Verhuizen te duur
voor Israëlische
kolonisten
Mangopes val is een les
voor Zuidafrikaanse
dwarsliggers
Feiten &Meningen
Rusland eerder
rivaal dan
vriend van VS
Kach en Kahane illegaal verklaard
- m Yl&É
MAANDAG 14 MAART 1994
2
NIEUWSANALYSE
Twee jaar lang heeft de droom geduurd: het
idee bij Amerikaanse politici dat met Mus-
land een vriendschappelijke relatie is op te
bouwen. De Russische president Bill (din-
ton noemde vorig jaar zelfs de betrekkingen
met Rusland de hoeksteen van zijn buiten
lands beleid. Maar de droom begint in Was
hington plaats te maken voor ontnuchte
ring.
„We moeten af van het idee dal onze re
latie met Rusland er een is van "partners.
Het gaat om niets minde
valiteit", zei de Republike
de buitenland-commissie
se Senaat, Richard Lugar,
iriek
an keiharde ri-
voorzitter van
de Amerikaan-
rige week. „Dit
achtingen, die
n worden."
niet waargemaakt ku:
Na de val van het communisme en het
einde van de Koude Oorlog heeft het wes
ten volgens Lugar te lang gedacht dal Rus
land een nieuwe bondgenoot kon worden.
Dat de miljarden dollars die naar Moskou
werden gesluisd de Russen tol grote dank
baarheid zouden brengen en dat zij daar
door hun verleden als supermacht gelijk
zouden afzweren. De laatste maanden is uit
tal van incidenten gebleken dat,dit op zijn
minst een misrekening is geweest.
De verkiezingsuitslag van december deed
de Amerikanen al opschrikken. Hun reactie
was voorspelbaar: we moeten de Russische
president Boris Jeltsin door dik en dun blij
ven steunen, want hij is de enige hoop op
een democratische toekomst.
Ontnuchterend was de ontdekking dat
Moskou ondanks de miljardenhulp gewoon
is blijven doorgaan met de VS te bespionne-
ren. Ook de reactie daarop was voorspel
baar. De ontmaskering van de ClA-dubbel-
spion Rick Ames deed verontwaardigde
Amerikanen uitroepen dat de hulp aan
Moskou uit protest maar even opgeschort
moest worden.
Bill Clinton heeft zich daar met succes te
gen verzet. Hij noemde het 'naïef te denken
dat de Russen en de Amerikanen eenzelfde
doel voor ogen zouden hebben'. Een doel
dat dan door de Amerikanen bepaald zou
zijn. Natuurlijk bespioneren de grootmach
ten elkaar, en de miljarden hulp doen Mos
kou daar heus niet van afzien.
Lugar betoogde vorige week dat de Ame
rikanen ten onrechte opgehouden zijn Rus
land als een supermacht te zien. Zij zien het
in economische problemen verkerende
land als een soort ontwikkelingsland, dat als
een bedelaar met de hand omhoog zit en
gedwee doet wat de grote meester in Was
hington hen vertelt te doen.
In Moskou leidde die perceptie al lang lot
ergernis. Maar pas vorige week kreeg Boris
Jeltsin de kans om even van zich af te bij
ten. Toen ex-president Richard Nixon als
een onofficiële gezant van Bill Clinton in
Moskou gesprekken voerde met tegenstan
ders van Jeltsin, barstte de Russische presi
dent bijkans uit zijn vel.
„Rusland is een groot land. Daar kun je
niet op zo'n manier mee spelen", zei hij
boos. Dat Nixon als een 'vriend' van Rus
land bekend staat en Jeltsin al eerder had
ontmoet, deed even niet terzake. De Russen
slo
i hun trots gekrenkt i
el'tsin be-
ïtmoeting
met de 81-jarige Ni
Lugar waarschuwde meteen daarna dat
de Amerikaanse regering kennelijk vergeten
is met wie zij te doen heeft. Rusland is nog
altijd een supermacht, met 150 miljoen in
woners, die eenzevende van de landmassa
op deze wereld bewonen. Een land met een
grote historie, maar ook met grote econo
mische bronnen en mogelijkheden.
Supermachten van die grootte zijn geen
vrienden, zij zijn natuurlijke rivalen. De
grote politieke schrijver Alexis De Tocque-
ville voorspelde anderhalve eeuw geleden al
dal Rusland en Amerika de vanzelfspreken
de heersers over
De val van het c<
niets veranderd.
De Amerikaanse minister van
landse zaken Warren Christopher
schuwde vorige week dal de VS niet
verwachten dat de Russen in één
hele erfenis van zeventig jaar comnr
van zich kunnen afschudden. Hij vo
de dat we in de betrekkingen tussei
en Rusland 'nog vele terugslagen
naken
zullen
:-president
De veiligheidsadviseu
Jimmy Carter, Zbigniew' Brzezinski,
ge week dat de VS hun hulp niet alleen tot
Rusland moeten beperken. En Ruslandken
ner en Nixon-adviseur Dimilri Simes waar
schuwde Clinton na het incident in Moskou
de Amerikaans-Russische betrekkingen te
'de-personaliseren'.
Washington heeft volgens Simes teveel
kaarten op Boris Jeltsin gezel en daardoor
het zicht verloren op mogelijke opvolgers
die nu nog achter de schermen actief zijn.
De door Clinton aangemoedigde ontmoe
ting van Nixon met tegenstanders van Jelt
sin is een teken dat de president die waar
schuwing heeft begrepen.
Politici als Richard Lugar stellen keer op
keer dat Washington niet teveel van Mos
kou moet verwachten. Een strategisch part
nerschap, zoals Clinton nastreeft, bestaat
volgens hem niet tussen twee supermach
ten. Ook het 'partnerschap voor de vrede'
waarin de NAVO zijn heil zoekt, werkt per
definitie niet voor Moskou.
Naarmate de Russen verder afstand ne
men van hun verleden en de economische
en politieke opbouw van hun land vormen
begint aan te nemen, zal ook het oude zelf
vertrouwen dat nu eenmaal bij zo'n reus
achtig land hoort, toenemen. En dat zal eer
der tot meer dan tot minder wrijvingen tus
sen de supermachten leiden.
WASHINGTON HANS DE BRUUN
CORRESPONDENT
JERUZALEM AD BLOEMENDAAL
Het Israëlische kabinet heeft gisteren besloten twee rechts-
extremistische bewegingen illegaal te verklaren. Het lidmaat
schap van Kach en Kahane Chai is voortaan strafbaar, even
als het verlenen van steun aan die organisaties.
De politie heeft nu het recht de kantoren van de twee bewe
gingen te sluiten en hun eigendommen in beslag te nemen.
In Israël verwacht men dat dit spoedig zal gebeuren. De
voortvluchtige leider van Kach, Baruch Marzel, zei gisteren
dat zijn organisatie ondergronds zal gaan opereren als het Is
raëlische Hooggerechtshof het regeringsbesluit niet onge
daan maakt.
Ministers van' de links-liberale Merelz drongen er in de kabi
netsbijeenkomst op aan dat ook de radicale rabbijn Moshe
Levinger, de pionier van joodse vestiging in Hebron, wordt
vervolgd. Maar volgens de Israëlische procureur-generaal, die
de vergadering bijwoonde, is daarvoor geen juridische basis
te vinden.
Het dagblad Ha'aretz bevatte deze week een opmerkelijk verhuisbericht. Het Israëlische
echtpaar Uzi en Michal Nagar uit de nederzetting Kiryat Arba vestigt zich in het centrum
van Hebron 'om de joodse aanwezigheid daar te versterken'. Het is de uitzondering die
de regel bevestigt, want de massamoord in Hebron heeft in het algemeen een demorali
serende uitwerking gehad op de kolonistengemeenschap. Wat de directe toekomst be
treft, is er angst voor Palestijnse wraaknemingen. En wat de langere termijn aangaat,
overheerst onzekerheid.
Steeds meer kolonisten
beginnen serieus te over
wegen terug te keren naar
Israël. Een van hen is
loodgieter Ronen Yesha-
rel in de nederzetting
Kiryat Arba, de plaats
waar ook Kach-activist en
massamoordenaar'
Baruch Goldstein woon
de. „We zijn bang dat de
Arabieren wraak gaan ne
men", vertelde hij vorige
week The Jerusalem Post.
„Ik voel me eenvoudig-
weg niet veilig meer. De
situatie is nu zo slecht dal
we alleen nog maar in
konvooi rijden, net als
vóór 1948. Vroeger kon
den we nog in de lucht
schieten als we werden
aangevallen. Maar nu
pakt de politie onze wa
pens af en voert ballisti
sche proeven uil. Ik heb
leven in de gevangenis
door te brengen als ik me
uit een gevaarlijke situatie
moet bevrijden. Onze
handen zijn gebonden. Ik
voel me als kanonnen-
voer in een veldslag tus-
Volgende week verhuist
Yesharel naar een flat in
:alem. Het is type-
mm
end v
r de
ratte
dit moment dat de r
ties van zijn buren in
Kiryat Arba niet echt vij
andig zijn. „Niemand
heeft me een verrader ge
noemd, zelfs niet hij wijze
van grap", zegt Yesharel.
„Ze vinden het jammer
dat we vertrekken, maar
ze beseffen dat je in de
huidige situatie niemand
mag veroordelen.
PROFETISCH
Wat hard is aangekomen
in Kiiyat Arba is het ver
trek van Miriam I.apid en
haar kinderen. Vader
Mordechai Lapid en zijn
19-jarige zoon Shalom
werden op 7 december in
de buurt van de nederzet
ting door Palestijnen ver
moord. Kort na die aanslag zei premier
Rabin dat de moordenaars van de La-
pids de bedoeling hadden „een kelen
van gebeurtenissen te scheppen die
moet leiden tot het einde van de vre
desonderhandelingen
Een profetische uitspraak. De Lapids en
hun vijftien kinderen waren goede
vrienden van Baruch Goldstein, de arts
uit Kiryat Arba die op de ochtend van
de 25ste februari de Grot van de Aarts
vaders in Hebron binnen ging en er een
bloedbad aanrichtte onder biddende
moslims. Volgens mensen die hem ken
den handelde hij onder invloed van de
moord op Mordechai en Shalom Lapid.
Op de dag waarop haar man en haar
zoon werden vermoord, woonde Mi
riam Lapid in Jeruzalem de oprichtings
vergadering bij van Hatikva, een sa
menwerkingsverband van rechtse actie
groepen en politieke partijen tegen het
vredesbeleid van de regering. Nu woont
ze, geestelijk gebroken, met haar kinde
ren in een religieuze kiboets in Israël.
Wal de kolonisten voojal dwars zit, is de
onzekerheid over hun toekonYst. 'Als de
regering vindt dat we hier weg moeten,
laat ze dat dan tenminste duidelijk zeg
gen', is een veel gehoorde uitspraak.
Maar om politieke en financiële rede
nen weigert Rabin zijn kaarten op tafel
te leggen. Als leider van Arbeid is hij ge
kant tegen de vestiging van Israëlische
kolonisten in Palestijnse bevolkingscen
tra, zoals Hebron. Als minister van de
fensie maakt hij zich ernstig zorgen
over de veiligheidssituatie in die stad,
zodra het ingestelde uitgaansverbod zal
worden opgeheven. Maar als premier
van een minderheidskabinet durft hij
Veel kolonisten willen verhuizen, maar hebben daar niet genoeg geld voor. Anderen
zweren nooit weg te zullen te gaan. Op de foto: twee joodse kolonisten passeren het
kantoor van de Kach-beweging In Jeruzalem. Op de achtergrond het portret van de lei
der van de beweging Meir Kahane. foto epa
de
VUURLIJN
De ruim vierhonderd militante Israëli's
in het centrum van Hebron liggen di
rect in de vuurlijn van Palestijnse
wraaknemeningen als straks het uit
gaansverbod wordt opgeheven. Maar
over vertrekken peinzen ze niet. Ze zien
hun aanwezigheid in de stad als een
dienst aan het vaderland en beschrijven
hun paraatheid in militaire termen. „Ie
dereen moet in het leger", zegt Orit Sht-
ruck, die met haar man en zeven kinde
ren In jiet oude stadsdeel van Hebron
woont. „Sommigen zitten in een kan
toor bij de telefoon en anderen vechten
in elite-eenheden. Wij vormen een eli
te-eenheid. We zijn hier niet voor ons
zelf, maar voor de hele natie."
De elite-eenheid in Hebron bestaat uil
een kleine minderheid. De meeste kolo
nisten zijn bereid onmiddellijk te ver
trekken, vooropgesteld dat ze in Israël
passende woonruimte krijgen.
De Amerikaanse regering heeft ooit la
ten uitrekenen dat er ongeveer 1,5 mil
jard dollar (bijna drie miljard gulden)
nodig zal zijn vooiycompensaties aan
kolonisten. Die berekening gaat er van
uit dat de 32.000 huishoudens in de be
zette gebieden exclusief Oost-Jeruza-
lem elk 48.000 dollar ontvangen.
Maar de meeste kolonisten hebben gro
te gezinnen en voor 48.000 dollar koop
je in Israël nog geen tweekamerflat. Is
raëlische politici menen dan ook dat het
compensatiebedrag minstens het dub
bele zal bedragen.
VERZOEKEN
Minister Benjamin Ben-Eliezer
(huisvesting) maakte vorige week be
kend dat hij sinds de massamoord in
Hebron in totaal 34 schriftelijke verzoe
ken van kolonisten heeft gekregen voor
een financiële tegemoetkoming bij her
huisvesting in Israël. Dat lijkt weinig,
maar het is het topje van de ijsberg.
Veel kolonisten willen wel weg, maar
kunnen het zich niet veroorloven. Ze
hebben indertijd voor weinig geld een
zwaar gesubsidieerd huis in een neder
zetting gekocht. Terwijl de huizenprij
zen in Israël de laatste jaren pijlsnel zijn
gestegen, is de vraag naar woningen in
de bezette gebieden bijna even pijlsnel
gedaald. Wie nu in een nederzetting
woont, raakt zijn huis aan de straatste
nen niet meer kwijt. Flet enige wat kolo
nisten-huizenbezitters kunnen doen, is
wachten op een vette vertrekpremie.
JERUZALEM AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
Een militair van het Zuidafrikaanse leger houdt een aantal vermeende plunderaars in de gaten in het thuis
land Bophuthatswana. Het leger kwam er het afgelopen weekeinde orde op zaken stellen.
foto reuter kevin carter
President voormalig thuisland Bophuthatswana afgezet
De Zuidafrikaanse regering
lieeft zaterdagavond de presi
dent van het 'onafhankelijke'
thuisland Bophuthatswana af
gezet. President Mangope, die
na een volksopstand door Pre
toria in het zadel werd gehou
den, weigerde te garanderen
dat ook andere partijen dan
zijn Christen-democratische
Partij ongestoord campagne
kunnen voeren voor de eerste
democratische verkiezingen
van eind april. Het bestuur van
het thuisland is voorlopig
overgenomen door de Zuid
afrikaanse ambassadeur in de
hoofdstad Mmabatho, Van der
Walt.
De kruitdampen in Bophuthats
wana zijn opgetrokken en de
gevolgen van de revolutie in de
ze bananenrepubliek voor de
politieke ontwikkelingen in
Zuid-Afrika beginnen zichtbaar
te worden. Mangope's val is de
klassieke geschiedenis van een
despoot, die weigert de realiteit
onder ogen te zien. Zijn bewind
miste elke steun onder de be
volking en zijn besluit om de
eerste democratische verkiezin
gen die in Zuid-Afrika worden
gehouden, in zijn persoonlijke
wingewest te verbieden, ontke
tende een volksopstand waarte
gen zijn bordkartonnen regime
niet bestand was.
Binnen drie dagen was het afge
lopen. Mangope was zelfs te
verblind om de reddingsboei te
grijpen die president De Klerk
hem toewierp. Hij had tot de
verkiezingen kunnen aanblij
ven, als hij de garantie had ge
ven dat het ANC en andere par
tijen ongehinderd campagne
kunnen voeren. Hij weigerde en
werd eenvoudig afgezet.
Het was het einde van een ope
rette, die geen andere afloop
kon krijgen. De bondgenoten
op wie hij zijn hoop had geves
tigd, gaven niet thuis. De Zulu-
partij Inkaüia liet helemaal
niets van zich horen. De rechtse
Afrikaners die een eigen volks-
staat eisen, bleken evenmin in
staat of van plan de revolutie
sla;
De paar duizend leden
neo-nazistische Afrikaner We
standbeweging (AWB) die M;
de
gope ongevraagd te hulp wa
ren gekomen, bleken te 2ijn wa
iedereen had kunnen weten:
ongedisciplineerd rapalje, dat
schoot op iedereen en alles wal
bewoog, maar uiteindelijk een
smadelijke aftocht moest bla-
Twee AWB-ers werden
rde
i de v
reldpers in koelen bloede geëxe
cuteerd. Het acht-jarige doch
tertje van een van hen zag haar
vader op de televisie vergeefs
smeken voor zijn leven.
Hij was met zijn vriend het
slachtoffer niet zozeer van de
soldaat die hem doodschoot,
maar vooral van AWB-leider
Terre'Blanche. De Groot Kar
wats stuurde zijn opgehitste ko-
lonnes naar Bophtuthtaswana,
maar bleef zelf zoals gebruike
lijk verre van het strijdgewoel.
Hij zal ongetwijfeld doorgaan
met het prediken van haat en
het oproepen tot oorlog. Het is
na het debacel van de afgelopen
week te hopen dat steeds meer
van zijn manschappen zullen
inzien, dat het volgen van Ter
re'Blanche hun kinderen tot
wezen en hun vrouwen tot we
duwen kan maken.
De leider van het Afrikaner
Volksfront, generaal Constant
Viljoen, trok na de gebeurtenis
sen in Bophuthatwana publie
kelijk de conclusie die hij voor
zich zelfwaarschijnlijk al eérder
hdd getrokken. Hij wil met de
AWB, dat lid is van het Volks
front, niets meer te maken heb
ben en zal met zijn pas opge
richte Vrijheidsfront aan de ver
kiezingen deelnemen.
Dat betekent het einde van het
Volksfront en een scheuring in
de Konservatieve Partij (KP), die
de drijvende kracht van het
Volksfront was. Een aantal KP-
parlementariërs heeft aange
kondigd dat ze Viljoen en niet
de starre partijleider Hartzen-
berg zullen volgen.
Viljoen en zijn Vrijheidsfront
blijven hun hersenschim, een
volksstaat najagen, maar zullen
dat in de parlementsbanken en
niet in de loopgraven doen. De
generaal zal ook kunnen reke
nen op de stemmen van blanke
conservatieven, die de volks
staat een onbereikbaar ideaal
vinden en bij gebrek aan een al
ternatief tegen heug en meug
hadden besloten om de Natio
nale Partij (NP) van De Klerk te
steunen.
De AWB kwam met een karak*
teristieke reactie op het besluit
van Viljoen. Hij was een 'politie
ke Judas die door de Broeder
bond (een voormalig geheim
genootschap dat grote invloed
had op de NP, red.), het ANC en
de communistische partij is ge
stuurd om ons af te slachten'.
Met het verdwijnen van Mango
pe en de scheuring in de reac
tionaire Afrikaner gelederen,
blijft alleen de Zulu-partij Inka-
tha van chief Mangosuthu But-
helezi over als dwarsligger op de j
weg naar het nieuwe Zuid-Afri
ka. Inkatha leverde vrijdagnacht
niet haar kandidatenlijst in voor
de verkiezingen en zal niet deel
nemen. Buthelezi had deelna
me afhankelijk gesteld van in
ternationale bemiddeling die
het conflict tussen zijn partij en
het ANC over de autonomie van
de provincies in het nieuwe
Zuid-Afrika moet oplossen. De
partijen konden het vrijdag niet
eens worden wie of welke in
de bemiddeling moeten
Men zal elke illusie moeten op
geven dat de verkiezingen in het i
noorden van de provincie Natal,
de machtsbasis van Inkatha, vrij
en eerlijk zullen zijn. Wie daar
waagt op het ANC te stemmen,
riskeert zijn leven. Maai' dat
Buthelezi hel voorbeeld van
Mangope zal volgen en in zijn
thuisland KwaZulu de verkie
zingen zal ontwrichten, is on
waarschijnlijk. De chief weet
dat hij geen kans heeft tegen
het Zuidafrikaanse leger, dat
met de zegen van bijna ieder
een in Zuid-Afrika en de inter
nationale gemeenschap zal in
grijpen.
De gebeurtenissen in Bophut
hatswana kunnen ondanks het
verlies aan levens en de ver
woestingen, die zijn aangericht,
alleen maar als positief bestem
peld worden. De tegenstanders
van een democratisch Zuid-
Afrika hebben in dit reservaat
van de apartheid een verpletter
ende nederlaag geleden.
JOHANNESBURG P.v.NUUSENBURG
CORRESPONDENT
