Banenpool werkt misbruik in de hand
995
ZATERDAG 19 FEBRUARI 1994
baar kansloze werknemers in de banenpool.
Van Grunsven zegt daar niet toe bereid te
zijn, omdat ze de banenpool nog steeds als
een eindstation beschouwt.
Vermeulen: Wij vinden ook dat de banenpool
er is voor mesnen die niet door andere orga
nisaties geplaatst kunnen worden. Maar na
verloop van tijd moet je banenpoolers op
nieuw beoordelen. Ie ziet banenpoolers door
hun werk vaak geweldig opknappen en meer
zelfvertrouwen krijgen. Hun kansen op bc
taald werk worden daardoor groter."
In totaal zes banenpoolers zijn vorig jaar
doorgestroomd naar een betaalde baan.',,Dat
is niet zo'n groot aantal, maar we willen daar
wel mee doorgaan."
Buurtbewoners in de Leidse wijk l'ancras-
Oost moeten binnenkort hun oordeel geven
over het 'zinvolle maatschappelijke werk' van
banenpooler Zwart (54). Hij is sinds twee jaar
wijkhuismeester, verbonden aan de Woning
bouwvereniging Leiden (WBL). Zwart is aan
gesteld op verzoek van de wijkgroep sociale
vernieuwing, die graag een 'klusjesman' wil
de hebben.
De toekomst van Zwart is onzeker, ook al
zegt hij zelf inmiddels 'onmisbaar' te zijn
"Als ik één dag weg ben missen ze me al").
Wat er met de uitslag van een enquê te in de
wijk gebeurt is onduidelijk. Medewerkster
van de WBL K. de Goede zegt dat het 'nooit
de bedoeling is geweest' de wijkhuismeester
in vaste dienst te nemen. „Dan worden de
kosten voor ons te hoog." WBL-voorlichtster
Leonie Gopalves ontkent dit verhaal. Net als
in bijvoorbeeld de Slaaghwijk hebben de
buurtbewoners het laatste woord. Als zij be
reid zijn om meer servicekosten te betalen
kan de wijkhuismeester blijven, in dienst van
de WBL. De Goede zegt dat de kans hierop
zeer gering is omdat de servicekosten voor
WBL-huurders in Pancras-Oost al zeer hoog
zijn.
Wat in Pancras-Oost vooralsnog een 'aanvul
lende taak' is, is in de Slaaghwijk een nor
maal betaalde baan. De huismeesters in de
Condorhorst, Arendshorst. Merendonk en
Zijldonk zijn daar in dienst van de WBL. De
bewoners betalen voor hun service een
maandelijkse bijdrage van ongeveer een tien
tje.
Zwart zelf wacht het besluit over zijn toe
komst gelaten af. Tien jaar was hij werkloos,
daarvoor werkte hij als heftruckchauffeur
„Deze situatie moet natuurlijk niet te lang
duren, want het salaris dat ik krijg is niet zo
hoog. Ik weet niet hoe het nu verder gaat. Ik
hoop maar dat het goed zal komen; dat ik
een vaste baan kan krijgen."
Misbruik
Sommige werkgevers geven onomwonden
toe dat zij de banenpool gebruiken om aan
goedkope arbeidskrachten te komen. Frits
van Oosten, directeur van verzorgingshuis
Rijn en Vliet zegt dat hij er min of meer toe
wordt gedwongen door voortdurende bezui
nigingen van de rijksoverheid. De betaalde
medewerkers lopen op de toppen van hun
tenen om alle bejaarden te kunnen verzor
gen. Banenpoolers kunnen de grote werk
druk iets verminderen.
Van Oosten: „De banenpool is op zich een
goede regeling, maar het gevaar van misbruik
is levensgroot. Ie komt komt als werkgever al
snel op een hellend vlak terecht. Aan de ene
kant word je door de sociale dienst gevraagd
om gebruik te maken van de banenpool, an
derzijds word je er door voortdurende rijks
bezuinigingen bijna toe gedwongen om van
de regeling misbruik te maken. Bij alle ver
zorgingshuizen in de regio werken inmiddels
banenpoolers. Ik zie wel collega's die banen
poolers inschakelen omdat ze geen geld heb
ben voor betaald personeel. Een kat in het
nauw maakt nu eenmaal vreemde spron
gen." Bij Rijn en Vliet werken vier banen
poolers die huishoudelijke en administratie
ve werkzaamheden verrichten.
Op het ministerie van sociale zaken zijn de
meningen verdeeld over kunstmatig gecre
ëerde arbeid voor langdurig werklozen. Mi
nister Bert de Vries (CDA) zei vorige maand
niets te voelen voor een blijvende uitbreiding
van de banenpool. Volgens hem moet alles
op alles worden gezet om banenpoolers na
vier jaar te laten doorstromen naar een nor
male baan. De Vries stelde dat een op de zes
banenpoolers het werk doet van een ander in
een normale baan en op hetzelfde niveau.
De PvdA wil het aantal plaatsen in de banen
pool - 20.000 nu - juist verdubbelen. Staats
secretaris sociale zaken Wallage (l'vdA) is
voorstander van een 'activeringsplicht' voor
de 'tienduizenden mensen die niet meer op
een redelijke termijn aan het werk kunnen'.
Zij kunnen bijvoorbeeld aan de slag om de
veiligheid in steden te vergroten en vervui
ling tegen te gaan. In het ambtenarenblad
Binnenlands Bestuur van 28 januari jongstle
den zegt hij wel dat er nog eens stevig nage
dacht moet worden over de vorm die zo'n ac
tiveringsplicht moet krijgen: "Want er blijft
natuurlijk altijd een spanning bestaan tussen
wat regulier werk is en wat als aanvullend
kan worden beschouwd. Het blijft voor werk
gevers in de collectieve sector immers een
aantrekkelijke gedachte om mensen in dienst
van de sociale zekerheid aan te stellen. Ie
moet dus oppassen dat je niet een soort dua
le arbeidsmarkt creërt, waar de ene werkne
mer een salaris heeft en de ander gesubsidi
eerde arbeid verricht.'
'Je raakt er gefrustreerd van'
Langdurig werklozen ekmastbaatsma.
kunnen 'zinvol
matschappelijk werk'
verrichten via de
zogenaamde
banenpool. Ze
verdienen een
minimumloon en
binnen aan de slag als
lasssistent- werknemers
bij niet-commerciële
instellingen.
Organisaties maken
fetig gebruik van deze
mogelijkheid om
goedkope
arbeidskrachten in te
schakelen.
Banenpoolers zelf
raken na verloop van
tijd echter danig
gefrustreerd. Ze
j spreken van 'sociale
onrechWaardigheid'.
'Steeds meer 'normale'
taken worden door
banenpoolers
overgenomen.
„De banenpool is een
goede regeling, maar
het gevaar van
misbruik is
levensgroot.
Piet Ouwerkerk (56) werkte 29 jaar
als montage-instructeur bij de ty
pemachinefabriek Adler in Leiden.
Hij werd het slachtoffer van de intrede van de
computer. „De technische ontwikkeling heeft
mijn baan opgevreten.". Na zijn ontslag vond
hij een baan in Hazerswoude, bij kantoor-
handel W. Prins, maar werd in 1987 opnieuw
ontslagen. Ouwerkerk kwam in de bijstand
terecht.
Ondanks vele sollicitaties lukte het na zijn
vertrek bij Prins niet om opnieuw aan de bak
te komen. Zijn leeftijd speelde hem parten.
Na vier jaar werkloosheid bood de stichting
WeerWerk hem werk als banenpooler aan. Na
lang zoeken („Ik kreeg de meest lullige baan
tjes aangeboden") accepteerde hij een func
tie bij de Leidse brandweer, als 'assistent
medewerker preventie'. Daar werkt hij sinds
2,5 jaar. Ouwerkerk was een van de eerste
Leidenaars die via de banenpool aan de slag
kon.
„Er werd me door een consulente van de
stichting WeerWerk verteld dat ik simpele
controles zou gaan uitvoeren bij de buiten
dienst van de afdeling preventie. Maar mijn
taken breidden zich al snel uit. Op een gege
ven moment was het een volwaardige baan.
Ik heb nu 's morgens een telefonisch spreek
uur en ben mede verantwoordelijk voor de
brandveiligheidskeuring van kleine hotels en
studentenhuizen."
„Het werk dat ik ddé werd vroeger gedaan
door brandmeesters, in jaarlijkse roulatie. Ei
genlijk zou ik minimaal in salarisschaal zeven
moeten zitten, als hoofd brandwacht, met
een bruto salaris van 3100 gulden per maand.
Maar mijn salaris, 2163 gulden bruto, komt
niet eens voor in de gemeentelijke salaris
schaal van de brandweer. Het laagste loon in
die schaal is 2168 gulden bruto; daar zit ik
dus net onder.
De stichting WeerWerk is een onderdeel van
de afdeling sociale zaken van de gemeente
Leiden. Ze plaatst banenpoolers in de ge
meenten Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest,
Voorschoten, Alkemade en Zoeterwoude. De
afgelopen jaren zijn 150 langdurig werklozen
'in dienst' getreden bij de stichting. Daarvan
zijn 128 personen werkzaam in Leiden, de
rest in omliggende gemeenten.
Banenpoolers zijn door WeerWerk uitgeleend
aan niet-commerciële organisaties die daar
voor een jaarlijks bedrag van 3500 gulden be
talen. De 'assistent-werknemers' ontvangen
een minimumloon (1654 gulden voor gehuw
den, 1515 gulden voor alleenstaanden). Wie
in de banenpool terecht wil komen moet mi
nimaal drie jaar werkloos zijn ouder dan 27
en een opleiding hebben die niet hoger is
dan LBO. MAVO of LTS.
De folder van Weerwerk meldt dat langdurig
werklozen via de stichting worden aange
zocht voor 'assistent-banen' op het gebied
van administratie, controle, vervoer, onder
houd, bewaking, verzorging en huishoudelij
ke dienst. 'Werk waar niemand voor wordt
aangenomen, vanwege de kosten.' Met de als
banenpooler opgedane ervaring zou de kans
op een betaalde baan 'veel groter' worden.
Hoog gekwalificeerd
Banenpoolers zelf mogen geen 'normale ar
beidsplaatsen' innemen. Zij mogen slechts
aanvullend werk verrichten. Maar Ouwerkerk
zegt dat er 'een gat valt' als hij nu bij de
brandweer zou vertrekken. Zijn chef, hoofd
afdeling preventie Volker, beaamt dat Ou
werkerk een 'hoog gekwalificeerde werkplek'
bezet. Hij stelt dat het 'vanaf het begin' de
bedoeling is geweest dat de banenpooler
hoog gekwalificeerd werk' zou doen. In Ou-
werkerks contract wordt echter gesproken
van het 'assisteren bij eenvoudige controles'.
Ouwerkerk: „Het eerste jaar vond ik de situa
tie niet onredelijk, want ik heb geen enkele
brandweeropleiding. Maar in de loop der ja
ren leerde ik veel; ik heb zelfs een cursus rea
nimatie en tekstverwerking gedaan. Ik voel
me nu ook echt een medewerker van de
brandweer, ik ben daar ingeburgerd. Al ben
ik officieel in dienst van de stichting Weer
Werk, die mij heeft 'uitgeleend' aan de
brandweer."
„Omdat ik officieel niet in dienst ben van de
brandweer worden met mij geen functione
ringsgesprekken gehouden. Er is geen enkele
motivatie. Of ik nou drie controles per dag
doe of één, dat maakt niets uit."
„Het is een sociale onrechtvaardigheid. Moet
ik nu nog tien jaar van dat loontje rondko
men? De 4.000 gulden die ik vroeger verdien
de zal ik wel nooit meer krijgen, maar ik zou
al tevreden zijn als ik er 1000 gulden per
maand bijkreeg. Ik bouw zelfs niet eens een
pensioen op. Er wordt je door de brandweer
en WeerWerk valse hoop gegeven op een
vaste baan. Als ik de bevorderingen en uit
breiding van de personeelssterkte op andere
afdelingen zie. dan denk ik: kan er nu niet
eens iets voor mij gebeuren?"
Gefrustreerd
Zijn kritiek heeft hij meermalen geuit bij zijn
werkgever, de stichting Weerwerk. Maar daar
kunnen ze niets aan de situatie doen. De eni
ge 'oplossing' voor Ouwerkerks probleem is
stoppen met werken. „Als ik kritiek heb, zeg
gen ze tegen mij: 'U hoeft daar helemaal niet
te werken. U kunt toch stoppen als u het niet
aankunt?! Of: 'We kunnen een andere baan
voor u zoeken'. Maar ik wil helemaal niet
stoppen of iets anders doen, want ik heb het
bij de brandweer prima naar m'n zin."
„Je raakt er gefrustreerd van; je gevoel van ei
genwaarde daalt. Mijn vrouw is nog zo geluk
kig dat ze een klein pensioentje heeft, maar
dat wordt dus weer in mindering gebracht op
mijn salaris. Ik wil niemand aanvallen, maar
het systeem deugt niet. Er zit een luchtje aan,
waar je in het begin niet bij stilstaat."
Banenpooler Bob del Prado, 'manusje-van-
alles' bij de brandweer, is het met zijn collega
eens. Ook hij hekelt het ontbreken van enige
pensioenvoorziening en spreekt in dit ver
band van 'sociale onrechtvaardigheid'. „Er zit
voor ons niets in, ook al kosten we een appel
en een ei. Geen pensioen of wat dan ook.
Maria Groenewegen, medewerkster perso
neelszaken, noemt de situatie 'heel verve
lend' maar ziet zo gauw geen oplossing voor
de problemen van banenpoolers. „Ik kan me
heel goed voorstellen dat mijnheer Ouwer
kerk op een vaste baan hoopt, maar ik weet
niet of dat ooit mogelijk is. Wij moeten dan
bij de gemeente aannemelijk kunnen maken
dat onze formatie uitgebreid moet worden."
Het is voor organisaties die banenpoolers 'in
dienst' hebben, niet mogelijk deze goedkope
arbeidskrachten iets extra's te geven. Groe
newegen: „Als wij tegen de Stichting Weer
werk zeggen: 'We willen meer betalen voor
een banenpooler', dan kan dat niet. Het
beetje extra dat wij op het minimumloon leg
gen om de verschillen met andere medewer-
kers te verkleinen, wordt dan gekort op de
uitkering van die banenpooler.'
„Natuurlijk is de situatie heel vervelend. Ik
vraag me ook af of je een banenpooler daar
eindeloos kunt laten zitten. Ik heb wel eens
contact opgenomen met de AbvaKabo met
de vraag of ze iets voor banenpoolers kunnen
doen. Ze komen dan wel binnen op niet-re-
guliere vacatures, maar op den duur verwer
ven ze vaak toch een belangrijke plek in een
organisatie."
De 'extra functie' die Ouwerkerk juli 1991
kreeg was overigens helemaal niet zo
'aanvullend', zoals eigenlijk verplicht is. Ba
nenpoolers mogen geen 'gewone arbeid-
plaatsen' bezetten. Groenewegen: „Wij wer
den benaderd door Weerwerk met de vraag
om een werkplek voor een-banenpooler te
creëren. Toen hebben we onderling een
beetje geschoven met de werkzaamheden.
Tja hoe gaat dat: van die en die wordt een
beetje werk afgehaald."
'Eindstation'
Directrice van het Leidse arbeidsbureau, Ka
ren van Grunsven, vindt dat het met de ba
nenpool de verkeerde kant opgaat. In een co
lumn in deze krant van 15 oktober vorig jaar,
stelt ze dat langdurig werklozen in toene
mende mate worden misbruikt als goedkope
arbeidskrachten. 'Fantastisch, denken ze bij
het ministerie van onderwijs en wetenschap
pen: we schrappen de officiële banen voor
ondersteunende functies op scholen, zoals
bijvoorbeeld conciergetaken en nemen er ba
nenpoolers voor in de plaats. En opnieuw is
een stukje reguliere werkgelegenheid verlo
ren gegaan.'
Van Grunsven vindt de banenpool een ge
schikte regeling voor langdurig werklozen die
volstrekt onbemiddelbaar zijn. Ze denkt aan
ouderen met een lage opleiding die zo'n acht
a negen jaar vergeefs naar betaald werk heb
ben gezocht. „Oorspronkelijk was de regeling
ook als 'eindstation' bedoeld voor die catego
rie. Maar nu het systeem vol raakt, zegt het
ministerie van sociale zaken ineens dat het
een 'doorstroommogelijkheid' is. Terwijl veel
gecreëerde functies in de banenpool abso
luut niet aansluiten op de vraag vanuit het
bedrijfsleven."
ILLUSTRATIE INCRID JOUSTRA
De voor de banenpool geschikte categorie
werklozen wordt volgens Van Grunsven
steeds verder uitgebreid. „Als je ziet wat er in
Amsterdam gebeurt: daar zijn werklozen met
een academische opleiding na drie jaar werk
loosheid aan de slag gegaan als banenpooler.
Dat lijkt mij niet de bedoeling. Er moeten al
leen werklozen in terecht komen voor wie al
les al geprobeerd is en niets anders over
blijft."
„Je moet je afvragen of je de banenpool moet
blijven uitbreiden. Gaan we die kant op, dan
krijgen we straks een leger van werkenden
die tot aan hun pensioen in de banenpool
zitten, een minimumloon hebben en geen
pensioen opbouwen.
Met het criterium 'aanvullende arbeid' kun je
alle kanten op, stelt Van Grunsven. „In de
loop der jaren zijn door bezuinigingen heel
wat banen verdwenen, die nu weer terugko
men als 'additioneel' werk. geschikt voor de
banenpool. Neem nu de de banen van con
cierges en bodes, die zijn overal wegbezui-
nigd en worden weer ingevoerd als 'extra
werk'. Ja, als je maar lang genoeg bezuinigt
wordt op een gegeven moment elke baan ad
ditioneel."
„En ook al is een baan echt additioneel dan
kun je je ook afvragen of zo'n functie dat tot
in lengte van dagen kan blijven. Neem nou
de orngei'ingsi'aklieden in Leiden. Buurtbe
woners zijn tevreden over de klusjes die ze in
de wijk doen. Die omgevingsvaklieden voor
zien op den duur in een behoefte. Hun werk
wordt dan als 'regulier werk' gewaardeerd.
Eigenlijk moet de gemeente die mensen dan
gewoon in dienst nemen."
Beoordeling
Arjan Vermeulen, hoofd sociale zaken van de
gemeente Leiden, vindt dat het arbeidsbu
reau moet blijven bemiddelen voor schijn