Strijdende partijen proberen
situatie Sarajevo uit te buiten
Cubaanse kameraad verdwijnt uit alledaagse leven
Feiten &Meningen
Vliegveld
Rotterdam
een klucht
'De belangrijkste vragen zijn nooit gesteld'
WOENSDAG 16 FEBRUAR11994
152
Het dagelijks leven in Cuba is
volledig overhoop gegooid. Na
de ineenstorting van de voor
malige Sovjetunie verdwijnen
bestaande zekerheden en mas
kers waarachter je je kon ver
schuilen vallen af. De overscha
keling van een stalinistische
volksdemocratie naar een bur
gerlijke vrije-markteconomie is
een pijnlijk proces en niet al
leen in economische zin.
Senor, het Spaanse woord voor
meneer was sinds 1959 volledig
uit de gratie. Companero, of
companera als het een vrouw
betrof, de Latijnsamerikaanse
variant van 'kameraad', was
MM— I I
vanaf het moment dat Cuba so
cialistisch werd de enig denkba
re aanspreekvorm.
De nieuwe regering van Castro
wilde begin jaren zestig niet al
leen een nieuw Cuba, maar ook
een nieuwe mens. Het woord
senor(a) stond in die ideologie
voor een hoop verkeerde din
gen, zoals sociale ongelijkheid,
privébezit en andere zaken die
de regering wilde afschaffen.
In het begin waren er nog
dwarsliggers, die niets met het
nieuwe regime te maken wilden
hebben. Zij hielden vast aan
meneer en mevrouw. Voor hen
werd senor een geuzennaam.
De geschiedenis was echter on
verbiddelijk: het woord senor
verdween, zonder een spoor in
het geheugen achter te laten. Zo
sterk zelfs dat in de jaren zeven
tig tijdens een massamanifesta
tie op het Plein van de Revolutie
een van de sprekers in zijn revo
lutionaire vuur dreigend zijn
vuist ophief tegen de eeuwige
vijand Amerika en onder don
derend applaus uitriep: Kame-
rartdNixon, het is afgelopen!"
Inmiddels zijn de oude Sovjet
kameraden vertrokken. De poli
tiek bewuste Cubanen hielden
dapper vast aan hun compa-
nero, maar de slijtagt-verschijn-
selen braken al gauw door. Het
hele weefsel van het socialis
tisch intermenselijk verkeer
stortte in elkaar.
Toen eind jaren tachtig het
massatoerisme naar Cuba op
gang begon te komen, vooral uit
Latijns-Amerika en Spanje, lie
pen er opeens een hoop men
sen op het eiland rond die je
met de beste wil van de wereld
geen companero kon noemen.
Die kwamen voor zon, zee, mu
ziek en alles wat daar bij komt.
Het Cubaanse collectieve ge
heugen werkte feilloos. Het
greep terug op het massatoeris-
me van voor 1959, tor n de
meeste toeristen Amerikanen
waren. Spanjaarden werden dus
op straat en in hotels aange
sproken met mister, maar die
deden alsof hun neus bloedde.
Ze spraken Spaans en wilden
niet worden verwisseld met een
Amerikaan.
Op straat werden de Spaanse en
Latijns-Amerikaanse toeristen
dan ook al gauw aangeduid als
'Pepe' en 'Tio'. Pepe werd uit
eindelijk de benaming voor elke
buitenlander met dollars en zin
om ze uit te geven.
Maar in hotels en restaurants
worden de toeristen momenteel
onthaald met senor of senora.
Alsof er nooit iets gebeurd is?
Nee, het heeft sommigen aan
vankelijk veel moeite gekost om
dat contra-revolutionaire woord
over de lippen te krijgen. Maar,
opdracht is opdracht. Als de re*
volutie je zoiets opdraagt, kan
het niet contra-revolutionair
zijn.
HAVANA CARLOS BATISTA
Als iets het volstrekte failliet kan illustreren
van de huidige politieke cultuur, dan is het
wel de besluitvorming rond het Rotterdam
se vliegveld Zestienhoven. Zelfs Lubbers
bleek gewoon in zijn onderbroek te staan
Het vliegveld is nu al weer twee decennia
lang onderwerp van politieke controverse.
In de zeventiger jaren toen de PvdA nog op
permachtig was in Rotterdam en liefkozend
werd gesproken van onze Brezjnjevs aan
Maas, besloot het stadsbestuur dat het
vliegveld Zestienhoven uit dit dichtbevolkte
gebied diende te verdwijnen. Niet meteen
maar wel op termijn.
In de loop der jaren kregen, onder leiding
van burgemeester Peper, de realo's in
PvdA de overhand en werd het raadsbesluit
uit de jaren zeventig op een ingenieuze m;
nier, met heel veel gemanipuleer achter
voor de schermen omgebouwd tot een slui
ting van het huidige vliegveld en de aanleg
van een nieuw Zestienhoven een stukje ve
derop. Op basis van deze gewijzigde pla
nen werd de stadsontwikkeling van Rotter
dam aan de Noordrand vastgelegd. Alles
hing nu met alles samen. Woningbouw
bedrijfsontwikkeling, de aanleg van nog wat
snelwegen en natuurlijk het nieuwe vlieg
veld Zestienhoven. Peper droomde weg c
der zijn ambtsketen en zag al een klein
maar fijn Schiphol voor ogen.
De protesten van omwonenden en buur
gemeenten waren ondertussen niet van de
lucht. Ze voelen nog altijd niets voor Zes
tienhoven en al helemaal niet voor een
nieuw Zestienhoven met nog meer vliegver
keer. De protestanten doen er alles aan
de komst van dit nieuwe vliegveld te
hinderen en de slui
ting van het oude t
bevorderen. Er werd
een commissie-Van
der Zwan ingesteld
die adviseerde
de nieuwbouwplan-
nen af te zien en
te laten bij het oude
i tebestuur schoof het
x kw rapport terzijde
PIM FORTUYN n'euw vliegveld met
alles erop en eraan,
medewerker proteste5 werden
bekwaam weg_
werkt in de coulis
sen en met de tegenstemmers in de PvdA
wist men ook wel raad.
Intussen gingen Peper c.s. vooi tvarem
het lobbycircuit te werk en wisten Lubt
en, wat ongeveer hetzelfde is, Maij-Weggen,
aan hun zijde te krijgen. De veenbrand i
de PvdA woedde echter gewoon door. Het
provinciebestuur, waarin de PvdA een
minante positie bekleedt, koos voor sluiting
van het huidige vliegveld en tegen bouw
van een nieuw. Niet getreurd dachten Peper
c.s., we springen over het provinciebestuur
heen en regelen het landelijk. Probleem
daar is echter dat de PvdA-minister
milieu Alders niets voelt voor het bestaande
Zestienhoven, laat staan voor een nieuw.
Na wat wrikken en duwen beviel het ka
binet Lubbers-Kok van een Lubberiaans be
sluit. Rotterdam moet een vliegveld heb
ben, hoe en wat dat is van later zorg. Na dit
besluit brak de pleuris uit. De minister-pre
sident deelde doodleuk mee dat Alders
D'Ancona tegen zijn en dat de rest van h
kabinet, inclusief Kok, vóór is. De tegenstel
ling in het kabinet lag daarmee op straat en
dat mag niet van ons staatsrecht. Immers,
als deze regering een besluit heeft genomen
worden ministers en staatssecretarissen ge
acht dit besluit loyaal uit te voeren of op te
stappen.
Dit binnenhuisbrandje leidde er ten slotte
via de Tweede Kamer toe dat het kabinet
zijn besluit introk, de Rotterdamse regenten
in grote woede achterlatend. Peper stikte e
bijna in. Zijn eigen partij heeft hem middels
het stemgedrag van de PvdA-fractie in
Tweede Kamer een stok tussen de benen
gegooid. Regent Paper roept nu het volk te
hulp en gebiedt een referendum. Hetzelfde
volk waaraan hij in de eerdere fasen var
besluitvorming absoluut geen boodschap
had.
Twintig jaar nu is Zestienhoven een twist
appel in de Rotterdamse stadspolitiek en
nog nooit is het volk om zijn mening ge
vraagd. De kwestie is steeds behandeld als
een interne gelegenheid van de PvdA en wi<
verder met deze partij wilden meelopen. Di
economische noodzaak van het vliegveld i
nimmer aangetoond. Het gevaar van eei
dergelijk vliegveld in dichtbevolkt gebied ei
in de buurt van het grootste olieraffinage-
complex ter wereld daarentegen des te
Over het milieu heb ik het niet. Laten we
regent Peper voor één keer zijn zin geven.
Inderdaad, een bindend referendum over
de sluiting van Zestienhoven of de uitbrei
ding daarvan. Ik weet het antwoord al. U
waarschijnlijk ook.
TOM JANSSEN
Nog voor het ultimatum voor NAVO-luchtaanvallen werd afgekondigd, gingen de Bosnische Serviërs en moslims
er mee akkoord zware wapens rond de Bosnische hoofdstad Sarajevo onder VN-toezicht te stellen. Deze overeen
komst kwam tot stand dankzij de bemiddeling van luitenant-generaal Michael Rose, bevelhebber van deVN-
strijdkrachten in Bosnië. De strijdende partijen hebben echter nog niet veel wapens ingeleverd en zoeken allerlei
uitwegen om de bemoeienis van de VN en de NAVO in hun eigen voordeel uit te buiten.
Nog maar goed twee weken in Bosnië, lijkt
Rose zich razendsnel te hebben aangepast
aan de plaatselijke politieke cultuur: bluffen
en overbluffen. Vorige week wist hij de Ser
viërs en moslims zover te krijgen dat zij hun
zware wapens onder VN-toezicht stellen.
Maar van de honderden kanonnen en mor
tieren die er in en om Sarajevo moeten
staan, zijn er tot nu toe maar enkele tiental
len ingeleverd.
De NAVO heeft de Serviërs tot zondag mid
dernacht de tijd gegeven om hun dodelijke
artillerie buiten een straal van 20 kilometer
rond Sarajevo te brengen. Als het ultima
tum verstrijkt kan Rose de NAVO verzoeken
tot luchtaanvallen op Servische stellingen.
Of de Britse generaal dat ook doet, is niet
zeker. Mogelijk vraagt hij om verlenging
van zijn overeenkomst om de strijdende
partijen meer tijd te geven hun wapens over
te dragen.
Het NAVO-ultimatum en het initiatief van
Rose spelen in Sarajevo door elkaar heen en
scheppen samen een situatie die de strij
dende partijen lijken te prefereren: ondui
delijkheid, met de mogelijkheid tijdwinst te
boeken en zoveel mogelijk eigen voordeel
te zoeken.
De Serviërs hebben gedreigd dat zij geen
zware wapens meer inleveren als de mos
lims hun infanterie niet terug naar de ka
zerne roepen. De moslim-regering zegt dat
er eerst meer Servische wapens moeten
worden overgedragen en zo is de cirkel
weer rond.
Bovendien zijn de moslims woedend dat
VN-soldaten bij Servisch geschut in de heu
vels rond Sarajevo zijn gestationeerd, om
dat de NAVO die posities nu niet kan aan
vallen. De VN garanderen in wezen het Ser
vische beleg van Sarajevo, vinden de mos
lims. De Bosnische regering van president
Alija Izetbegovic heeft echter niets tegen
luchtaanvallen, want dat betekent dat het
Westen de oorlog in Bosnië aan de zijde van
de moslims binnenkomt. Mogelijk veran
dert dat het oorlogstoneel in heel het ge
bied.
De Serviërs maken handig gebruik van de
wetenschap dat de NAVO de luchtaanvallen
het liefst zo lang mogelijk uitstelt. NAVO-
secretaris-generaal Manfred Wörner heeft
immers gezegd dat het bondgenootschap in
de eerste plaats overleg nastreeft en dat is
niet voor niets. Luchtaanvallen zouden
kunnen leiden tot verdere westerse betrok
kenheid bij de oorlog, een scenario waarvan
het verloop moeilijk is te voorspellen. Als
Servische stellingen worden gebombar
deerd, is het niet uitgesloten dat Servische
milities zich zullen wreken op VN-soldaten.
Bovendien lopen bij luchtaanvallen ook
burgers gevaar en kunnen NAVO-toestellen
worden neergehaald.
Maar bovenal weet de NAVO dat ingrijpen
in Sarajevo kwaad bloed zal zetten in Mos
kou. Het grootste deel van de Russen voelt
zich nog altijd historisch verbonden met de
Serviërs en de regering van president Boris
Jeltsin kan daar niet omheen. Een confon-
tatie met Rusland wil de NAVO ten koste
van alles vermijden.
Om de kans op eventuele verliezen van ge
allieerde levens zo klein mogelijk te hou
den, zal de NAVO gebruik maken van ra
dar- en satellietpeilingen om uit te vinden
of de Serviërs hun artillerie ver genoeg heb
ben teruggetrokken. Daardoor zal het niet
nodig zijn om honderden VN-militairen het
veld in te sturen met de moeilijke en ge
vaarlijke opdracht de dichtbeboste heuvels
rond de Bosnische hoofdstad uit te kam-
Hoewel ook hij de voorkeur geeft aan on
derhandelingen, heeft Rose benadrukt dat
hij niet zal aarzelen om NAVO-luchtsteun
te vragen als de Serviërs uiteindelijk niet
meewerken. Rose hoopt dat zijn strategie
leidt tot de demilitarisering van Sarajevo en
de normalisering van het leven in de stad,
waar de burgers al twee jaar de nachtmerrie
van het Servisch beleg doormaken. Als Sa
rajevo lucht krijgt, kunnen NAVO en VN
zich vervolgens op Mostar concentreren,
waar moslims en Kroaten slaags zijn.
Terwijl de tijd in Sarajevo wegtikt, bekijken
de politieke leiders.hoe zij het NAVO-ul
timatum het best kunnen gebruiken aan de
onderhandelingstafel in Genève. Radovan
Karadzic, de leider van de Bosnische Ser-
viërs, heeft gezegd dat hij bereid is grondge
bied af te staan ten gunste van de moslims.
Karadzic reageert daarmee op uitspraken
van de Amerikaanse president Bill Clinton,
die vindt dat de moslims geen vredesak
koord door de strot mag worden geduwd.
Het aanbod van Karadzic betekent dat de
landkaarten weer op tafel moeten, wat de
Serviërs weer tijdwinst zal opleveren. Een
mogelijke doorbraak in de onderhandelin
gen in Genève zal de NAVO immers nooit
met wapengeweld willen doorkruisen.
SARAJEVO» ROBERT REID
AP
Schrijver Bob Snoijink praatte maanden met Jolanda
„Inmiddels hoor ik bij het klei
ne kringetje vertrouwensperso
nen rond Jolanda", zegt Bob
Snoijink uit Bergen. De schrij
ver/journalist praatte vier
maanden urenlang met de 25-
jarige hoofdpersoon in de ge
ruchtmakende Eper incest
zaak. Het boek 'Yolanda - Mijn
verhaal', dat vorige week ver
scheen, is gebaseerd op die ge
sprekken op haar schuiladres in
de Randstad. „Ik heb er vaak
van gedroomd. Eén dag kon ik
niet stoppen met janken; toen
dacht ik dat ik was doorge
draaid."
in het voorwoord staat waarom
Jolanda (met een J, zoals haar
echte naam luidt) het boek
'schreef: 'Om duidelijk te ma
ken dèt het is gebeurd. Ik moet
mijn verhaal vertellen. In de al
lereerste plaats voor de lotgeno
ten die ik ken en voor diegenen
die ik niet ken, en die geen aan
gifte durven doen uit angst niet
geloofd te worden.'
U gelooft Jolanda onvoorwaar
delijk?
Snoijink: „Ik geloof haar voor
150 procent. Die 50 slaan op
wat ze nog niet heeft verteld.
Wat nog niet openbaar is ge
worden. Een psychologisch on
derzoek heeft uitgewezen dat ze
écht en invoelbaar is en niet de
indruk wekt te fantaseren; re
chercheurs die begonnen aan te
nemen een slachtoffer van
waanvoorstellingen voor zich te
hebben, vertelden me tegen het
einde van het onderzoek dat ze
weliswaar verkeerde data had
aangegeven, maar nooit op een
leugen was betrapt. Alleen in de
tijd zitten af en toe overlappin
gen, maar ik zou het vreemd
hebben gevonden als ze de data
na het meemaken van al die
gruwelijkheden nog precies zou
weten. Als ik maar voor een
tiende had beleefd wat zij heeft
Een dikke laag sneeuw bedekt deze Servische T55-tank (van Sovjet-makelij) die staat opgesteld in het nabij Sarajevo gelegen Vidik-gebergte.
moeten doorstaan, zou ik kwij
lend in een gesloten inrichting
hebben gezeten."
Over de Eper incest-zaak is al zo
veel geschreven. Waarom vond u
dat u aan het boek moest mee
werken?
„Omdat de belangrijkste vraag
erover nooit is gesteld. Waarom
het kón gebeuren, is in alle pu
bliciteit nooit aan de orde ge
weest."
In het boek geeft Jolanda ant
woord op die vragen. Ze vertelt
waarom buren nooit iets heb
ben gehoord, waarom de omge
ving nooit heeft ingegrepen en
waarom ze pas zo laat is ge
vlucht. Of de Eper affaire uniek
is? In het nawoord van 'Yolanda
- Mijn verhaal'stelt psycholoog
prof. dr. O. van der Hart zichzelf
die vraag. 'Ik ben bang van
niet', schrijft hij. 'Ik heb het ver
moeden dat er in Nederland en
daarbuiten netwerken bestaan
van daders op het gebied van
extreem seksueel geweld.
Dat lugubere wereldje kan al
leen worden aangepakt als het
bekendheid krijgt. We zullen
het daarbij dus moeten hebben
van getuigen als Yolanda.'
Zo'n boek wordt toch gewoon
gemaakt om te worden ver
kocht?
Snoijink: „Ik heb meteen ja ge
zegd tegen de opdracht omdat
het onderwerp me fascineert.
Maar ik zou huichelen als ik zou
ontkennen dat ik verrast op
veerde toen een maand later
bleek dat er in het buitenland
belangstelling voor was. Maar
het percentage dat ik krijg, ligt
lager dan gebruikelijk, hoor. Jo
landa zelf krijgt het meeste.
Daar heeft ze inmiddels ook wel
rechtop."