I
ZATERDAGS, f BIJVOEGSEL
Asielambtenaren
m i laten zich
niet onder
druk zetten
li
si.
ZATERDAG 19 MAART 1994
Karste de Lange (links) en Joop Hendriks. „Het
is gewoon een kwestie van onbekend maakt
onbemind."
foto united photos de boer nils van
houts
'Laat je het principe los, clan ga
je op een hellend vlak'
Een Bosnische asielzoekster met kinderen in Bloemendaal, waar ze nog tot 1 april in hotel lepenhove verblijft. „Als de asielzoekers er eenmaal zitten,
ziet iedereen dat het hele normale mensen zijn." foto united photos de boer poppe de boer
De kreet is de laatste
tijd niet van de lucht
als het over
asielzoekers gaat: 'Ze'
laten iedereen hier
tegen woordig maar
binnen.
'Ze' zijn in de
dagelijkse praktijk de
ambtenaren van de
Immigratie- en
Na tu ra lisa tiedienst
van het ministerie van
justitie, de
poortwachters van
Nederland. Mensen die
hun werk
onverstoorbaar en
precies blijven doen,
ondanks de wassende
stroom asielzoekers en
het aanzwellende
gemor.
,,Wij weten waar we
het over hebben.
Daarom hoor je hier
ook nooit een mop
over buitenlanders.
patrick van den hurk
Beslissingsambtenaar Karste de
Lange en contactambtenaar loop
Hendriks van de Immigratie- en
Naturalisatiedienst (IND) weten precies wat
hun antwoord zou zijn als iemand tegen ze
zou zeggen dat ze' tegenwoordig iedereen
maar binnen laten. De Lange: „Dan zeg ik: je
weet niet waar je over praat. Allereerst is het
cijfermatig niet waar. Zulke mensen weten
altijd precies te vertellen hoeveel asielzoekers
er binnen komen, maar ze zeggen er voor het
gemak nooit bij hoeveel er ook weer uitgaan.
Want dan wordt het beeld heel anders."
Hendriks: „Ten tweede zijn de criteria voor
toelating niet veranderd. Degenen die vol
gens het vluchtelingenverdrag recht hebben
op verblijf, die krijgen het. Kom je niet in
aanmerking voor die status, dan krijg je het
niet. Dat was zo en dat blijft zo. Je kunt hoog
uit constateren dat de situatie in de wereld
zodanig is verslechterd dat er steeds meer
mensen recht hebben op de vluchtelingen
status."
Hendriks is een van de ambtenaren die bij
iedere asielaanvrager alle relevante informa
tie verzamelen en er een dossier van maken.
Dat wordt door mensen als De Lange ge
bruikt om een oordeel te vellen over het
asielverzoek. Ze zijn cruciale schakels in
de almaar omvangrijker wordende' en
steeds stroever draaiende machinerie die
de beoordeling van asielaanvragen en de
opvang van de aanvragers door WVC is
geworden.
De taak van de IND-ambtenaren wordt
er niet lichter op. In januari van dit jaar
kwamen ruim 5.000 asielzoekers Neder
land binnen, meer dan twee keer zoveel
als in januari vorig jaar. In februari daalde
het aantal aanvragen weer licht, maar
voor 1994 wordt niettemin een record
aantal asielzoekers verwacht. Het getal
van 50.000, bijna 15.000 meer dan in 1993,
is al genoemd.
Sommige politici opperen draconische
maatregelen, anderen spreken hun 'grote
zorg' uit. En ondertussen moppert het
volk steeds luider. Toch weigeren De Lan
ge en Hendriks zich onder druk te laten
zetten. De Lange: „Er staat voor de asielzoe
ker te veel op het spel om er haastwerk van te
maken." Hendriks: „Zorgvuldigheid gaat bo
ven alles."
Voorbereidend werk
De contactambtenaar is het eerste en
meestal enige contact dat de asielzoeker met
de IND heeft. Na een afgesproken aantal
wachtdagen, waarin hulpverleners van
Vluchtelingenwerk en de rechtshulp de aan
vrager voorbereiden op de procedure, gaat
hij op bezoek in het opvangcentrum. Zijn
taak: alles boven water halen wat de beslis
singsambtenaar moet weten om een gefun
deerd oordeel over de aanvraag te kunnen
uitspreken. De hulpverleners zijn bij het ge
sprek aanwezig, evenals een tolk.
Hendriks: „Een contactambtenaar is eigen
lijk een beetje schizofreen. Enerzijds ben ik
de ogen en de oren van de beslissingsambte
naar. Mijn verslag bevat de bouwstenen voor
zijn beslissing. Anderzijds moet ik me zo
goed mogelijk proberen in te leven in de per
soon van de asielzoeker. En ik zal eerlijk zeg
gen dat ik meer dan eens met zwetende
handjes tegenover een gemartelde vluchte
ling heb gezeten. Het verslag wordt in de ik
vorm geschreven, waarbij 'ik' de asielzoeker
is. Op die manier kan ik een deel van de
emotie van de aanvrager overbrengen. Ik
meld bijvoorbeeld ook dat er
een pauze in het gesprek valt,
omdat de asielzoeker emotio
neel wordt."
Het gesprek met de contact-
ambtenaar kent geen stan
daard-lengte, net zo min als
2 i het dossier dat de beslissings
ambtenaar op zijn bureau
krijgt. In de regel heeft Hen
driks twee interviews per dag,
maar als het eerste gesprek
uitloopt, wordt het tweede
verschoven. „Gemiddeld
praat ik twee tot drie uur met
een aanvrager. Het komt ech
ter voor dat dat zeven uur
wordt of zelfs dertien uur. De
asielzoeker bepaalt hoe lang
het onderhoud duurt."
Het gesprek met de aanvrager
verloopt volgens een vast pa
Beslissingen op
asielverzoeken
1985-1992
H Afwijzing
verblijfsvergunning
(vtv)
A-status
(erkend asielzoeker)
S 891
643
1985
891
1986
894 j
1987
1076
1032
1989
857
694
1990
775
1991
De stroom asielzoekers naar Nederland wordt
snel groter De algemeen heersende gedachte
dat dit leidt tot grote stagnatie bij de
afhandeling van de verzoeken, wordt
weersproken door de statistieken zie de grafiek
linksboven). In de cijfers over 1991 en 1992 is
duidelijk het effect waarneembaar van de
burgeroorlog in Somalië en de oorlog in
voormalig Joegoslavië. Het a'antal erkende
vluchtelingen en mensen met een verblijfs
vergunning op humanitaire gronden (vtv) is in
deze jaren fors hoger door de toelating van
grote groepen asielzoekers uit die landen
Hoe sterk het aantal asielaanvragen is
gestegen, valt te zien in de grafiek midden
hoven. In 1981 vroegen nog slechts 752
mensen asiel in ons land. Daarna zette een
scherp stijgende lijn in. die alleen in 1988 nog
een inzinking vertoonde. In 1990 kwam het
aantal verzoeken voor het eerst boven de
20.000. In 1993 vroegen al 35.399 mensen
asiel aan. waarbij opvalt dat het aantal
verzoeken vooral in de tweede helft van het
jaar scherp steeg (grafiek onder) Die stijgende
lijn heeft zich ook in januari en februari van dit
jaar voortgezet.
35000
30000
25000
20000
15000
10000
5000
Ook in de onderverdeling naar werelddeel van
herkomst in 1993 is het effect van de
Joegoslavische oorlog goed te zien. zoals blijkt
uit de balk hieronder Bijn^ een derde van de
aanvragen kwam van Europeanen, van wie een
zeer groot deel afkomstig was uit Bosnië-
Hercegovina. Op ruime afstand volgt Afrika, op
de hielen gezeten door het Midden-Oosten
Het aantal asielzoekers uit Azië is weer
aanzienlijk lager. Onder de 'overigen' valt ook
Amerika. Sinds de democratisering in Latijns-
Amerika is het aantal aanvragen uit dat deel
van de wereld vrijwel te verwaarlozen
troon. De contactambtenaar vraagt de asiel
zoeker naar zijn achtergronden en zijn fami
lie, naar zijn papieren en naar het vluchtver
haal. Vragen ook over een eventueel crimi
neel verleden en over mogelijke eerdere con
tacten met hulporganisaties van de Verenigde
Naties. Als hulpverleners vinden dat er iets
vergeten of onderbelicht is. mogen ze na af
loop ook nog vragen stellen.
Controle
De contactambtenaar velt geen oordeel over
het waarheidsgehalte van het verhaal. Hen
driks: „Wij toetsen niets, maar we mogen wel
iemand met gegevens confronteren. Een fou
te datum bijvoorbeeld. Als een aanvrager
zegt dat hij in september voor een staats
greep is gevlucht, en ik weet dat die coup pas
in oktober plaatsvond, dan ga ik daar verder
op in. Niet dat ik dan meteen het verhaal niet
geloof, want er kan sprake zijn van verwar
ring."
„Het kan ook gebeuren dat ik twijfel aan de
nationaliteit: dat - bijvoorbeeld - iemand zegt
Liberiaan te zijn en dat ik vermoed dat het
een Ghanees is. Dan vraag ik of hij de vlag
van Liberia wil tekenen. Ik moet dat soort
twijfels uitsluiten."
Hij voelt ook wel eens heel nadrukkelijk
onraad. „Ik zag eens een geboorte-akte van
29 februari 1963, en dat was geen schrikkel
jaar. Dan weet je dat er iets niet klopt." Ande
re gronden voor twijfel liggen er minder dik
bovenop. Bijvoorbeeld: iemand zegt uit Soe
dan te komen, maar heeft op zijn wang een
litteken dat een stammenteken uit west-Afri
ka zou kunnen zijn. Hendriks: „Natuurlijk
zijn er ook Soedanezen met een gewoon lit
teken op hun wang, maar zo'n stammente
ken kan een indicatie zijn. een hulpmiddel.
Om het onderscheid precies te maken moet
je een halve antropoloog zijn."
Hendriks tekent het verhaal van de aanvra
ger op. en stuurt zijn rapport door naar de
beslissingsambtenaar. Die krijgt daarnaast
een kort verslag van het //JtnAre-gesprek met
de Vreemdelingendienst en eventuele aan
vullingen van de hulpverlenende instanties.
De asielzoeker zelf ziet hij nooit. Volgens De
Lange is dat alleen maar goed. „Als je je al
leen op papier moet baseren, spelen je per
soonlijke emoties en voorkeuren een zo klein
mogelijke rol. Ik ben ook maar een mens. Het
zou best eens kunnen dat ik denk: wat heeft
die een rotkop. Zulke dingen kunnen mijn
oordeel beïnvloeden."
„Ik lees zo'n verslag eerst een keer helemaal
door. Daarna ga ik er wat dieper op in. Ik kijk
dan bijvoorbeeld of het vluchtverhaal klopt
met gegevens die wij hier in de computer van
de geautomatiseerde landenadministratie
hebben. Daarin zitten allerlei gegevens van
de VN, van Amnesty International, van am-
Ingediende asielverzoeken
in Nederland 1980-1993
bassades en van binnen- en buitenlandse
media. Natuurlijk kan ik van alles opvragen
over politieke organisaties en over een be
paald bewind, maar ik kan met die computer
bijvoorbeeld ook nagaan of bepaalde trein-,
boot- of busverbindingen die de aanvrager
noemt daadwerkelijk bestaan. Ik probeer zo
veel mogelijk concrete elementen te vinden
die we kunnen toetsen."
Krijgt De Lange uit die toetsing het beeld
dat de aanvrager voldoende aannemelijk
heeft gemaakt dat hij in het land van her
komst kan worden vervolgd, dan laat hij de
aanvrager toe. Anders volgt een afwijzing. El
ke serieuze vorm van twijfel is voor hem ech
ter reden om een nieuw verhoor aan te vra
gen. „Dat betekent eigenlijk dat de contact
ambtenaar zijn werk niet goed heeft gedaan,
want zijn verslag zou al mijn vragen moeten
kunnen beantwoorden zegt De Lange.
„Het komt ook voor dat ik uit het dossier
kan opmaken dat hij zijn werk wél goed heeft
gedaan, maar dat ik toch mijn twijfels houd.
In dat geval beslis ik altijd in het voordeel van
de asielzoeker." Zo neemt hij gemiddeld drie
tot vier beslissingen per dag. De definitieve
uitspraak komt vervolgens van een resump-
tor, een andere beslissingsambtenaar die de
beslissing nog eens op twee punten bekijkt.
Een afwijzing moet zo hard mogelijk zijn.
zonder ruimte voor twijfel. Daarnaast kijkt de
resumptor of de beslissing strookt met het
beleid.
De Lange weet dat hij elke keer weer een
belangrijke knoop moet doorhakken, dat hij
een besluit neemt dat voor sommige mensen
zelfs van levensbelang kan zijn. Toch heeft
hij er geen speciaal gevoel bij. zegt hij. „Ik
doe dit werk nu zes jaar en ik heb nog nooit
spijt gehad van een beslissing. Je kunt met al
je beslissingen goed leven, als ie ze maar
goed gemotiveerd neemt. En als je in het ge
val van twijfel in het voordeel van de asiel
zoeker beslist."
Stellingname
Hoewel De Lange en Hendriks de toenemen
de onverdraagzaamheid wel eens beangsti
gend vinden, zeggen beiden zich niet te laten
leiden door druk van buitenaf. „Niet van bo
ven door de politiek en niet van onder door
de man in de straat", zegt Hendriks. „Het
zou toch wat zijn als wij asielzoekers eens
even lekker zouden gaan afknijpen omdat er
druk op ons wordt uitgeoefend. Om heel eer
lijk te zijn heb ik daar zelfs nog nooit aan ge
dacht. Ik doe dit werk nu tien jaar en ik sta er
nog steeds hetzelfde tegenover als in het be
gin. Wij zijn specialisten. We weten waar we
het over hebben. Daarom hoor je hier ook
nooit een mop over buitenlanders."
De Lange: „Dat hele idee van 'Nederland is
vol' en 'op is op' gaat voorbij aan onze tradi
tie. We hebben altijd vluchtelingen toegela
ten en dat moet zo blijven. Ik kan me niet
voorstellen dat we echte vluchtelingen ooit
de deur zullen wijzen. Wat iemand tot een
echte vluchteling maakt, is vastgelegd in het
vluchtelingenverdrag, waaraan wij de aan
vraag toetsen."
„Dat is de enige gezonde stellingname en
er is niemand die daarop pressie kan uitoefe
nen. Natuurlijk zijn er ook economische
vluchtelingen, mensen die het systeem ver
vuilen en de zaak voor de goeden verpesten,
maar die vallen toch wel door de mand. Ik
moet bij elk dossier dat ik opensla denken:
dit is een bonafide asielzoeker die recht heeft
op een gedegen en onafhankelijke toetsing
van zijn aanvraag. I-aat je dat principe los,
dan ga je op een hellend vlak."
De Lange, gedurende het hele gesprek de
kalmte zelf, windt zich even op. „Weet je, het
is gewoon een kwestie van onbekend maakt
onbemind. Ik word dus écht even heel boos
als iemand tegen me zegt dat alle Turken het
land uit moeten, behalve 'dat keurige gezin'
bij hem in de straat. In het groot geldt het
zelfde voor de problematiek van de asielzoe
kers. Elke plaats waar een opvangcentrum
moet komen, staat eerst op zijn achterste be
nen. Als de asielzoekers er dan eenmaal zit
ten, ziet de bevolking dat het hele gewone
mensen zijn en maakt bijna niemand er
meer eeh probleem van."
Toenadering
Hendriks: „Neem Wassenaar. Dat stond op
zijn kop toen daar eind vorig jaar de eerste
asielzoekers zouden komen. Er werden op de
informatie-avond de meest wereldvreemde
vragen gesteld. Of er nu asielzoekers aan de
deur zouden komen om te vragen of ze wat
in de tuin konden werken, dat soort dingen.
Die mensen zitten er nu een paar maanden
en het is voorbij." Hij lacht. „Ik denk zelfs dat
Wassenaar het rijkste asielzoekerscentrum
van Nederland is geworden. De bevolking
brengt er massaal niet meer gedragen mooie
kleding heen. I leb je een bontjas waar een
knoopje af is? Hup, naar de asielzoekers. Dat
soort toenadering zie je in heel het land."
Awmm
A
Ingediende asielverzoeken
in enkele Europese
landen 1983-1992 Duitsland
ENGELAND
belgie
SCANDINAVIË
NEDERLAND
6000
Asielverzoeken
5000 per maand in
1993 en 1994
4000
HERKOMST
AFRIKA 8790
ASIELZOEKERS IN NEDERLAND IN 7993
UKTAZIË 3142 EUROPA 14358
De grafiek rechtsboven laat de ontwikkeling
van het aantal asielzoekers in een aantal
Europese landen tussen 1983 en nu zien
Nederland blijkt geen uitzondenng: alle landen
hebben te maken met een forse stijging
Vooral Duitsland heeft in de afgelopen jaren
een zeer groot deel van de koek voor zijn
rekening genomen. Het aantal asielzoekers
steeg daar in vier jaar tijd van net iets boven
de 100 000(1988) tot438 191 (1992). Inde
grafiek is het effect van de strengere
asielwetgeving bij onze oosterburen nog niet
verwerkt. Die werd pas in 1993 ingevoerd
Wel zichtbaar is de hardere lijn die Engeland al
eerder is gaan hanteren Vroegen daar in 1991
nog 57.700 mensen asiel aan. een jaar later
waren dat er 24 600 Eenzelfde beeld geeft
Zweden, dat in 1992 ruim 7 000 minder
aanvragen kreeg dan de 26 495 van 1991 De
grafiek toont dat niet, omdat de Scandinavische
landen bij elkaar zijn gevoegd Denemarken
kreeg in 1992 13.876 verzoeken, tegen 4.583
in 1991. Ook Noorwegen zag het aantal
asielzoekers stijgen. België tenslotte toont
eveneens een stijgende lijn, zij het dat de
toename minder snel gaat dan in Nederland
MIDDEN OOSTEN 8358 731