'In Turkije is geen sprake
van een etnisch conflict'
Feiten &Meningen
Russen terug in internationale arena"
^•uferifcLertiwn
dir
Uritcrrféhnrer
Pleidooi voor instituut arbeidsgeschillen
DINSDAG 22 FEBRUAR11994
s AL
UEV£/2£M Hüzl NAT
&OHÊIP/
fe|W(?Wfa7. I
I (*er»o£j)
Patffti&wvs
s (to/v)
>UPtAVOS.ya^J\
^oog^eNeK)
l/EPKieiW^WMHlfi
V«09'W5'
OPINIE
Desinteresse in
Koerdische zaak
gaat zich wreken
De strijd in het zuidoosten van
Turkije is de laatste tijd sterk ge
ïntensiveerd. Sinds de Turkse
premier Tansu Chiller 'de totale
oorlog' tegen de Koerden heeft
afgekondigd, lijkt het een zuiver
etnisch conflict te zijn gewor
den. De keiharde onderdruk
kingspolitiek heeft geleid tot de
ontruiming van ongeveer 800
Koerdische dorpen en de de
portatie van de inwoners. Veelal
murw van het geweld trekken
deze Koerden naar speciale get
to's aan de rand van een aantal
steden waardoor een vorm van
etnische zuivering ontstaat.
I.ange tijd leek vooral sprake
van een conflict tussen de Turk
se staat en de Koerdische bevol
kingsgroep, maar de situatie is
inmiddels uitgegroeid tot een
conflict tussen Turken en Koer
den. Na afloop van de begrafe
nissen van gedode militairen
komt het, vooral in Westturkse
steden, steeds vaker tot anti-
I'KK demonstraties die dreigen
te ontaarden in pogroms tegen
de Koerden.
De recente aanslagen op
Turkse doelen in Europa, het
verbieden van de Koerdische
Arbeiderspartij (PKK) in Duits
land en Frankrijk en de Koerdi
sche rellen in Brussel tonen aan
dat het conflict langzaam maar
zeker uitwaaiert over Europa.
Het lijkt dan ook reëel om te
veronderstellen dat de huidige
situatie in Turks-Koerdistan di
recte gevolgen zal hebben voor
de positie van Koerden in Ne
derland. De recente bedreigin
gen van Turkse winkeliers getui
gen trouwens al van oplopende
spanningen tussen de Turkse en
Koerdische gemeen schap.
In Nederland verblijven op dit
moment ongeveer 160.000 'l ur
ken en 44.000 Koerden. Het
leeuwedeel van deze groep
Koerden komt uit Turkije.
Slechts een kleine tien procent
komt uit Irak en Iran. De mees
te Koerden zijn net als de Turk
se immigranten uit economi
sche motieven naar Nederland
gekomen.
Pas de laatste jaren komen
deze Koerden openlijk uit voor
hun Koerdische identiteit. Mo
menteel noemt zo'n 75 procent
zich daadwerkelijk Koerd. Hier
door is een grote kloof ontstaan
tussen de Turkse en Koerdische
gemeenschappen die vooral
zichtbaar is geworden in de op
richting van aparte organisaties.
Indien de Nederlandse rege
ring wil voorkomen dat deze
twee groepen tegenover elkaar
komen te staan, zoals in Brussel
is gebeurd, dan zal zij zich moe
ten inspannen voor een verbe
tering van de positie van de
Koerden in zuidoost- Turkije. Als
de etnische spanningen daar
verminderen dan zal dat zeker
een positief effect hebben op de
relatie van Koerden en 'Turken
in Nederland. Er lijkt hier voor
minister Kooijmans de komen
de dagen in het overleg met mi
nister Cetin een mooie taak te
liggen.
Turkse minister Cetin op bezoek in Nederland
In tegenstelling tot de andere Balkanlanden, die bang zijn dat het conflict door
militair ingrijpen in Sarajevo het conflict escaleert, pleit Turkije sinds anderhalf
jaar voor luchtaanvallen op Servische stellingen. „Dat betekent niet dat we een
militaire interventie toejuichen, maar het is gebleken dat zonder een stok achter
de deur, niemand luistert." Dat zegt de Turkse minister van buitenlandse zaken
Hikmet Cetin, die op uitnodiging van minister Kooijmans morgen en overmor
gen Nederland aandoet.
Ook zeer jeugdige strijders vechten v
i onafhankelijk Koerdistan.
„Het plan dat Turkije op 7 augustus 1992
heeft voorgelegd aan de Veiligheidsraad,
voorzag in het toekennen van tijd aan de
Serviërs om hun zware wapens te verwijde
ren. Alleen als dat niet werkte, moest wor
den overgegaan tot beperkte luchtaanval
len. Destijds werd niets gedaan. De prijs:
meer dan 200.000 doden en een verergering
van de toestand."
„Bijna twee jaar geleden was ingrijpen
makkelijker geweest, minder kostbaar en
minder risicovol. Maar als we het nu niet
doen, dan is het morgen nog moeilijker. Na
Sarajevo moeten we om de tafel gaan zitten
met de Serviërs om een oplossing te vinden
voor de Servische gebieden Kosovo en
Sandjak. Dat zal de vuurproef zijn voor de
nieuwe wereldorde."
Wat is hel standpunt van Turkije als Kosovo
de onafhankelijkheid zou uitroepen?
„Afscheiding is niet meer van deze tijd.
Turkije roept Kosovo op de mensenrechten
in acht te nemen en misschien moet de
provincie meer autonomie krijgen, binnen
Servië wel te verstaan. Maar we hoeden ons
ervoor bij te dragen aan oplaaiing van welk
conflict dan ook. Tegelijk moet de wereld
zich realiseren dat er een ware tragedie
gaande is. Het zijn de humanitaire rechten
die moeten worden verdedigd, maar onaf
hankelijkheid is niet de juiste politiek."
„Wat Turkije altijd zegt, is dat we een recht
vaardige en werkbare oplossing moeten
vinden die alle partijen tevreden stelt. An
ders wordt de Balkan een tweede Midden-
Oosten. met allerlei geweld en ondergrond
se activiteiten. Als de wereld toestaat dat
grenzen met geweld worden veranderd dan
zal dit scenario zich blijven herhalen."
Is in atv eigen land een dialoog met de PKK
(Koerdische Arbeiderspartij) of met wat in
middels wordt beschouwd als de politieke
arm van de PKK. de DEP (Democratiepartij)
mogelijk?
„Met de PKK nooit. Geen enkel land zou
met een terroristische organisatie om de ta
fel gaan zitten. Wat de DEP betreft, de par
lementsleden van deze partij zijn niet geko
zen als vertegenwoordigers van het Koerdi
sche volk. Ten tijde van de verkiezingen
waren ze lid van onze Sociaaldemocrati
sche Volkspartij (STIP), een van de huidige
regeringspartijen. Ik heb zelf onderhandeld
over hun kandidatuur. Destijds heb ik hen
gevraagd of ze plannen hadden voor af
scheiding na de verkiezingen, wat geen en
kel probleem zou zijn geweest, maar als
partij moesten we weten waar we aan toe
waren. Hun standpunt was dat het verkeerd
zou zijn om als aparte partij verder te gaan.
Zodoende hebben ze niet om stemmen ge
vraagd op grond van hun Koerdische af
komst, maar als sociaal-democraten."
„Hoe dan ook, los van het feit dat de
Grondwet het verbiedt, geloof ik niet dat
het Koerdische volk een etnische partij zou
willen. We zijn tezeer vermengd. Uit een
onderzoek dat ik heb gelezen, bleek dat er
vijf miljoen gemengde huwelijken zijn. De
mensen die wegtrekken uit het zuidoosten
gaan naar het westen van het land, ze wil
len niet massaal Turkije uit."
„Dat bewijst dat we geen etnisch conflict
hebben tussen de Turkse en Koerdische be
volkingsgroepen. Overigens zal het demo
cratiseringsproces gewoon moeten voort
gaan. Ik ben een van de eersten om te zeg
gen dat het sneller moet." (Cetin is zelf een
Koerd, maar loopt daar niet mee te koop,
Democratisering staat lijnrecht op de poli
tiek die wordt toegepast. Heeft u ooit gespro
ken met mensen wiens dorp is platgebrand
door de veiligheidstroepen. Heeft u ooit de
haat op hun gezichten gezien tegen alles wat
Turks is?
„Geen strijd kan worden gewonnen zonder
de steun van de bevolking. We moeten een
duidelijk onderscheid maken tussen terro
risten en burgers. Ik weet dat dorpen wor
den ontruimd, en daar zijn diverse recht
vaardigingen voor. Maar ik heb geen infor
matie dat dorpen worden platgebrand door
veiligheidstroepen. Soms moeten mensen
weg om veiligheidsredenen, soms willen ze
zelfweg, maar niet alles is controleerbaar.
Het is mogelijk dat sommige dingen gebeu
ren. Onze regering, maar ook de militairen
letten daar met uiterste precisie op."
Vrijheid van meningsuiting is een hoeksteen
van de democratie. In uw land gaan schrij
vers nog steeds de gevangenis in voor wat ze
denken.
„We hebben een coalitieregering. Mijn par
tij verdedigt dat, zolang iemand geen ge
weld propageert, hij vrij is te zeggen wat hij
wil. Zelfs separatisme, op voorwaarde datje
je niet relateert aan een terroristische orga
nisatie. Ik ben ervan overtuigd dat een se
paratist niet wordt vervolgd. Maar een
Grondwet wordt niet gewijzigd door hem te
overtreden. We doen ons best om hem te
veranderen, maar in een coalitie moetje
compromissen sluiten."
Wat staat op de agenda tijdens uw ontmoe
tingmet minister Kooijmans?
„Naast de situatie in de Balkan, de Kau-
kasus en het Midden-Oosten zal onze rela
tie met de Europese Unie en de West-
europese Unie aan bod komen. Om onze
binnenlandse problemen op te lossen heb
ben we de steun van de EU nodig, zowel
van de private sectoren als de regeringen".
„De private sector investeert niet, zolang ze
geen zekerheid heeft over het antwoord op
de vraag of Turkije lid wordt van de EU. Ne
derland is een van de grootste buitenlandse
investeerders in ons land en heeft altijd
achter ons gestaan. Met Kooijmans zullen
we bespreken hoe in de toekomst Neder
land het volledige Turkse lidmaatschap van
de EU zal ondersteunen."
ISTANBUL «JESSICA LUTZ
Wittebroodsweken voorbij in relatie met Westen
EQ
Iets meer dan
verbijsterde de Russische
ter van buitenlandse zaken, Ko-
zyrev, een aandachtig gehoor in
Stockholm met een keiharde
toespraak. Hij schetste het
beeld van een Rusland dat voor
al zijn eigen supermacht-belan
gen nastreeft en zich niets meer
gelegen laat liggen aan nauwe
samenwerking met het Westen.
Zijn verbijsterde toehoorders
liet hij niet lang in onzekerheid:
Geintje!
Kozyrevs bedoeling, zei hij, was
het Westen te waarschuwen dat
het zo zou kunnen gaan als er
onvoldoende wordt geluisterd
naar de geluiden vanuit Rus
land. Nu, een jaar later, komt
echter exact uit wat de minister
in Stockholm had voorspeld.
Rusland is terug op het wereld
toneel.
Met een verbluffende actie zette
de Russische diplomatie vorige
week alle activiteiten rond Sara
jevo naar zijn hand. Het resul
taat: het ultimatum van de
NAVO is een zachte dood ge
storven. de Serviërs lopen als
rondje en vandaag is Rusland in
Bonn aan de onderhandelings
tafel aangeschoven. Er wordt
weer op gelijk niveau met de
Amerikanen onderhandeld. En
in die grote-mensenwereld is er
voor de Europese Unie (EU)
slechts een plek op het schellin-
kje.
Lord Owen, de EU-onderhan-
delaar bij het vredesoverleg, be
sefte dat: „We moeten gebruik
maken van de nieuwe initiatie
ven die de Amerikanen en de
Russen hebben ontplooid om te
proberen een doorbraak te be
reiken". Maar Kozyrevzei het
op een persconferentie in Praag
zó: „We moeten nu proberen de
beste manier te vinden om een
internationale politieke en di
plomatieke poging te wagen.
Langs de lijnen van het Russi
sche initiatief."
Dat is andere koek!
Wat Moskou dwars zit en al
heel lang is dat het Westen
rekening heeft gehou
den met de Russische opvattin
gen. vooral aangaande Bosnië.
Niet dat de 'Slavische verwant
schap' een doorslaggevende rol
speelde. Het ging en gaat om
invloedssferen.
Ongemerkt voor velen in het
Westen is de Russische buiten
landse politiek het afgelopen
jaar drastisch gewijzigd. Kozyre
vs toespraak in Stockholm is
een keerpunt geweest, meent
Jonathan Eyal, hoofd van de af
deling onderzoek van het in
vloedrijke Instituut voor Defen
sie-onderzoek in Londen. „Je
hebt sindsdien hetzelfde pa
troon waargenomen. En iedere
keer speelde Kozyrev een
hoofdrol. Nee, we begrepen
hem verkeerd. Nee, dat heb ik
niet gezegd. Kom, het was maar
een grap. Ach, TASS moet je
niet altijd geloven. Maar het
was geen grap", meent Eyal,
„het was bloedserieus. In wer
kelijkheid werden er iedere keer
ballonnetjes opgelaten, werd er
gekeken tot hoever Moskou kon
gaan."
De Britse onderzoeker is niet
gerust op de toekomst. „Er
heerst een sfeer van: Rusland is
niet verslagen door een oorlog.
Het communisme bestaat niet
meer, maar dat is vooral een ge
volg van falende leiders. Met het
land zelf is niks mis. Wat dat be
treft doet de Russische houding
sterk denken aan die van de
Duitsers na 1918. Er bestaat ook
een sterk gevoel te zijn verne
derd. Het machtige land werd
nog niet zo lang geleden be
zocht door de groten der aarde,
die kwamen overleggen over
wapenakkoorden. En nu krijgen
de Russen een dollar toegestopt
met de mededeling: hier, oude
man. Morgen zal het wel weer
beter gaan."
Eyal werd zaterdag op zijn wen
ken bediend door de iegerkrant
Krasnaja Zvezda (Rode Ster).
Het blad schreef: „Het is de
hoogste tijd dat het Westen zich
realiseert dat hoe moeilijk de
situatie in Rusland zelf ook mag
zijn Rusland nog steeds eeiL
van de leidende krachten in d£n
internationale arena is. Geen
enkel wereldprobleem kan zor
der Rusland worden opgelost P
Ongetwijfeld wordt de grotere
Russische rol op dat wereldto-lü
neel ingegeven door interne mi
factoren. De bloedige gevecht#1"'
aan Ruslands grenzen (in Tadjh
zjikistan, Azerbeidzjan. Geor- pa
gië), het conflict met Oekraïne
overdeKrim het zijn alle- )r
maal zaken met een groot vei-
ligheidsrisico. Jonathan Eyal:
..Ik denk in deze dagen wel eeyt
aan de situatie in Frankrijk ein|ei
jaren vijftig, begin jaren zestigL|
Een land toch met een heel la%a
ge democratische traditie. >S|
Frankrijk stond in die tijd aan 0O
de rand van een burgeroorlog oc
omdat het niet overweg kon
met zijn vroegere kolonie Alge^.
rije. Bedenk eens: een kolonie V
die geruststellend gescheiden
was van het moederland door^
de Middellandse Zee. En be- ar
denk dan ook dat de situatie iifs
Rusland oneindig veel gecom-Pc
pliceerder is. Hoe riskant! Ik
geef de Russen groot gelijk dar'
ze hun eigen veiligheidsbelang
gen formuleren. Dat staat het e 1
Westen niet aan, natuurlijk nit
Maar zeg eens eerlijk: wie in hiY
Westen interesseert het wat er
met Tadzjikistan gebeurt?" jl!
Eyal bepleit een veel serieuzeruc
benadering en bestudering vafcc
de Russische buitenlandse polp i
tiek. Leerzaam is bijvoorbeeld?u
wat de Iegerkrant Krasnaja Zveei
zda schreef over de verhoudinfeti
tussen Rusland en het Westenfel<
„Vroeg of laat moesten de wit®
broodsweken tot een einde ko*
men. Liefde alleen is niet ge-
noeg om een huwelijk in stanc
te houden. Er moet ook reke- r:
ning worden gehouden met df
belangen van de andere partij:
De boodschap is duidelijk: De
Russen zijn terug in de intern^,
tionale arena. Dat zal voor velt.
zijn.
WIM STEVENHAGEN
(jBEPNRHM£
URLRUQSR^CLur^
u«id
Sociale partners zijn nogal afkering geweest van bemoeienis van derden
Acties in de Duitse metaal. Juristen pleiten v
Europees instituut ter beslechting van arbeidsgeschillen.
Een Europees instituut ter be
slechting van arbeidsgeschillen.
Het lijkt vooralsnog niet erg
haalbaar. Toch zien de beden
kers, Rob Jagtenberg en Annie
de Roo, hun idee niet als lucht
fietserij. De beide juristen, die
ook voor het Nederlandse be
drijfsleven een soort arbitrage
commissie bepleiten, promo
veerden onlangs op een onder
zoek naar de wijze waarop ar
beidsgeschillen in Europa wor
den opgelost.
In Nederland zijn de sociale
partners altijd nogal afkerig ge-
derden als zij hun conflicten
niet onderling konden beslech
ten. In tegenstelling tot veel an
dere Europese landen kent het
Nederlandse bedrijfsleven geen
onafhankelijke instantie die ver
zoent, bemiddelt of arbitreert.
„Wij vinden dat jammer", zegt
Jagtenberg in zijn werkkamer
op de Erasmus Universiteit in
Rotterdam. „Werkgevers- en
werknemersorganisatiesdoen
zichzelf te kort door de bemoei
enis van een onafhankelijke
derde af te wijzen.
Nederland is volgens Jagtenberg
en De Roo op dit gebied 'de wit
te olifant' in Europa. Landen als
Groot-Brittannië en België ken
nen een traditie van onafhanke
lijke conflictoplossing, die terug
gaat tot de industriële revolutie.
Na tal van stakingsgolven zoch
ten de overheden naar een ma
nier om de rust te herstellen.
„Oprichting van bemiddelings
instanties is voor overheden dé
manier geweest om werkgevers
en werknemers aan de onder
handelingstafel te dwingen in
plaats van elkaar af te maken",
aldus De Roo.
In Nederland is het ook wel ge
probeerd. De Kamers van Ar
beid waren er aan het einde van
de vorige eeuw op gericht de
sociale partners ervan te over
tuigen dat zij behalve tegenge
stelde, vooral gelijke belangen
hebben. In de jaren twintig
werd er, na heftige discussies in
het parlement, een nieuw insti
tuut geïntroduceerd: de Rijks
bemiddelaar.
De Rijksbemiddelaars zijn na de
Tweede Wereldoorlog echter
nooit meer teruggekomen. Eerst
volgde een periode van geleide
loonpolitiek, waarin werkge
vers- en werknemersorganisa
ties nauwelijks enige bewe
gingsruimte hadden. Maar ook
in de periode daarna achtte de
overheid het met enige regel
maat noodzakelijk om in te grij
pen in de loonontwikkeling.
Beide juristen denken dat daar
de huiver van de sociale part
ners vandaan komt. „Zij zijn er
van overtuigd dat zij de proble
men zelf wel kunnen oplossen."
Wat Jagtenberg en De Roo be
treft, hoeven de Rijksbemidde
laars niet meer terug te keren.
Hun bevoegdheden waren te
vérstrekkend. Maar de beide ju
risten zien veel in een wettelijk
verankerd, permanent instituut
dat in actie komt als de partijen
daarom vragen.
Jagtenberg: „Je kunt het proces
als een soort piramide beschou
wen. Eerst proberen de partijen
er onderling uit te komen en
pas als dat niet lukt. stapt men
naar de bemiddelaar toe. Die
derde zou ook de bevoegdheid
kunnen hebben om oplossin - ,n'
gen aan te dragen en zelfs om!
beslissen".
Een soortgelijk instituut kan irr.c
de toekomst ook in Europa ver1
ellende voorkomen, menen Jar
tenberg en De Roo. Streven c
naar een wettelijke verankerin
zouden zij echter uit praktischL
oogpunt onverstandig vinden.1*
„Juist op het gebied van het s&j
ciaal beleid kun je je voorstellfe
dat een land als Groot-BrittanL.
nië elk wetgevingsinstrument E
wil ondermijnen", aldus De
Roo.
De Europese werknemers- en
werkgeversorganisaties (EW e
Unice) doen er volgens het
tweetal goed aan zelf met initif1
tieven te komen. Zij kunnen
daarmee vooruitlopen op niet,r
te vermijden ontwikkelingen. V
Het kan zeker geen kwaad dad'
voor voldoende uitgerust te zij^
ROTTERDAM DAVID JAN GODFROID
