Brekebeen Van
Velzen glijdt op
de valreep uit
Feiten &Meningen
Het blussen van de AOW-brand
is voor CDA niet meer genoeg
DINSDAG 8 MAART 1994
2 c
Bonden moeten
James om een
boodschap sturen
James kunt u om een boodscliap sturen,
staat er op de grijs met oranje bestelbussen
die van Den Haag tot aan het Noordzeeka
naal boodschappen uit de supermarkt thuis
bezorgen. De bezorgdienst, opgezet onder
de vleugels van Albert Heijn, floreert. Voor
tussen de 8,75 en 14,75 gulden, afhankelijk
van de manier en het tijdstip van bestellen
en bezorgen, kunnen mensen boodschap
pen uit de Al l-supermarkt laten bezorgen.
Fr werken inmiddels een dikke honderd
mensen en pas sinds kort zijn de wachtlijs
ten weggewerkt.
Als het aan de supermarktwerkgevers ligt,
maakt het thuisbezorgen een come-back.
Vorige week stelden ze de bonden voor om
arbeidsplaatsen te scheppen door onder
meer (weer) boodschappen te gaan bezor
gen, personeel voor de klanten boodschap
pen te laten inpakken en naar de auto te
brengen, en (meer) kantinehulpen aan te
stellen.
Het zullen laagbetaalde banen zijn, rond
het minimumloon.
Dat past helemaal
binnen de afspra
ken die werkgevers
en vakbonden vorig
jaar maakten om
bar
het
mumloon en de
laagste CAO-scha-
len.
Ook de bonden zijn
er inmiddels van
overtuigd geraakt
dat CAO's de twee
deling tussen wer
kenden en werklo
zen verscherpen. De
werkenden krijgen
dankzij de CAO's
een mooi salaris en
dito arbeidsvoorwaarden, maar dat vormt
tegelijkertijd vaak een te grote drempel voor
het aannemen van nieuw personeel. In het
Witboek, de uitstekende analyse van de Eu
ropese werkloosheid van F.C-voorzitter Del-
ors, staat dat zo: 'Het bestaande systeem
van CAO's leidt ertoe dat de winst van
de economische groei verdwijnt naar men
sen die al werk hebben, in plaats van dat
daarmee banen worden gecreëerd'.
De praktijk in de supermarkten bewijst
dat. De Dienstenbonden FNV en CNV za
gen drie jaar geleden hun jarenlange loon
strijd beloond: het minimumloon verdween
uit de supermarkt-CAO en de laagste loon
schalen liggen nu zo'n elf tot vijftien pro
cent boven hel minimum(jeugd)loon. Sinds
die tijd wordt in de supermarkten volgens
een CNV-bestuurder echter sterker dan ooit
geknepen op het personeelsbestand.
De bonden staan huiverig tegenover het
aanbod van de werkgevers om nieuw werk
te scheppen rond het minimumloon. Want
het is duidelijk: voor niets gaat alleen de
zon op. Als je bijvoorbeeld boodschappen-
inpakkers aanneemt voor het minimum
loon, valt op den duur het aanzienlijk hoge
re loon voor vakkenvullers niet vol te hou
den. Want wat is het verschil tussen het
stoppen van levensmiddelen in een doos bij
de kassa en in een schap in de winkel? De
werkgevers winden er ook geen doekjes om
dat ze uiteindelijk de bonden dat verhaal
ook zullen voorhouden.
En verder is er de scepsis over de concre
te inhoud: hoeveel banen levert dit op? Nu
zullen de werkgevers daarover morgen tij
dens het eerste CAO-gesprek waarschijnlijk
niet meer dan een indicatie willen maar
ook niet kunnen geven. Want hoe zullen
de klanten reageren op inpakkers? Hoeveel
zullen er bereid zijn om eventueel te beta
len voor thuisbezorgen? Maar als het plan
ook maar gemiddeld één nieuwe arbeids
plaats per supermarkt oplevert, kunnen er
7.000 werklozen aan de slag.
De bonden dienen bij alle bedenkingen
één ding goed voor ogen te houden. Het
gaat om het mechanisme dat de econoom
I lans van den Doel in Het biefstuksocialis-
me en de economie met een op dit geval
prachtig toepasbaar verhaal beschreef: 'Het
is een gemeenschappelijk belang van
dorpsbewoners om de bezorging van melk
in stand te houden. Maar het is een indivi
dueel belang van velen om zelf stiekem
naar Albert Heijn te lopen waar de melk een
paar centen goedkoper is. Als gevolg daar
van wordt de melkbezorger door Albert
Heijn weggeconcureerd. Uiteindelijk komt
de man in de WW terecht. Wie moeten ech
ter de werkloosheidsuitkeringen betalen?
ensen die naar Albert Heijn lie-
te verdie
dan looneisen
hogere WW-premies,
hogere arbeidskosten,
gere premies, hogere arbeidskosten
voort.
Het plan van de werkgi
concrete mogelijkheid om
de mechanisme een beetje om te draaien:
méér mensen aan het werk zodat er minder
uitkeringen komen en méér mensen pre
mie betalen. Daardoor kunnen de sociale
premies omlaag en is uiteindelijk iedereen
beter af. De goed beschermde CAO-werk-
nemer, maar in de eerste plaats natuurlijk
de werkloze die weer aan de slag kan.
SJAAK SMAKMAN
Dezelfde
pen
volgen vanwege die
intstaat .Ie cirkel van
r ontslagen, ho-
biedt
Na bijna acht jaar met tal van publiekelijke uitglijders werd de AOW-commotie hem ten slotte
noodlottig. Slechts drie maanden scheidden Wim van Velzen (51) van een eervol heengaan als
partijvoorzitter van het CDA, maar het was hem niet vergund.
Rustige oude dog zeehondjes
Brinkman en Van Velzen maken zich vrolijk op de partijraad in Rotterdam,
Na de enorme nederlaag bij de gemeenteraadsver
kiezingen en de aanhoudende kritiek in de partij,
kon Van Velzen niet anders dan zichzelf opofferen
om de rust te herstellen. Zo'n punt was dit ook
weer niet, want hij was al zeker van een plaats in
het Europees Parlement na de verkiezingen in juni
aanstaande.
Toch leek het er vaker op dat Van Velzen het partij
bureau in Den Haageerder zou moeten verlaten
dan hem lief was geweest. Bijvoorbeeld in de na
sleep van een interview waarin hij in september
1992 zonder blikken en blozen meldde dat het CDA
geen 'christelijke partij' was. De achterban, die toch
al vond dat de koele manager Van Velzen niet over
liep van evangelische bevlogenheid, steigerde en
Lubbers moest de kwestie sussen door simpelweg
te stellen dat hij 'moeiteloos' het CDA wèl een
christelijke partij zou noemen. Intussen probeerde
Van Velzen in een lange brief met veel omhaal van
woorden duidelijk te maken wat hij bedoelde. Het
kwaad was echter al geschied.
Van Velzen, die in 1987 het roer overnam van de tot
het ministerschap geroepen Piet Bukman, heeft hel
daarvoor en daarna menigmaal zwaar te verduren
gehad met zijn eigen achterban. Aangesteld om de
partij 'te verbreden en te verdiepen' koos hij voor
'omgekeerde parlijdiscussies' van onderop over lal
van onderwerpen, zonder de centrale regie echter
uit handen te geven. Veel nota's verschenen, de ka-
derschool werd opgericht en de partij werd strak
gereo rganiseerd
Door de vaak wat onbeholpen en krampachtige po
gingen de touwtjes strak in handen te krijgen en te
houden, maakte hij menig vijand in de partij. Met
de jongeren en de vrouwen in het CDA lag hij con
stant overhoop. Maar ook het partijkader wist hij
tegen de haren in te strijken. Het voorstel het con
gres af te schaffen, haalde het niet. De basis wilde
inspraak houden.
Tegen een kritische partijraad zei Van Velzen in het
heetst van de discussie over ontwikkelingssamen
werking dat de materie wel erg 'ingewikkeld' was.
„U begrijpt het niet goed". De zaal loeide veront
waardigd en het voorstel werd tegen het advies van
de partijtop aangenomen. Zeer ongebruikelijk in
CDA-kringen.
Van Velzen besloot daarop de voorzitters van de
kamerkringen voortaan vóór partijraden bijeen te
roepen om de raad op één lijn te krijgen. Het ver
sterkte de kritiek dat hij de discussie in de partij
aan banden legde. Tegelijkertijd haalde hij tal van
deskundigen in het CDA om zijn ideaal van een za
kelijke, pragmatische middenpartij te verwezenlij
ken. Het technocratische karakter ervan stuitte me
nigeen tegen de borst.
KANSLOOS
Populair werd Van Velzen niet en bij gebrek aan al
ternatief mocht hij een tweede periode van vier jaar
gaan volmaken. Ondertussen had hij als vice-voor-
zitter van de Europese Volkspartij (EVP) meer affi
niteit gekregen met Europa. In de strijd om het
lijsttrekkerschap van de Nederlandse CDA-delega-
tie voor het Europees Parlement, waar hij dolgraag
Even een praatje op de wallekant. De zeehondjes v
park en bezorgen de wandelaars wat vermaak.
'ilde, moest Van Velzen het opnemen tegen
Maij-Weggen. Dat gevecht verloor hij
kansloos. De laatste tijd leek Van Velzen meer ont
spannen dan ooit. Zijn missie was geslaagd: de za
kelijke Brinkman was partijleider geworden, er lag
een hard verkiezingsprogram en een aantal nieu
we, niet-traditionele CDA-kandidaten zou de ka
merbankjes gaan bevolken.
Een persconferentie op 27 januari, vlak voor de
partijraad, werd hem voor de finish toch nog nood
lottig. Tot verbazing van de medewerkers op het
partijbureau wilde hij per se zelf de pers inlichten
over de laatste wijzigingen in het verkiezingspro
gramma, waaronder de gewraakte passage om alle
uitkeringen (inclusief de AOW) te bevriezen. Op
een vraag of dit inderdaad de intentie van het CDA
was, antwoordde Van Velzen koeltjes met 'ja'. Hij
vergat erbij te zeggen dat de christen-democraten
tevens hadden besloten de komende vier jaar 700
miljoen gulden uit te trekken om de krepeergeval-
len te helpen. Dat bedrag was aanvankelijk gereser
veerd voor de AOW'ers, bijstandsontvangers en
WAO'ers die in de problemen kwamen, maar op de
partijraad twee dagen later meldde de nieuwe par
tijleider Brinkman dat hij het leeuwedeel, 450 mil
joen, wilde uittrekken voor de bejaarden.
Maar het kwaad was toen al geschied, wat de par
tijtop in de weken daarna ook probeerde. Toen de
achterban en ten slotte de CDA-kiezer bleef morren
en mokken, besloot hij het boetekleed aan te trek
ken. En vertrok.
Vergeleken met
het Vondelpark
is het Amstel-
park in het Am
sterdamse
stadsdeel Bui-
tenveldert een
oase van rust en keurigheid. Je
ziet er kuierende oudjes in
plaats van hippe sieradenverko-
pers, nette gezinnetjes in plaats
van uitbundig uitgedost grach-
tengordelpubliek. En nergens
een vuiltje te bekennen.
Toch is het Amstelpark, gelegen
tussen de Europaboulevard en
de Amstel, minstens zo bijzon
der. Het groengebied werd in
1972 aangelegd als onderdeel
van de tuinbouwtentoonstelling
Floriade. De hoofdstad pakte
destijds flink uit voor die inter
nationale manifestatie. Het Am
stelpark werd een uitgebreid
complex met speeltuintjes,
kloostertuinen, een kinderboer
derij, een parkcafé en zelfs een
expositieruimte. Ook is er een
rosarium, een rhododendron-
vallei en een Japanse tuin. Ge
durende de zomermaanden
loopt er een treintje door het
park.
Zo tegen het middaguur krijgen
de vaste bewoners van het park,
Else, Dolf en Floris, hun dage
lijkse maaltje makreel toege
worpen. De zeehonden werden
in 1972 door de Stichting tot
Behoud van de Waddenzee
naar het park verhuisd om Flo-
riadebezoekers kennis te laten
maken met de waddendieren.
Het drietal heeft het bassin mét
strandje nooit meer verlaten.
Kwieke Else, ooit als jonkie ge
vonden op het Deense wad, is
nu 35 jaar, uitzonderlijk oud
voor een zeehond. Haar kame
raden Floris en Dolf zijn respec
tievelijk 34 en 32 jaar. Floris. die
in jongere jaren in zijn eentje
nog wel eens een wandelingetje
door het park maakte, is geheel
blind. Dolf ziet nog slechts met
één oog. De drie zijn inmiddels
bejaard en bedaard, al is het de
goedverzorgde dieren niet aan
te zien.
Toch hebben de oudjes onlangs
nog heel wat opschudding ver
oorzaakt. Artis, de officiële eige
naar van de beestjes, besloot
enkele maanden geleden name
lijk dat de zeehonden na 22 jaar
uit het park weg moesten. Veel
bezoekers hadden de afgelopen
jaren geklaagd over de krappe
behuizing van de beesten. Het
inmiddels redelijk zwaarlijvige
drietal moest vanuit 'die ver
edelde vissekom' worden over
gebracht naar zeehondenop
vangcentrum Ecomare op
Texel, zo oordeelde Artis tot
grote ontsteltenis van veel vaste
bezoekers èn hun verzorgers, de
parkwachten van het Amstel
park.
De parkwachten hebben in al
die jaren immers een stevige
band met de dieren opge
bouwd. Ze vreesden dat een
verhuizing weieens de dood van
de dieren zou kunnen beteke
nen. ,,Ze zijn gewend aan de
rust van het park," aldus park-
wacht Sjakel van Wesemael.
,,Het is hier lang niet zo druk als
in een dierentuin of als Eco
mare. Natuurlijk is het bad niet
groot, maar het is vertrouwd.
Bovendien hebben ze een eigen
strandje tot hun beschikJcing,
waar ze dol op zijn. Een oude
blinde zeehond kan niet meer
wennen aan een andere behui
zing. Al met al zou een over
plaatsing veel te veel stress op
leveren." Daarbij zouden de
zeehonden, die al 22 jaar in zoet
water rondzwemmen, in Eco
mare opeens in zout water te
rechtkomen.
Voor en tegenstanders vlogen
elkaar vervolgens in de haren
over lot van de dieren. Artis gaf
geen duimbreed toe en bleef bij
het standpunt dat de zeehon
den weg moesten, particulieren
voerden actie voor behoud van
de dieren. De aanleg van een
tweede bassin met een verbin
ding naar het huidige bad zou
het probleem oplossen, maar de
Stadsdeelraad Buitenveldert
stemde dat voorstel af vanwege
de hoge kosten.
Uiteindelijk, na maanden vol
spanning, is de knoop nu dan
toch doorgehakt. En wel door
Ecomare. Het opvangcentrum
liet kort geleden weten geen
plaats te hebben voor de dieren.
Bovendien vond ook Ecomare
een verhuizing van de grijsaards
geen goed idee. Artis heeft zich
er numaar bij neergelegd, en
Else, Floris en Dolf mogen de
laatste jaren dus gewoon in hun
oude vertrouwde Amstelpark
slijten. Komend voorjaar zal
hun plekje weliswaar worden s
opgeknapt en het bassin wat
worden uitgediept, maar voor
het overige blijft alles gelukkig
hetzelfde. En zo hoort het ook,
bij oude zeehonden.
WIM STEVENHAGEN
Eindelijk lijkt de kersverse
leider van het CDA, Brink
man, de steven te hebben
gewend in de voor de partij
heikele AOW-kweslie. Ruim
anderhalve maand voor de
Kamerverkiezingen is de mo
ve gemaakt partijvoorzitter
Van Velzen te laten bloeden.
Maar de vraag is of dit vol
doende is voor een partij die
al geruime tijd in de grootste
verwarring is. Het gaat er
niet alleen om de AOW-
brand te blussen. Voor het
CDA, dat tientallen jaren in
het centrum van de macht
heeft verkeerd, gaat het er
met name om een strategie
te ontwikkelen voor een par
tij die de hegemonie aan het
verliezen is.
Het aftreden van Van Velzen
is niet meer dan een voor de
hand liggend gebaar naar
buiten toe om de gemoede
ren rond de AOW-paragraaf
in het verkiezingsprogram
ma tot bedaren te brengen.
Van Velzen was immers ver
antwoordelijk voor de onbe
holpen manier waarop de
voorgenomen bevriezing van
de AOW naar buiten werd
gebracht. Brinkman zelf - in
dertijd nog niet officieel tot
lijsttrekker aangewezen - was
de grote afwezige toen daags
voor het begin van de partij
raad in Rotterdam bijna tus
sen neus en lippen door de
CDA-plannen ten aanzien
van AOW'ers en andere uit
keringsgerechtigden werden
toegelicht.
Dat er van enige regie ken
nelijk ook geen sprake was,
bleek op de partijraad zelf.
De partijleiding zat duidelijk
met de commotie op de ran
gen in De Doelen in de
maag. De beginnende op
stand kon toen nog worden
afgekocht met de toezegging
450 miljoen gulden beschik
baar te stellen ter verzach
ting van de gevolgen in indi
viduele gevallen. Voor de rest
bleef de boodschap bikkel
hard. Brinkman zag zich ge
noodzaakt vroegtijdig het
podium op te gaan om met
stemverheffing te vertellen,
dat 'loze verkiezingsbeloftes'
niet kunnen worden gedaan.
Ddarom, zo zei hij, moeten
de uitkeringen - ook de AOW
- de komende vier jaar wor
den bevroren.
De weken daarna bleef het
gemor achter de schermen
doorgaan. Waar de CDA-
strategen kennelijk de ont
wikkelingen niet op de juiste
waarde wisten te schatten,
kwam woensdagavond 2
maart de grote ontnuchte
ring. De uitslag van de ge-
Dat is uiteindelijk de door
slaggevende factor geweest
voor de ontwikkelingen
sindsdien. Brinkman zelf liet
gisteren weten dat het ver
kiezingsprogramma'nadere
invulling' behoeft op het
punt van de AOW. De vraag
is natuurlijk of liet CDA de
bakens op tijd heeft verzet.
En de vraag is nog meer, of
er voor de partij nog wel ba
kens zijn te verzetten.
De afgelopen weken is na
melijk ook duidelijk gewor
den dat het politieke
krachtenveld in Nederland
structureel aan het verande
ren is. Of zoals D66-lijsttrek-
ker Van Mierlo het onlangs
analyseerde: het CDA beleeft
een crisis als gevolg van deze
veranderingen in de maat
schappij, en geen lijsttrekker
die daar wat aan kan doen.
Als onder leiding van Brink
man de AOW-plannen wor
den bijgesteld, zal dat moge
lijk kunnen bijdragen tot
herstel van het sociale ge
zicht van de partij. Afgelopen
vrijdag na het beraad tussen
lokale CDA-lijsttrekkers, le
den van het partijbestuur en
Brinlcman. kwam de lijsttrek
ker vooralsnog niet verder
dan het laten meedelen 'in
het kleinste glimpje extra
welvaart', zondag weer te
ruggedraaid tot een koppe
ling bij 'enige procenten'
economische groei.
Van Velzen heeft nu het veld
geruimd. Binnen de partij is
hij vaak mede verantwoorde
lijk gesteld voor de presenta
tie van voorgenomen maat
regelen en voor een gebrek
aan eenduidige regie. Binnen
de CDA-kamerfractie be
stond daarnaast kritiek op de
uiteenlopende stellingen die
hij betrok als enerzijds partij
voorzitter en anderzijds
CDA-senator.
Het blijft afwachten hoe
sterk de commotie van de
laatste tijd zal terugslaan op
de positie van Brinkman als
politiek leider van het CDA.
Zijn positie is in elk geval
verzwakt. Of dat er toe zal
leiden dat hij voortijdig als
lijsttrekker wordt vervangen,
lijkt uitgesloten. Mogelijk zal
hij in de komende formatie
periode ook nog als onder
handelaar kunnen optreden.
Maar of hij premier wordt in
een nieuw kabinet waar het
CDA in zit, is een geheel an
der verhaal.
DEN HAAG WILLEM FRANSEN
