Er gloort weer een beetje hoop in Burundi 'BVD heeft mij: leven verwoest' Feiten &Meningen Overlegberg baart weer een muis Brinkmans hondebaan Bretagne loopt te hoop voor herbouw parlement in Rennes VRIJDAG 18 FEBRUAR11994 De berg heeft weer een muis gehaard. Het SER-ontwerpadvies over het economische beleid voor de komende jaren is een zeld zaam staaltje van compromispolitiek ge worden. Waarover iedereen het al langer eens was, staat er netjes in. En waarover ie dereen het nog niet eens was, is iedereen het ook nog steeds oneens. Daarmee is het een volstrekt overbodig werkstuk waarop niemand zit te wachten. Mede onder dreiging van een loonmaat regel werden vakbeweging en werkgevers het in de Stichting van de Arbeid al eens over het scheppen van banen tussen mini mumloon en de laagste CAO-schalen, een verkleining van hel verschil tussen bruto en nettoloon, meer aandacht voor scholing, en nog wat van die mooie dingen. Die staan ook allemaal weer netjes in het SER-onl- werpadvies. Niet verwonderlijk natuurlijk, maar nieuw is het allemaal niet. F.n dan de bevriezing van de uitkeringen en het minimumloon, waarover zo'n ophef is gemaakt. Is dat dan nieuw? Maakt de vak beweging daar geen grote ommezwaai? Welnee. Door de voortgaande vergrijzing en de toenemende werkloosheid komen er zo veel uitkeringsontvangers bij dat de sociale premies omhoog zullen vliegen als wèl wordt gekoppeld. Dat betekent öf extra inle veren voor de werkenden öf extra looneisen om die stijgende premies te betalen. Met als gevolg hogere arbeidskosten en nog meer ontslagen. En noch met de ene, noch met de andere boodschap wil en kan de vakbe weging bij zijn leden aankomen. Dan blijft dus alleen bevriezing over. Dat is geen om mezwaai, maar een kwestie van geen keuze hebben. Nu hoeft een bevriezing van de bruto-uit- keringen nog geen grote koopkrachtgevol gen te hebben. Met een belasting- of pre mieverlaging of hier en daar wat extra sub sidie kun je de zaak netto heel aardig op peil houden. Maakt de SER daar dan mis schien een keuze? Nee hoor, ook niet. Dat moet het kabinet maar doen. Als het resul taat maar een 'redelijke inkomensverdeling' is. Wat dal dan ook moge wezen, want dèt staat nergens in het advies. Waar een keuze echt niet meer te vermij den is, gaan werkgevers en vakcentrales prompt hun eigen weg. Om het eenvoudige werk weer betaalbaar te maken, willen werkgevers en vakcentrales vijftien miljard uittrekken. Zes miljard komt van de bevrie zing van de uitkeringen. Voor de rest willen de werkgevers vooral verder hakken in de sociale zekerheid en kiezen de vakcentrales voor een energieheffing. Tja, dat wisten we een halfjaar geleden ook al. Minister Andriessen van economische za ken zei een paar jaar geleden dat een van de meest nuttige functies van de SER is 'dat je alles nog eens een keer keurig op een rij tje krijgt als je om een advies vraagt'. Wie i dön ook wel erg blij met lerdaad: alles staat keurig tr hij zal dan een van de is op dit moment r nodig dan alles nog s Andriesse dit advies. Want i op een rijtje. Ma weinigen zijn. Want toch echt heel wal met eens op een rijtje zetten: worden gemaakt. En dat is i aan dit stuk ontbreekt. en keuzes i precies wat Arme Elco Brinkman. Al weken sjouwt hij zaaltjes af om boze bejaarden uit te leggen waarom ze er onder zijn premierschap tien procent op achteruit gaan, maar deson danks toch op hem moeten stemmen. Geen dankbare taak. Waren vroeger bejaarden al dankbaar dat ze überhaupt wat kregen, de krasse knarren van tegenwoordig eisen het volle pond. En geen gram minder. Maar gedeelde smart is halve smart. Wat een geluk dat de wat opkrabbelende PvdA, die na alle gekluns rond de WAO bij de dis cussie over de AOW een perfecte slalom heeft ingestudeerd, zich vorige week achter het WD-plan stelde om het belastingvoor deel voor kostwinners, de voetoverheveling, volgend jaar af te schaffen. Gaat dat door, dan worden via allerlei so- ciale-zekerheidsmechaniekjes uiteindelijk ook de AOW-uitkeringen lager. En zo dacht Brinkman de behendig skiënde Kok nog net voor de finish een stok tussen de benen te kunnen gooien. Ga dit maar eens uitleggen aan je kiezers 'in buurten met veel uitke ringsgerechtigden', zei Elco. Hij bedoelde waarschijnlijk: in het bejaardenhuis. Maar ach, dat is tenslotte ook een buurt met veel uitkeringsgerechtigden. Helaas had Elco het voorstel niet goed ge lezen: de WD plus medestanders willen de voetoverheveling geleidelijk afschaffen, al leen voor iedereen die vanaf volgend jaar volwassen wordt. Wie de achttien dan al is gepasseerd, blijft buiten schot. En bij de meeste AOW'ers is dat wel het geval. PvdA'er Wöltgens was er als de kippen bij om te oogsten. Hij wilde dat Brinkman de zaak recht zou zetten. Twee vliegen in één klap: eerherstel voor de PvdA plus extra na druk op het feit dat het CDA de AOW'ers wèl onvoorwaardelijk pakt. Brinkman antwoordde met de befaamde jij-bak. „Wöltgens is begonnen met ons te verwijten dat wij werkgelegenheid willen stimuleren over de ruggen van de AOW'ers. Ook dat is niet echt fair." Niet echt fair? Misschien kan hij dan ook nog eens gaan praten met zijn eigen partij voorzitter. Ook al zo'n niet-faire man. Want het was Van Velzen die de bevriezing van de AOW verdedigde met een oproep tot 'banensolidariteit boven inkomenssolidari- teit'. Precies wat Wöltgens zei dus, alleen voorzien van een strikje en een lintje. Het lijsttrekkerschap, Brinkman zei het zelf al op het verkiezingscongres, is een hondebaan. SJAAK SMAKMAN THE TM)EPENÏ)E\T Tutsi-vluchtelingen in een opvangkamp in centraal-Burundi. FOTO REUTER STEPHEN DUPONT Net wanneer je denkt dat er geen hoop meer is voor Afrika, stapt iemand naar voren die het continent wil redden. Zijn naam is Jean Baptiste Nte- turuye, een oude man die op de heuvel Musenyi in de Burundese pro vincie Songa woont. In het huis van Nteturuye wonen 38 mensen. Op zich niet vreemd in deze moeilijke tijden. De etnische strijd heeft zijn sporen nagelaten. Alleen al in de regio Songa werden vorige week 24 iTiensen gedood en brandden 150 huizen af. De daklozen trekken bij fa milie in totdat ze het veilig genoeg achten weer terug te gaan. De huisge noten van Nteturuye zelf een Tutsi zijn stuk voor stuk Hutu's. En dat is opmerkelijk, want beide stammen lig gen behoorlijk met elkaar overhoop. Maar eerst wat cijfers. In de laatste week van oktober werden hier tussen de 100.000 en 200.000 mensen afge slacht. Er zijn 5,7 miljoen Burunde- zen. Van hen is bijna een miljoen mensen zijn huis kwijtgeraakt en af hankelijk geworden van voedselhulp. In cijfers overschaduwt de omvang van de strijd in Burundi die in Bosnië, Angola en Somalië. Nteturuye is van top tot teen een aris tocraat. Hij draagt een oud vaalwit jacquet, een Franse baret en glanzen de zwarte schoenen. In koloniale tij den Burundi was tot 1962 een Bel gische kolonie was hij onder-stam hoofd. Zijn gasten zijn vrouwen en kinderen in vuile kleren en zonder schoenen. Volgens een van de vrouwen zijn zij aangevallen door een groep Tutsi's. Ze is met de kinderen het bos in ge vlucht en heeft zich verborgen gehou den totdat Nteturuye haar een schuil plaats bood. Waarom heeft hij al deze mensen in huis genomen? „Omdat het mijn vrienden zijn", zegt hij. Is het niet ge vaarlijk? „Ja ik ben bang. Ik heb een dreigbrief gekregen omdat ik hen be scherm." De relatie tussen de twee volken is niet gemakkelijk te begrijpen. De ge schiedenis leert dat de Hutu-boeren de enorm steile heuvels het eerst be werkten, maar 400 jaar geleden onder de voet werden gelopen door de Tut si's, schapenfokkers die uit het noor den kwamen en die hen degradeer den tot een soort feodale onderge schiktheid. Beide groepen werden ge regeerd door een koning uit een ko ninklijke kaste, de Ganwa, die de scheiding in stand hield. De Belgische kolonisten lieten alles onveranderd en gaven het land bij de onafhankelijk heid aan de koning terug. De koning werd tijdens een staats greep in 1967 afgezet maar de door de Tutsi's beheerste een-partijstaat die daarvoor in de plaats kwam, liet de hiërarchie intact. Hoewel minder dan vijftien procent van de bevolking Tutsi is, zijn zij het hoogst opgeleid, hebben zij de beste banen en vormen zij het leger. De Hutu's bleven boeren. Het is niet hetzelfde als apartheid, en het is geen stammenscheiding. De twee groepen spreken dezelfde taal en hebben dezelfde cultuur. Zij wo nen in dezelfde heuvels, hebben de zelfde namen en gemengde huwelij ken zijn gewoon geworden. De ste reotypen zijn vervaagd, maar de haat De slachting van oktober begon met de verkiezing van de eerste Hutu-pre- sident. Deze Melchior Ndadaye on dernam snel actie. Hij probeerde meer Hutu's in de regering te krijgen, gaf land dat de Hutu's was afgeno men terug, haalde Hutu-bannelingen terug en, het gevaarlijkste van alles, probeerde het leger etnisch in even wicht te brengen. Een groep Tutsi-officieren kwam hier tegen in opstand. Zij pleegden een staatgreep en doodden de president en andere Hutu-leiders. Maar de be tovering was verbroken. De Hutu's, die jarenlang min of meer hadden ge accepteerd dat zij werden behandeld als tweederangs burgers", kwamen in opstand. De Tutsi's sloegen dikwijls met steun van het leger meedogenloos terug. Een lange week lang keerde buurman zich tegen buurman en benden, ge wapend met kapmessen, speren en geslepen bamboe, trokken moordend en plunderend rond. Niemand werd gespaard. Vrouwen, kinderen en zelfs baby's werden op brute wijze afge slacht. praten er niet graag over. Zij vallen stil als het onderwerp wordt aangesneden of verhalen over de gru welijkheden met de doodsangst nog in hun ogen. Op een heuvel in het noorden van het land sprak ik met beide zijden. Een Hutu-verpleegster die net was terug gekeerd uit ballingschap legt de schuld bij de politici, evenals het Tut- si-gezin dat uit zijn huis was verdre ven. Een vechtlustige soldaat die zijn mede-Tutsi's bewaakte, lacht wat als ik hem vraag waarom de slachtpartij heeft plaatsgevonden. Een Italiaanse missionaris gaat tegen het leger te keer en zegt dat er geen vrede zal ko men voordat de soldaten hun wapens hebben ingeleverd. Noch de slachtoffers, noch de soldaat of de priester konden verklaren waar om op zo'n grote schaal was ge moord, of hoe de twee groepen zo lang zo nauw hebben kunnen samen leven met zoveel haat onder de op pervlakte. Zij lijken de onvermijdelijk heid ervan en de waarschijnlijkheid dat de Hutu's en de Tutsi's heel lang niet meer zullen kunnen samenleven, te accepteren. Tegen die gelatenheid zorgt Nteturuye er voor dat er voor Burundi nog een klein beetje hoop is. SONGA RICHARD DOWDEN VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Ingenieur uitgemaakt voor communist fcLME! instc Itrad Mi Gi J.T. Wilman: leven onmogelijk gemaakt door blunders van de BVD.OTO NPA JAAP ROZEMA Op een schadevergoeding is hij niet uit, maar hij is blij 'dat ein delijk is komen bovendrijven wat iedereen jarenlang in het duister heeft willen houden'. Deze week is er een einde geko men aan de jarenlange lijdens weg van de 73-jarige werktuig kundige ingenieur J. T. Wilman. De hoogste chef van de Binnen landse Veiligheidsdienst (BVD), minister Van Thijn (binnenlandse zaken) heeft zich donderdag in de Kamer bereid verklaard Wilman te rehabilite ren. Bijna veertig jaar lang heeft de BVD Wilman het leven onmo gelijk gemaakt, omdat hij com munistische propaganda zou hebben bedreven. „Een onver geeflijke blunder", aldus de Ka mer. Wilman beklaagt zich erover dat hij zijn zaak al vele malen bij al lerlei politici aanhangig heeft gemaakt, maar dat die noojf j?ts voor hem hebben gedaan. Daar zouden ook huidige Tweede Ka merleden bij zijn. Namen noemt hij niet. „Er is een stille vrees voor de stille kracht van de BVD", zegt Wilman. Het drama begint vlak na de Tweede Wereldoorlog. Wilman wordt assistent op een metallo- grafisch laboratorium. Hij wordt uitgeleend aan de Rotterdamse Droogdok Maatschappij (RDM) die problemen heeft met de staalverwerking voor de bouw van pantserkruisers. Daar komt hij in conflict met de bewaking van hetscheepsbouwconcern, een incident dat zijn verdere le vensloop bepaalt. Een rapporteur van de BVD die bij RDM is gedetacheerd, merkt de ruzie op en zorgt ervoor dat Wilman te boek komt te staan als 'lastig'. Hij zou leden werven voor de communistische vak centrale EVC, zijn ouders zou den geabonneerd zijn op de Waarheid en Nederland zou volgens Wilman moeten wor den als Rusland. Geruchten die op niets zijn gebaseerd, zo be vestigt PvdA-kamerlid P. Stoffe- len. Maar dan is het al veel te laat. Wilman is door de niet terechte beschuldigingen veertig jaar lang bijna nergens aan de bak gekomen. Bij elke functie waar naar hij solliciteert, wordt hij vanwege zijn vermeende com munistische sympathieën afge wezen. Personeelsfunctionaris- rei sen worden regelmatig door del BVD over Wilman getipt, blijkt I m uithetBVD-rapport. Aan het einde van de jaren vijf- DE tig, als de Koude Oorlog over zijn hoogtepunt heen is, rijst bij de 'commissie voor de verzoek- schriften'van de Eerste Kamer enige twijfel over de juistheid k van de BVD-dossiers over Wil- 1 man. PvdA-senator Cammel- beek trekt zich zijn lot aan en zorgt er persoonlijk voor dat Wilman in 1962 in dienst komt p bij het Reactor Centrum Neder land (RCN). Di Na daar zeven jaar te hebben j c< gewerkt, merkt Wilman dat hij o buiten bepaalde besprekingen n wordt gehouden. Als hij zich daarover beklaagt, wordt hij ontslagen. Volgens Stoffelen si blijkt later uit het Wilman-dos- P sier dat de BVD hem aan het l— einde van de jaren zestig nog steeds in de gaten heeft gehou- den. In het rapport staat dat Wilman zich bij de RCN gere- C geld in communistische en an- ti-militaristische zin heeft uitge laten. jn Nog even overweegt het kabi- L net-Den Uyl om Wilman een eenmans-regeringsopdracht te b geven, maar gesprekken met £- ministerTrip (wetenschapsbe- leid) lopen op niets uit. Daarna komt Wilman niet meer aan de slag. Procedures tegen de staat 1 om een schadevergoeding te krijgen, worden door de rechter afgewezen. Wilman hoopt dat de afloop vanL zijn zaak een morele steun zal zijn voor anderen die door de BVD zijn achtervolgd. „Een aantal mensen is door deze ac- ties op een verschrikkelijke ma- nier in de problemen gekomen, r Het is niet niks om zo buiten de maatschappij te worden gesto- 1 ten." Minister Van Thijn gaat met de fractievoorzitters van de grote 'i partijen bekijken hoe het ver- i woeste leven van Wilman nog enigszins kan worden opge fleurd. Gezien zijn financiële positie zou een schadevergoe ding zeer welkom zijn, maar daar rekent de ingenieur niet op. „Dat zou een precedent scheppen. Ik geloof niet dat de regering daar zin in heeft." Bij duizenden zijn Bretonnen. maar ook anderen, de af gelopen week als voor een pelgrimstocht naar hun hoofdstad Rennes getogen om er de trieste puinhopen te aanschouwen van het eens zo trotse parlement van Bretagne. Dat symbool van de eeuwig durende weer stand tegen de centrale regering in Parijs is begin deze maand in vlammen opgegaan na keiharde botsingen tussen demonstrerende vissers en oproerpolitie. „Het parlement wordt herbouwd", heeft minister Tou- bon (cultuur) meteen geroepen. Maar met welk geld? En op welke termijn? De schade aan het gebouw wordt geraamd op honder den miljoenen francs. Met de daadwerkelijke restaura tie kan pas over twee jaar worden begonnen, zeggen deskundigen. Dat is de tijd die nodig is om het parle ment te laten drogen. De regio Bretagne heeft meteen tien miljoen francs (ruim drie miljoen gulden) uitgetrokken voor dringende werkzaamheden. De regionale krant Ouest-France, het dagblad met de grootste oplage van heel Frankrijk, heeft intussen een speciaal nummer uitgebracht over het parlement. De helft van de opbrengst gaat naar een potje waaruit in elk geval een deel van het herstel kan worden betaald. Ook de bereidwilligheid van de inwoners van Rennes om zelf fors in de buidel te tasten, is groot. In heel Bretagne heerst een zekere schaamte.dat het juist de ei gen vissers zijn die de brand hebben veroorzaakt. Het parlement in Rennes, gebouwd in de periode 1618 tot 1655, was de hoogste juridische instantie van de in totaal 2.300 gerechten. Bretagne mocht dan sinds 1532 officieel deel uitmaken van Frankrijk, het behield zijn Het afgebrande parlementsgebouw in Rennes. autonomie, zijn bestaande rechten, privileges en tradi ties. Zonder de toestemming van de Staten van Bretagne mocht geen belasting worden geheven, geen Breton kon buiten zijn provincie worden berecht, laat FOTO REUTER VALERY HACHE staan worden verplicht tot militaire dienst buiten Bretagne. Dat heeft geduurd tot de Franse Revolutie, toen voc het parlementsgebouw in Rennes het eerste bloed vloeide. Aanvankelijk was Bretagne vóór de Revolutie, ook al hadden de Franse koningen de Bretonnen altijd goed behandeld, beter dan de meeste andere regio's in Frankrijk. Maar een militaire dienstplicht en vooral de steeds anti-klerikalere boventoon gingen de door en door katholieke Bretonnen te ver. Bretagne werd met de Vendée, de zuidelijke buurpro vincie, de bakermat van de opstand van de koningsge zinde Chouans, die bloedig werd onderdrukt. De privi leges verdwenen, Bretagne werd opgedeeld in departe menten, kwam nog een paar keer in opstand tegen Na poleon, maar verloor het van het Parijse centralisme. Tussen dat alles stond het ongenaakbare parlement van Bretagne als een echt symbool van goede tijden. Het heeft de brand van 1720 overleefd, maar niet de vissers van 1994. Het hele dakgemaakt door scheêpstimmerlieden als de omgekeerde kiel van een schip is ingestort. De 'Grote Kamer' waar indertijd de 100 tot 120 parlementsleden vergaderden, heeft gro te schade opgelopen. Veel van de wandkleden met af beeldingen van de geschiedenis van Bretagne, heeft de brandweer echter kunnen redden. De brand kan nog een ander staartje krijgen, omdat het parlement onder andere het gerechtshof herbergde. Juist dat hof had een aantal heel gevoelige affaires in onderzoek naar corruptie en omkoping van en door politici. Het is niet bekend of dossiers die daarop be trekking hebben, de brand hebben overleefd. RENNES JAN VAN ETTEN

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2