Noordwijk als wapen in de strijd om zuiver drinkwater Feiten &Meningen Crisis in Afrika is een tijdbom voor Europa Zware tijden leiden in Rusland tot daling geboortencijfer Tsjechen hebben liever topman Philips of Ahold VRIJDAG 18 MAART 1994 2V i Afrika staat er zo slecht voor dat deze niet alleen een ernstige be dreiging vormt voor de Afrikaanse landen, maar ook een tijdbom is voor Europa. Hier voor waarschuwt de Engelse econoom Mi chael Barrat-Brown in de Spaanse hoofd stad Madrid. „De armoede in Afrika is zo acuut dat de economieën van de diverse Afrikaanse lan den op instorten staan. Als dat gebeurt, dan heeft het ook direct effect op de rijke lan den". aldus Barrat-Brown, die een tiental boeken over onder meer imperialisme en wereldeconomie op zijn naam heeft staan. De Britse econoom, directeur van het Derde Wereld Informatie Netwerk TWIN, legt uit dat er een duidelijk verband bestaat tussen de hoogte van de buitenlandse schuld van een land en de sociale onrust in dat land. ,,ln landen als Somalië, Sudan en Mo zambique valt te zien dat er een direct ver band bestaat tussen de hoogte van de bui tenlandse schuld omgerekend per hoofd van de bevolking en de burgeroorlog. De prijs van de exportgoederen die in die lan den worden geproduceerd, blijft maar da len, terwijl de prijs van geïmporteerde con sumptiegoederen schrikbarend stijgt," zegt Barrat-Brown. „In Afrika liggen de prijzen van diverse produkten heel hoog, terwijl de lonen ui terst laag blijven. Ook degenen die over een ruim salaris beschikken, kunnen niet alle consumptiegoederen kopen die ze zouden willen hebben, simpelweg omdat die artike len niet voorhanden zijn. Het merendeel van de lokale produktie, hoofdzakelijk grondstoffen, wordt geexporteerd naar an derelanden." Barrat-Brown wijst erop dat dit plaatje in meerdere of mindere mate van toepassing is voor alle landen die voornamelijk grond stoffen produceren. Het probleem is echter nijpender voor de Afrikaanse landen, die per traditie nauwe banden met Europa hebben. Barrat-Brown: „De economieën van de Afrikaanse landen zijn er van oudsher, sinds de koloniale periode, op gericht om ruwe grondstoffen aan Europa te leveren, zodat die daar verder verwerkt kunnen worden. In Europa stijgen de prijzen van de eindpro- dukten, maar de grondstoffen worden niet hoger belast." In het Verre Oosten, waar de landen meer in de Japanse dan in de Europese invloedss feer liggen, is dit beter aangepakt. In landen als Taiwan, Maleisië en Indonesië is aan vankelijk de opbouw van eenvoudige in dustrieën gestimuleerd. Later zijn die lan den overgegaan op meer geavanceerde vor men van industrie. „Deze omstandigheden hebben een alge hele bevordering van de Aziatische ontwik keling in de hand gewerkt. Afrika daarente gen blijft economisch stagneren. Het conti nent kent een negatieve economische groei van een procent per jaar, hetgeen een zeer alarmerend perspectief vormt." in de ontwikkelde landen zien vooralsnog weinigen hoe gevaarlijk deze situatie voor Europa kan uitpakken, aldus de Engelse econoom. „Het opbloeien van opstandige of terroristische organisaties heeft alles te maken met de economische crisis. F.en voorbeeld is Algerije, dat onherroepelijk op een burgeroorlog afstevent." Ook in Algerije, ooit een kolonie van Frankrijk en nog steeds economisch sterk gebonden aan dit land, valt een onmisken bare link te leggen tussen de armoede en de explosieve situatie. „De lokale munteenheid is sterk gedevalueerd. Alleen de weinigen die Franse francs bezitten, zitten goed. De meerderheid is echter tot slavernij geredu ceerd, ofwel ze moeten roven en moorden om te kunnen overleven." Barrat-Brown vervolgt: „Een miljoen Al gerijnen zal zich op korte termijn genood zaakt zien het land te verlaten. Gedreven door wanhoop en honger zullen zij scheep gaan naar Frankrijk. Als de Fransen dan niet bereid zijn om hen toe te laten, voor spel ik oorlog in de havens." Volgens de Engelsman is er niet uitslui tend reden tot pessimisme. „Er zijn ook po sitieve ontwikkelingen. In de Afrikaanse landen is langzaam maar zeker een tendens zichtbaar in dc richting van democratischer regimes. De bevolking wil van haar dicta tors af, ook al worden die machthebbers ge steund door Europa of de Verenigde Sta- De officiële cijfers van de Verenigde Naties liegen er niet om. Ongeveer 40 procent van de wereldbevolking kampt met een ernstig tekort aan water. Ook elders kent men verontreinigd wa ter of geregeld droge waterbronnen. Zuiver drinkwater uit de kraan is dan ook eigenlijk een sprankelende luxe. j Naast honger is het gebrek aan schoon drinkwater een probleem sen te maken krijgen. Minister Alders (milieubeheer) spreekt ronduit van een watercrisis in de wereld. „Zuiver water is een eindige bron. Dat moeten we goed besef fen. Een gebrek eraan kan zelf tot conflicten lei den", aldus de bewindsman. Gebrek aan (drink)water, en dus ook aan goede hygiënische voorzieningen, verlagen de levens standaard van steeds meer aardbewoners. Naar schatting één miljard mensen heeft te maken met onbetrouwbaar water en ongeveer 1,7 mil jard mensen moeten het stellen met (zeer) ge brekkige sanitaire voorzieningen. In een poging concrete maatregelen te nemen om de watercrisis te bezweren komen dinsdag en woensdag vele ministers in Noordwijk bijeen op een internationale VN-conferentie over drinkwateren milieuhygiëne. Minister Alders is gastheer. De bijeenkomst is de eerste wereld ontmoeting over het thema sinds de grote con ferentie over milieu en ontwikkeling (Unced) in 1992 in het Braziliaanse Rio de Janeiro. 'Noord wijk' is een directe uitwerking van een van de actiepunten van Rio. In totaal zullen al vanaf vandaag ongeveer zes tig landen en zestien (milieu)organisaties de badplaats binnendruppelen. Afgevaardigden van onder meer het milieuprogramma van de Verenigde Naties UNEP, de Wereldbank, Unicef en de OESO zijn ook aanwezig. VN-secretaris generaal Boutros Ghali zal via een beeldopna me de conferentiegangers toespreken. De offi ciële opening op dinsdag valt samen met We reldwaterdag. Alders benadrukt dat de bijeenkomst niet alleen voor ontwikkelingslanden is bedoeld. Industrie, landbouw en bevolkingsgroei trekken ook een grote wissel op de drinkwaterkwaliteit in de (ge deeltelijk) geïndustrialiseerde landen. Gebrekki ge of zelfs afwezige milieuvoorschriften, een toegenomen hoeveelheid afvalwater, kapotte of verouderde leidingen en natuurlijke verdroging laten het water niet overal even vlekkeloos uit een pomp of kraan stromen. Bovendien komt er een steeds hoger prijskaartje aan een glaasje schoon water te hangen. Volgens de Nederlandse milieuminister ont breekt het in de wereld niet aan politieke aan dacht of technische voorzieningen in de strijd om zuiver drinkwater. „Het is nu echt een kwestie van uitvoeringen toezicht. Bovendien moet er meer aandacht komen voor samenwer king en uitwisseling van kennis. Goed drinkwa ter en een goede hygiëne zijn voorwaarden vooreen duurzame ontwikkeling. Dat maakt een conferentie als deze noodzakelijk." De slotverklaring van Noordwijk moet concrete actiepunten gaan bevatten met doelstellingen waaraan jaartallen worden gekoppeld. Een hard, actieprogramma derhalve, dat controleerbaar is en de soevereiniteit van de betrokken landen zo veel mogelijk onaangetast laat. Alders heeft goede hoop op een gunstige afloop van de conferentie omdat de neuzen voor een belangrijk deel al dezelfde kant op staan. Het eindstuk richt zich op de thema's gedragsver andering, gezondheid, de regulerende rol van de overheden en internationale organisaties en natuurlijk op de centen. De milieuminister ziet de bijeenkomst in Nederland vooral als een 'grote uitdaging'. Het optimisme van Alders ten spijt heeft twintig jaar aandacht in de hele wereld voor de drink waterproblematiek tot dusver slechts beperkte resultaten gebracht. Naar aanleiding van een grote waterconferentie in 1977 in Argentinië zijn de jaren tachtig door de VN uitgeroepen tot het decennium van de drinkwatervoorziening. De ambitieuze doelstelling was dat iedereen in 1990 over schoon water en voldoende goede sa nitaire voorzieningen zou kunnen beschikken. Hoewel honderden miljoenen mensen er op vooruit zijn gegaan, neemt de vraag om be trouwbaar drinkwater verder toe. De wereldbe volking legt momenteel vijf keer zoveel beslag op de zoetwaterreserve als veertig jaar geleden. Voor Alders en zijn collega's ligt er een schone taak deze situatie te verbeteren. NOORDWIJK PATRICK SELBACH Waanzin van de wegwerpmaatschappij I BOEDAPEST langs de gemoederen bezig in de ingezonden brieven rubriek van mijn dagblad. De handtas als thema voor een polemiek? Laat ik bij het begin beginnen. Regelmatig vind ik een gele plastic zak in mijn brieven bus van de organisatie Ter- re. Daar kan ik oude kle ding. oude schoenen of ou de handtassen in kwijt, die vervolgens worden opge haald, gerecycled, naar Po len verscheept of in één van de eigen Terre-winkels ver kocht, al naar gelang de staat der goederen. De op- doelen als een fietsenfa- briek in Nicaragua of een ir rigatieproject in Peru. Per jaar verzamelt Terre op die manier zo'n 6000 ton afge dankte welvaartsprodukten. Recentelijk werd er bij het jaaroverzicht van 1993 ge zegd dat men nog nooit te voren zoveel nagenoeg gloednieuwe damestassen in het 'afval' had aangetrof fen en men verbaasde zich bij Terre over 'de waanzin van de wegwerpmaatschap pij". „Kom nou", reageerde enkele dagen later Ingrid R. uit Tervuren. „Die tassen zijn door watervlug- ge diefjes gestolen, geleegd (op geld en andere nuttige zaken) en dan, als moeder of vriendin al genoeg tassen hebben, tja, dan worden ze op straat weggegooid. Zo zit dat." Ze zou wel eens gelijk kunnen hebben. Mijn nagenoeg gloednieu we handtas werd me on langs ontstolen, op een avond, even na tienen, vlak bij mij in de buurt, nadat ik zojuist het avondmaal bij een Italiaan had genoten. Er werd van achteren aan ge rukt, ik wilde niet loslaten, kreeg een vuistslag in het gezicht, viel op de grond, moest de tas uiteindelijk la ten gaan, krabbelde over eind, rende nog achter de jongeman aan, maar die stapte in een gereedstaande auto met twee andere inzit tenden en spurtte er van door. In mijn beduusdheid vergat ik het nummer te no teren. Met bloedende neus en drie losse tanden (in films hoor je daar nooit iemand over) naar het politiebureau, pro ces-verbaal opgemaakt, fo to's bekeken, een vriendin opgebeld die reservesleutels had van mijn huis en bij meelevende buren midden in de nacht een troostend glas gedronken en mijn cre ditcards geblokkeerd. De volgende ochtend tegen half elf ging de telefoon. Een meneer uit Schaarbeek had bij het uitlaten van zijn hond mijn achteloos in zijn wijk weggeworpen handtas gevonden. Behalve het con tante geld zat alles pas poort, perskaart, sleutels, agenda er nog in. De hondenuitlater was zelfs zo; vriendelijk de tas bij mij thuis af te leveren. Mijn tas en ik hadden geluk gehad. Mijn tas was geen 'waanzin van de wegwerp maatschappij' geworden en ik houd me maar voor dat ikj gewoon statistisch aan de beurt ben geweest na vele onbekommerde jaren in veel 'ergere' buitenlanden dan België. Bovendien weet ik nu hoe het moet. Van de Brusselse politie heb ik namelijk een handzaam foldertje gekre gen met tips hoe wij in een grote stad moeten hande len. Er staan behartigens waardige zaken in ais 'draag uw handtas onder de ar de opening tegen u aan 'verspreid uw waarden i verschillende zakken', ri vooral ook 'mijdt u van delaars, zelfs indien het gaat om kinderen'. Nou, ik zal wel mijden. CORRESPONDENT Moskouse schoolkinderen spelen in de sneeuw. De laatste jaren wordt de gezondheidstoestand s van met name kinderen steeds slechter. In de eerste negen maanden vam 1993 steeg de kinder- s sterfte in Rusland met tien procent foto nrs* De afgelopen twintig jaar heeft kraamhulp Galina Monasjeva van het Geboor- tenhuis nr. 32 in Moskou duizenden baby's ter wereld geholpen. Maar de borelin gen die nu ter wereld ko men, zijn de zwakste en ziekste die zij ooit heeft ge zien. Bij de moeders is het niet anders. „Het algemene gezond- heidspeil is aanmerkelijk slechter zegt Monasjeva, terwijl zij in haar witte zus- tersuniform over de koude gangen loopt. Jonge vrou wen in ochtendjassen han gen verveeld tegen de mu ren te wachten. Katten schieten door de gangen op zoek naar muizen. Statistieken van het minis terie van gezondheid geven hetzelfde beeld. Er is een toename van het aantal kin deren met ziekten en ge boorteafwijkingen, zoals ge spleten verhemelten en spastische verlamming. In de eerste negen maanden van 1993 steeg de kinder sterfte met tien procent. Het geboortencijfer daalde met veertien procent. „Rusland staat aan de rand van de afgrond", aldus yice- minister van gezondheid Nikolaj Vaganov. „Voor het eerst in zijn eeuwenoude geschiedenis bestaat het ge vaar dat de natie fysiek de genereert, dat pnherstelbare schade wordt aangericht aan de genetische voor raad." Volgens gezondheidsdes kundigen is de slechte ge zondheidstoestand te wijten aan de enorme milieuver vuiling, de slechte gezond heidszorg, stijgend alcoho lisme onder vrouwen, slecht eten en de algemene stress die met de daling van de le vensstandaard gepaard gaat. „Als het zo doorgaat, verliezen wij onze kinde ren", stelt Jevgeni Liljin. een geneticus die aan het hoofd staat van het Centrum voor Herstel van Aangeboren Ziekten. Dat het niet goed gaat, wordt ook duidelijk uit an dere cijfers. De levensver wachting voor mannen is vorig jaar gedaald van 62 naar 59 jaar, veertien jaar minder dan voor Neder landse mannen. De ver wachting voor vrouwen daalde van 73,8 naar 73,2 jaar. Een Nederlandse vrouw wordt gemiddeld 79,9. Het idee dat Rusland fysiek verzwakt en van zijn bevol king wordt beroofd, wordt door nationalistische politi ci misbruikt. Zij beweren dat de achteruitgang is te wijten aan westerse deca dentie, die in hun ogen alles omvat, van aandelenbeur- zen tot rockmuziek. Monasjeva wil niet zeggen hoeveel geboorteafwijkin gen er in haar Geboorten- huis voorkomen, maar het zijn er nu 'enkele tientallen' per jaar. Met 1.350 geboor- 1 1993 zou dat een n hoog percentage Volgens cijfers van het mi nisterie is in de eerste acht maanden van 1993 het aan tal geboorteafwijkingen bij baby's met zes procent toe genomen. In Oekraïne is het aantal geboorteafwijkingen, kanker en andere aandoe ningen bij kinderen acht jaar na Tsjemobyl nog steeds enorm hoog. Artsen zijn het er niet over eens of het ongeluk met de kern centrale of andere ecologi sche rampen de voornaam ste boosdoeners zijn. Ook de extreme daling van de le vensstandaard speelt een rol, aldus deskundigen. Irina Manoeilova, werk zaam bij een gezinsplan ningscentrum in Moskou, zegt dat de grootste bedrei gingen voor de gezondheid van vrouwen een slecht di eet, stress en abortussen blijven. Abortus is nog steeds een van de belang rijkste voorbehoedmiddelen in Rusland. Terwijl meer baby's dood gaan, worden er minder ge-1 boren. „Wij hebben het ver trouwen verloren en weten niet hoe alles morgen zal zijn. Mensen willen geen kinderen als zij onder der gelijke stress moeten le ven", aldus Manoeilova. TOM JANSSEN Beatrix volgende week op bezoek in Tsjechische Republiek Koningin Beatrix is cfe eerste Oranje die volgende week een officieel staatsbezoek brengt aan de Tsjechische Republiek. Maar het Tsjechische volk heeft liever een topman van Philips of een hoge Piet van Ahold uit Nederland als gast. Na de splitsing met Slowakije zijn de Tsjechen gefixeerd op buitenlandse investeerders die hun land moeten opbouwen. Met de Nederlandse koningin kunnen ze geen zaken doen, dus die is niet belangrijk voor de praktisch ingestelde Tsjechen. Het is de minister-president Vaclav Klaus die zijn volk op een zakelijke ma nier inspireert. Sinds Klaus aan het be wind is, viert het kapitalisme hoogtij. De premier heeft er met name voor gezorgd dat veel buitenlandse bedrijven zich in de Tsjechische Republiek hebben geves tigd. Nederland staat als vierde inves teerder op de ranglijst. Ahold heeft in middels zo'n 40 winkels in de nog jonge republiek. Maar ook Philips, Unilever. Nutricia en PTT-Telecom vinden het land met zijn goedkope arbeidskrachten een aantreldcelijke afzetmarkt. De successtory kent ook zijn keerzijde. Het gewone volk is druk bezig om het hoofd boven water te houden. In snel treinvaart zijn de prijzen enorm gestegen en daarmee is het levensonderhoud veel duurder geworden. Sinds de Fluwelen Revolutie van 1989 zijn ook de criminali teit, drughandel en macht van de maffia toegenomen. Bovendien zijn de grote staatsbedrijven nog niet geprivatiseerd. Deze bedrijven hebben enorm veel schulden en worden overeind gehouden door financiële steun van de overheid. Op die manier worden massa-ontslagen voorlopig ver meden. Werknemers vrezen voor hun toekomst. Het is immers nog zeer de vraag of ze straks elders aan de slag kun nen, bijvoorbeeld in de toeristische sec- In Praag zal er weinig aandacht zijn voor de pracht en praal waarmee Beatrix zich presenteert. Maar misschien kan de Ne derlandse vorstin nog een puntje scoren met haar bezoek aan Most, een stad in het Noordboheemse gebied waar het milieu totaal wordt verwoest door bruin koolcentrales. De kapitalistisch gezinde regering heeft weinig oog voor deze pro blematiek. Soms is de lucht in dit gebied zodanig vervuild dat de kinderen met bescherm de mondkapjes naar school moeten. De gemiddelde levensverwachting ligt drie jaar lager dan in gezondere regio's. Het aantal doodgeboren kinderen, kankerpa tiënten en zelfmoordpogingen in de om geving van Most is veel hoger dan in de rest van het land. De bewoners zitten klem. Onder het communistische regime kregen zij finan ciële premies om hier te blijven wonen. Wilden ze verhuizen, dan moesten ze toestemming vragen. Nu hebben ze geen geld om weg te gaan. het gebied wordt getroffen door een economische reces sie. De werkloosheid is hoog en het ge middeld inkomen behoort tot de laagste in de Tsjechische Republiek. Toen Havel in 1990 aantrad als staats hoofd, schilderde hij de milieuproblema tiek af als een schrikbeeld van het land. „We hebben gedacht dat we een leeg huis zouden vinden, maar het is een ruï ne", sprak hij lyrisch. Totnogtoe zijn er weinig concrete maatregelen genomen. Zijn rationele, op welvaart beluste colle ga Klaus interesseert zich helemaal niet voor het milieu. Nog nooit heeft hij een pleidooi gehouden om de vreselijke luchtvervuiling in Most tegen te gaan. Door de persoonlijke keuze van Beatrix om af te reizen naar dit rampgebied, brengt zij de milieuproblematiek in ieder geval opnieuw onder de aandacht van het duo Havel en Klaus.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2