'Hoog gehalte
cholesterol
geen ziekte'
Wetenschap
Informatie drugsgebruik
in hoofdhaar opgeslagen
Amerikaan die niets mankeert is
in 1998 echt uitgestorven
DINSDAG 1 MAART 1994
Nut van test is dubieus
LONDEN STEVE CONNOR
Gemanipuleerd schorpioenvirus
als biologisch bestrijdingsmiddel
voorzorgsmaatregelen zijn ge
troffen om te voorkomen dat
het schorpioenenvirus een ge
vaar oplevert voor mens of
milieu. Het genetisch gemani
puleerde virus bevat het gif van
een Noordafrikaanse schor
pioen dat onschadelijk is voor
mensen en zoogdieren. Boven
dien valt het baculovirus ge
woonlijk alleen de alfalfa-span-
rups aan. Verder onderzoek
moet uitwijzen of het gemani
puleerde virus zijn werkterrein
ook naar andere diersoorten
verlegt.
De onderzoeksleider professor
David Bishop is enthousiast:
„Dit is de eerste keer dat een
genetisch verbeterd biologisch
bestrijdingsmiddel in het open
veld is getest. Het is tevens de
eerste stap op weg naar een
biologische vervanger voor che
mische pesticiden."
Professor Bishop gelooft niet
dat zijn werk tot een dodelijk
mutatie-virus kan leiden: „Het
idee dat genetische manipulatie
gevaarlijke, gemuteerde ge
drochten in het leven kan roe
pen. berust op fictie. We gaan
langzaam en voorzichtig te
werk en zijn al negen jaar met
dit project bezig."
Milieuorganisaties geloven ech
ter dat het niet altijd mogelijk is
de gevolgen te overzien van het
in de natuur loslaten van gene
tisch veranderde organismen.
THE INDEPENDENT
Britse wetenschappers hebben
het eerste genetisch gemanipu
leerde pesticide ter wereld ge
produceerd door een gen uit
een schorpioen te implanteren
in een virus dat rupsen aanvalt.
Het gen zet het virus aan tot de
produktie van schorpioenengif,
dat een zeer effectieve insecten
bestrijder is gebleken. De we
tenschappers hopen met be
hulp van deze gentechnologie
een biologisch alternatief voor
chemische bestrijdingsmidde
len te ontwikkelen.
Het genetisch gemanipuleerde
virus is vorig jaar in de buurt
van Oxford in het open veld ge
test. maar de resultaten zijn nu
pas gepubliceerd. Het onder
zoek werpt de nodige vragen op
over de risico's van de introduc
tie van genetisch veranderde vi
russen in het milieu. Onlangs
staakte de Universiteit van Bir
mingham op last van de Britse
overheid onderzoek met een vi
rus waarin een kankerveroorza-
kend gen was geïmplanteerd.
De veiligheidsinspectie was
bang dat de laboranten die met
het virus werkten besmet kon
den raken. Als het virus uit het
laboratorium zou ontsnappen,
zou er zelfs gevaar voor de
volksgezondheid kunnen ont
staan.
De onderzoekers in Oxford zeg
gen echter dat alle mogelijke
VERTALING: MARGREET HESLINGA
MAASTRICHT ANP
Uitputting geeft nieuwe hartproblemen
derde doorbloeding van het
hart. zo stelt Kop, maar is het
gevolg van psychische spannin
gen. Hij vindt dat er serieuzer
omgegaan moet worden met
uitzonderlijke vermoeidheids
klachten. Een vermindering van
uitputting door bijvoorbeeld
ontspanningstraining zou de
•kans op een nieuw infarct kun
nen verkleinen.
Uit het onderzoek blijkt, dat 35
procent van de zwaar vermoei
de patiënten een jaar na een
dotter-behandelingopnieuw
hartproblemen kreeg, tegenover
17 procent van de niet-uitge-
putte patiënten. De behande
ling vermindert de pijn op de
borst, maar de extreme ver
moeidheidsklachten worden er
nauwelijks minder door.
Hartpatiënten die na een dot
ter-behandeling last blijven
houden van een ongewone ver
moeidheid, krijgen twee keer zo
vaak opnieuw een hartaandoe-
ning dan mensen die zich fit
voelen. Vitale uitputting is niet
alleen een gevolg, maar ook de
oorzaak van hartproblemen. Dit
concludeert de medisch psy
choloog W. Kop in een proef
schrift, waarop hij aan de Rijks-
universtiteit Limburg is gepro
moveerd.
Uitputting is volgens Kop naast
hoge bloeddruk, cholesterol en
roken een risicofactor. Karakte
ristieke vermoeidheid (energie
verlies, prikkelbaarheid) wordt
niet veroorzaakt door vermin-
LONDEN JASON BENNETTO
door de Amerikaanse chemicus
Dr Wemer Baumgartner ont
wikkeld en is al gebruikt om een
aantal geschiedkundige kwes
ties op lossen. Bij de analyse
van het haar van de 170 jaar ge
leden overleden Britse dichter
John Keats werden sporen ge
vonden van de opium die hij als
pijnstiller gebruikte. En een
haarlok van Napoleon Bonapar
te bewees dat hij niet aan arse
nicumvergiftiging stierf, zoals
ooit werd aangenomen.
Toch is de techniek van haar-
diagnose niet waterdicht. Het is
mogelijk een klein deel van de
afbraakprodukten uit het haar
te spoelen door veelvuldig met
shampoo te wassen. Bovendien
stopt 15 procent van de haren
op elk willekeurig moment met
groeien, zonder direct uit te val
len. Als zo'n haar voor onder
zoek wordt gebruikt, zal hij
geen actuele informatie ver
schaffen.
De techniek wordt al jaren in
Amerika gebruikt en wint in Eu
ropa ook steeds terrein. On
langs werd in Groot-Brittannië
het eerste commerciële haar-
diagnose laboratorium in Euro
pa geopend. In Amerika wordt
de techniek ook op grote schaal
door bedrijven toegepast om
hun werknemers op het gebruik
van verdovende middelen te
controleren.
I let Britse laboratorium Tricho-
Tech in Cardiff biedt tests aan
voor een groot aantal drugs,
waaronder cocaïne, ecstasy en
barbituraten. In de toekomst
worden ook toepassingen bij de
dopingcontrole in de sport ver
wacht.
THE INDEPENDENT
Aan de hand van de analyse van
hoofdhaar kan worden getest of
iemand drugs heeft gebruikt.
Wanneer drugs in het lichaam
worden omgezet, produceren
ze afbraakstoffen die in de haar
zakjes belanden en in de groei
ende haarcellen worden opge
slagen. Wanneer deze cellen
zich tot het uiteindelijke haar
verharden, raken de afbraak
produkten ingesloten in de
haarschacht.
Aangezien er voortdurend
nieuw haar wordt gevormd, ver
schaffen de gevangen chemica
liën een permanente registratie
van het drugsgebruik. Bij dé ge
bruikelijke urinetest worden
over het algemeen alleen de af
braakprodukten opgespoord
van stimulerende middelen die
in de voorgaande 48 uur zijn ge
bruikt. Hoofdhaar groeit gemid
deld een centimeter per maand,
zodat in een haar met een leng
te van bijvoorbeeld zes centi
meter het drugsgebruik van een
half jaar is vastgelegd.
Een ander voordeel van de
haardiagnose is dat er niet kan
worden gesjoemeld. Bij de afna
me van urinemonsters wordt
vrijwel nooit tijdens het plassen
zelf gecontroleerd, zodat het re
latief eenvoudig is om meege
brachte urine in het potje te
stoppen. Omdat de geteste per
sonen de haardiagnose als on-
omzeilbaar ervaren, proberen
ze het systeem niet langer bij de
neus te nemen en worden ze
gedwongen een serieuze keuze
te maken over hun afkicken.
De haar-analyse techniek werd
in het begin van de jaren tachtig
VERTALING MARGREET HESLINGA
Test opsporen
kattekrabziekte
PEN HAAG NPA
Liefkozingen tussen kattenlief
hebbers en hun huisdier zijn
niet helemaal zonder risico. Als
een kat uithaalt om te krabben
of een beet uitdeelt, kan de ont
vanger de kattekrabziekte oplo
pen.
Uit recent Amerikaans onder
zoek blijkt dat vooral mensen
met een zwak afweersysteem,
zoals ouderen en aidspatiënten,
vatbaar zijn voor de bacterie
Rochalimaea henselae, de ver
oorzaker van de kattekrabziekte.
Koorts en pijnlijke zwellingen
onder de oksels zijn de sympto
men van de ziekte. 1 let is echter
niet nodig om nu alle katten en
poezen het huis uit te zetten. De
verschijnselen verdwijnen na
melijk vanzelf. Om de pijn wat
te verlichten, is het mogelijk
vocht uit de opgezwollen lym
feklieren weg te halen. Bij nog
ernstiger symptomen helpt anti
biotica.
Hoeveel mensen met de bacte
rie besmet raken, is onduidelijk.
Het Rijksinstituut voor Volksge
zondheid en Milieu (RIVM) doet
jaarlijks duizend huidtesten,
waarbij in een kwart van de ge
vallen de bacterie wordt aange
troffen. De test gebeurt op ver
zoek van artsen die bij een pa
tiënt besmetting met de kat
tekrabziekte vermoeden. Op dit
moment wordt er een test ont
wikkelt die de kattekrabziekte
sneller en gemakkelijker kan op
sporen. I iet voorkomen van be
smetting is volgens RIVM-on
derzoeker L Schouls mogelijk
door krabben en bijten van een
kat te vermijden. „Als dat niet
lukt. is het verstandig om de
wondjes goed uit te wassen".
Nieuwe beademing
voor zuigelingen
UTRECHT «ANP
Het Wilhelmina Kinderzieken
huis in Utrecht heeft vorige
week bij een baby met een ern
stige longontsteking met succes
een nieuwe beademingsmetho
de toegepast. In Nederland wor
den elke winter naar schatting
enkele duizenden baby's en
jonge kinderen besmet met het
RS(respiratorysyncytical)-virus.
Volwassenen worden er neus-
verkouden van, maar bij jonge
en kwetsbare zuigelingen kan
de infectie leiden tot zware
longontsteking en zelfs adem
stilstand. Ze moeten dan wor
den opgenomen op een gespe
cialiseerde afdeling voor kunst
matige beademing.
In sommige gevallen heeft de
infectie longschade aangericht
en raken de longen door de be
ademing nog verder bescha
digd. Er ontstaat dan een
vicieuze cirkel die niet zelden
uitloopt op overlijden van het
kind.
Bij de in Utrecht - voor het eerst
in Nederland - toegepaste nieu
we beademingsmethode kan
longbeschadiging door hoge be-
ademingsdrukken in belangrij
ke mate worden voorkomen.
Het principle ervan bestaat uit
het tot een constante druk op
blazen van de longen, gevolgd
door een hoog frequente trilling
met een soort luidspreker.
De combinatie van constante
druk en trilling zorgt volgens
het Wilhelmina Kinderzieken
huis voor een goede gaswisse-
ling terwijl ze ook de- longbe
schadiging beperkt die bij een
gewone beademing optreedt
door het vele malen krachtig
opblazen en leeg laten lopen
van de longen. Hiermee komt
een belangrijke verbetering van
de overlevingskansen van deze
groep van ernstig zieke kinde
ren binnen bereik, aldus het
ziekenhuis.
Borstvoeding en
sportende vrouwen
BHAARLEM NPA
Vrouwen die hun pasgeborene
de borst geven, kunnen zo'n
zes fot acht weken na de beval
ling gerust weer aan sport
doen. Uit een Amerikaans on
derzoek is gebleken, dat een ae
robic-programma na die perio-
de - vijf maal pier week. gedu
rende drie kwartier en dat
twaalf weken lang - geen nade
lige invloed heeft op de hoe
veelheid en samenstelling van
de borstvoeding. Het bewegen
is alleen maar gezond en zeker
goed voor hart en bloedvaten.
De zogende vrouwen moeten
echter niet overdrijven door
een maximale prestatie te wil
len leveren. Uit een ander on
derzoek blijkt namelijk dal in
dat geval niet alleen de spieren,
maar ook de melk gaat verzu
ren. En daar houden baby's niet
van, waardoor zij moeilijker tot
borstvoeding zijn te bewegen.
(Bron: The New England Jour
nal of Medicine. 17/2/1994)
Na de zwangerschapstest nu de cholesterol
test voor eigen gebruik. De handelingen
zijn iets ingewikkelder, maar de uitslag is
ook voor 97 procent betrouwbaar, aldus de
fabrikant. Vanaf morgen is de Cholesterol
Zelftest zonder recept verkrijgbaar bij de
apotheker. Een doe-het-zelf test die men
sen in staat stelt om thuis in twintig minu
ten een nauwkeurige meting uit te voeren.
Handig?
De keukentafel is de plek waar het alle
maal moet gebeuren. De handleiding bij
het pakket is niet echt eenvoudig. De vier
stappen die moeten worden genomen ver
eisen nauwkeurigheid. Handen wassen met
warm water. Bloedtoevoer naar vingertop
pen stimuleren door
de handen in een
positie te brengen
die lager dan het
hart ligt. En bloed
prikken in een eelt-
vrije vinger met een
automatische lancet
is toch ook geen al
ledaagse handeling.
Een venijnig steek
van het steriele
mesje levert inder
daad de nodige
druppels op. Die
moeten precies rol
len in de bodem van
het bloedplaatje van
de cholesterolmeter,
totdat de zwarte cir
kel is opgevuld. Voor meerdere druppels
moet de geprikte vinger zachtjes worden
gemasseerd. Oei. het gaat er naast. Wat nu?
Volgens de gebruiksaanwijzing hoef je je
niet bezorgd te maken. Met het bijgevoegde
steriele gaasje kan het rode vocht worden
afgedept. De vinger bloedt nog steeds. Ge
lukkig is een tweede prik met het lancet niet
nodig. De cirkel is vol. Twee minuten wach
ten. Om de vinger een keurige pleister. En
dan komt het zware werk. Het schuifje van
de meter moet naar rechts worden getrok
ken. Waarschuwing bij stap 3: „Wees niet
bang om het schuifje te breken. Stevig trek
ken' Met gemengde gevoelens begin we
aan dit subtiele karwei. Beverige handen
worden afgestraft. Pff, een klik. Een rood
streepje wordt zichtbaar. De meter mag nu
vijftien minuten met rust gelaten worden.
Hij gaat aan het werk.
Schrikken
Het bloed schijnt te worden gefilterd. Na
twintig minuten kan via de paarse lijn het
cholesterolgehalte worden bepaald. Schrik
ken geblazen. Is het toch iets te hoog. Zit
het boven de 5 mmol/l. zoals het bijgelever
de kaartje aangeeft? Nooit aan een ver
hoogd cholesterol gedacht. Stomme test:
een cholesterol van 5.45 mmol/l. De meter
is onverbiddelijk. Wat zegt de handleiding
erover? Ga zonodig lijnen, ga over op ge
zonde voeding inet weinig vet. Neem ge
noeg beweging. Vermijd stress. Stop met
roken. Herhaal de test na drie tot zes maan
den en raadpleeg uw arts voor nader advies.
Zijn we nu patiënt? Wat een beroerd ge
voel. Hier red je geen levens mee. Het werkt
eerder stressverhogend. De mens lijdt nog
het meest van het lijden dat men vreest.
Lang niet dat leuke gevoel als na die zwan
gerschapstest.
Cholesterol Zelftest 29.90. Spruyt-Hil
len B.V. Verkrijgbaar bij de apotheek.
Zelftest
Angst is geen goede
raadgever, fo to pr
baby-aspirientje Elk weekeinde fietst
hij en hij bezit een home-trainer met
apparatuur om hartslag en bloeddruk
te meten.
Bij het overschrijden van bepaalde
waarden, die hij elk jaar op zijn ver
jaardag bijstelt, gaat er een alarmbel.
Hij onderhoudt zijn gebit uiterst
nauwkeurig. Buiten draagt hij donkere
glazen met een filter om staar te voor
komen. Jaarlijks bekijkt hij ziin li
chaam van top tot teen. Verdachte
plekjes worden gefotografeerd Hij laat
zich onderzoeken op psychologische
en psychiatrische afwijkingen.
Dit is maar een gedeelte van het pro
fiel dat de Amerikaanse arts Clifton
Meador in het gerenommeerde vak
tijdschrift 'The New England loumal of
Medicine" schetst van zijn Amerikaan
se medeburger die ('zo n zeven uur per
dag') dwangmatig op zoek is naar het
weten 'gezond te zijn'. Maar die zoek
tocht zal vergeefs zijn, aldus Meador,
want 'je gezond voelen' kun je niet
meten.
Spiegel
Als wij niet ophouden met ons obses
sieve willen weten 'niets te hebben',
waarschuwt hij, dan zal over een aan
tal jaren - dankzij de veelheid aan dia
gnostische tests die op de markt zijn
en nog zullen komen iedere Ameri
kaan wel 'iets' hebben. 'Dan zal de
laatste Amerikaan die niets mankeert,
eind 1998 zijn uitgestorven'.
Meador overdrijft, zeker. Maar daar
mee is de spiegel die hij zijn landgeno
ten, maar ook inwoners van andere
westerse landen, voorhoudt, niet min
der ernstig bedoeld.
Regelmatig laat hij zich testen op cho
lesterol, bloedsuiker, bloedbezinking,
en op diverse stoffen die op kanker
kunnen wijzen. Maandelijks kijkt hij
zijn ontlasting na op spoortjes bloed.
Indien mogelijk volgt hij alle medische
televisie-programma's en wat hij niet
kan zien, neemt hij op video op. Zijn
maaltijden zijn bereid naar de laatste
inzichten op voedingsgebied.
De laatste gezondheidsadviezen uit
kranten en tijdschriften plakt hij op de
spiegel in zijn badkamer, zodat hij de
ze 's morgens onder het scheren kan
doornemen. Hij rookt niet en drinkt
geen thee, koffie of alcoholische drank
en. Elke dag slikt hij vitamine B, C, D
en E, consumeert zeewier, neemt een
kom met zemelen tot zich en slikt een
Cholesterol Zelftest:
een subtiel karwei
HAARLEM SASKIA STOELINGA
Meer dan de helft van de Nederlandse bevolking heeft
een cholesterolgehalte dat boven de kritische grens 5
mmol/l zit. Het risico voor hart- en vaatziekten zou dan
kunnen toenemen. Internist Smelt, werkzaam bij het
Academisch Ziekenhuis Leiden, ligt daar niet wakker van.
Hij zal ook niemand aanraden om de Cholesterol Zelftest
in huis te halen. Niet alleen omdat eenmaal testen niet
voldoende is om een juist cholesterolgehalte bepalen,
maar ook omdat angst geen goede raadgever is.
„Om gezond te leven hoef je niet je choles
terol te weten." Dr. A. Smelt is daar duide
lijk over. Volgens hem valt de zelftest niet
onder de preventieve gezondheidszorg.
„We moeten anders omgaan met de choles-
terolbehandeling in Nederland. De cam
pagnes kunnen zich beter richten op ande
re leef- en eetgewoontes. Een hoog choles
terolgehalte is geen ziekte, maar een risicof
actor voor hart- en vaatziekten."
Een bevolkingsonderzoek op cholesterol
door middel van de zelftest keurt Smelt
resoluut af. Wat zijn de consequenties als
mensen het weten?," zo vraagt hij zich af.
„Moeten we dan nog meer onderzoeken? Ik
heb daar geen behoefte aan. En het is ook
maar de vraag of het helpt. Als iedereen die
boven de 5 zit naar de huisarts loopt, is de
chaos niet te overzien."
Even wat cijfers: bij de mannen tussen
twintig en zestig jaar heeft 31,7% een cho
lesterol onder de 5. Bij de vrouwen is dat
38%. De rest zit boven de kritische grens
van 5. Van déze groep zit het overgrote deel
tussen de 5 en 7 mmol/l. Voor deze mensen
is geen therapie nodig. Smelt: „Ik zou ze
een goed voedingspatroon aanraden. Na
tuurlijk zijn er risicogroepen: mensen met
hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk, sui
kerziekte of mensen die een erfelijk hoog
cholestrolgehalte in de famlilie hebben.
Daar moeten we alert op zijn. Maar die zit
ten al in het circuit. Die worden al nageke
ken op een te hoog cholesterol. Een vetarm
dieet gecombineerd met cholesterolverla
gende middelen heeft meestal een gunstig
effect."
Onzuiver
Voor alle duidelijkheid: cholesterol is een
lichaamseigen stof die van belang is bij de
opbouw van het celmembraan en bij de
vorming van geslachts- en bijnierschors-
hormonen. vitamine D en galzuren. Het
cholesterolgehalte in het bloed wordt ge
deeltelijk bepaald door de hoeveelheid vet
en cholesterol in de voeding. Het meren
deel van het cholesterol in het bloed wordt
in de lever vervaardigd, het overige wordt
uit het voedsel opgenomen.
Een eenmalige meting geeft overigens
niet echt een zuiver beeld. Smelt:Als je het
echt goed wil doen moet je tweemaal me
ten maatregelen NjttujtL f
nemen en kijken of
het helpt. Daarnaast
moet de rol van andere vet-
deeltjes worden onderzocht,
die nauw te maken hebben bij
de vorming en transport van cho
lesterol. Voor de grote groep patiën
ten met een enigszins verhoogd choles-
terolghalte een onzinnige zaak en absoluut
niet kostenbesparend. Nogmaals, als men
zijn verstand gebruikt, er een gezonde le
venswijze op nahoudt is er niets aan de
hand. Tenminste voor het cholesterol."