren van de Immigratie- en Na tu ra lisa tiedienst van het ministerie van justitie, de poortwachters van Nederland. Mensen die hun werk onverstoorbaar en precies blijven doen, ondanks de wassende stroom asielzoekers en het aanzwellende gemor. ,,Wij weten waar we het over hebben. Daarom hoor je hier ook nooit een mop over buitenlanders. patrick van den hurk Beslissingsambtenaar Karste de Lange en contactambtenaar loop Hendriks van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) weten precies wat hun antwoord zou zijn als iemand tegen ze zou zeggen dat ze' tegenwoordig iedereen maar binnen laten. De Lange: „Dan zeg ik: je weet niet waar je over praat. Allereerst is het cijfermatig niet waar. Zulke mensen weten altijd precies te vertellen hoeveel asielzoekers er binnen komen, maar ze zeggen er voor het gemak nooit bij hoeveel er ook weer uitgaan. Want dan wordt het beeld heel anders." Hendriks: „Ten tweede zijn de criteria voor toelating niet veranderd. Degenen die vol gens het vluchtelingenverdrag recht hebben op verblijf, die krijgen het. Kom je niet in aanmerking voor die status, dan krijg je het niet. Dat was zo en dat blijft zo. Je kunt hoog uit constateren dat de situatie in de wereld zodanig is verslechterd dat er steeds meer mensen recht hebben op de vluchtelingen status." Hendriks is een van de ambtenaren die bij iedere asielaanvrager alle relevante informa tie verzamelen en er een dossier van maken. Dat wordt door mensen als De Lange ge bruikt om een oordeel te vellen over het asielverzoek. Ze zijn cruciale schakels in de almaar omvangrijker wordende' en steeds stroever draaiende machinerie die de beoordeling van asielaanvragen en de opvang van de aanvragers door WVC is geworden. De taak van de IND-ambtenaren wordt er niet lichter op. In januari van dit jaar kwamen ruim 5.000 asielzoekers Neder land binnen, meer dan twee keer zoveel als in januari vorig jaar. In februari daalde het aantal aanvragen weer licht, maar voor 1994 wordt niettemin een record aantal asielzoekers verwacht. Het getal van 50.000, bijna 15.000 meer dan in 1993, is al genoemd. Sommige politici opperen draconische maatregelen, anderen spreken hun 'grote zorg' uit. En ondertussen moppert het volk steeds luider. Toch weigeren De Lan ge en Hendriks zich onder druk te laten zetten. De Lange: „Er staat voor de asielzoe ker te veel op het spel om er haastwerk van te maken." Hendriks: „Zorgvuldigheid gaat bo ven alles." Voorbereidend werk De contactambtenaar is het eerste en meestal enige contact dat de asielzoeker met de IND heeft. Na een afgesproken aantal wachtdagen, waarin hulpverleners van Vluchtelingenwerk en de rechtshulp de aan vrager voorbereiden op de procedure, gaat hij op bezoek in het opvangcentrum. Zijn taak: alles boven water halen wat de beslis singsambtenaar moet weten om een gefun deerd oordeel over de aanvraag te kunnen uitspreken. De hulpverleners zijn bij het ge sprek aanwezig, evenals een tolk. Hendriks: „Een contactambtenaar is eigen lijk een beetje schizofreen. Enerzijds ben ik de ogen en de oren van de beslissingsambte naar. Mijn verslag bevat de bouwstenen voor zijn beslissing. Anderzijds moet ik me zo goed mogelijk proberen in te leven in de per soon van de asielzoeker. En ik zal eerlijk zeg gen dat ik meer dan eens met zwetende handjes tegenover een gemartelde vluchte ling heb gezeten. Het verslag wordt in de ik vorm geschreven, waarbij 'ik' de asielzoeker is. Op die manier kan ik een deel van de emotie van de aanvrager overbrengen. Ik meld bijvoorbeeld ook dat er een pauze in het gesprek valt, omdat de asielzoeker emotio neel wordt." Het gesprek met de contact- ambtenaar kent geen stan daard-lengte, net zo min als 2 i het dossier dat de beslissings ambtenaar op zijn bureau krijgt. In de regel heeft Hen driks twee interviews per dag, maar als het eerste gesprek uitloopt, wordt het tweede verschoven. „Gemiddeld praat ik twee tot drie uur met een aanvrager. Het komt ech ter voor dat dat zeven uur wordt of zelfs dertien uur. De asielzoeker bepaalt hoe lang het onderhoud duurt." Het gesprek met de aanvrager verloopt volgens een vast pa Beslissingen op asielverzoeken 1985-1992 H Afwijzing verblijfsvergunning (vtv) A-status (erkend asielzoeker) S 891 643 1985 891 1986 894 j 1987 1076 1032 1989 857 694 1990 775 1991 De stroom asielzoekers naar Nederland wordt snel groter De algemeen heersende gedachte dat dit leidt tot grote stagnatie bij de afhandeling van de verzoeken, wordt weersproken door de statistieken zie de grafiek linksboven). In de cijfers over 1991 en 1992 is duidelijk het effect waarneembaar van de burgeroorlog in Somalië en de oorlog in voormalig Joegoslavië. Het a'antal erkende vluchtelingen en mensen met een verblijfs vergunning op humanitaire gronden (vtv) is in deze jaren fors hoger door de toelating van grote groepen asielzoekers uit die landen Hoe sterk het aantal asielaanvragen is gestegen, valt te zien in de grafiek midden hoven. In 1981 vroegen nog slechts 752 mensen asiel in ons land. Daarna zette een scherp stijgende lijn in. die alleen in 1988 nog een inzinking vertoonde. In 1990 kwam het aantal verzoeken voor het eerst boven de 20.000. In 1993 vroegen al 35.399 mensen asiel aan. waarbij opvalt dat het aantal verzoeken vooral in de tweede helft van het jaar scherp steeg (grafiek onder) Die stijgende lijn heeft zich ook in januari en februari van dit jaar voortgezet. 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 Ook in de onderverdeling naar werelddeel van herkomst in 1993 is het effect van de Joegoslavische oorlog goed te zien. zoals blijkt uit de balk hieronder Bijn^ een derde van de aanvragen kwam van Europeanen, van wie een zeer groot deel afkomstig was uit Bosnië- Hercegovina. Op ruime afstand volgt Afrika, op de hielen gezeten door het Midden-Oosten Het aantal asielzoekers uit Azië is weer aanzienlijk lager. Onder de 'overigen' valt ook Amerika. Sinds de democratisering in Latijns- Amerika is het aantal aanvragen uit dat deel van de wereld vrijwel te verwaarlozen troon. De contactambtenaar vraagt de asiel zoeker naar zijn achtergronden en zijn fami lie, naar zijn papieren en naar het vluchtver haal. Vragen ook over een eventueel crimi neel verleden en over mogelijke eerdere con tacten met hulporganisaties van de Verenigde Naties. Als hulpverleners vinden dat er iets vergeten of onderbelicht is. mogen ze na af loop ook nog vragen stellen. Controle De contactambtenaar velt geen oordeel over het waarheidsgehalte van het verhaal. Hen driks: „Wij toetsen niets, maar we mogen wel iemand met gegevens confronteren. Een fou te datum bijvoorbeeld. Als een aanvrager zegt dat hij in september voor een staats greep is gevlucht, en ik weet dat die coup pas in oktober plaatsvond, dan ga ik daar verder op in. Niet dat ik dan meteen het verhaal niet geloof, want er kan sprake zijn van verwar ring." „Het kan ook gebeuren dat ik twijfel aan de nationaliteit: dat - bijvoorbeeld - iemand zegt Liberiaan te zijn en dat ik vermoed dat het een Ghanees is. Dan vraag ik of hij de vlag van Liberia wil tekenen. Ik moet dat soort twijfels uitsluiten." Hij voelt ook wel eens heel nadrukkelijk onraad. „Ik zag eens een geboorte-akte van 29 februari 1963, en dat was geen schrikkel jaar. Dan weet je dat er iets niet klopt." Ande re gronden voor twijfel liggen er minder dik bovenop. Bijvoorbeeld: iemand zegt uit Soe dan te komen, maar heeft op zijn wang een litteken dat een stammenteken uit west-Afri ka zou kunnen zijn. Hendriks: „Natuurlijk zijn er ook Soedanezen met een gewoon lit teken op hun wang, maar zo'n stammente ken kan een indicatie zijn. een hulpmiddel. Om het onderscheid precies te maken moet je een halve antropoloog zijn." Hendriks tekent het verhaal van de aanvra ger op. en stuurt zijn rapport door naar de beslissingsambtenaar. Die krijgt daarnaast een kort verslag van het //JtnAre-gesprek met de Vreemdelingendienst en eventuele aan vullingen van de hulpverlenende instanties. De asielzoeker zelf ziet hij nooit. Volgens De Lange is dat alleen maar goed. „Als je je al leen op papier moet baseren, spelen je per soonlijke emoties en voorkeuren een zo klein mogelijke rol. Ik ben ook maar een mens. Het zou best eens kunnen dat ik denk: wat heeft die een rotkop. Zulke dingen kunnen mijn oordeel beïnvloeden." „Ik lees zo'n verslag eerst een keer helemaal door. Daarna ga ik er wat dieper op in. Ik kijk dan bijvoorbeeld of het vluchtverhaal klopt met gegevens die wij hier in de computer van de geautomatiseerde landenadministratie hebben. Daarin zitten allerlei gegevens van de VN, van Amnesty International, van am- Ingediende asielverzoeken in Nederland 1980-1993 bassades en van binnen- en buitenlandse media. Natuurlijk kan ik van alles opvragen over politieke organisaties en over een be paald bewind, maar ik kan met die computer bijvoorbeeld ook nagaan of bepaalde trein-, boot- of busverbindingen die de aanvrager noemt daadwerkelijk bestaan. Ik probeer zo veel mogelijk concrete elementen te vinden die we kunnen toetsen." Krijgt De Lange uit die toetsing het beeld dat de aanvrager voldoende aannemelijk heeft gemaakt dat hij in het land van her komst kan worden vervolgd, dan laat hij de aanvrager toe. Anders volgt een afwijzing. El ke serieuze vorm van twijfel is voor hem ech ter reden om een nieuw verhoor aan te vra gen. „Dat betekent eigenlijk dat de contact ambtenaar zijn werk niet goed heeft gedaan, want zijn verslag zou al mijn vragen moeten kunnen beantwoorden zegt De Lange. „Het komt ook voor dat ik uit het dossier kan opmaken dat hij zijn werk wél goed heeft gedaan, maar dat ik toch mijn twijfels houd. In dat geval beslis ik altijd in het voordeel van de asielzoeker." Zo neemt hij gemiddeld drie tot vier beslissingen per dag. De definitieve uitspraak komt vervolgens van een resump- tor, een andere beslissingsambtenaar die de beslissing nog eens op twee punten bekijkt. Een afwijzing moet zo hard mogelijk zijn. zonder ruimte voor twijfel. Daarnaast kijkt de resumptor of de beslissing strookt met het beleid. De Lange weet dat hij elke keer weer een belangrijke knoop moet doorhakken, dat hij een besluit neemt dat voor sommige mensen zelfs van levensbelang kan zijn. Toch heeft hij er geen speciaal gevoel bij. zegt hij. „Ik doe dit werk nu zes jaar en ik heb nog nooit spijt gehad van een beslissing. Je kunt met al je beslissingen goed leven, als ie ze maar goed gemotiveerd neemt. En als je in het ge val van twijfel in het voordeel van de asiel zoeker beslist." Stellingname Hoewel De Lange en Hendriks de toenemen de onverdraagzaamheid wel eens beangsti gend vinden, zeggen beiden zich niet te laten leiden door druk van buitenaf. „Niet van bo ven door de politiek en niet van onder door de man in de straat", zegt Hendriks. „Het zou toch wat zijn als wij asielzoekers eens even lekker zouden gaan afknijpen omdat er druk op ons wordt uitgeoefend. Om heel eer lijk te zijn heb ik daar zelfs nog nooit aan ge dacht. Ik doe dit werk nu tien jaar en ik sta er nog steeds hetzelfde tegenover als in het be gin. Wij zijn specialisten. We weten waar we het over hebben. Daarom hoor je hier ook nooit een mop over buitenlanders." De Lange: „Dat hele idee van 'Nederland is vol' en 'op is op' gaat voorbij aan onze tradi tie. We hebben altijd vluchtelingen toegela ten en dat moet zo blijven. Ik kan me niet voorstellen dat we echte vluchtelingen ooit de deur zullen wijzen. Wat iemand tot een echte vluchteling maakt, is vastgelegd in het vluchtelingenverdrag, waaraan wij de aan vraag toetsen." „Dat is de enige gezonde stellingname en er is niemand die daarop pressie kan uitoefe nen. Natuurlijk zijn er ook economische vluchtelingen, mensen die het systeem ver vuilen en de zaak voor de goeden verpesten, maar die vallen toch wel door de mand. Ik moet bij elk dossier dat ik opensla denken: dit is een bonafide asielzoeker die recht heeft op een gedegen en onafhankelijke toetsing van zijn aanvraag. I-aat je dat principe los, dan ga je op een hellend vlak." De Lange, gedurende het hele gesprek de kalmte zelf, windt zich even op. „Weet je, het is gewoon een kwestie van onbekend maakt onbemind. Ik word dus écht even heel boos als iemand tegen me zegt dat alle Turken het land uit moeten, behalve 'dat keurige gezin' bij hem in de straat. In het groot geldt het zelfde voor de problematiek van de asielzoe kers. Elke plaats waar een opvangcentrum moet komen, staat eerst op zijn achterste be nen. Als de asielzoekers er dan eenmaal zit ten, ziet de bevolking dat het hele gewone mensen zijn en maakt bijna niemand er meer eeh probleem van." Toenadering Hendriks: „Neem Wassenaar. Dat stond op zijn kop toen daar eind vorig jaar de eerste asielzoekers zouden komen. Er werden op de informatie-avond de meest wereldvreemde vragen gesteld. Of er nu asielzoekers aan de deur zouden komen om te vragen of ze wat in de tuin konden werken, dat soort dingen. Die mensen zitten er nu een paar maanden en het is voorbij." Hij lacht. „Ik denk zelfs dat Wassenaar het rijkste asielzoekerscentrum van Nederland is geworden. De bevolking brengt er massaal niet meer gedragen mooie kleding heen. I leb je een bontjas waar een knoopje af is? Hup, naar de asielzoekers. Dat soort toenadering zie je in heel het land." Awmm A Ingediende asielverzoeken in enkele Europese landen 1983-1992 Duitsland ENGELAND belgie SCANDINAVIË NEDERLAND 6000 Asielverzoeken 5000 per maand in 1993 en 1994 4000 HERKOMST AFRIKA 8790 ASIELZOEKERS IN NEDERLAND IN 7993 UKTAZIË 3142 EUROPA 14358 De grafiek rechtsboven laat de ontwikkeling van het aantal asielzoekers in een aantal Europese landen tussen 1983 en nu zien Nederland blijkt geen uitzondenng: alle landen hebben te maken met een forse stijging Vooral Duitsland heeft in de afgelopen jaren een zeer groot deel van de koek voor zijn rekening genomen. Het aantal asielzoekers steeg daar in vier jaar tijd van net iets boven de 100 000(1988) tot438 191 (1992). Inde grafiek is het effect van de strengere asielwetgeving bij onze oosterburen nog niet verwerkt. Die werd pas in 1993 ingevoerd Wel zichtbaar is de hardere lijn die Engeland al eerder is gaan hanteren Vroegen daar in 1991 nog 57.700 mensen asiel aan. een jaar later waren dat er 24 600 Eenzelfde beeld geeft Zweden, dat in 1992 ruim 7 000 minder aanvragen kreeg dan de 26 495 van 1991 De grafiek toont dat niet, omdat de Scandinavische landen bij elkaar zijn gevoegd Denemarken kreeg in 1992 13.876 verzoeken, tegen 4.583 in 1991. Ook Noorwegen zag het aantal asielzoekers stijgen. België tenslotte toont eveneens een stijgende lijn, zij het dat de toename minder snel gaat dan in Nederland MIDDEN OOSTEN 8358 731

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 33