Miljoenenbesparing door registratie van bijwerking pillen' Feiten &Meningen Portugees werkt uit naam van Unita aan opbouw Huambo Eilandstaatjes vechten voor voortbestaan DONDERDAG 17 MAART 1994 Islamitisch fundamentalisme op zijn retour Toen in Iran in 1979 de Islami tische Revolutie uitbrak, voor spelden velen een golf van fun damentalistische revoluties die zich over het gehele Middei> Oosten zou verspreiden. Vijftien jaar later kan echter worden vastgesteld dat deze voorspel ling totaal niet is uitgekomen. De revolutie in Iran heeft veel van zijn glans verloren en het mosl i rn - f 11 n d a men talisme (of islamisme) is door de meeste regimes gepacificeerd dan wel effectief de kop ingedrukt. Wat we nu nog zien in Algerije en Hgypte zijn niet meer dan de laatste stuiptrekkingen van deze beweging. Het islamisme is een stro ming die is voortgekomen uit de interne problemen van de Ara bische maatschappij. Er is spra ke van een grote onvrede over de regimes die niet of weinig democratisch zijn en die boven dien te kampen hebben met iociaal-economische De tegenstelling tussen arm en rijk is vaak schrij nend, de werkeloosheid onder jongeren is groot en de politieke bureaucratie is allesoverheer send. De fundamentalisten pro beerden deze frustraties te ka naliseren in een offensief tegen de zittende regimes, maar vrij wel alle Arabische regeringen wisten het fundamentalisme te bestrijden zonder dat de aan hang van de beweging sterk groeide of hun politieke gewicht toenam. Een aantal regeringen besloot de beweging op te ne men in het politieke systeem, anderen kozen voor repressie. Bij redelijk eerlijke parle mentsverkiezingen in Jordanië leden de Moslim Broeders aan zienlijke verliezen. Hezbollah in Libanon en al-lslah in lemen bleken ook geen meerderheid van de stemmen te kunnen be halen, waardoor zij tot de oppo- sitiebanken wan In Syrië, Tunes Egypte werden fundamentaliste volgd. Het repres heeft va gingen simpele terroristische organisa ties gemaakt. Een belangrijke oorzaak voor het falen van de islamisten is verder het ontbreken van een herkenbare ideologie. Immers, zoals de mens niet leeft van brood alleen, zo leeft een oppo sitiebeweging niet alleen van het gebrek aan brood bij zijn aanhangers. Zij heeft duidelijk behoefte aan een mobiliserende mythe. De anti-Amerikaanse re toriek en de leuze 'de islam is de oplossing zijn dan niet genoeg. Op het moment dat de Moslim Broeders mochten meeregeren in Jordanië wisten zij hun leuze ook niet te vertalen in een kant en klaar politiek programma. Voor de meeste moslims be tekent 'Islam is de oplossing' niet meer dan het teruggrijpen op een striktere islamitische leefstijl waarin soberheid, zelf respect en religie centraal staan. Het extremisme en de terreur van fundamentalistische bewe gingen wordt door hen ten sterkste afgekeurd. Het gevaar, van een islamitische machts overname is in het Westen dan ook altijd sterk overschat. eroordeeld. Algerije en worden de ntensief ver- sieve beleid de islamitische bewe- deze landen veelal Drie jaar lang loopt mevrouw Jacobs bij een dermatoloog. Zij heeft al die tijd last van jeuk over haar hele lichaam. Het lukt de arts niet de oorzaak van de jeuk te achterhalen. Maar een apotheker ontdekt bij toeval dat de jeuk wordt veroor zaakt door de medicijnen die mevrouw Jacobs tegen epilepsie slikt. Voor een groep artsen en apothekers uit Til burg was dit voorval midden jaren tachtig de druppel die de emmer deed overlopen. Ze besloten te beginnen met een regionaal registratiesysteem vyn bijwerkingen van ge neesmiddelen. Inmiddels is het systeem in gevoerd in vijf regio's in Nederland. Uitein delijk moet het in het hele land worden in gevoerd. Een van de initiatiefnemers, apotheker G. de Koning, promoveert op 24 maart aan de universiteit van Utrecht op de werking en evaluatie van het registratiesysteem. De Koning is inmiddels directeur van het Lan delijk Bureau Registratie Bijwerkingen (Lareb). „Het tijdig aanmelden van vermoede bij werkingen van geneesmiddelen zodat er op tijd actie kan worden ondernomen, zorgt voor een beter en dus gezonder geneesmid- delengebruik. Bovendien kan het tientallen miljoenen guldens besparen", concludeert De Koning. Ongeveer vijf procent van de 1.5 miljoen ziekenhuisopnames per jaar wordt veroorzaakt door mogelijke bijwerkingen van geneesmiddelen. Een aantal ongewenste bijwerkingen van geneesmiddelen komt pas aan het licht wanneer zij al op de markt zijn en door gro te groepen patiënten worden gebruikt. Voordat het middel op de markt komt, is er vaak jarenlang onderzoek gedaan. In de tests komen niet alle nadelige gevolgen bo ven water. „Bij die eerste onderzoeken zit ten vaak geen ouderen, zwangeren, kinde ren of mensen die tal van andere medicij nen gebruiken. Onbekend is ook hoe ie mand reageert die het middel jarenlang moet slikken", stelt De Koning. Volgens de apotheker treft de farmaceuti sche industrie geen blaam wanneer er on bekende bijwerkingen opduiken. „Het pre klinische onderzoek naar de werking van geneesmiddelen slaat in Nederland op een zeer hoog niveau. Een middel moet aan heel wat voorwaarden voldoen voordat het geregistreerd wordt. De mensen in de prak tijk moeten nagaan hoe het medicijn hef uiteindelijk doet. Zolang het middel ver- krijgbaar is, moet het in de gaten worden gehouden", zegt de apotheker. Huisartsen, apothekers, specialisten, GGD- artsen en verpleeghuisartsen in Tilburg, Leiden, Amsterdam en de provincies Zee land en Groningen melden sinds enkele ja ren vrijwillig de bijwerkingen aan die zij in de praktijk tegenkomen. In de databank zit ten inmiddel 13.000 bijwerkingen. Dit kun nen bekende klachten zijn die al op de bij sluiter vermeld staan maar ook die nog niet eerder beschreven zijn. In de vijf regio's kunnen de artsen en apothekers via de da tabank kijken of een collega bijvoorbeeld al eens gerapporteerd heeft over een ontste king van de achillespees bij gebruik van een bepaald anti-bioticum. „Het moeilijke van bijwerkingen is dat zij gewone ziekten nabootsen. Wordt de ern stige hoofdpijn veroorzaakt dooreen tumor of door een medicijn? Het is soms moeilijk te achterhalen. Voor een groot gedeelte is het te ondervangen door de registratie van bijwerkingen en onderzoek naar de gege vens", zegt De Koning. Uit zijn onderzoek blijkt dat het systeem een nuttig middel is om een goed gebruik van een geneesmiddel te bevorderen. Vol gens De Koning zijn de korte communica tielijnen tussen de arts en de apotheker een groot voordeel. „Artsen moeten soms snel reageren en hebben geen tijd om diepgra vend onderzoek naar een geneesmiddel af te wachten. Overleg met collega's en apo thekers is dan van groot belang. Daarnaast is natuurlijk langdurig epidemologisch on derzoek nodig naar de werking van het middel", vindt De Koning. Hij denkt dat de grote belangstelling uit het veld te danken is aan het feit dat artsen vaak wat te horen krijgen op hun melding. Hij ziet dan ook de registratie als een conti nue nascholing op het gebied van farmaco therapie. In zijn proefschrift beschrijft De Koning hoe artsen en apothekers door de registratie grip konden krijgen op de bijwerkingen en zo op de gezondheid van de patiënten. „We ontdekten dat tien procent van de mensen die een anti-bioticum gebruikten voor in fecties aan de urinewegen last had van bij werkingen. Dan is er rook en moet je op zoek naar het vuur. We kwamen er achter dat door de dosis te halveren de bijwerkin gen grotendeels verdwenen en het middel effectief genoeg bleef. Hier kom je alleen achter door gegevens te combineren. In een huisartspraktijk komt dit soort gevallen te weinig voor om de rook te zien", weet de promovendus. TILBURG MARIEKE DE VRIES THE INDEPENDENT Alcides Gonalves da Cruz behoort tot het handje vol Portugezen dat tussen de ruïnes van Huambo is blijven wonen. Huambo ligt in de centrale hooglanden en was ooit de tweede stad van de voormalige Portugese kolonie Angola. De onder nemende Da Cruz heeft van Jonas Savimbi, de leider van de verzetsbeweging Unita, een belang rijke opdracht gekregen. In een brief heeft Savimbi Da Cruz laten weten dat hij naar keuze elk hotel in de stad opnieuw op poten mag zetten. Omdat hij niet graag zo'n kans aan zich voorbij Iaat gaan, onderzoekt De Cruz momenteel welke hotels het afgelopen jaar het minste te lijden hebben gehad van de 55 dagen durende strijd om Huambo tussen Unita en de regering van president José Eduardo dos Santos. Het probleem is dat alle hotels zijn geraakt door granaten en mortiervuur. Bovendien beschikt de stad nog over een te verwaarlozen voorraad water en komt de electriciteit van een handjevol gene ratoren. Zelfs de diesel om ze te laten draaien is schaars. Maar Da Cruz loopt te tollen van blijd schap en zwaait enthousiast met de brief. Unita probeert Huambo de hoofdstad te maken van dat deel van Angola dat in handen is van de verzetsbeweging. Da Cruz en zo'n tien andere za kenlieden hopen op een financieel buitenkansje. Da Cruz gaat het hotelwezen in, anderen organi seren konvooien door Unita-gebied naar de ge bieden in het afgelegen noordoosten waar dia mant wordt gewonnen. De winstmarge kan astro nomisch zijn. Een koe die voor 100 dollar (190 gulden) in de buurt van Huambo wordt gekocht, gaat soms voor 1000 dollar naar de diamantge- bieden. Da Cruz werd 49 jaar geleden in het Portugese Aveiro ge boren en kwam in 1968, nadat hij drie jaar als infanterist van het Portugese koloniale leger aan het oostfront in An gola, naar Huamba. Hij vond werk als schilder en legde zich toe op het fabri ceren van tassen en koffers. Volgens Da Cruz waren dat de gou den dagen van Huambo, toen Por tugal probeerde eeuwenlange ver waarlozing en uit buiting goed te ma ken door geld ter be schikking te stellen voor scholen, zie kenhuizen en fabrie ken. Begin jaren '80 had Da Cruz zijn Grupo Een kind op de markt in Huambo, waar Unita het voor het zeggen heeft en zelfs Portugezen inschakelt om de stad weer op te bouwen. ARCHIEFFOTO AGC opgezet, een samenwerkingsverband dat zich bezighield met de produktïe van licht sani tair, kleding en voedingsmiddelen. In 1983 stalen guerrillastrijders van de Unita zijn veestapel en door de oorlog ging zijn bedrijf over de kop. De onafhankelijkheid heeft niets dan narigheid ge- j bracht, zegt hij, maar hij heeft zijn lot nu in han- den gegeven van Unita, de beweging die de bur- i geroorlog opnieuw heeft doen oplaaien. Tijdens de strijd om Huambo vorig jaar, laadde Da Cruz de doden en gewonden op zijn vracht wagen en bracht ze naar het ziekenhuis. Sinds dien heeft hij naar andere bestaansmogelijkhe den gezocht. Toen de Portugese inwoners vorig j jaar door het Rode Kruis werden geëvacueerd, stuurde Da Cruz zijn vrouw en drie kinderen naar Portugal, maar bleef zelf achter. Het eerste wat hij deed was twee verdiepingen van zijn kledingfabriek te verbouwen tot een klein hotel. Zijn keuken en wasserij zijn ondergebracht in een opslagruimte met 150 ongebruikte naai machines. Het hotel doet dankzij journalisten, af gezanten van de kerken en hulporganisaties goe de zaken. Da Cruz probeert ook zijn magazijn te verhuren aan hulporganisaties. „Ik moet ervoor zorgen dat het gebouw zichzelf lonend maakt", aldus Da Cruz. Het aanbod van Savimbi had niet bij een ondernemender type terecht kunnen ko- VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET WIM STEVENHAGEN Internationale milieubijeenkomst volgende maand in Barbados Op Fakaofu, het hoofdeiland van de se- mi-autonomc Nieuwzeelandse eilanden groep Tokelau, rijdt welgeteld één van de 400 miljoen auto's ter wereld rond. Ter wijl het wagentje al rokend en pruttelend probeert over te gaan in de tweede ver snelling, draagt het ongewild bij aan de dreigende ondergang van het eiland. Tokelau 1690 inwoners bestaat uit slechts 10 vierkante kilometer land om geven door ruim 250.000 vierkante kilo meter Stille Oceaan. De eilandengroep wordt waarschijnlijk door de milieuver vuiling van de kaart geveegd, evenals zes andere atollen van semi-autonome of onafhankelijke staten. Daaronder be vindt zich de Maldiven, een 1196 (koraal)eilanden tellende republiek in de Indische Oceaan. Het land is er nergens hoger dan 3,5 meter. De kooldioxide die wordt uitgestoten door industrie, auto's en huishoudens de hele wereld zorgt voor een op warming van het klimaat. Veel weten schappers geloven dat het water in de oceanen hierdoor zullen stijgen, waar door laaggelegen eilanden en gebieden onder water komen te staan. In een poging deze dreiging het hoofd te bieden, hebben de eilandstaatjes de han den ineengeslagen. Vertegenwoordigers van veertig van deze staatjes zijn in New York bijeengekomen om een wereldcon ferentie over hun lot voor te bereiden. De conferentie, die volgende maand in Barbados wordt gehouden, is de belang rijkste internationale milieubijeenkomst sinds de grote milieuconferentie in Rio de Janeiro in 1992. Op het eerste gezicht lijkt het de ei landstaatjes goed te gaan. Ze genieten veel natuurschoon, een warm klimaat en zijn vier tot zestien keer zo rijk als ont wikkelingslanden in de Derde Wereld. De levensverwachting is relatief hoog en de kindersterfte is laag. Veel van de ei landstaatjes zijn democratieën en krijgen relatief veel overzeese ontwikkelings hulp. Maar hun kleinschaligheid maakt de staatjes bijzonder kwetsbaar, zowel eco logisch als economisch. Driekwart van alle diersoorten die in de recente ge schiedenis zijn uitgestorven, behoorden tot de rijke fauna van de kleine eilanden. Verhoudingsgewijs zijn de eilanden dichtbevolkt en verdwijnt er meer tro pisch hout dan in Brazilië. De dunne bo demlaag van veel eilanden erodeert snel en toeristen maken een onevenredig grote aanspraak op de beperkte zoetwa- tervoorraden, zodat de natuur uitdroogt. De eilandeconomieën zijn voor minstens 50 procent afhankelijk van toerisme, maar toerisme veroorzaakt vervuiling. Het rioolwater en het afval van de 20 miljoen toeristen die het Caribisch ge bied jaarlijks bezoeken, wordt groten deels onbehandeld in zee geloosd. Bo vendien worden kleine eilandjes steeds vaker door grotere landen gebruikt als dumpplaats voor allerhande giftig afval. Maar de stijgende oceaanspiegel vormt de grootste bedreiging. Het hoogste punt van het eiland Kiribas in de Stille Oceaan ligt momenteel 60 centimeter boven de zeespiegel en het eiland zal de volgende eeuw dan ook niet overleven. De bedreigde eilanden zullen al lang voordat ze onder de zeespiegel verdwij nen onbewoonbaar worden, want hoe hoger de zee stijgt, des te vaker zullen stormen de eilanden met zeewater over spoelen. Zelfs een kleine stijging van de zeespiegel zal brede kustvlaktes opslok ken en de ondergrondse zoetwaterreser voirs, waarvan veel bewoners afhankelijk zijn, besmetten. Het eiland Tuvalu in de Stille Oceaan wordt al twee keer per jaar overspoeld en volgens de nieuwe bouwvoorschriften moeten alle huizen op palen staan. De regering van de Marshall-eilanden heeft gewaarschuwd dat de 35.000 bewoners binnen enkele tientallen jaren zullen moeten worden geëvacueerd. Zelfs relatief hoge eilanden lopen ernstig gevaar, omdat zowel de bevolking als de industrie in de laaggelegen kustgebieden zijn geconcentreerd. En wanneer het kli maat opwarmt, worden ook stormen en orkanen heviger. Een enkele orkaan kan een klein eiland een derde of meer van zijn bruto nationaal produkt kosten. Na een ongekend groot aantal orkanen hebben 24 verzekeraars zich vorig jaar volledig uit het Caribisch gebied terugge trokken. De enige verzekeringsmaat schappij van West-Samoa heeft na twee cyclonen met recordschade aangekon digd geen nieuwe polissen meer af te sluiten en lopende brand- en inboedel verzekeringen niet meer te verlengen. De eilandstaatjes komen steeds meer in het verweer tegen de bedreiging van hun bestaan en 36 van hen hebben hun krachten gebundeld in de Alliantie van Kleine Eilandstaten, waardoor ze een stevig stemblok vormen bij de Verenigde Naties. Samen hebben ze onder meer voor de aanscherping van het verdrag van Rio gezorgd. De internationale milieuconferentie vol gende maand is vooral dankzij de Allian tie tot stand gekomen. Voor het eerst zal de aandacht van de wereld op de kwets bare positie van de eilandstaatjes wor den gericht. Nitan Desai. de ondersecre taris-generaal van de VN die de confe rentie organiseert, beschouwt de bijeen komst tevens als een goede gelegenheid om na te gaan in hoeverre de deelne mers zich aan de in Rio gemaakte milieuafspraken hebben gehouden. De mate van naleving van het verdrag van Rio is tevens een graadmeter voor de overlevingskansen van de kleine eiland staten. NEW YORK GEOFFREY LEAN VERTALING. MARGREET

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2