'Ons kind Tommie wil leven'
Cultuur Kunst
Concert niet
twintig vogels
Komrij en Haasse komen
in boekenweek naar Leiden
Rembrandt lijkt op zwarte Piet
Telefoonspel op toneel
18
Dl NSDAG 15 MAART 1994
19
Restauratie Zonnestraal dichterbij
Hilversum» Minister D'Ancona van WVC steunt de plannen van
het Ziekenhuis Hilversum een nieuwe bestemming te geven aan
het voormalige tbc-sanatorium Zonnestraal, het wereldberoem
de architectonisch monument dat sterk in verval is. Daarmee
neemt de kans toe dat op enige termijn kan worden begonnen
met de restauratie van het gebouwencomplex dat architect Jan
Duiker (1890-1935) samen met Bernhard Bijvoet ontwierp. Zon
nestraal. dat op 12 juni 1928 werd geopend, is thans eigendom
van het Ziekenhuis Hilversum.
Mozartweek met Schubert als gast
zeist» Franz Schubert is als 'gastcomponist' gekozen voor de
Mozartweek 1994, die van 14 tot 22 mei in Zeist wordt gehou
den. Op de openingsdag speelt het Parkanyi-trio onder meer
Mozarts Divertimento KV 563 en 's avonds voert het Lafayette-
strijkkwartet met versterking onder andere het Kwintet D 956
van Schubert uit. Andére buitenlandse uitvoerenden zijn onder
meer de Roemeense dirigent Andreas Lascae, het Orpheus-
kwartet uit Parijs, het Zingara pianotrio uit Londen, de pianiste
Gariele Seidel uit München en het City of Oxford Choir uit Ox
ford. Doel van de Mozartweek is in een reeks van jaren alle wei
nig uitgevoerde werken van Wolfgang Amadeus Mozart tot klin
ken te brengen.
Mattheüs Passion in Lisse
ussEHet Christelijk Oratoriumkoor Excelsior uit Nieuw Vennep
brengt morgenavond de Mattheüs Passion huize Rustoord in
Lisse. Het gezelschap, onder leiding van Sytze Stel, is daar op
uitnodiging van de Nederlandse Christen Vrouwenbond. Leden
van de bond dragen teksten voor uit het evangelie naar Mat
theüs en gedichten. Het optreden begint om 20.00 uur aan de
Rustoordlaan 1.
Lezing fotografe Marrie Bot
leiden» Fotografe Marrie Bot vertelt morgen over haar werk in
hel Rijksmusem voor Volkenkunde in Leiden. Ze bundelde haar
foto's onder meer in Misere (boetebedevaarten) en Bezwaard be
staan (geestelijk gehandicapten). Aan de hand van die boeken
geeft Bot uitleg over aanleiding, opzet, organisatie en praktijk
van fotograferen. De bijeenkomst aan de Steenstraat 1 begint
om 20.00 uur.
Theaterstuk van Yvonne Keuls zet seksueel misbruik op de agenda:
I -356472. PLV CHEF IAN RIJSDAM. 071-356472
In het begin van de jaren tachtig ontdekte schrijfster
Yvonne Keuls dat een kinderrechter jarenlang seksueel
misbruik had gemaakt van onder zijn macht gestelde
jongens. Zij verwerkte dit gegeven in de roman Annie
Berber en het verdriet van een tedere crimineel. Met haar
boek had Yvonne Keuls weer eens een sociaal probleem
op de agenda geplaatst en ze heeft er zeker aan meege
werkt dat het thema 'seksueel misbruik in machtsongelij-
ke situaties' aan de orde blijft. Op donderdag 17 maart is
'Tommie', de theaterbewerking van de spraakmakende
roman, onder regie van Pieter Loef en met Paul Röttger
in de hoofdrol te zien in de Leidse Schouwburg.
Mega Mondriaan in Amersfoort
amersfoort
Piet Mondriaans schilderij 'Rood, Geel en Blauw' siert vanaf eind
maart twee maanden lang De Onze Lieve Vrouwentoren in Amers
foort. Het werk van acht bij dertien meter wordt opgebouwd uit
kleurkopieën op panelen. Folie moet het geheel weerbestendig ma
ken.
Makers van de mega-Mondriaan zijn twaalf studenten van de
Hogeschool Haarlem. Het project is onderdeel van een afstudeer
opdracht. Het werk past in het Mondriaan-jaar, waarin wordt her
dacht dat de schilder vijftig jaar geleden is overleden. Mondriaan
werd in 1872 in Amersfoort geboren. De studenten maken gebruik
van het feit dat de Onze Lieve Vrouwetoren momenteel in de stei
gers staat.
Na de twee maanden gaat de vergroting naar New York om daar
te worden geveild. De studenten verwachten daar een grotere inte
resse van eventuele kopers dan in Nederland, omdat volgens hen
Mondriaan in de Verenigde Staten meer wordt gewaardeerd. Het
hele project kost rond de 35.000 gulden. Naast een subsidie van de
gemeente Amersfoort komt dat geld van een aantal sponsors.
rotterdam dirk willem rosie
'Tommie' is een kind. „Een kind
is altijd gaaf', vindt Keuls.
„Daar kan alles mis mee gaan,
maar onder andere omstandig
heden kan ook alles goed gaan.
En als er wat fout gaat met een
kind, moet het in elk geval niet
nog weer eens slachtoffer wor
den van kwalijke praktijken. In
'Tommie' valt een kind gaaf in
handen van hulpverleners - wie
dat ook maar mogen zijn - en
raakt het vervolgens in proble
men. Dat was niet nodig ge
weest als er op de juiste manier
met dat kind was omgespron
gen."
Tommie is een 'tedere' crimi
neel, een rotjong dat goed te
recht had kunnen komen. De
hulpverlening walst hem plat,
de kinderrechter vindt bij hem
zijn gerief. Tommie kan de wer
kelijkheid niet aan en fabriceert
zijn eigen beleving. Hij vlucht in
fantasie en duikt onder in zijn
glansrol: travestie. Het was niet
uit effectbejag dat Keuls voor
het extreme koos. Uit eigen er
varing weet ze dat een oneven
redig groot aantal jongens in de
positie van Tommie zijn heil
zoekt in travestie.
Keuls ziet zichzelf eigenlijk
niet als dé schrijfster van 'Tom
mie'. „Het stuk is niet geschre
ven, het is ontstaan. Paul, Pieter
Loef en ik zijn gedrieën de ma
kers. Paul zit in de genen van
dit stuk. Voor hem ben ik eraan
begonnen. Op de première van
'Amadeus' zei hij tegen me: 'En
nou ga je eens een rol voor mij
schrijven'. Jacques Senf
(theaterproducent, red.) zag ons
staan en hoorde waar we het
over hadden. Hij zei: en dan ga
Vincent Rijnbende maakte dit portret van Hella S. Haasse in opdracht van de Haagse artotheek. Het doek is
tot 24 april te zien in het Letterkundig Museum in Den Haag op de tentoonstelling 'Ik maak kenbaar wat be
stond. Leven en werk van Hella S. Haasse'. De schrijfster signeert op 24 maart in boekhandel Kooiker.
FOTO ANP
leiden/regio»
Gerrit Komrij signeert op zaterdag 19 maart bij
boekhandel de Kier in Leiden. Ter gelegenheid
van de boekenweek verscheen zijn complete
dichtwerk onder de titel 'Alle gedichten tot giste
ren'. Komrijs handtekening is tussen 15.00 uur en
16.00 uur te verkrijgen aan de Nieuwe Rijn 45.
Hella S. Haasse signeert op donderdag 24 maart
bij boekhandel Kooyker in Leiden. Ze schreef het
zeer lovend ontvangen boekenweekgeschenk
'Transit'. De schrijfster is tussen 19.30 uur en
20.30 uur aanwezig in de boekhandel aan de
Breestraat.
Jean Pierre Rawie opent het Leids Literatuur
Festival op donderdag 17 maart in sociëteit De
Burcht. De dichter leest vanaf 20.15 uur zijn ge
dichten voor. Op zondag 20 maart is het vanaf
15.00 uur dichterspodium in De Burcht. Die mid
dag maakt de organisatie van het l^eids Literatuur
Festival bekend wie van de deelnemers de een
malige poëzieprijs heeft gewonnen. Het publiek
mag de meest aansprekende dichters met twee
onderscheidingen belonen. Koor Het Zingend
Hart zorgt voor de muziek.
Op dinsdag 22 maart leest de Eliot Society van
af 20.15 uur gedichten van J.H. Leopold in De
Burcht. Remco Campert, Bart Chabot en Mirjam
van Hee besluiten het Literatuur Festival op don
derdag 24 maart. Vanaf 20.15 uur lezen ze voor uit
eigen werk in De Burcht.
In de centrale bibliotheek aan de Nieuwstraat 4
worden op 26 maart de Chinese gedichten van J.
Slauerhoff in verschillende talen voorgedragen.
Het filiaal Merenwijk heeft gedurende de boeken
week een tentoonstelling van ex librissen. Op
donderdag 24 maart komt troubadour Bart Ver
steeg naar de Rosmolen 4 om vanaf 20.00 uur
liedjes te zingen van Herman van Veen, Jaap Vis
ser en Boudewijn de Groot.
In filiaal Stevenshof is op zondag 20 maart de
presentatie van een dichtbundel. Hierin staan
verzamelde verzen van vroeger plus een keuze uit
de Stevnshof-gedichtenwedstrijd. Toos Kop reikt
die middag de prijzen uit aan de makers van de
beste gedichten.
Tussen dat alles door brengt het orkest Tussen
wal en schip havenliederen. Hiddo van Os zingt
terwijl hij zichzelf begeleidt op zijn eigengemaak
te buikorgel. Smartlappenkoor Leedvermaak is te
horen. En Alexander Fonteijne zingt liedjes van
Davids. Pisuisse en Sonneveld.
In filiaal Zuid-West is tot 31 maart de collectie
inktpotten en pennen te zien van Sylvia Frank
huizen. Tot 22 maart kunnen alle dichters tot 14
jaar hun limerick nog inleveren aan de Ed. van
Beinamusstraat 2. Bij voldoende inzendingen
wordt de winnaar zaterdag 26 maart om 12.00 uur
bekend gemaakt.
Arie van den Berg presenteert op zaterdag 19
maart een poëzie-avond in de bibliotheek in
Voorschoten waarop plaatselijke dichters voorle
zen. Pianist Wim van Kampen en violist Louis
Botman zorgen voor de muziek. Naast de presen
tatie leest Van den Berg voor uit zijn eigen bun
dels. Het poëziefestijn begint om 20.00 uur.
In de bibliotheek in Alphen dragen Monique
Goderie en Hans Krüse op vrijdag 19 maart voor
uit eigen werk. Cees van der Vlis zingt met Freda
Kuiper poëzie op de klanken van een accordeon.
Gerda Verduyn draagt gedichten voor. De voor
drachten beginnen om 19.15 uur aan deThorbec-
kestraat 1. In de bibliotheek hangt tot 26 maart
een muurkrant waarop iedereen zijn poëzie mag
ophangen.
in de ar
Een cruciale band dus, die
tussen Keuls en Röttger. Hij was
op het toneel onder meer actief
als Mozart in 'Amadeus' en in
de titelrol van 'De wijze kater'.
Voorts is Röttger bekend als di
recteur van het Rotterdams
Centrum voor Theater. Waarom
heeft Keuls zich zo door hem la
ten inspireren? „Ik hou van
Paul. Ik hou van zijn puurheid
in het theater. Hij heeft er let
terlijk alles voor over, daar kan
ik mee werken. Paul is een
'fooi', een klein duiveltje dat
springt over het toneel. Hij heeft
de metamorfose in zich, hij
trekt een la open en brengt zijn
rol van binnenuit. Paul is een
bevlogen acteur, zoals Paul
Steenbergen dat was. Daar zijn
er niet zo gek veel meer van
Overleven
„Dat onvoorwaardelijke hebben
Yvonne en ik gemeen", vindt
Röttger. ..Terwijl wij aan een
voorstelling werken worden wij
niet moe, we worden alleen
maar sterker. Maar er is nög iets
dat van Yvonne en mij samen is
en dat dientengevolge in dit
stuk terecht is gekomen: we la
ten zien dat je kunt overleven.
We stellen een moeilijk thema
aan de orde, het is op dit mo
ment echt een hot item. Maar
wat er ook gebeurt: je kunt altijd
kiezen en dus kun je ook altijd
kiezen voor het leven. Met die
boodschap voel ik mij als speler
ontzettend gelukkig."
„Onze Tommie overleeft. Je
kunt zeggen: hij vlucht in de
travestie of in de prostitutie. Dat
Schrijfster Yvonne Keuls met hoofdrolspeler Paul Röttger in 'Tommie': „Ik hou v
ter. Hij heeft er letterlijk alles voor over, daar kan ik mee werken. Paul is een 'fo<
springt over het toneel.
i zijn puurheid in het thea-
een klein duiveltje dat
FOTO Cff S ZORN
doet er niet toe en daar hebben
wij ook geen oordeel over. Tom
mie heeft toch een vorm gevon
den voor zijn verdere leven, hij
gaat door. Het is aan het pu
bliek om te oordelen, maar
vooral om verbanden te leggen
en oorzaken aan te geven. Wij
hebben geprobeerd om geen
vinger op te heffen. Zelfs niet
richting rechter. Ook de rechter
is een deel van een systeem."
De voorstelling in de
Schouwburg begint om 20.15
In kunstcentrum Het Apollo-
huis in Eindhoven geven twintig
vogels zondag 20 maart een live
concert. De bedenker van deze
Vogelzang is kunstenaar Paul
Panhuysen, die al vijf jaar werkt
met kanaries. Hij laat de vogels
een zelfstandige rol spelen in
concerten, tentoonstellingen en
zogenaamde installaties.
De projecten van Panhuysen
waren eerder te zien en te ho
ren in onder meer Dortmund,
New York en San Francisco. Vo
rig jaar werd een cd uitgebracht:
Singing the World into Existen
ce. Paul Panhuysen and the Ka-
nary Grand Band. Een paar
maanden geleden is in de stu
dio van Het Apollohuis een mi
me kamervolière gebouwd.
Daarin leeft sindsdien een ge
zelschap van twintig vogels: ka
naries, edelzangers, loodbek-
ken, driekleurnonnen, sijsjes,
een Mexicaanse goudvink en
een putter. In de kooi zijn kleine
microfoons aangebracht, waar
mee de zang en het geluid van
de vogels wordt opgenomen
Instrumenten, die reageren op
de beweging en de zang van de
beestjes, zorgen volgens Pan
huysen voor een stimulerende
begeleiding. Het publiek kan de
verrichtingen van de dieren vol
gen via een monitor in de ten
toonstellingsruimte. Daar wordt
ook het geluid van de micro
foons in de volière gemengd
met andere geluiden en vervol
gens versterkt weergegeven.
Jubileumconcert
Mannenkoor Alphen
Het Alphens Mannenkoor viert
geeft op donderdag 17 maart
een jubileumconcert in de Si.
Bonifatiuskerk in Alphen. Het
gezelschap brengt ter ere van
zijn twintigjarig bestaan liede
ren uit bekende opera's en mu
sicals. Als speciale gast treedt
het Deep River Quartet op.
Soliste is de Alpheuse sopraan
I.isette Emmink. De zangers
krijgen muzikale ondersteuning
van het veertig mensen tellende
Rijnlandse Orkestvereniging.
Kaarten zijn verkrijgbaar bij de
WV en aan de kerkzaak Het
concert aan de Paradijslaan be
gint om 20.00 uur.
Prijs voor cabaretière Van Dongen
amsterdam npa
Cabaretière l-enette van Don
gen (35) heeft de Pall Mali Ex
port Prijs 1993 gewonnen. Ze
krijgt deze onderscheiding
voor haar eerste solo-pro
gramma 'Mag het wat zach
ter', waarmee zij dit seizoen
langs de theaters toert. De ju
ry, bestaande uit Wim Bary,
Martine Bijl, Simone de
Waard, Ruud Kuyper en Hans
van Willigenburg, ziet in haar
een „zeer oorspronkelijke en
veelzijdige theaterpersoonlijk
heid".
De Pali Mali Export Prijs
werd gistermiddag voor de
zestiende keer uitgereikt. Be
halve uit een replica van een
kunstwerk van de Amsterdam
se kunstenares Yvonne Kracht
bestaat de prijs uit een beurs
van vijftienduizend gulden.
Eerdere winnaars van de prijs
zijn onder anderen Margriet
Eshuys, Karin Bloemen, Vera
Mann en, vorig jaar, Stef Bos.
Lenette van Dongen begon
na een opleiding aan de Nel
Roos Dansakademie met een
eigen balletstudio. Na drie jaar
stapte ze over naar de Klein-
kunstakademie. Ze was onder
de theatershow Jeans, maakte
deel uit van de Nederlandse
ploeg voor het Knokke Festival
1989, werkte mee aan de show
'Adèle in Casablanca' van Adè-
le Bloemendaal en vertolkte
rollen in de musicals 'Sneeuw
witje' en 'Tsjechov'.
beeldende kunst
Doesburg Tekst: Marcel Otten Vertol
king: Ad van Kempen en Ariane Schluter
Decor en kostuums Elly op 't Land Pro-
duktie De Bastaard i s m. Theater aan het
Spui en World Wide Video Centre Nog
t/m 3 apnl te zien in Theater aan het Spui
in Den Haag
Het heeft iets stouts. Uit de pro
grammafolder weet je dat '06'
over een erotisch telefoonspel
gaat. En nu loop je met nog een
aantal nieuwsgierigen achter de
medewerkster van Theater aan
het Spui in Den Haag aan, vanaf
de hal door enkele binnengan-
getjes naar het aangrenzende
World Wide Video Centre.
In een half duistere ruimte
staan cabines groepsgewijs in
rijen opgesteld. Mede door de
verlichte schermen van evenzo-
vele televisietoestellen doet dit
alles aan een speelhal denken.
Elk hokje biedt plaats aan één
toeschouwer. Het zwarte ach
tergordijn moet vervolgens wor
den dichtgetrokken.
Volslagen in het donker zit je
met de koptelefoon op naar het
scherm te kijken. Daarop is de
mededeling geprojecteerd, dat
de acteur en actrice elders in
het theater hun rol spelen. Dan
verschijnen de eerste beelden.
Een jonge, academisch gevorm
de. alleenstaande vrouw spreekt
middels een 06-lijn op een
bandje in dat ze via de telefoon
naar scks-contacten zoekt. Een
33-jarige, gescheiden architect
reageert hierop. Hij geeft haar
zijn telefoonnummer. Sindsdien
belt ze hem iedere donderdag
avond vanuit haar woonhuis.
Via de telefoon winden ze el
kaar verbaal op, waarbij ze zich
zelf bevredigen. De eerste tele
foontjes verlopen wat stroef en
onwennig, maar allengs groeit
de intimiteit en de vrijmoedig
heid.
Wil je de verrichtingen van
zowel de man als de vrouw
goed volgen, dan moet je regel
matig en afwisselend op twee
knoppen op het tv-apparaat
drukken, waardoor het beeld
gaat zappen. De gesprekken
zijn ongeacht wie er op het
scherm verschijnt wel continue
te beluisteren.
Dit idee van theatermaker Jo-
han Doesburg sluit aan bij de
behoefte van velen om al zap
pend televisie te kijken en bij de
lust tot voyeurisme. En dat er
gretig gebruik wordt gemaakt
van 06-lijnen bewijst het groei
end aantal ervan. Vanuit de an
dere hokjes klinkt vaak uitbun
dig gelach om de onverbloemde
seks-uitdrukkingen en -hande
lingen.
Ariane Schluter en Ad van
Kempen fungeren echter niet
alleen als porno-sterren op af
stand in deze variant van een
peepshow. Successievelijk krijgt
'06' de waarde van kwalitatief
toneelspel, waarin onder meer
eenzaamheid en het onvermo
gen tot het aangaan van echte
relaties zichtbaar worden. De
alledaags klinkende tekst, ge
schreven door Marcel Otten,
heeft in dit concept en door het
voortreffelijke spel een triest-
makende uitwerldng.
Je hebt te doen met die man
en die vrouw, die op zo'n pove
re en uiteindelijk teleurstellende
manier hun gebrek aan inter
menselijke contact proberen te
lenigen. Johan Doesburg, ook
verantwoordelijk voor de regie,
heeft met 06 opnieuw voor een
ongewone en spraakmakende
voorstellinggezorgd.
recensie irene van beveren
Expositie Makaba, vr t/m zo vai
13.00-18.00 uur. tot 28/3, Haagweg 4
Het klinkt oosters, Makaba,
maar de tentoonstelling met de
ze naam op Haagweg 4 heeft
niets oriëntaals. Dus kan het
niet anders dan dat Makaba
slechts een fonetische verwij
zing is naar de eerste twee let
ters van de voornamen van de
drie exposanten, respectievelijk
Marie-Jos Robben, Caroline de
Groot en Barbara van Olst.
Hun schilderijen hangen wat
armetierig door elkaar in een
grote kille, verveloze ruimte.
Aan een tafeltje zit een man, die
vertelt niets van de tentoonstel
ling te weten. „Ik ben hier ook
maar neergezet."legt hij uit. Hij
heeft wel een lijstje met schilde-
rijtitels, waarvan de nummers
corresponderen met die op een
slordig schetsje van de zaalop
stelling.
Me verbazend over zoveel
desinteresse voor presentatie
bekijk ik de doeken. Van Olst
heeft vierkanten, rechthoeken
en cirkels naast, en over elkaar
geschilderd. Vanuit datzelfde
principe heeft ze ook twee col
lages gemaakt. Ze zouden span
nend kunnen zijn als de geome
trische vormen verschillende af
metingen zouden hebben ge
had, en met gebruikmaking van
perspectief zouden zijn gerang
schikt. Van Olst lijkt een poging
te hebben gewaagd met het
schilderij dat op de vide hangt.
De compositie is daar wat le
vendiger. Dat komt ook door
het meer contrastrijke kleurge
bruik in vergelijking met de an
dere, weinig geslaagde blauw-
-oranje combinaties.
De Groot heeft zich beperkt
tot groentinten. De kleur geeft
rust aan haar drukke composi
ties. De meeste lijken op uitver
grote textielpatronen, ondanks
het natuurgevoel dat ze door
hun coloriet oproepen. De aar
digste hangt, net als bij Van
Olst, op de vide. Het lijkt of De
Groot daarvoor een stukje tex
tiel onder de microscoop heeft
gelegd, want het beeld wordt
gevuld met een raster van wollig
aandoende draden.
Ook weer op de vide - ditmaal
op een plaats waar de lichtinval
het kijkgenot bepaald niet ver
hoogd - hangen de werken van
Robben. Ze vormen een por
trettengalerij van bekende kun
stenaars. onder wier Rem
brandt. Gaugin. Kandinsky en
Ket. Het zijn schilders die wei
nig met elkaar gemeen hebben.
Waarom Robben ze heeft ge
schilderd, is me dan ook ondui
delijk. De koppen van de mees
ters lijken wel geboetseerd, zo
dik is de verf aangebracht. Al
leen Gaugin is minder pasteus
uit de verf gekomen. Hij is meer
geschilderd in de stijl die hij zelf
hanteerde. Lijken doen de por
tretten maar matig. De man
met de muts en de krullen heeft
bijvoorbeeld meer weg van
zwarte Piet dan van Rembrandt.
Robben heeft nog het een en
ander te leren als portretschil
der.
Soerjadi in de
Stadsgehoorzaal
LEIDEN
In zijn geboortestad besluit pia
nist Wibi Soerjadi op zaterdag
19 maart de K&O meestercon-
certserie in de Stadsgehoorzaal
Met het Orkest van net Oosten
(voorheen het Forum Filharmo
nisch Orkest) speelt hij het
Tweede
Wibi Soerjadi besluit de meesterserie.
Rachmaninoff. Het gezelschap
onder leiding van Gabriele Bel
lini brengt daarnaast Capriccio
Ivspagnol opus 34 van Rimski-
Korsakov en Moussorgskys
Schilderijen van een Tentoon
stelling. Het concert begint om
20.15 uur in de grote zaal.
K&O maakt die avond ook het
volledige programma voor de
meesterserie van komend sei
zoen bekend. Gecontracteerd
zijn al het Residentie Orkest, het
Brabants Orkest en wederom
het Orkest van het Oosten met
als dirigenten onder meer Tho-
mas Sanderling, Alexander Ve-
demikov en Jacques van Steen.
Als solisten komen de pianisten
Nikolai Luganski, Hèléne
Grimaud en Alwin Bar. Ook het
klavierduo Blanca Uribe en Ri
chard Wilson komt naar de
Stadsgehoorzaal. Daarnaast zijn
violiste Vera Beths, de sopraan
Andrea Catzel en cellist Pieter
Wispelwey gecontracteerd.
