Macedonië is ongewenst
kind van Europa
Stunten met luiers en soepen mag
U
Feiten Meningen
Tijd voor
een boycot
van Athene
Adro
VRIJDAG 18 FEBRUARI 1994
Twee jaar geleden was het nog een klucht.
Een Griekse discjockey riep zijn luisteraars
op om Nederlandse produkten te boycot
ten. Nederland zou namelijk voorop lopen
bij het verkrijgen van internationale erken
ning van Macedonië. Dat kon Athene niet
toleren. Hoewel de boycot uiteindelijk wei
nig voorstelde is de Griekse obsessie met
Macedonië er niet minder om geworden.
Woensdag kondigde Athene een embargo
af tegen het buurland en sloot het de haven
van Thessaloniki voor goederen van en uit
Skopje.
Het Griekse besluit is van alle kanten
scherp veroordeeld. EU-functionarissen
ventileerden gisteren de mening dat Grie
kenland illegaal heeft gehandeld door op ei
gen houtje een buitengrens van de Europe
se Unie te sluiten. Amerika dat militairen
heeft gelegerd in Macedonië sprak zijn
ernstige bezorgdheid uit. Athene heeft ver
zoeken de maatregelen in te trekken echter
hooghartig van de hand gewezen.
Inmiddels heeft Griekenland met nieuwe
maatregelen gedreigd. Het is niet uitgeslo
ten dat alle Griekse havens voor goederen
met bestemming Macedonië worden geslo
ten. De bevoorrading vanuit Bulgarije
dat de havenstad Burgas als alternatief heeft
aangeboden is erg omslachtig en kost
baar. Macedonië zal dan ook al op korte
termijn met ernstige tekorten te kampen
krijgen. Dat is ook de opzet van het Griekse
embargo. Wie niet horen wil moet maar
voelen, zo redeneert Athene, dat twee jaar
geleden al een lange lijst met eisen in Skop
je heeft gedeponeerd.
Aanvankelijk kreeg Athene internationaal
nog wel enige steun voor zijn standpunt,
maar die sympathie is veranderd in mede
lijden. De afgelopen weken zijn Rusland, de
Verenigde Staten en Australië in navol
ging van de meeste lidstaten van de Eu
ropese Unie, waaronder Nederland tot
erkenning overgegaan. De Nederlandse mi
nister Kooijmans (buitenlandse zaken)
heeft juist deze dagen een onderhoud met
zijn Macedonische ambtsgenoot. Grieken
land voelt zich in de steek gelaten.
Het is niet de enige klap die Athene re
centelijk heeft moeten incasseren. Ook in
het conflict in Bosnië heeft Griekenland het
onderspit moeten delven. Het afkondigen
door de NAVO van een ultimatum aan het
adres van de Bosnische Serviërs was tegen
het zere been van de Grieken. Die hadden
daags daarvoor als voorzitter van de Eu
ropese Unie krachtig optreden van 'Brussel'
nog weten te voorkomen.
Griekenland voelt zich verwant met het
orthodoxe Servië, dat het als bondgenoot
ziet in de eeuwige strijd tegen aartsvijand
Turkije. Uit ooggetuigen-verslagen uit Bel
grado blijkt steeds weer dat het aan Griekse
produkten niet ontbreekt. Athene, dat zelf
ook veel hinder ondervindt van het door de
Verenigde Naties afgekondigde embargo te
gen rest-Joegoslavië, staat oogluikend toe
dat er toch goederen richting Servië worden
verscheept. Al wordt dat in Athene in alle
toonaarden ontkend.
Het 'straffen' van het zwakke Macedonië
is één manier om de frustraties af te reage
ren. Het eigenmachtige optreden van Athe
ne kan echter niet door de beugel. Brussel
moet niet alleen zeggen dat het embargo
'niet verenigbaar is met de spelregels van de
Europese Unie' (commissaris Hans van den
Broek gisteren), maar dat ook laten merken.
Hoe? Allereerst door Griekenland een ul
timatum te stellen. Als de boycot van Mace
donië direct wordt stopgezet, draait de EU
de subsidiekraan dicht. Het geld dat op die
manier*vrijkomt wordt gebruikt om Skopje
uit het moeras te helpen. Er kan een lucht
brug worden geopend waarmee Macedonië
dat midden in de winter nog maar voor
veertien dagen brandstof heeft wordt be
voorraad.
Blijft Athene desondanks volharden dan
is er altijd nog de mogelijkheid van een eco
nomische boycot. Als vakantiegangers mas
saal wegblijven en Griekse olijfolie, druiven
en feta geen afeet meer vinden, dan zege
viert wellicht ook in Griekenland het gezon
de verstand.
HANS JACOBS ONNO HAVERMANS
De Europese Commissie
heeft gisteren fel gereageerd
op het woensdag afgekon
digde Griekse embargo te
gen buurland Macedonië.
Commissievoorzitter Delors
zei dat de stap niet in de
geest is van het Unie-ver
drag. Nederland heeft 'met
verontrusting' kennis geno
men vim het embargo. Den
Haag liet weten dat het
Griekse besluit de economi
sche positie van Macedonië
aantast en een bedreiging
vormt voor de politieke sta
biliteit in de regio. Neder
land roept beide partijen op
hun geschillen aan de on
derhandelingstafel op te
lossen.
MACEDONIË
Het lossen van het Russische vrachtschip Gudosnik Mour in de haven van Thessaloniki is gisteren gestaakt nadat Griekenland een embargo heeft afgekondigd op voor Ma
cedonië bestemde goederen. foto epa
Hoofdstad: Skopje
Aantal inwoners: 2 miljoen
65% Macedoniërs, 21% Albane
zen, 4,8% Turken in 1991
Oppervlakte: 25.713 km2
Griekenland: 131.000, Neder
land 40.844
Bevolkingsdichtheid: 64
Nederland 368 per km2
Talen: Macedonisch, Servisch,
Albanees, Turks
Macedonië heeft geschokt gereageerd op het Griekse besluit het consulaat in Skopje te sluiten en
het gebruik van de havenstad Thessaloniki te verbieden. Voor de wankele economie van de arm
lastige voormalige Joegoslavische deelrepubliek kunnen deze maatregelen de doodsteek beteke
nen. Ook kan onder druk van de Macedonische nationalisten de positie van de gematigde rege
ring in gevaar komen, waardoor er op de Balkan een nieuwe conflicthaard bijkomt.
Eeuwenlang is het ruige bergland,
met zijn kleine, vruchtbare valeien
in het zuidoosten van de Balkan,
twistappel tussen vele volkeren. Ma
cedonië is het ongewenste kind van
de door strijd verscheurde Joegosla
vische familie. Een verstoten repu
bliek begin déze eeuw door de
Turken verlaten, door Bulgaren be
streden, door Grieken gehaat, door
Serviërs geminacht en door Albane
zen opgeëist. En nu door Athene van
de buitenwereld afgesneden.
De Griekse premier Papandreou zei
dat hij tot'de maatregelen was ge
dwongen door 'de toegenomen on
verzettelijkheid van Skopje'. Skopje
is de Griekse benaming voor Mace
donië. Athene wil dat de Macedo
niërs de naam van hun republiek,
hun vlag en grondwet zo wijzigen
dat ze geen aanspraak maken op
Grieks erfgoed of grondgebied. Toe
geven aan de Griekse eisen rede
lijk of niet zou voor de Macedoni
sche regering politieke zelfmoord
betekenen en de extreme nationalis
ten in het land in de kaart spelen.
ALLEENRECHT
Athene meent het alleenrecht te
hebben op het gebruik van de term
Macedonië het patent hierop is
3.000 jaar geleden al gedeponeerd
en iedereen moet daarvan afblijven.
Dat de regering in Skopje vasthoudt
aan de geografisch juiste naam ziet
Athene behalve als een belediging,
ook als een bedreiging. Skopje
maakt daarmee impliciet aanspraak
op de aansluitende Griekse provin-
Automobilisten in Skopje staan in de rij voor een benzinestation. Brandstof is schaars in Macedo
nië.
cie Macedonië. Inderdaad streven de
extreme nationalisten in Skopje her
eniging na van alle gebieden in
Griekenland, Bulgarije en Albanië
die tot 1913 tot 'Macedonië' behoor
den. Het gaat nog om een minder
heid, maar wel een die door het
Griekse fanatisme steeds meer weer
klank vindt.
Athene heeft meer noten op haar
zang. Zo moet de ster van Vergina
verdwijnen van de rood-gouden vlag
van Macedonië. De ster, gevonden
bij het graf van Philippus II, de vader
van Alexander de Grote, behoort
Griekenland toe. Het lijkt allemaal
erg kinderachtig, maar de Grieken
kunnen er niet om lachen.
Tot voor kort wisten ze internationa
le erkenning van Macedonië op deze
gronden tegen te houden. Die strijd
is echter verloren. Na het merendeel
van de lidstaten van de Europese
Unie erkende vorige week de Vere
nigde Staten Macedonië, zij het on
der de door de Verenigde Naties
voorgestelde compromisnaam:
Voormalige Joegoslavische Repu
bliek Macedonië (Fyrom).
VREES
Serieuzer is de Griekse wens dat Ma
cedonië nog eens. expliciet in zijn
Grondwet vastlegt geen gebiedsaan-
foto epa
spraken te maken, al zou het niet te
veel gevraagd zijn om een zelfde eis
te deponeren op het bord van Athe
ne. Tenslotte heeft het dunbevolkte
Macedonië op dit moment meer te
vrezen van het militair en econo
misch sterkere Griekenland, dan
omgekeerd.
Het Joegoslavische federale leger
(JNA) heeft Macedonië begin 1992
zonder slag of stoot verlaten, maar
met medenemen van alle materiaal.
En daarbij is geen stopcontact verge
ten. Het Macedonische leger be
schikt over zo'n 30.000 licht bewa
pende manschappen. Griekenland
stelt daar 162.500 man tegenover.
Maar ook anderszins zou Macedonië
het wel uit zijn hoofd laten om de
zuiderbuur aan te vallen. Die kan
immers een beroep doen op assis
tentie van zijn vijfden NAVO-bond-
genoten.
Macedonië was van de zes Joegosla
vische deelrepublieken de minst
ontwikkelde. De verplichte VN-boy-
cot van Servië en Montenegro, de
oorlog in Bosnië, de geïsoleerde lig
ging èn het door Grieks toedoen uit
blijven van erkennning, heeft die si
tuatie alleen maar verslechterd.
Skopje is sinds het uiteenvallen van
Joegoslavië in feite economisch af
hankelijk geworden van Grieken
land.
Ruim driekwart van alle importen en
met name de olie-aanvoer verloopt
via de Griekse havenstad Thessalo
niki. Macedonië heeft een olievoor
raad die net toereikend is voor vijf
tien dagen. Dagelijks importeert het
5.000 ton olie- en aardolieproduk-
ten. Er is weliswaar een raffinaderij,
maar petroleum, teer en kerosine
worden uitsluitend uit of via Grie
kenland betrokken. Bulgarije en an
dere landen leveren slechts een frac
tie van de produkten die Macedonië
nodig heeft. De Griekse boycot
maakt de situatie kritiek.
Sociale onrust in Macedonië zou
voor de buurlanden Servië voorop
aanleiding kunnen zijn om ander
maal in dit gebied nieuwe grenzen te
trekken. Dan is de chaos op de Bal
kan compleet. Athene doet er goed
aan zich dat nog eens te bedenken.
LEIDEN HANS JACOBS
I NAIROBI
De knisperigheic
van nieuw geld
'Geld, er kleeff
BBZESE0BI bloed aan van
r W - geweldAan dl
frase uit een
lïflL.liedje van het li
gendarischedl
NeerlandsHoo
moet ik dagelijks denken als ft
weer eens zo'n verfomfaaid
briefje van tien of twintig Kenj
aanse shilling in handen ge-
drukt krijg. Maar in Kenya kletj
aan de kleinere coupures niet
alleen bloed. Er kleeft van allq
hande vuiligheid aan, waardoj
de briefjes onleesbaar en on
handelbaar worden
Het publiek heeft al vaak over
het vuile geld geklaagd bij Ke
nya's Centrale Bank. Die geeft;
toe dat het treurig gesteld is m
de conditie van bankbiljetten,
Maar volgens bankdirekteur
Cheserem is het veel te duur o| i
steeds weer nieuwe, knisperigi
briefjes in roulatie te brengen
en dat dat ook helemaal niet i
nodig zou zijn als de Kenyanei
maar wat voorzichtiger om
sprongen met hun geld.
Wat dat laatste argument be
treft, moet ik de heer Cheserei
groot gelijk geven. Een voor
beeld. Ben je in de supermarkt
de kassa bijna genaderd, dan
duurt het vaak nog een hele tij
voor je aan de beurt bent omd
de klant voor je allerlei tijdro
vende capriolen moet uithalen
voordat zijn geld tevoorschijni
getoverd. Het komt uit sokken
onderbroeken, bh's, afgetrapte
schoenen, mouwen en hoofd
deksels. En ging het dan nog
maar om schone kledingstuk
ken, alla, maar vaak ben je
noodzaakt je neus af te wendei
De meest populaire 'portemon
nee' is overigens de zakdoek.
De bankbiljetten worden heel
klein gevouwen en in een zak
doek gestopt waarna er vele
knopen in worden gelegd. Ik
had laatst een mevrouw voor
me die na de ontknoping al
haar geld aan de cassière gaf,
flink haar neus in de zakdoek
snoot en vervolgens het wissel
geld er weer fraai in wegmoffe
de.
Maakt een briefje van tien of
twintig een keer een ronde
langs al deze kledingstukken
vaak onbedekte ledematen, da
is het niet zo verwonderlijk dat
ze er na afloop niet zo smakelij
meer uitzien. Daar is geen Cen
trale Bank tegen opgewassen.
Door deze onverkwikkelijke
praktijken begint ook president
Moi z'n gezicht te verliezep.
Niet alleen omdat de contouref
van zijn trotse beeltenis op de
meeste briefjes totaal vervaagd
is en hij daardoor anoniem is
geworden, maar vooral vanwe
ge een recentelijk besluit van d
Centrale Bank. Die vond in een
van haar kluizen stapels spik
splinternieuwe maar verouder
de bankbiljetten met het hoofd
van Mois voorganger Kenyatta
en besloot ze, kennelijk uit ui
terste noodzaak, in roulatie te
brengen. Een grotere vernede
ring is nauwelijks denkbaar
voor een Afrikaans leider. j
De vraag is alleen hoe lang die
Kenyatta-briefjes fris en herken
baar zullen blijven. Laatst zagil
een ernstig door lepra aangetal
te man die wat geld vanonder
z'n bandages vandaan haalde -
en er dikke schilfers afklopte al:
vorens het aan een handelaar tl
overhandigen. Dergelijke schil
fers geven de biljetten natuurlij
wel weer iets van hun oorspron
kelijke knisperigheid terug,
maar verder.
FRANS VAN DEN HOUDT
CORRESPONDENT
Nieuwe wet maakt korte metten met prijskartels
WIM STEVENHAGEN
Mensen die graag een meubel
met-een-merk willen, kennen
het verschijnsel. Waar je ook
komt, in de plaatselijke meubel
winkel of in één van de grote
warenhuizen, overal betaal je
tot op de gulden hetzelfde voor
het leuke Gelderlandbankje of
het comfortabele Auping-bed.
Maar ook in het klein kun je
aanlopen tegen winkeliers die
wel heel eensgezind zijn in hun
prijsbeleid: de luiers van Pam
pers en Libero kosten overal
hetzelfde en zelfs voor de soe
pen van Unox betaal je overal
evenveel.
Dat komt omdat Nederland een
kartelparadijs is. Zo op het eer
ste gezicht lijkt het of de onder
nemers elkaar doodconcurre-
ren, maar in de praktijk valt dat
wel mee. Er zijn weinig landen
waar de prijsafspraken tussen
bedrijven zo lang stand hebben
gehouden. Met een radicale
ommezwaai wil staatssecretaris
Van Rooy (economische zaken)
daaraan nu een eind maken.
Vroeger was het zo dat prijsaf
spraken mochten worden ge
maakt, tenzij ze werden verbo
den. Nu komt er een algeheel
verbod waarvan slechts in uit
zonderlijke gevallen wordt afge
weken. De vinnige aanpak van
de kartelvorming is niet hele
maal nieuw. Onder druk van
zware Europese eisen is Van
Rooy al een tijdje bezig de con
sument weer te geven waar hij
recht op heeft: het eerlijke spel
van vraag en aanbod, vrije con
currentie.
Dat hebben de makelaars ge-
merkt. Ze hebben met de hete
adem van Van Rooy in hun nek
besloten hun vaste tarieven af te
schaffen. Voortaan gelden
'slechts' adviesprijzen. Hoewel
de makelaars er natuurlijk baat
bij hebben de klant die prijs ook
te laten betalen, heeft de verko
per van een huis nu op zijn
minst de mogelijkheid af te din
gen.
Het verbod op prijsafspraken
zal de grote supermarkten wel
kom zijn. Ze slaan elkaar in de
concurrentieslag graag met
steeds lagere prijzen om de
oren. Vroeger konden de win
kels lang niet altijd zo ver gaan
als ze wilden. De leveranciers
van luiers, waspoeder en voe
dingsmiddelen hanteren
'consumenten-adviesprijzen'
die in de praktijk ook worden
gehanteerd.
In het verleden weigerden grote
leveranciers zelfs te leveren aan
supermarkten die wilden stun
ten met hun produkten. Uit
vrees voor prijsbederf, wat kan
uitdraaien op wegsmeltende
winstmarges, werd de toevoer
naar de 'raddraaier' stopgezet.
Tegenwoordig zullen ze er zo
snel niet meer voor uitkomen
dat wordt gedreigd met een
boycot, omdat de rechter daar
snel korte metten mee maakt.
Peter Stuyts is algemeen-direc
teurvan supermarktketen Kon-
mar. Daarvoor was hij directeur
van Bas van der Heijden, een
concern dat graag klanten lokte
met lage prijzen. Hij heeft me
nig conflict met grote leveran
ciers moeten uitvechten als hij
bijvoorbeeld demerksoepen te
goedkoop in het schap zette.
Stuyts is tevreden over de voor
genomen maatregel. „Als daar
door ook maar eens bepaalde
bedrijven worden aangepakt",
zegt hij, zonder namen te noe
men. „Gelukkig zijn de prijsbin
dingen van groente, fruit en zui-
velprodukten al eerder losgela
ten. Dus van deze produkten
kunnen we zelf de prijs al bepa
len. Nu nog enkele andere pro
dukten die we verkopen", aldus
Stuyts, die inmiddels wel zover
is dat hij niet meer zwicht voor
het dreigement dat de leveran
tie wordt gestaakt: „Eén ding is
zeker: ik wens niet te worden
geboycot."
Het principe van vaste prijzen
geldt zeker ook in de meubel
branche. Winkeliers maken er
geen geheim van dat bijvoor
beeld de bankjes van Jan des
Bouvrie in het hele land voor
dezelfde prijs worden verkocht.
Korting mag niet van de fabri
kant.
Hoewel dit duidelijk een van de
voorbeelden is waar volgens de
staatssecretaris misbruik wordt
gemaakt van een economische
machtspositie, zijn niet alle
winkeliers blij met de vrijere
concurrentie. J. Seip, eigenaar
van twee meubelwinkels in Rot
terdam, vindt het verbod 'een
slechte zaak voor de kleine mid
denstander'. Zelfheeft hij als
dealer van verschillende grote
meubelfabrikanten te maken
met vastgestelde verkoopprij -
zen en dat mag van hem zo blij
ven. „Die adviesprijs functio
neerde voor veel winkeliers als
een persoonlijke bescherming
tegen de grotere zaken. Deze
bescherming valt nu weg."
Seip vreest daarbij niet voor zijn
eigen bedrijven. „De vergrote
concurrentie durven we best
aan. Uiteindelijk gaat het om de
verhouding tussen prijs en kwa
liteit. En om de service natuur
lijk." Eén voorspelling staat bij
voorbaat vast: het verbod op
kartels zal de kleine midden
stand zeker niet verleiden tot
een regen van onbezonnen
stuntprijzen. Maar de grote su
permarkten en warenhuizen
zullen ongetwijfeld nog wat van
zich laten horen.
In de fietsenbranche verandert
er naar verwachting nauwelijks
iets door het voorgenomen kar
telverbod. De 'bewaker van het
tweewieler-kartel', het Centraal
Bureau van de Rijwielhandel, is
vorig jaar opgedoekt. Bij deze
instantie, die controleerde of de
prijsafspraken tussen handela
ren en fabrikant 'netjes' werden
nageleefd, waren vrijwel alle
producenten aangesloten. Win
keliers die zich niet hielden aan
de vastgestelde prijzen, wachtte
een onverbiddelijk oordeel:
geen merkfïetsen meer.
Volgens de bedrijfsleider van
een tweewielerzaak houden de
handelaren zich nog altijd aan
de adviesprijzen van de fabri
kanten. Hij heeft daar een een
voudige verklaring voor: „De
winstmarge op een fiets is
hooguit 28 procent. Dat is zo
laag dat niemand onder de prijs
gaat zitten".
ROTTERDAM EVERT NUKAMP
W6 ZIJU g£2iq m 8EK) M
PW rn KJOÊJ V6EL
..•ALS mg- IHÊMSEW TteguM-
&6M Aütfl fOODIé) STugEW WÉ-
Hfclt «qfcJTÊ mo, (VIETopffEüfc
t ew Ai$ p/r Nou UW ^E0EUW lATSsl we',
éioh! tar MiEiwiof Vie fmto op vm tupem pöofre
NOU èÉgft V SCRH-PEÊtN É&X-
A4M QEMOtf H VA ?°MT-IE OfWT
EN BART VERKADE
