Honger veelvraat nog niet gestild
Olympische Winterspelen
E3
Friezen leggen zich snel neer bij nederlaag
Scott kijkt de kunst
af van concurrentie
List Ard Schenk levert Oranje niets op
Hersman knokt voor wat hij waard is
DONDERDAG 17 FEBRUAR11994
Koss schenkt premie voor gouden schaatsmijt aan mensen in nood
Het heeft ruim veertig jaar geduurd. Maar de Noren kun
nen over drie dagen vrijwel zeker Johann Olav Koss in de
armen sluiten als opvolger van de legendarische Hjalmar
Andersen. In het Bislet-stadion van Oslo bezorgde 'Hjal-
lis' in 1952 zijn landgenoten eeuwige olympische koorts
door driemaal goud te winnen. Koss is nog slechts één
stap - van 10.000 meter - verwijderd van evenaring van
die prestatie. Met een fenomenaal wereldrecord op de
1500 meter (1.51,29) haalde hij gistermiddag zijn tweede
hoofdprijs binnen.
melt om mensen tn nood de
helpende hand te bieden. De
schaatskoning riep de Noorse
burgers op om voor elke Noorse
gouden plak tien kronen in het
zelfde fonds te storten.
Twee jaar geleden besloot het
Lillehammer Olympisch Orga
nisatie Comité tot een hulpactie
voor de slachtoffers in het door
oorlog geteisterd Sarajevo. Het
werd een zo groot succes, dat
werd besloten de actie een ver
volg te geven. Naast Sarajevo
werden nog vier andere projec-
HAMAR WYBREN DE BOER
NPA-VERSLAGGEVER
Het Vikingschip
stond in vuur en
vlam. Na de feeste
lijke huldiging raak
te Koss zijn landge
noten ook nog eens
in het diepst van hun hart. In
een emotionele betoog liet hij
weten zijn winnaarspremie van
225.000 kronen (circa 70.000
gulden) te storten in het olym
pisch hulpfonds, dat geld inza-
Schaatsen
ten, elders in de wereld, door
LOOC geadopteerd en gefinan
cierd. Eén daarvan betreft de
sinds kort onafhankelijke staat
Eritrea, waar een jarenlange
oorlog met Ethiopië een schrij
nende armoe heeft veroorzaakt.
Koss werd aangezocht om als
ambassadeur voor de hulpactie
in Eritrea op te treden. In dat
kader reisde de schaatsheld no
vember vorig jaar een week
naar het Afrikaanse land om
zich persoonlijk van de situatie
op de hoogte te stellen. De do
cumentaire die de Noorse tele
visie van het bezoek maakte,
toonde een aangeslagen en tot
tranen geroerde Koss. ,,Ik train
maanden achtereen om een se
conde sneller te rijden, terwijl
de mensen hier elke seconde
moeten vechten om in leven te
blijven", zo vatte hij zijn gevoe
lens samen.
Reeds bij eerdere gelegenhe
den toonde de 25-jarige Noorse
schaatser zijn sociale bewogen
heid. Nadat hij zijn studie me
dicijnen heeft afgerond, wil hij
graag een paar jaar als arts in de
Derde Wereld gaan werken.
„Laten we toch beseffen hoe
veel weelde wij kennen en pro
beren het leven voor anderen
iets draaglijker te maken", hield
hij gisteren zijn gehoor voor.
Nadat hij 's morgens uit zijn
bed was gestapt, had hij het
zich voorgenomen. „Ik zei te
gen mezelf: als je nu weer goud
wint, moet je je bonus aan
mensen geven die het echt no
dig hebben." Wellicht dat hij
daarom in de uren voor 1500
meter zo nerveus was. Fysiothe
rapeut Johnny Högsith nam
hem een paar minuten extra
onder handen en zei dat hij na
afgelopen zondag niets meer te
verliezen had. De entree op het
ijs nam de laatste zenuwen bij
Koss weg. „Als het publiek zo
voor je juicht, kun je niet meer
stuk."
Bovendien was de loting hem
gunstig gezind, vond hij. „Op de
1500 meter voor Zandstra en
Ritsma rijden, dat was een voor
deel. Nu hoefde ik niet op hun
tijden te letten. Ik kon mijn ei
gen race rijden, ik mocht de
richttijd neerzetten en zij moes
ten maar zien hoe ze die kon
den verbeteren."
In de Oostenrijker Michael
Hadschieff trof hij een ideale te
genstander. „Die gaat altijd kei
hard van start en dat is juist
vaak mijn probleem. Als ik de
eerste 500 meter dicht bij hem
bleef, dan moest het verder wel
goed gaan."
De 10.000 laaiend enthousias
te landgenoten schreeuwden
hem vooruit en Koss snelde bij
na moeiteloos bij de Oostenrij
ker vandaan. „Toen ik bij de
wissel meteen in zijn rug zat,
kreeg ik al het gevoel dat het
weer mijn dag ging worden."
Op de tribune werden zijn bei
de jongere broers Hans-lóistian
en Hakon bijna gek van vreugde
en moeder Karin-Sofia zag in
haar oudste zoon weer even het
onrustige kereltje, dat hij vroe
ger ook altijd was. „Hij liep
nooit gewoon, het was altijd
rennen."
Op de vijf kilometer was hij
'in topvorm' geweest, zei hij.
Gisteren was hij super, nee, be
ter nog. Een onoverwinnelijk
gevoel dat hij slechts één keer
eerder meemaakte. „Tijdens het
WK in Heerenveen in 1991
schaatste ik een wereldrecord
op de tien kilometer. Toen had
ik het ook. Mijn benen werden
niet moe, niet stijf, het was alsof
ik nog ronden zo had kunnen
doorschaatsen. Die slotronde
(29,3, de snelste slotronde ooit
op de mijl, red.) had nog wel
sneller gekund."
Ongerust was hij tijdens de
volgende ritten dan ook niet ge
weest. „Al moet je met die Hol
landse jongens altijd oppas
sen." Nadat Zandstra zich stuk
had gebeten op het fantastische
wereldrecord van 1.51,29 van de
Noorse alleskunner, balde Koss
heel even, maar duidelijk zicht
baar, de vuist. Vervolgens res
teerde nog Ritsma, de wereldre
cordhouder tot gistermiddag.
Als gebiologeerd stond Koss bij
na de gehele race voor het elek
tronisch scorebord, telde de
wegtikkende seconden en zag
ook Ritsma kapot gaan. Diep in
hun hart hadden de beide Frie
zen de strijd al eerder opgege
ven. „Koss is op dit moment
niet te verslaan," zeiden Zand
stra en Ritsma eensgezind.
Johann Olav Koss intens gelukkig met zijn tweede gouden medaille.
Het gezicht van Rintje Ritsma spreekt boekdelen: weer geen goud.
'Ik wist meteen, dat ik hooguit voor zilver kon gaan
Volgens het scenario zou over anderhal
ve week een Vikingschip vol goud vanuit
Hamar koers zetten naar Nederland.
Ware het niet, dat Johann Olav Koss de
Oranje-schuit onverwacht heeft geën
terd en de waardevolste spullen heeft in
gepikt. De Noorse muiter heeft op het
olympische dek troostprijzen achterge
laten voor Rintje Ritsma en Falko Zand
stra, die gisteren als twee verbouwereer
de ketelbinkies met open monden het
Koss-geweld volgden.
Het tweetal heeft er, net als Bart Veld
kamp, weinig fiducie in, dat de Scan
dinavische versie van Superman op de
tien kilometer alsnog in de kraag is te
vatten. Ze hoopten op een hoofdrol,
maar zijn goede figuranten geworden in
een Noorse schaatsshow. Aangezien een
verrassing la Van Gennip er niet inzit
bij de vrouwen, gaat de NOC*NSF-af-
vaardiging voor het eerst sinds 1984 ver
moedelijk weer zonder goud naar huis.
Dat is beneden alle verwachtingen. Rits
ma en/of Zandstra leken voor het eerste
Friese goud in de geschiedenis te gaan
zorgen, maar de schaatsprovincie moet
die droom, mits er zondag geen rare
dingen gebeuren op de 10.000 meter,
minimaal vier jaar uitstellen.
De Nederlandse allround-schaats
ploeg had na de teleurstellende 5000
meter - alleen brons voor Ritsma - alle
hoop gevestigd op 1500 meter. Een
nummer, waarop Krooks pupillen zich
momenteel thuisvoelen als een dominee
op een preekstoel. Koss liet echter an
dermaal geen spaan heel van Ritsma en
Zandstra, die zich met zilver en brons
tevreden moesten stellen. De Noor pakte
Ritsma bovendien het wereldrecord en
de eerste plaats op de wereldranglijst af.
De vraag, die meteen oprees in het
'Vikingskipet': Wat is er sinds het EK, be
gin januari eveneens in Hamar, in vre
desnaam gebeurd? Koss kwam er toen
niet aan te pas bij Ritsma. De Nederlan
ders zijn op dat - op zich hoge - niveau
blijven staan, maar de Noor, die tot een
week geleden een wankele indruk maak
te, heeft een onvoorstelbare sprong ge
maakt. Ritsma: „Hij is momenteel van
een heel andere orde. Je kunt hem niet
eens meer een concurrent noemen^zo'n
gat heeft hij geslagen."
De bedoeling van coach Ab Krook was
om na het EK toe te werken naar een
nóg betere vorm op de Winterspelen. In
die opzet is hij niet geslaagd. Het presta
tie-niveau van Ritsma en Zandstra is
goed, maar het is hun niet, zoals Koss nu
en Heiden in 1980, gelukt om boven
zichzelf uit te stijgen. Dat overkomt Ne
derlanders wel vaker. Van der Duim bij
voorbeeld werd in januari 1984 Euro
pees kampioen. Een maand later stond
hij bij de Olympische Spelen in Sarajevo
met lege handen. Ritsma is dit seizoen
ook de beste allrounder, maar meer dan
zilver zit er niet in.
Een mogelijke oorzaak ligt in de ver
stoorde olympische voorbereiding van
de Nederlandse ploeg. De Oranje
schaatsers zijn tussen EK en Spelen we
kenlang in Davos geweest. Door het
slechte weer in Zwitserland was het ijs
per dag in een andere conditie en moest
het programma voortdurend worden
aangepast. De Noorse coach Kristiansen
koos eieren voor zijn geld en vluchtte,
toen de situatie niet verbeterde, naar ei
gen land. Krook, die wel tot het laatst
bleef in Davos, bestrijdt dat die warrige
voorbereiding van wezenlijke invloed is
geweest: „Ik heb 85 procent van het pro
gramma kunnen uitvoeren. De Noren
hadden in Davos dezelfde problemen,
kwamen daarna voor gesloten deuren in
Hamar en moesten uiteindelijk trainen
op slecht ijs in Gol."
Volgens Krook kan het wel eens zo
zijn, dat de winst van Koss juist zit in
zijn wekenlange getob. De rust heeft
hem wellicht goed gedaan. „Het is het
zelfde verhaal als Van Gennip. Die pakte
drie keer goud na een ziekte. Koss werd
in een underdog-positie gemanoeu
vreerd en dat kwam hem goed, en ons
slecht uit."
Zandstra gaf ruiterlijk toe. dat hij zich
na de demonstratie van Koss. die het
wereldrecord op 1.51,29 bracht, al ge
wonnen had gegeven. „Ik wist meteen,
dat ik hooguit voor zilver kon gaan. Voor
goud moest ik de beste race van mijn le
ven rijden en dat was onmogelijk.
fret als Ritsma lag Zandstra tot aan de
1100 meter voor op het Koss-schema.
De waanzinnig snelle slotronde van
29,38 van de Oslose schaatskoning was
te veel van het goede voor het Friese
duo. Alle andere (43) deelnemers had
den voor hun slotomloop 30 of meer se
conden nodig.
Het verschil tussen Ritsma en Zand
stra aan de ene en Koss aan de andere
kant zit 'em in hun aanleg. Beide Neder
landers zijn sprinttypes. Daarom openen
ze sneller dan Koss. De Noor komt als
stayer-achtige allrounder juist in de
laatste ronde van de 1500 meter op tem
peratuur. Ritsma, die zijn Delta-schaats
in het olympisch dorp had achtergela
ten: „Maar wat hij liet zien, was ontzet
tend knap. Daar heb ik bewondering
voor. Verliezen van zo n grote kampioen
vind ik niet erg. Dat frustreert niet. dat
motiveert juist. Wij waren goed, Koss
was super. Ik zie het ook niet als een ne
derlaag. Ik heb goed gereden. Als ik ver
loren had met een tijd van 1.53, had ik
tegen mezelf gezegd: 'Je bent een eikel.'
Nu niet."
Wereldrecordhouder aast op 1000 meter
HAMAR RENZE LOLKEMA
NPA-VERSLAGGEVER
Video-therapie, Kevin Scott
zweert erbij. Dagelijks drukt hij
voor minimaal anderhalf uur
aan technisch bandmateriaal in
zijn recorder om de kunst van
het rijden van anderen af te kij
ken. Na zo'n behandeling slaat
de Canadese wereldrecordhou
der op de 1000 meter vaak nog
een boekje met schaatswetens-
waardigheden open om vervol
gens rustig in slaap te domme
len.
Toch kent Scott - morgen is
hij favoriet op de olympische ki
lometer - in Hamar ook zijn on
rustige momenten. „Ik heb hier
namelijk geen videorecorder."
Gekluisterd aan de beeldbuis
denkt de 24-jarige student bio
logie nog veel te kunnen leren.
„Ik heb bijvoorbeeld de stijl van
Gerard van Velde bestudeerd.
Vooral zijn krachtige slagen im
poneren me. Verder vind ik de
Japanse manier van bochten
nemen fascinerend. Dat katach
tige, die versnelling. Dat heb ik
me ook eigen gemaakt, ik moet
het hebben van de bochten."
Scott geldt in het olympische
Hamar als de grote onbekende
wereldrecordhouder op de 1000
meter. In december kerfde hij
1.12,54 in het olympische ijs
van Calgary. Zelfs een schaats-
minnend land als Nederland
moet nog nader kennismaken
met de voormalige ijshockeyer.
„Als jullie al niet weten wie hij
is, hoe moet Canada hem dan
kennen", zegt Gaetan Boucher
(35), in Noorwegen gastcom-
mentator voor de Canadese TV.
De tweevoudig olympisch
sprintkampioen van Sarajevo
1984, tegenwoordig ontwikkelt
hij lucratieve traininsprogram-
ma's voor professionele ijshoc-
key-instituten, is niet overtuigd
van Scotts talent. „Als je in de
cember een wereldrecord
schaatst, kun je het niet maken
tijdens het WK sprint zesde te
worden. Kevin is mij te onvoor
spelbaar. Volgens mij heeft hij
onvoldoende zelfvertrouwen
om een goed olympisch toer
nooi te rijden. Als ik een wereld
record had geschaatst, zou ik
het niet durven tiende te wor
den op de eerste dag van het
WK."
Hoe dan ook, Scotts mooiste
dag moet nog komen. Als het
niet morgen is, dan maar ergens
in maart. Zijn vriendin is hoog
zwanger en hoopt volgende
maand van een gezonde baby
te bevallen. „Vandaar dat ik ook
niet gepannen ben voor de
Olympische Spelenglimlacht
Scott, die overigens in een af
zichtelijk fluoriserend rose-geel
pak op het Noorse wonderijs
verschijnt. „Ik blaak van zelfver
trouwen. Voor mij wacht straks
een nog veel mooier geschenk
dan een gouden medaille. De
'Ik denk dat Koss nu ook de tien kilometer wint'
Kevin Scott: „Van Albertville heb ik geleerd onder alle omstandigheden
rustig te blijven." foto npa harry tielman
Spelen zijn natuurlijk een
droom voor me, maar niet het
belangrijkste."
Scott maakte tot dusver twee
van de zeventien Winterspelen
mee. In Albertville moest hij
verscheidene optaters verwer
ken. Veertigste op de 1500 me
ter, twee zeventiende plaatsen
op de 500 en 1000 meter. „Ik
liet me daar opvreten door de
spanning. Dat ik nu zo sterk
ben, heeft te maken met ver
trouwen. De snelheid had ik al
tijd al. Als jong jochie was ik
snelste van mijn generatie ijs
hockeyers. Mijn 'stickhandling'
was mijn zwakste kant. Toch
had ik gemakkelijk de NHL
(Noordamerikaanse profcom
petitie, red.) kunnen halen, zei
den de kenners. Maar toen ik
een keus moest maken, zo rond
mijn vijftiende, heb ik voor het
schaatsen gekozen."
„Van Albertville heb ik ge-
leerd onder alle omstandighe
den rustig te blijven. Dat we
reldrecord heeft daar ook mee
te maken. Een kwestie van zelf
vertrouwen. Die magere presta
tie op het WK wijt ik.aan een
liesblessure. Die hebben we nu
onder controle, ik sta twee keer
per dag onder behandeling van
een fysiotherapeut. In Hamar
heb ik nog nergens last van ge
had."
Mocht Scotts speurtocht naar
olympisch goud succes hebben,
dan hoeft hij zich voorlopig fi
nancieel geen zorgen te maken.
„De sponsors staan in de rij
voor me omdat ik doorga tot
Nagano 1998." Boucher beves
tigt dat. „Ik ben nog altijd be
roemd in Canada, iedereen kent
me vanwege die gouden plak
ken. Geloof me, niemand in Ca
nada kent op dit moment Kevin
Scott. Flij kan daar wat aan
doen door goud te winnen."
Sehaattin
HAMAR RENZE LOLKEMA
NPA-VERSLAGGEVER
Ard Schenks tactiek
om de druk op de
Noorse superatleet
Johann-Olav Koss te
verhogen, mag als
mislukt worden be
schouwd. De Ne
derlandse chef de mission zei
zondag dat Koss drie gouden
plakken zou winnen. Hij hoopte
met die opmerking het span
ningsveld bij de Noor te vergro
ten. Nederland viste echter na
de 1500 meter weer naast het
goud. Koss mocht net als zon
dag na de vijf kilometer op
nieuw het volkslied aanhoren.
„Als je dat tien keer leest en
twintig keer hoort, beïnvloed je
dat misschien. Het was een
subtiele manier om de druk te
groot te laten worden", zei
Schenk gisteravond. „Ik heb dat
zondag bewust gezegd, toen me
daarnaar werd gevraagd. Vooral
tegen Noorse journalisten. We
hadden dat vooraf afgesproken,
met Ab Krook en de jongens.
Jammer dat het niet heeft ge
werkt. Ik denk dat Koss nu ook
de tien kilometer wint."
Na het tweede wereldrecord
in vier dagen was het respect
voor Koss in het Nederlandse
groot. „Johann-Olav js een geval
apart", sprak NOC*NSF-voor-
zitter Wouter Huibregtsen. „Op
één of andere manier heeft hij
het probleem van verzuring op
gelost. Als je zijn race in een
grafiek uittekent, valt die laatste
ronde bijna van de kaart."
De kritiek dat de Nederlandse
schaatsers zich wellicht te lang
in Davos op de Winterspelen
hebben voorbereid, deed
Schenk af als nonsens. „Daar
geloof je in, of niet. Nederland
zweert bij Davos. Al jaren."
Schenk vindt het opvallend dat
maar weinig Nederlandse we
reldkampioenen hun talent in
olympisch goud kunnen verta
len. „De schaatssport evolueert
zo snel. dat je niet zomaar een
olympische periode overleeft.
De Spelen zijn speciaal. Dat
moet je ook genuanceerd zien.
Je moet onze jongens niet be
oordelen op het feit dat Koss
een uniek talent is."
De historie wijst echter uit dat
olympische titels wereldwijd
meer zeggen dan welk allround -
kampioenschap ook. „Vraag dat
maar aan Veldkamp", reageer
de Schenk. Gerard Kemkers, in
Calgary 1988 derde op de vijf ki
lometer. vindt dat ook de zilve
ren en bronzen prestaties van
Ritsma en Zandstra gisteren op
de 1500 meter, positief moeten
worden uitgelegd.
„Ik had nooit die bronzen
medaille in Calgary willen mis
sen". aldus Kemkers. „De huldi
ging op het Olympic Plaza was
onvergetelijk. Als je in Amerika
komt en ze horen dat je ooit een
olympische plak hebt gewon
nen, dan vallen ze voor je. De
Spelen hebben impact in heel
de wereld. Geloof me, tweede
en derde worden achter zo'n
kampioen, is fantastisch."
HAMAR NPA
In de schaduw van de 'grote jongens' heb
ben Martin Hersman en Jeroen Straathof
genoten van hun eerste en voorlopig enige
olympische optreden. Beide Zuidhollan
ders keken tamelijk tevreden terug op hun
1500 meter, waarop Hersman met een
persoonlijk record achtste en Straathof ne
gende werd.
Hersman begon dit seizoen als onbe
kende grootheid bij Jong Oranje. En dan
op een koude februaridag, met duizenden
op de tribunes en miljoenen achter de
buis, in Hama moeten starten in het eer
ste paar. Dan lopen de rillingen natuurlijk
over je hele lijf. Hersman: „Nee, het gekke
was, dat ik niet zo zenuwachtig was. Ik heb
dinsdagavond lekker ontspannen- met de
anderen naar de film 'Deceived' gekeken.
Dat was lachen. Daarna heb ik rustig toe-
geleefd naar de wedstrijd."
Zijn rit tegen de Japanner Aoyanagi ging
tot 1100 meter goed. „Maar daarna werd
het vechten tegen mijn eigen lichaam. De
laatste ronde wilde niet zo best. Onbe
schrijflijk, wat je dan doormaakt. Ik voelde
me heel naar. Het is hetzelfde als dat je
twee minuten hard tegen een trap oploopt
en dan moet versnellen. De Belgische
shorttracker Geert Blanchart heeft eens
gezegd: 'Een laatste ronde op de 1500 me
ter goed doorkomen is hetzelfde als ge
blinddoekt een snelweg oversteken, en dat
dan halen."
Het jonge Sassenheimse talent was een
en al bewondering voor het slotakkoord
van winnaar Koss. „Tsjonge, dal iemand
dat kan. Maar jammer, dat juist hij dat
kan."
Jeroen Straathof reed ditmaal in het Vi
kingschip bijna een seconde langzamer
dan begin december bij de World Cup. „Ik
hoopte weer op zo'n sensatie, maar het zat
er helaas niet in."
