Cultuur Kunst
Kunst langs Niger
ff
ewondering
ff
Museum houdt symposium over kunstroof in Afrika
Grote klasse De Korre in
groteske Vlaamse komedie
Project-orkest laat
Bernstein spetteren
Zes bands op
Springpop
Miljoen extra nodig voor
verbouwing Fodorcomplex
DONDERDAG 17 FEBRUARI 1994
941
chef annemiek ruygrok, 071 -356472, plv.-chef jan rijsdam, 071-356473
Barry ziek: Bee Gees niet op tournee
londen De Bee Gees hebben hun komende Europese tournee
afgezegd omdat lead-zanger Barry Gibb hartproblemen heeft.
De 46-jarige Gibb, de oudste van de broers Gibb, heeft te kam
pen met een hartstoomis. Platenmaatschappij Polydor liet we
ten dat Gibb twee weken geleden voor onderzoek in een zieken
huis in Miami is opgenomen. De jongste van de vier broers
Gibb, Andy, overleed in 1988 op 30-jarige leeftijd aan een door
een virus veroorzaakte ontsteking van het hart. De tournee van
de Bee Gees zou in april in Duitsland van start gaan.
Schatten uit zes Westafrikaanse landen bij Volkenkunde:
recensie dick hermsen
Concert: 'Tonight, the Unfor
gettable Songs and Music of
Leonard Bernstein'. Bernstein
Symfonie Orkest Vokaal En
semble. Dirigent: lulian
Reynolds. Gezien: 16/2, Stads
gehoorzaal, Leiden.
Slechts een handjevol mensen
trotseerde gisteravond de vries
kou. De Stadsgehoorzaal was
nog niet voor een kwart gevuld.
Jammer voor iedereen die het
knetterend open-haardvuur
verkoos boven de behaaglijke
warmte van een heerlijk avond
je live muziek. Zij die erbij wa
ren zullen het beamen: er viel
veel te genieten bij 'The Unfor
gettable Songs Music of Leo
nard Bernstein".
Ruim honderd zeer enthou
siaste musici vormen het Bern
stein Symfonie Orkest Vokaal
Ensemble. Niet iedereen heeft
toegang tot dit muzikaal gezel
schap. Anderhalf jaar geleden
werd Stichting Kunstwerk opge
richt met het doel podiumerva
ring te verschaffen aan musici
en uitvoerende artiesten die wel
talent, maar nog geen baan
hadden. Zo ontstonden in korte
tijd produkties als 'A Chorus Li
ne' en 'Kees de Jongen'. Gister
avond dus de beurt aan een
project, waarin aandacht voor
een veelzijdig componist: Leo
nard Bernstein.
Hij heeft weergaloos mooie
muziek geschreven. Door het
grote publiek wordt hij op han-
den gedragen. Vooral zijn 'West
Side Story', het inmiddels klas
sieke verhaal van de Newyorkse
jeugdbendes de 'Jets' en de
'Sharks', heeft menig traan over
de wangen doen biggelen. De
kracht van de muziek zit in zijn
melodische vondsten, maar al
tijd in samenhang met uiterst
verfijnde arrangementen. Ook
een minder bekende kant van
Bernstein werd gisteravond be
licht. De componist heeft na
melijk meer geschreven dan de
ze succesvolle musical. Zijn
'Chichester Psalms' en ballet
muziek uit de musical 'On the
Town' zijn op het eerste gehoor
minder toegankelijk. Zeker
wanneer de muziek wordt ge
presenteerd zonder verhaal en
dans. Dissonante slagakkoor
den doen zo nu en dan de verf
van de muur bladderen. Maar
even zo goed bezorgen ingeto
gen passages je soms de krie
bels op de rug. Een andere
Bernstein, maar ook meer dan
het beluisteren waard.
Het project-orkest speelt
voortreffelijk. Het weet de war
me klank waar de muziek om
vraagt goed te treffen. Daar
waar nodig swingt de muziek
als een trein. Het koor is maar
klein, waardoor het volume be
perkt blijft. De solisten verdrin
ken iets te vaak in- de orkest
klank. Daar vyaar ze hoorbaar
zijn, klinkt het overtuigend. In
hele kleine details ontbreekt
soms de eenheid, een inzet, niet
helemaal op toon of complexe
ritmes die niet precies op één
spoor zitten. Maar dat kan ook
niet anders bij een verzameling
muzikanten, die maar zo kort
bij elkaar zijn. Het is een bui
tengewoon knappe prestatie
om de bepaald niet eenvoudige
muziek van Bernstein ingetogen
en vol emotie te laten vloeien
en op een volgend moment te
laten spetteren, dat de vonken
er vanaf vliegen.
leiden letty stam
Met lineaal en potlood deelde Europa in de vorige eeuw
Afrika op in de nu bestaande landen. Daarvoor wemelde
het continent van de koninkrijken. Sommige van die rij
ken waren zo uitgestrekt dat in vergelijking daarmee Ka-
rel de Grote koning was van een ministaat. Wat een aan
tal van die vorstendommen aan kunst en gebruiksvoor
werpen maakte, is nu voor het eerst in Nederland te zien
op 'Langs de Niger' in het Rijksmuseum voor Volkenkun
de in Leiden. Minister J. Pronk van ontwikkelingssamen
werking opende vanmiddag de tentoonstelling.
brengen in het westen miljoe
nen guldens op.
'Langs de Niger' toont een
paar stukken die tijdig zijn on
derschept. Zo is er een aarde
werken dier met poten die op
zuilen lijken. Het bordje in de
vitrine van Volkenkunde kan
geen antwoord geven op vragen
als herkomst, ouderdom of de
wonderlijke vormen van het
dier omdat domweg die infor
matie niet bekend is. Een ander
aardewerken beeld heeft be
schadigingen in het gezicht en
de rug omdat schatgravers te
laat door hadden dat ze op een
beeld stonden in te hakken.
De voorwerpen komen uit Bur
kina Faso, Guinee, Mali, Maure-
tanië, Niger en Nigeria. De 4200
kilometer lange rivier de Niger
stroomt door al deze Westafri
kaanse landen. Het is voor het
eerst dat de zes hun schatten uit
hun verleden in Europa tonen.
De Niger komt duidelijk terug
op de eerste verdieping van Vol
kenkunde.
De grindvloer van zwart met
terracotta verbeeldt de zanderi
ge bodem van de rivier. Uit de
blauwe wanden steken halve
ovaalvormige vitrines als golven
in het water.
De tentoonstelling is onder
verdeeld in vijf regio's: de bo
venloop van de Niger, de Bin-
nendelta, Wagadu/Ghana, de
fossiele valleien en de beneden
loop van de Niger. De thema's
die aan de orde komen, zijn
ijzer, brons, goud, architectuur,
begrafenis en illegale schatgra-
verij. Van dat laatste heeft Afrika
in verontrustende mate last
want opgegraven voorwerpen
Paspop
Eén van de pronkstukken is de
messing kop gemaakt tussen de
elfde en twaalfde eeuw in Nige
ria. Hij maakte deel uit van een
soort paspop. Na het overlijden
van de vorst, kreeg het beeld al
le kledij en versierselen van
hem op of aan. De 'gewone' do
de kreeg op zijn graf een aarde
werken pot met daar bovenop
een poppetje. 'Langs de Niger'
toont een aantal van die zeer
verschillende beeldjes die alle
maal zijn gevonden in hetzelfde
grafveld.
De kolonialen schrokken niet
terug voor geschiedvervalsing
zoals een zwaardpunt illu
streert. In Afrika was dat een
staatsiesymboolEen Engelse
onderzoeker plakte er in 1900
een brielje op dat hiermee
mensen werden onthoofd. De
zwaardpunt is nogal roestig
maar desondanks is goed te
zien dat het blad te dik en te
stomp is. Een beul zou stevig
moeten beuken en hakken om
kop van romp te kunnen schei
den.
De prachtige voorwerpen lo
genstraffen het door Europa
ooit geschapen beeld van een
duister, onderontwikkeld Afrika.
Fragmenten uit dagboeken of
reisverslagen uit die tijd weer
spreken dat imago eveneens.
Wrang is de foto van een groep
Engelsen die trots poseert met
olifantstanden, beeldjes en an
dere waardevolle voorwerpen
voordat deze 'oorlogsbuit' werd
verscheept naar het moeder
land. Dit groepsportret is eind
vorige eeuw gemaakt en tot op
de dag van vandaag gaan de
aanslagen op het rijke, culturele
verleden van Afrika nog steeds
door.
Vanaf morgen tot 9 mei is
'Langs de Niger' te zien aan de
Steenstraat 1 in Leiden. Vol
kenkunde is dinsdag tot en
met vrijdag open van 10.00
uur tot 17.00 uur. In het week
einde en op feestdagen gaat
het museum een uur later
open. Op maandag is Volken
kunde gesloten.
De messing kop van een Oni is één van de pronkstukken op de tentoonstelling. Hij is vermoedelijk tussen de
elfde en twaalfde eeuw in Nigeria gemaakt. De kop was onderdeel van een paspop die, na de dood van een
koning, diens kleding en versierselen droeg. foto pr
leiden letty stam
Het is dat dr. Rogier Bedaux geen tijd
heeft voor een rondgang langs galeries
en antiekwinkels die zijn gespeciali
seerd in Afrikaanse kunst. Anders had
de conservator Afrika van het Rijksmu
seum voor Volkenkunde feilloos kun
nen aanwijzen welke voorwerpen daar
illegaal staan of hangen. 'Foei' roepen
tegen de eigenaars of beheerders van
dit soort zaken heeft geen zin want
vooralsnog is het handelen in gestolen
Afrikaanse kunst niet strafbaar.
„Ik neem het de man die illegaal
staat te spitten in Afrika niet kwalijk",
vertelt Bedaux. „Hij moet toch eten. De
douane-ambtenaar die al acht maan
den geen salaris heeft gehad van zijn
baas, valt ook weinig te verwijten. Bo
vendien verdienen ze er nauwelijks wat
aan. Het grote geld komt in het westen
terecht. Afrikaanse kunst is hier een
miljoenenhandel. Daarom moeten we
dergelijke illegale handel in het westen
aanpakken."
Een poging daartoe is het symposi
um op zaterdag 19 februari in museum
Boerhaave in Leiden. Onder de titel
'Culture genocide in Afrika' vertellen
diverse sprekers over de stand van za
ken in diverse landen en hoe kunstroof
te voorkomen is. De meeste Afrikaanse
landen kennen een wet die de uitvoer
van cultureel erfgoed verbiedt. Neder
land heeft echter geen strenge import-
beperkende maatregelen om die kunst
buiten hun grenzen te houden.
Een dergelijke wet is wel in de maak.
„Dat kan nog zo'n drie jaar duren",
zegt Bedaux. „Terwijl die illegale spit-
terij maar doorgaat. Gebieden ter
grootte van Nederland zijn systema
tisch afgegraven door georganiseerde
bendes. Archeologisch onderzoek is
daarna niet meer mogelijk. Verkleurin
gen in de grond worden domweg over
hoop gespit. Mogelijke verbrande
zaadjes verdwijnen achteloos. Wij wil
len graag weten wat de mensen aten
maar zij zijn alleen geïnteresseerd in
beeldjes".
Belangstellenden doen er goed aan
vooraf contact op te nemen met het
Rijksmuseum voor Volkenkunde, te
lefoon 168800, vanwege het beperkte
aantal stoelen in museum Boerhaave.
Het symposium begint zaterdag om
10.00 uur.
In deze rubriek komen al of
niet bekende
streekgenoten aan het
woord die, hetzij direct,
hetzij zijdelings met kunst
en cultuur te maken
hebben. Ze praten over een
kunstvoorwerp, een
kunstuiting waaraan ze
bijzondere waarde
hechten. Van de snuifdoos
van oma tot het
grijsgedraaide muziekstuk
en alles wat daar tussen zit.
Vandaag spreekt
pianostemmer H. van
Weeren uit Oud Ade zijn
bewondering uit. Hij stemt
de piano's en vleugels voor
de concerten van K&O in
de Stadsgehoorzaal en is
een groot liefhebber van
pianomuziek. Zijn grote
bewondering gaat uit naar
de pianist Sandor Vidak.
,,Vidak speelde zó
formidabel, zó
sprankelend, dat is niet te
evenaren."
„Van huis uit ben ik
met de piano
opgegroeid. Als klein
kind ging ik al mee
pianoconcerten. Ik probeerde
altijd net dat ene plekje te
krijgen waar vandaan je op de
handen van de pianist kon
kijken. In mijn jeugdjaren ging
ik vaak op stap en zo kwam ik
ook in het Kurhaus in
Scheveningen. Daar speelde
Sandor Vidak, een Hongaarse
pianist, in de bar. Bijna dertig
jaar heeft hij daar gespeeld. Het
was een fantastische pianist,
een echte Bar Entertainer, met
hoofdletters geschreven. Hij
kon ook wel klassieke muziek
spelen, Brahms en Chopin. Dat
moest je dan wel aan hem
vragen. Hij gaf dan een
vriendelijk knikje.
Vidak speelde ook bij de
opening van het nieuwe
Kurhaus. Dat was formidabel. Ik
denk altijd: Hoe is het toch
mogelijk dat iemand zo
sprankelend kan spelen. Hij is
technisch goed, muzikaal goed
en harmonieus goed. Ik denk
niet dat er iemand is die ook zo
kan spelen. Maar eigenlijk kan
je hem met niemand
vergelijken. Hij speelde ook wel
Hongaarse muziek. Als je er dan
naast zat, leek het net of je een
heel zigeunerorkest hoorde.
Vidak is in 1990 overleden. Zijn
vrouw woont in Leiden, daar
heb ik nog wel eens contact
mee. Vidak heeft de groten der
wereld ontmoet en is ook nog
geridderd. Ik heb zijn platen en
een cd. Die platen zijn een
kostbaar bezit, ze staan vooraan
in de rij elpees die ik heb. Nee,
ze zijn beslist niet te koop, mijn
vrouw zegt weieens dat anderen
niet eens naar die platen mogen
wijzen.
Ik luister wel een paar keer in de
week naar zijn muziek. Ik heb
zijn platen opgenomen op
cassette en die bandjes heb ik in
de auto liggen. In de auto heb ik
die muziek altijd aan staan.
Thuis luister ik ook veel naar
klassieke pianomuziek.
Binnenkort wordt er weer een
cd van Vidak uitgebracht. Er is
dus blijkbaar wel belangstelling
voor.
Ik speel zelf ook een beetje
piano. De piano vind ik een van
de mooiste akoestische
muziekinstrumenten. Maar
pianospelen is ontzettend
moeilijk. Ik heb wel eens
geprobeerd een stukje van zijn
platen na te spelen, zijn tune
bijvoorbeeld, die hij altijd
speelde. Ik heb wel eens
afgekeken hoe hij dat deed, of
stiekum een akkoordje aan hem
gevraagd. Maar het is moeilijk
om zijn muziek na te spelen.
Elke maat gebruikt hij een
ander akkoord, maar toch klinkt
dat heel harmonieus. Hij speelt
geen stukken die maar uit drie
akkoorden bestaan. Zijn
technische kwaliteiten vind ik
heel bijzonder. Mensen
vergeten vaak dat pianospelen
fysiek ook kracht kost.
En je moet een goed
geheugen hebben,
alles goed kunnen
onthouden. Nee,
zoals Vidak speelde,
dat is maar weinigen
gegeven."
tekst alice van schuppen
foto loek zuyderuin
theater
recensie dick van teylingen
Mademoiselle Jaïre van Michel de Ghelde-
rode door De Korre. Vertaling: Flip Van-
luchene. Regie: Bob d° Moor Gezien op
16/.2 in het LAKthea.er, Leiden, aldaar
nog vanavond te zien.
De types liggen vast in Made
moiselle Jaïre: de ouders klagen
ten einde raad omdat hun
dochtertje Blandine op sterven
ligt, de pastoor en de dokter
hebben meer oog voor hun sta
tus dan voor het leed, de kisten
maker staat al klaar om zijn
diensten aan te bieden. Maar de
verloofde raadpleegt een won
derdoener, en met succes: het
meisje staat op uit de dood. Te
gen haar zin overigens; pas als
haar medeverrezene Lazarus
haar toezegt dat zij na een half
jaar opnieuw sterven mag,
schikt ze zich in haar lot. Ze ge-
Het tweede Springpop Festival
wordt dit jaar op 9 april gehou
den in het Antonius Zalencen
trum aan de Lange Mare. Op
het festival treden bands op uit
Leiden en omgeving. Organisa
tor Willem Gressie heeft oefen
ruimtes afgezocht öm bands
voor het festival te vinden. Zes
bands met zoveel mogelijk een
eigen repertoire zijn het resul
taat.
Heytony uit Noordwijkerhout
is een band die muziek ten ge
hore brengt die sterk naar hard
rock neigt. Ook Peeping Tom
uit Leiden speelt muziek in dit
genre. De Leidse Harry Klein
Band speelt rock en roll en
Barefoot Rabbit uit Leiden
brengt een eigen repertoire met
rapmuziek. Tulpebolle en Maxi
mum Overdrive, ook beide af
komstig uit Leiden, spelen res
pectievelijk salsa en punkrock.
De bands verzorgen elk een
optreden van drie kwartier. Vo
rig jaar trok het festival ruim
vierhonderd bezoekers.
draagt zich nog even voorbeel
dig en wacht haar lijd af. Als de
wonderdoener gekruisigd
wordt, sterft Blandine ook.
De Belgische toneelschrijver
De Ghelderode schreef zijn ver
sie van het bijbelverhaal over
het dochtertje van Jaïrus in
1942. Hij geeft belangrijke
machten in zijn tijd een veeg uit
de pan: de zakenman Jaïre
voegt zich soepel naar de meer
derheid, maakt het wonder te
gelde en verzet zich niet tegen
de kruisiging van de man die
zijn dochtertje tot leven wekte.
Die dood hebben de pastoor en
de dokter, onaantastbare ge
zagsdragers die flink betaald
moeten worden, op hun gewe
ten. En op het mirakelfeest dat
meneer pastoor vooral tot zijn
eigen glorie organiseert mag er
best een winkeltje van een jood
of een ketter sneuvelen. Geen
wonder dat Blandine niet graag
herrijst in die tijd.
Mademoiselle Jaïre is een
mengeling van mirakelspel en
maatschappij-kritische grotes
ke. Het Vlaamse gezelschap De
Korre maakt dankbaar gebruik
van de stereotiepen en speelt
het stuk in een eigen soort com
media deU'arte. Vijf uitnemende
acteurs zoeken en vinden ex
tremen zonder het stuk in z'n
hemd te zetten en spelen een
dolle komedie, die dankzij hun
talenten en techniek, een per
fecte timing en tekstbehande
ling en een strakke regie boeit
zonder te verslappen. Het
meest in het oog springt Jan
Steen, die met zijn stakerige
twee meter en zijn middeleeuw
se kop prachtige karikaturen
van verloofde en pastoor maakt.
Mademoiselle Jaïre is weer een
bewijs van de klasse van het
Vlaamse toneel.
amsterdam «anp
Voor de verbouwing van het voormalig Fodor-complex aan de
Keizersgracht in Amsterdam is bijna een miljoen gulden meer
nodig dan de bijna zes miljoen gulden waarop al was gerekend.
De raadscommissie cultuur buigt zich vandaag over het voorstel
van burgemeester en wethouders een aanvullend krediet be
schikbaar te stellen van 980.000 gulden.
Met de verhoging van het benodigde bedrag werd al geruime
tijd rekening gehouden. Aanvankelijk was er sprake van een ont
werp voor de vernieuwde behuizing van museum Fodor. Uitein
delijk werd echter besloten om het I nstituut voor de Vormgeving
in het pand Keizersgracht 609 en in het gehele achterhuis te ves
tigen. De voorhuizen van de panden Keizersgracht 611 en 613
worden als zelfstandige verhuurbare eenheden opgeleverd.
Al in 1993 werd een verhoging van het krediet met bijna zes
ton noodzakelijk geacht, maar nu blijkt dat daar nog bijna vier
ton bij moet. Volgens b en w heeft dat te maken met 'een aantal
noodzakelijke behoeften van het Vormgevingsinstituut, waaraan
niet kon worden voorbij gegaan'.
Het gaat om een lift, een noodtrappenhuis met ingebouwde
documentatiestelling. een verduistering en een projectiebalkon
voor de grote zaal. Dit brengt het totaal benodigde bedrag op
6.840.476 gulden.
