Strijdende partijen proberen situatie Sarajevo uit te buiten Cubaanse kameraad verdwijnt uit alledaagse leven Feiten &Meningen Vliegveld Rotterdam een klucht 'De belangrijkste vragen zijn nooit gesteld' WOENSDAG 16 FEBRUAR11994 152 Het dagelijks leven in Cuba is volledig overhoop gegooid. Na de ineenstorting van de voor malige Sovjetunie verdwijnen bestaande zekerheden en mas kers waarachter je je kon ver schuilen vallen af. De overscha keling van een stalinistische volksdemocratie naar een bur gerlijke vrije-markteconomie is een pijnlijk proces en niet al leen in economische zin. Senor, het Spaanse woord voor meneer was sinds 1959 volledig uit de gratie. Companero, of companera als het een vrouw betrof, de Latijnsamerikaanse variant van 'kameraad', was MM— I I vanaf het moment dat Cuba so cialistisch werd de enig denkba re aanspreekvorm. De nieuwe regering van Castro wilde begin jaren zestig niet al leen een nieuw Cuba, maar ook een nieuwe mens. Het woord senor(a) stond in die ideologie voor een hoop verkeerde din gen, zoals sociale ongelijkheid, privébezit en andere zaken die de regering wilde afschaffen. In het begin waren er nog dwarsliggers, die niets met het nieuwe regime te maken wilden hebben. Zij hielden vast aan meneer en mevrouw. Voor hen werd senor een geuzennaam. De geschiedenis was echter on verbiddelijk: het woord senor verdween, zonder een spoor in het geheugen achter te laten. Zo sterk zelfs dat in de jaren zeven tig tijdens een massamanifesta tie op het Plein van de Revolutie een van de sprekers in zijn revo lutionaire vuur dreigend zijn vuist ophief tegen de eeuwige vijand Amerika en onder don derend applaus uitriep: Kame- rartdNixon, het is afgelopen!" Inmiddels zijn de oude Sovjet kameraden vertrokken. De poli tiek bewuste Cubanen hielden dapper vast aan hun compa- nero, maar de slijtagt-verschijn- selen braken al gauw door. Het hele weefsel van het socialis tisch intermenselijk verkeer stortte in elkaar. Toen eind jaren tachtig het massatoerisme naar Cuba op gang begon te komen, vooral uit Latijns-Amerika en Spanje, lie pen er opeens een hoop men sen op het eiland rond die je met de beste wil van de wereld geen companero kon noemen. Die kwamen voor zon, zee, mu ziek en alles wat daar bij komt. Het Cubaanse collectieve ge heugen werkte feilloos. Het greep terug op het massatoeris- me van voor 1959, tor n de meeste toeristen Amerikanen waren. Spanjaarden werden dus op straat en in hotels aange sproken met mister, maar die deden alsof hun neus bloedde. Ze spraken Spaans en wilden niet worden verwisseld met een Amerikaan. Op straat werden de Spaanse en Latijns-Amerikaanse toeristen dan ook al gauw aangeduid als 'Pepe' en 'Tio'. Pepe werd uit eindelijk de benaming voor elke buitenlander met dollars en zin om ze uit te geven. Maar in hotels en restaurants worden de toeristen momenteel onthaald met senor of senora. Alsof er nooit iets gebeurd is? Nee, het heeft sommigen aan vankelijk veel moeite gekost om dat contra-revolutionaire woord over de lippen te krijgen. Maar, opdracht is opdracht. Als de re* volutie je zoiets opdraagt, kan het niet contra-revolutionair zijn. HAVANA CARLOS BATISTA Als iets het volstrekte failliet kan illustreren van de huidige politieke cultuur, dan is het wel de besluitvorming rond het Rotterdam se vliegveld Zestienhoven. Zelfs Lubbers bleek gewoon in zijn onderbroek te staan Het vliegveld is nu al weer twee decennia lang onderwerp van politieke controverse. In de zeventiger jaren toen de PvdA nog op permachtig was in Rotterdam en liefkozend werd gesproken van onze Brezjnjevs aan Maas, besloot het stadsbestuur dat het vliegveld Zestienhoven uit dit dichtbevolkte gebied diende te verdwijnen. Niet meteen maar wel op termijn. In de loop der jaren kregen, onder leiding van burgemeester Peper, de realo's in PvdA de overhand en werd het raadsbesluit uit de jaren zeventig op een ingenieuze m; nier, met heel veel gemanipuleer achter voor de schermen omgebouwd tot een slui ting van het huidige vliegveld en de aanleg van een nieuw Zestienhoven een stukje ve derop. Op basis van deze gewijzigde pla nen werd de stadsontwikkeling van Rotter dam aan de Noordrand vastgelegd. Alles hing nu met alles samen. Woningbouw bedrijfsontwikkeling, de aanleg van nog wat snelwegen en natuurlijk het nieuwe vlieg veld Zestienhoven. Peper droomde weg c der zijn ambtsketen en zag al een klein maar fijn Schiphol voor ogen. De protesten van omwonenden en buur gemeenten waren ondertussen niet van de lucht. Ze voelen nog altijd niets voor Zes tienhoven en al helemaal niet voor een nieuw Zestienhoven met nog meer vliegver keer. De protestanten doen er alles aan de komst van dit nieuwe vliegveld te hinderen en de slui ting van het oude t bevorderen. Er werd een commissie-Van der Zwan ingesteld die adviseerde de nieuwbouwplan- nen af te zien en te laten bij het oude i tebestuur schoof het x kw rapport terzijde PIM FORTUYN n'euw vliegveld met alles erop en eraan, medewerker proteste5 werden bekwaam weg_ werkt in de coulis sen en met de tegenstemmers in de PvdA wist men ook wel raad. Intussen gingen Peper c.s. vooi tvarem het lobbycircuit te werk en wisten Lubt en, wat ongeveer hetzelfde is, Maij-Weggen, aan hun zijde te krijgen. De veenbrand i de PvdA woedde echter gewoon door. Het provinciebestuur, waarin de PvdA een minante positie bekleedt, koos voor sluiting van het huidige vliegveld en tegen bouw van een nieuw. Niet getreurd dachten Peper c.s., we springen over het provinciebestuur heen en regelen het landelijk. Probleem daar is echter dat de PvdA-minister milieu Alders niets voelt voor het bestaande Zestienhoven, laat staan voor een nieuw. Na wat wrikken en duwen beviel het ka binet Lubbers-Kok van een Lubberiaans be sluit. Rotterdam moet een vliegveld heb ben, hoe en wat dat is van later zorg. Na dit besluit brak de pleuris uit. De minister-pre sident deelde doodleuk mee dat Alders D'Ancona tegen zijn en dat de rest van h kabinet, inclusief Kok, vóór is. De tegenstel ling in het kabinet lag daarmee op straat en dat mag niet van ons staatsrecht. Immers, als deze regering een besluit heeft genomen worden ministers en staatssecretarissen ge acht dit besluit loyaal uit te voeren of op te stappen. Dit binnenhuisbrandje leidde er ten slotte via de Tweede Kamer toe dat het kabinet zijn besluit introk, de Rotterdamse regenten in grote woede achterlatend. Peper stikte e bijna in. Zijn eigen partij heeft hem middels het stemgedrag van de PvdA-fractie in Tweede Kamer een stok tussen de benen gegooid. Regent Paper roept nu het volk te hulp en gebiedt een referendum. Hetzelfde volk waaraan hij in de eerdere fasen var besluitvorming absoluut geen boodschap had. Twintig jaar nu is Zestienhoven een twist appel in de Rotterdamse stadspolitiek en nog nooit is het volk om zijn mening ge vraagd. De kwestie is steeds behandeld als een interne gelegenheid van de PvdA en wi< verder met deze partij wilden meelopen. Di economische noodzaak van het vliegveld i nimmer aangetoond. Het gevaar van eei dergelijk vliegveld in dichtbevolkt gebied ei in de buurt van het grootste olieraffinage- complex ter wereld daarentegen des te Over het milieu heb ik het niet. Laten we regent Peper voor één keer zijn zin geven. Inderdaad, een bindend referendum over de sluiting van Zestienhoven of de uitbrei ding daarvan. Ik weet het antwoord al. U waarschijnlijk ook. TOM JANSSEN Nog voor het ultimatum voor NAVO-luchtaanvallen werd afgekondigd, gingen de Bosnische Serviërs en moslims er mee akkoord zware wapens rond de Bosnische hoofdstad Sarajevo onder VN-toezicht te stellen. Deze overeen komst kwam tot stand dankzij de bemiddeling van luitenant-generaal Michael Rose, bevelhebber van deVN- strijdkrachten in Bosnië. De strijdende partijen hebben echter nog niet veel wapens ingeleverd en zoeken allerlei uitwegen om de bemoeienis van de VN en de NAVO in hun eigen voordeel uit te buiten. Nog maar goed twee weken in Bosnië, lijkt Rose zich razendsnel te hebben aangepast aan de plaatselijke politieke cultuur: bluffen en overbluffen. Vorige week wist hij de Ser viërs en moslims zover te krijgen dat zij hun zware wapens onder VN-toezicht stellen. Maar van de honderden kanonnen en mor tieren die er in en om Sarajevo moeten staan, zijn er tot nu toe maar enkele tiental len ingeleverd. De NAVO heeft de Serviërs tot zondag mid dernacht de tijd gegeven om hun dodelijke artillerie buiten een straal van 20 kilometer rond Sarajevo te brengen. Als het ultima tum verstrijkt kan Rose de NAVO verzoeken tot luchtaanvallen op Servische stellingen. Of de Britse generaal dat ook doet, is niet zeker. Mogelijk vraagt hij om verlenging van zijn overeenkomst om de strijdende partijen meer tijd te geven hun wapens over te dragen. Het NAVO-ultimatum en het initiatief van Rose spelen in Sarajevo door elkaar heen en scheppen samen een situatie die de strij dende partijen lijken te prefereren: ondui delijkheid, met de mogelijkheid tijdwinst te boeken en zoveel mogelijk eigen voordeel te zoeken. De Serviërs hebben gedreigd dat zij geen zware wapens meer inleveren als de mos lims hun infanterie niet terug naar de ka zerne roepen. De moslim-regering zegt dat er eerst meer Servische wapens moeten worden overgedragen en zo is de cirkel weer rond. Bovendien zijn de moslims woedend dat VN-soldaten bij Servisch geschut in de heu vels rond Sarajevo zijn gestationeerd, om dat de NAVO die posities nu niet kan aan vallen. De VN garanderen in wezen het Ser vische beleg van Sarajevo, vinden de mos lims. De Bosnische regering van president Alija Izetbegovic heeft echter niets tegen luchtaanvallen, want dat betekent dat het Westen de oorlog in Bosnië aan de zijde van de moslims binnenkomt. Mogelijk veran dert dat het oorlogstoneel in heel het ge bied. De Serviërs maken handig gebruik van de wetenschap dat de NAVO de luchtaanvallen het liefst zo lang mogelijk uitstelt. NAVO- secretaris-generaal Manfred Wörner heeft immers gezegd dat het bondgenootschap in de eerste plaats overleg nastreeft en dat is niet voor niets. Luchtaanvallen zouden kunnen leiden tot verdere westerse betrok kenheid bij de oorlog, een scenario waarvan het verloop moeilijk is te voorspellen. Als Servische stellingen worden gebombar deerd, is het niet uitgesloten dat Servische milities zich zullen wreken op VN-soldaten. Bovendien lopen bij luchtaanvallen ook burgers gevaar en kunnen NAVO-toestellen worden neergehaald. Maar bovenal weet de NAVO dat ingrijpen in Sarajevo kwaad bloed zal zetten in Mos kou. Het grootste deel van de Russen voelt zich nog altijd historisch verbonden met de Serviërs en de regering van president Boris Jeltsin kan daar niet omheen. Een confon- tatie met Rusland wil de NAVO ten koste van alles vermijden. Om de kans op eventuele verliezen van ge allieerde levens zo klein mogelijk te hou den, zal de NAVO gebruik maken van ra dar- en satellietpeilingen om uit te vinden of de Serviërs hun artillerie ver genoeg heb ben teruggetrokken. Daardoor zal het niet nodig zijn om honderden VN-militairen het veld in te sturen met de moeilijke en ge vaarlijke opdracht de dichtbeboste heuvels rond de Bosnische hoofdstad uit te kam- Hoewel ook hij de voorkeur geeft aan on derhandelingen, heeft Rose benadrukt dat hij niet zal aarzelen om NAVO-luchtsteun te vragen als de Serviërs uiteindelijk niet meewerken. Rose hoopt dat zijn strategie leidt tot de demilitarisering van Sarajevo en de normalisering van het leven in de stad, waar de burgers al twee jaar de nachtmerrie van het Servisch beleg doormaken. Als Sa rajevo lucht krijgt, kunnen NAVO en VN zich vervolgens op Mostar concentreren, waar moslims en Kroaten slaags zijn. Terwijl de tijd in Sarajevo wegtikt, bekijken de politieke leiders.hoe zij het NAVO-ul timatum het best kunnen gebruiken aan de onderhandelingstafel in Genève. Radovan Karadzic, de leider van de Bosnische Ser- viërs, heeft gezegd dat hij bereid is grondge bied af te staan ten gunste van de moslims. Karadzic reageert daarmee op uitspraken van de Amerikaanse president Bill Clinton, die vindt dat de moslims geen vredesak koord door de strot mag worden geduwd. Het aanbod van Karadzic betekent dat de landkaarten weer op tafel moeten, wat de Serviërs weer tijdwinst zal opleveren. Een mogelijke doorbraak in de onderhandelin gen in Genève zal de NAVO immers nooit met wapengeweld willen doorkruisen. SARAJEVO» ROBERT REID AP Schrijver Bob Snoijink praatte maanden met Jolanda „Inmiddels hoor ik bij het klei ne kringetje vertrouwensperso nen rond Jolanda", zegt Bob Snoijink uit Bergen. De schrij ver/journalist praatte vier maanden urenlang met de 25- jarige hoofdpersoon in de ge ruchtmakende Eper incest zaak. Het boek 'Yolanda - Mijn verhaal', dat vorige week ver scheen, is gebaseerd op die ge sprekken op haar schuiladres in de Randstad. „Ik heb er vaak van gedroomd. Eén dag kon ik niet stoppen met janken; toen dacht ik dat ik was doorge draaid." in het voorwoord staat waarom Jolanda (met een J, zoals haar echte naam luidt) het boek 'schreef: 'Om duidelijk te ma ken dèt het is gebeurd. Ik moet mijn verhaal vertellen. In de al lereerste plaats voor de lotgeno ten die ik ken en voor diegenen die ik niet ken, en die geen aan gifte durven doen uit angst niet geloofd te worden.' U gelooft Jolanda onvoorwaar delijk? Snoijink: „Ik geloof haar voor 150 procent. Die 50 slaan op wat ze nog niet heeft verteld. Wat nog niet openbaar is ge worden. Een psychologisch on derzoek heeft uitgewezen dat ze écht en invoelbaar is en niet de indruk wekt te fantaseren; re chercheurs die begonnen aan te nemen een slachtoffer van waanvoorstellingen voor zich te hebben, vertelden me tegen het einde van het onderzoek dat ze weliswaar verkeerde data had aangegeven, maar nooit op een leugen was betrapt. Alleen in de tijd zitten af en toe overlappin gen, maar ik zou het vreemd hebben gevonden als ze de data na het meemaken van al die gruwelijkheden nog precies zou weten. Als ik maar voor een tiende had beleefd wat zij heeft Een dikke laag sneeuw bedekt deze Servische T55-tank (van Sovjet-makelij) die staat opgesteld in het nabij Sarajevo gelegen Vidik-gebergte. moeten doorstaan, zou ik kwij lend in een gesloten inrichting hebben gezeten." Over de Eper incest-zaak is al zo veel geschreven. Waarom vond u dat u aan het boek moest mee werken? „Omdat de belangrijkste vraag erover nooit is gesteld. Waarom het kón gebeuren, is in alle pu bliciteit nooit aan de orde ge weest." In het boek geeft Jolanda ant woord op die vragen. Ze vertelt waarom buren nooit iets heb ben gehoord, waarom de omge ving nooit heeft ingegrepen en waarom ze pas zo laat is ge vlucht. Of de Eper affaire uniek is? In het nawoord van 'Yolanda - Mijn verhaal'stelt psycholoog prof. dr. O. van der Hart zichzelf die vraag. 'Ik ben bang van niet', schrijft hij. 'Ik heb het ver moeden dat er in Nederland en daarbuiten netwerken bestaan van daders op het gebied van extreem seksueel geweld. Dat lugubere wereldje kan al leen worden aangepakt als het bekendheid krijgt. We zullen het daarbij dus moeten hebben van getuigen als Yolanda.' Zo'n boek wordt toch gewoon gemaakt om te worden ver kocht? Snoijink: „Ik heb meteen ja ge zegd tegen de opdracht omdat het onderwerp me fascineert. Maar ik zou huichelen als ik zou ontkennen dat ik verrast op veerde toen een maand later bleek dat er in het buitenland belangstelling voor was. Maar het percentage dat ik krijg, ligt lager dan gebruikelijk, hoor. Jo landa zelf krijgt het meeste. Daar heeft ze inmiddels ook wel rechtop."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2