Olifanten waarschuwen
over grote afstand
Provinciale subsidie voor Bosgroep Holland
Over leven
Lissenaar begint
nieuwe milieuclub
"Onderzoek toename
bossen in de duinen
VRIJDAG 25 FEBRUARI 1994
chef gert visser. 071 -35643<
Leid.se universiteit doet onderzoek in Kameroen
-saC:
Dlifantenkuddes die op grote afstand van elkaar zijn,
Waarschuwen elkaar als er gevaar dreigt. Dat is in Ka-
Ineroen vastgesteld door onderzoekers van het Leidse
tentrum voor Milieukunde. Het gedrag kon worden vast
gelegd door olifanten met satellietzenders uit te rusten,
plog nooit eerder is op deze manier en zo duidelijk bewe-
een dat olifanten, als super-sociale wezens, ook hun niet-
direct-bedreigde soortgenoten waarschuwen als gevaar worden? Eenvan hênThefman
Breigt. De olifanten doen dit door met hun maag een
laag, niet voor mensen hoorbaar, geluid te produce
ren.
Leiden monica wesseling
H- Bauer, student biologie aan
Be Leidse universiteit, doet sa-
(nen met onder anderen de Ka-
pieroense onderzoeker Tcham-
ba, onderzoek naar de trek van
blifanten. Tchamba promoveert
jinder supervisie van hoogleraar
Helias Udo de Haes naar wie
jen olifant vernoemd is.
In het nationale park Waza in
het noorden van Kameroen le
ven ongeveer 1200 olifanten.
Een deel daarvan trekt in de
droge tijd verder naar het noor
den, een deel in de regentijd
naar het zuiden en een aantal
olifanten blijft het hele jaar door
in het park. Tijdens de trek ver
nielen de dieren oogsten en het
is er de Kameroense overheid
veel aan gelegen erachter te ko
men waarom, wanneer en hoe
leiden perk graver
3'! De Bollenstreek moet een ei-
Noordwijk zijn wel dergelijke
verenigingen, maar die be
ar kommeren zich niet om het
gebied rondom Lisse, Sas-
3j senheim en Noordwijker-
hout. Dat vindt de Lissese
initiatiefnemer Wil Tamis.
Tamis. „Zelf kijk ik graag
ar naar vogels, schelpen en li
bellen. Eigenlijk kijk ik naar
.1' alles wat de natuur te bieden
30 heeft." En volgens hem zijn
er veel meer mensen zoals
4j hij in de Bollenstreek. „Veel
van hen zijn lid van de clubs
in Leiden en Haarlem. Maar
ai die verenigingen zijn zó lo-
eeWkaal, dat ze zich niet bezig-
houden met de Bollen-
streek." Hij zet zich nu in
voor een vereniging die als
thuishonk Lisse krijgt. Het is
echter nog de vraag of er vol-
0 j doende animo is.
Tamis denkt van wel. De
roe vereniging zal, volgens hem,
lelf een groot succes worden.
a|| „We zijn nu nog maar met
at.1 zijn tienen, maar volgens mij
3,ne: moet dat aantal snel toene-
;re men." De toekomstige voor-
001 zifter heeft de concurrerende
verenigingen uit de regio be-
naderd. „Die steunen ons
vis project. De mensen uit Lisse
zijn voor die verenigingen
namelijk niet zo produktief.
Dat komt vooral omdat die
clubs net iets te ver van hun
d woonplaats, zijn. Dat ver
hoogt de drempel om mee te
doen aan het tellen van vlin
ders, het inventarisen van de
flora of het ringen van vo
gels."
De vereniging, die eigenlijk
dus nog niet bestaat, organi
seert nu al activiteiten. Hele
maal niet vreemd, vindt Wil.
„We moeten ons zelf promo
ten, want niemand heeft nog
van ons gehoord. We komen
op avonden van de andere
verenigingen wel mensen te
gen, en die weten het wel.
Maar de mensen die in Lisse
wonen en nog geen lid zijn
van een milieuvereniging,
weten ons nog niet te vin
den." Door het wandelen in
bollenvelden en kijken naar
vogels wil hij dit veranderen.
Maar dc vereniging gaat
méér doen. Zo wil Tamis ge
meenten op het hart drukken
dat het slecht is gesteld met
natuur en milieu in de Bol
lenstreek. „We gaan ons in
dringend op gemeentenbe-
sturen richten, zodat die
milieuvriendelijker worden.
Het milieu behoort ook tot
de hun verantwoordelijk
heid. Zelfs het wel en wee
van vlinders."
Bestuurders willen nogal
eens sceptisch staan ten op
zichte van natuurliefhebbers.
Tamis zit daar niet mee: "Als
je wordt uitgelachen, dan
heb je gewoon pech. Maar
het hoofddoel van onze club
blijft het bestuderen van die
ren. We zijn een kopie van de
andere verenigingen, alleen
in een ander gebied."
Lezing over bedreigde gibbons
pspen monica wesseling
aantal gibbons loopt we-
nog steeds terug. De
30elangrijkste redenen hiervoor
P'fljn het verdwijnen van het tro
pische regenwoud, het woonge
bied van de gibbons, en de ille-
',erble handel in mensapen. Zo
linnen toeristen op de stran-
27bn van Thailand op de foto
ïaiet baby-gibbons. De jonge
■Meren worden ook op andere
g lanieren misbruikt.
iOnder leiding van T. Morin
naajordt op het eiland Phuket in
^Jiailand geprobeerd de gib-
ikaPns een beter leven te geven.
45ibbons worden in beslag ge-
als ze illegaal worden
verhandeld en na een periode
van heropvoeding weer in het
wild uitgezet.
Op uitnodiging van Pro Pri
mates, de vakbond voor apen
en de Leidse vakgroep Antropo
logie houdt Morin op woensdag
2 maart een lezing over het pro
ject in Thailand. Nederlandse
toeristen kunnen tijdens een ac
tieve vakantie meewerken aan
de instandhouding van deze
apesoort. Morin zal ook over
deze vorm van eco-toerisme
vertellen. De lezing (voertaal
Engels) wordt gehouden in het
auditorium van het Pieter de la
Courtgebouw aan de Wasse-
naarseweg in Leiden en begint
om 19.30 uur.
pluimvee en schapen slachtoffer
y<MAAR
524ft Provinciaal Waterleidingbe
van Noord-Holland (PWN)
30. Verzoekt of er speciale maat-
c P^gelen nodig zijn om het aantal
'n 'iel Noordhollands
I6 «ingebied te beperken. In an-
ïrhalf jaar tijd zijn circa 500
6<^tiks (sier)pluimvee en schapen
Castricum en Schoorl
ai.Jor vossen gedood. Dat aantal
5L^t beduidend boven het ge-
jpjjddelde in de 25 jaar dat de
9 3|s al in het duingebied voor-
j'fjmi.
o. («Directeur Natuurbeheer van
!t PWN, F. van der Vegte, zei
de olifanten trekken.
De Leidse universiteit is
doende daar achter te komen.
Vorig jaar al zijn drie olifanten
met satelliet- en radio-zenders
uitgerust. De signalen hiervan
zijn in Nederland te ontvangen
zodat hier alle bewegingen van
de olifanten gevolgd kunnen
netje Helias, heeft ook een ra
diozender. Bauer heeft de afge
lopen maanden geregeld 'achter
Helias aangehold'.
„Helias trekt elk jaar met zijn
familie, zo'n 40 dieren groot,
naar het noorden. Een maand
geleden vertrok hij uit het
Waza-park. Na een dikke 60 ki
lometer is de familie opeens
omgedraaid en terug naar Waza
gegaan. Later bleek dat er iets
verderop jacht werd gemaakt
op een andere familie olifanten.
De bedreigde familie heeft Heli
as' familie gewaarschuwd. Dat
is nog nooit eerder zo hard aan
getoond". Overigens is de jacht
op dertig olifanten per jaar toe
gestaan. Kameroen verdient
hier geld mee.
Een van de drie 'zender-oli
fanten' is verleden jaar ten
prooi gevallen aan stropers.
Bauer is in januari van dit jaar
daarom opnieuw naar Ka
meroen afgereisd en heeft een
vrouwtjes-olifant een zender
omgedaan. Het vrouwtje, net
als haar voorgangster tot Marie-
Louise gedoopt, behoort waar
schijnlijk tot de familie die in de
natte tijd naar het zuiden trekt.
„En dus hebben we nu van alle
families een met zender uitge
rust. Helias gaat elk jaar naar
het noorden, Marie Louise naar
het zuiden, en Badjoda blijft in
het park.
Marie-Louise is, zoals Bauer
het uitdrukt, 'een gigantische
Olifant Marie-Louise heeft op 8 januari een satellietzender om de hals gekregen. Geen eenvoudige klus, bij
het duizenden kilo's wegende dier.
vrouw'. Het heeft dan ook de
nodige moeite gekost haar de
satelliet- en radiozender band
om te doen. De olifant is ver
doofd en in 48 minuten tijd is
ze helemaal opgemeten en
heeft haar band met zender
omgekregen. De dieren blijven
niet hun hele leven met de
band lopen. Na verloop van tijd
roest deze door.
Kennis over de trekroute is
van groot belang. „Dan kunnen
we corridors door de landbouw
gebieden aanleggen. De olifan
ten gebruiken dan deze vijf tot
FOTO HANS BAUER
tien kiloener brede paden en zo
voorkom je massale vernieling
van gierstoogsten." Op dit mo
ment lopen bevolking en olifan
ten elkaar nogal 'in de weg'.
Door de groeiende mensen- en
olifantenpopulatie is het op
sommige punten te vol.
Boseigenaren slaan handen ineen
wassenaar monica wesseling
Het bos meer 'stem' geven en
het beheer ervan efficiënter ma
ken. Dat zijn voor de leden van
de Bosgroep Holland de belang
rijkste redenen om de handen
ineen te slaan. De boseigenaren
in Zuid- en Noord-Holland heb
ben zich verenigd in een groep
die na een paar maanden al 20
leden telt met in totaal 4000
hectares bos.
Het bosbezit in de westelijke
provincies is volgens voorzitter
J. van Son van de Bosgroep
sterk versnipperd. De versnip
pering leidt ertoe dat de boseig-
naren afzonderlijk geen duide
lijke stem hebben bij het opko
men voor hun belangen. „Te
gen de komst van een weg of
verlaging van de grondwater
stand vecht je in je eentje niet
zo krachtig ais met velen", zegt
Van Son.
De versnippering en dus klei
ne oppervlakten leidt ook tot re
latief hoge onderhoudsprijzen.
Hoewel hij absoluut niet wil ho
ren van een minimalisering van
het onderhoud - dat hoor je mij
niet zeggen - is Van Son er wel
van overtuigd dat bepaalde on
derhoudswerkzaamheden na
gelaten worden omdat het te
veel kost. „Voor een paar boom
pjes die een zaagbeurt nodig
hebben, laat je geen machine
komen." Voorbeelden te over
van de kostenopdrijving als ge
volg van de kleine schaal. Een
oplegger die vijf eiken wegsleept
is net zo duur als eentje die wel
volledig geladen is en er dus
meer meeneemt.
In de Bosgroep Holland heb
ben 18 particulieren en de ge
meenten Wassenaar en Den
Haag zitting. De groep is op
haar beurt weer lid van de over
koepelende Nederlandse Ver
eniging van Boseigenaren en de
Bosunie. Beide organisaties be
hartigen op landelijk niveau de
belangen van boseigenaren en -
beheerders. „Zij moeten ervoor
Vechten voor de toekomst van het echte bos, als een ingewikkeld natuurlijk systeem vol insekten en kruiden.
zorgen dat de subsidiering op
peil blijft, dat er tegen de
milieuvervuiling wordt gevoch
ten en dat de stem van het bos
gehoord wordt."
Coördinator
Daarnaast is er door de Bos
groep zelf een coördinator aan
gesteld. Deze man heeft vooral
een praktische taak. Als er twee
boseigenaren zijn die beiden
een oplegger nodig hebben,
brengt hij ze met elkaar in con
tact. Als de prijs van populie
renhout hoog is, waarschuwt hij
de eigenaar van een kaprijp po-
pulierenbos. Ook ligt het op zijn
weg om gezamenlijke inkoop te
regelen.
De Bosgroep, begonnen als
Zuidhollandse groep maar met
de komst van enkele Aerden-
houtse leden uitgebreid tot
Noord-Holland, heeft van de
provincie Zuid-Holland voor dit
en komend jaar een subsidie
van 20.000 gulden gekregen.
Met het geld wordt de deeltijd
coördinator betaald. Na die
twee jaar moeten de boseigena
ren zelf geld opbrengen.
Bijna elke maand zijn gelui
den te horen over de deplorabe
le staat waarin het bos verkeert.
Van Son hierover: „Kijk, het bos
FOTO ARCHIEF
als een verzameling bomen met
wat vogeltjes erin, blijft wel be
staan. Voor de toekomst van het
echte bos, als een ingewikkeld
natuurlijk systeem vol insekten
en kruiden, dan ben ik wat min
der gerust. Het bos wordt be
dreigd door de milieuvervuiling,
de verdroging en de komst van
steeds meer huizen en wegen.
Daar moeten we tegen vech
ten."
GEBIOLOGEERD
A! sinds enkele maanden is in
huize Zeeman een wetenschap
pelijk onderzoek gaande. Opzet
en methodiek laten te wensen
over, maar er komt geen cent
overheidsgeld aan te pas. en
dan hoef je niet al te streng te
zijn. Centrale vraag in het on
derzoek. dat elke ochtend een
kwartiertje vergt, is de volgende:
houdt de segrijnslak een winter
slaap, en zo ja. is hij daar uit te
houden door hem eenmaal
daags gedurende plusminus
tien minuten aan licht- en hitte
prikkels bloot te stellen?
Waarom een segrijnslak, vraagt
u zich af. Het antwoord is: het
proefdier diende zichzelf aan
door de douche als overwinte
ringsplek te kiezen. Van familie
leden, zoals de wijngaardslak, is
bekend dat ze zich bij het nade
ren van de winter een centime
ter of dertig diep ingraven, zich
terugtrekken in hun huisje en
de ingang met speeksel dicht-
metselen: wegens winterslaap
gesloten. Maar deze segrijnslak
zocht het hogerop, koos voor de
tegels in de douche en Iaat zich
aldus tijdens de ochtendlijke
wasbeurt observeren.
Conclusie 1: de slak is niet in
winterslaap. Hij. of zij, beweegt.
Soms. Dat is te zien aan een
zwart spoortje uitwerpselen.
Conclusie 2: de slak is niet gek.
Als stukjes tegels om hem heen
netjes worden schoongemaakt
kruipt hij naar het overgebleven
vuile stukje, want daar vind je
Zeemanse viezigheid en daar
lust hij wel pap van. Dat
schoonmaken moet uiteraard
heel voorzichtig gebeuren. Zon
der schoonmaakmiddelen dus.
Een slak is te vergelijken met
een open wondje, hij heeft geen
huid. geen hoornlaagje om hem
tegen de boze buitenwereld te
beschermen/en dus is elke aan
raking met agressieve stoffen
direct pijnlijk, zoniet dodelijk.
De uitdrukking 'zout in de won
de wrijven' is rechtstreeks op
slakken van toepassing. En dan
is dit nog een huisjesslak - het
leven van de naaktslak moet he
lemaal een hel zijn.
Conclusie 3: de slak kan prima
tegen heet water. Onze se
grijnslak wordt uiteraard niet
opzettelijk met heet water be
stookt, we hebben tenslotte
maar één proefdier en daar zijn
we zuinig op, maar tijdens het
douchen wil er wel eens iets in
zijn richtingspatten, en hij geeft
geen krimp. Ook lichte aanra
kingen doen hem niks. Althans,
ze leveren geen zichtbare reac
tie op. Het streven om water- en
gasverbruik terug te dringen
verhindert langdurige observa
tie.
Nu het voorjaar naakt is uiter
aard een interessant vervolgon
derzoek gepland. Normaliter
komen dieren rond deze tijd uit
hun winterslaap. Wat gebeurt er
met onze segrijnslak nu wij hem
de hele winter wakker hebben
gehouden? Segrijn (Fr.)
chagrin. Hij zal wel chagrijnig
zijn. Maar kunnen we hem als
nog tot een winterslaap verlok
ken door vanaf nu de douche
donker en koud te houden? Dat
is de vraag. In huize Zeeman
wordt dus de komende maan
den niet gedoucht: men moet
offers brengen voor de weten
schap. Buren en kennissen zijn
op de hoogte, nu bent u ook ge
waarschuwd.
co loerakker en piet zeeman
deze week dat de oorzaak van
de toegenomen schade door
vossen nog onduidelijk is. Eige
naren van doodgebeten dieren
willen dat de jacht op de vos
wordt toegestaan omdat er
sprake zou zijn van een plaag.
Maar volgens Van der Vegte zijn
er niet ineens meer vossen ge
komen. Het probleem ligt vol
gens hem eerder in de trek van
vossen naar de poldergebieden
achter de duinen.
In de Duin en Bollenstreek le
ven ook veel klachten over de
toename van het aantal vossen
maar bestaan nog geen plannen
de overlast aan te pakken.
Niet naar zijn zin
L
leiden Onze fotograaf Loek Zuyderduin kiekte in zijn tuin deze spreeuw, die het absoluut niet naar zin heeft. Zijn opgezette verenpak moet
hem wat meer warmte verschaffen. Voedsel vinden bij een pak sneeuw vormt voor vogels echter het grootste probleem.
Provincie looft landschapsprijs uit
PEN HAAG MONICA WESSEUNG
Particulieren of instellingen die
zich op de een of andere manier
hebben ingezet voor de in
standhouding of verfraaiing van
het Zuidhollandse landschap,
kunnen deelnemen aan de
prijsvraag voor de Landschaps
prijs Zuid-Holland. De provin
cie looft ook dit jaar weer de
prijs uit. De deelnemers kunnen
zichzelf opgeven, maar kunnen
dit ook door anderen laten
doen.
Voor de landschapssprijs ko
men ideeën of werkelijke pro
jecten in aanmerking die het ui
terlijk of het gebruik van het
landschap hebben verbeterd of
verbeteren. 'landschap' is hier
bij een breed begrip: niet alleen
de grote vlakten buiten de stad,
ook de kleine groenstrookjes in
de stad en recreatiegebieden
zijn 'landschap'.
De eerste prijs is 5000 gulden
plus een aandenken, de tweede
en derde prijs elk 1000 gulden
en een landschapspenning. De
jury staat onder leiding van I.
Borgman, oud-gedeputeerde en
oud-lid van de Eerste Kamer.
Nadere informatie over de land
schapsprijs is verkrijgbaar bij dc
provincie Zuid-Holland.
Zuidhollands Landschap bijeen
leiden monica wesseling
'De staat van de natuur in Zuid-
Holland'. Dat is het thema van
dc jaarbijeenkomst van het
Zuidhollands I-andschap op za
terdag 18 juni. De jaarvergade
ring wordt gehouden in de
Stadsgehoorzaal aan de Bree-
straat in Leiden. Het Landschap
bestaat dit jaar 60 jaar en daar
om wordt onder anderen de
eerste voorzitter van het land
schap, N. Roorda, voor het voet
licht gehaald. Hij zal vertellen
over het landschap in vroeger
tijden.
De achteruitgang en de per
spectieven van het Zuidhol
lands landschap worden belicht
door I. Clausman. Hoofd afde
ling terreinen, K. Bevington,
presenteert het Actieplan terrei
nen van het Zuidhollands land
schap. Centraal in dat actieplan
staat natuurontwikkeling.
's Middags staat een excursie
op het programma. Er kan ge
kozen worden tussen onder
meer een bezoek aan de dui
nen. aan Meijendel, aan dc
Hortus of bijvoorbeeld het land
goed Oud-Poelgeest. Opgave
voor de jaarbijeenkomst en de
excursies is mogelijk bij het
Zuidhollands Landschap.
