In Rusland staat bijna
iedereen fors in het rood
De gekwetste
ijdelheid van
Jan Wiarda
Feiten &Meningen
Goedkope
stunt van
Peper
Colorado terug naar de tijd van
Butch Cassidy en de Sundance Kid
-.eat &e£fje
■gpez&N, ner
voat AM al?
DINSDAG 15 FEBRUAR11994
JDII
Onder het mom van 'inspraak voor het
volk' probeert PvdA-burgemeester Bram
Peper van Rotterdam op verre van demo
cratische wijze alsnog het nieuwe vliegveld
Zestienhoven tot stand te brengen. Van
daag komt hij in het college van B en W met
het voorstel om een referendum te houden
waarin de Rotterdammers het antwoord
kunnen geven op de vraag of de Maasstad
al dan niet een luchthaven moet houden.
De volksstemming zou moeten samenval
len met de Europese verkiezingen op 9 juni.
Het referendum is bedoeld als antwoord
op het 'gedraai' van hel kabinet dat ruim
een week geleden besloot een vliegveld van
bescheiden omvang in Rotterdam te hou
den. Het kabinet kwam daar echter op-te
rug toen in de Tweede Kamer een motie
werd aangenomen om dat besluit te her
overwegen.
Het voorstel van Peper zou nog enigszins
te verdedigen zijn geweest als iedereen die
profiteert of juist nadeel heeft van Zestien
hoven aan het referendum zou kunnen
deelnemen. Daarbij zou het voor de hand
liggen een voorschot te nemen op de vor
ming door twaalf gemeenten van de nieuwe
provincie Rotterdam in 1997. Buurgemeen
ten als Berkel en Rodenrijs en Schiedam,
die last hebben van het vliegveld, worden
nu echter, als het aan Peper ligt, van deel
name uitgesloten.
Maar ook al zou Peper zich als een ware
sociaal-democraat opstellen en wél de hele
regio bij het referendum betrekken, dan
nog kan hem worden verweten dat zijn ge
zichtsveld beperkt is. Een besluit over Zes
tienhoven kan niet los worden gezien van
de komst van de hogesnelheidstrein (waar
door de reistijd Rotterdam-Amsterdam
aanzienlijk korter wordt) en de veranderin
gen op Schiphol. Anderhalve maand gele
den is door het kabinet in principe besloten
op Schiphol een vijfde start- en landings
baan aan te leggen en het aantal passagiers
te verdubbelen tot 40 miljoen per jaar.
Die ontwikkelingen maken het nieuwe
Zestienhoven en dus ook het referendum
van Peper overbodig. In verhouding met
Schiphol stelt het Rotterdamse vliegveld
met 315.143 passagiers (voornamelijk za
kenmensen) weinig voor. De 'ontlasting van
Schiphol' waarover Peper het heeft, is dan
ook erg betrekkelijk. Schiphol, dat Rotter
dam Airport exploiteert, kan de passagiers
van Zestienhoven er gemakkelijk bij ne
men, zodat het huidige terrein sneller voor
woningbouw kan worden gebruikt.
Ook het argument van Peper dat de bouw
van een nieuw vliegveld 15.000 tot 20.000
banen oplevert, is niet erg steekhoudend.
Hij 'vergeet' er bij te vermelden dat het om
tijdelijk werk gaat en dat ze niet structureel
bovenop de slechts 59 arbeidsplaatsen
(naast 1.500 banen van toeleveringsbedrij
ven) komen die Zestienhoven nu heeft.
Onduidelijk is nog welk bedrag aan scha
declaims en afvloeiingsregelingen moet
worden vergoed als Zestienhoven ver
dwijnt. Volgens de Ontwikkelingsmaat
schappij Nieuw Rotterdam Airport, waarin
Schiphol en de gemeente Rotterdam parti
ciperen, gaat het om een bedrag dat 'ruim
boven de 100 miljoen' ligt. Dat lijkt aardig
overeen te komen met de 120 miljoen die
het rijk voor het nieuwe Zestienhoven heeft
gereserveerd en de jarenlange bijdragen
aan de exploitatieverliezen die onvermijde
lijk zijn omdat in elk geval is besloten
nachtvluchten in de toekomst te verbieden.
Waar ia het geval Schiphol is gekozen
voor werk boven milieu, kan voor Zestien
hoven zonder grote gevolgen voor de eco
nomie aan het milieu voorrang worden ge
geven. Dat zal echter niet gebeuren met een
goedkope stunt van Peper, maar is uitslui
tend mogelijk als de landelijke politiek het
overzicht houdt en verder kijkt dan Zestien
hoven klein is.
Rusland is op de fles. Letterlijk. De enige industrie die met minstens driekwart van de 160 miljoen
Russen als vaste klant onder alle omstandigheden winst zou moeten maken, legt er nu ook het
bijltje bij neer. Wodka-fabrikant Kristall, waar de merken Stolitsjnajaen Moskovskaja worden ge
produceerd, heeft begin deze week de 700 werknemers met onbetaald verlof naar huis gestuurd.
Er is geen geld meer om de salarissen te betalen.
Op een vuilnisbelt in de buurt
Met de rest van de bedrijfstak gaat het
niet beter. Ook een andere grote wod
ka-producent, Rosalko, kondigde al
aan dat stopzetting van de produktie
dreigt. Dat ligt niet aan de afnemers,
die blijven tegen de klippen op drin
ken. De producenten klagen echter
dat ze zoveel belasting moeten beta
len, dat concurrentie tegen grote bui
tenlandse importmerken als Absolut
en Smirnoff onmogelijk is. Dit en de
nog steeds overgewaardeerde roebel
(nu bijna 1.600 voor één dollar) zor
gen ervoor dat Russische wodka
duurder is dan buitenlandse.
Kristall is niet de enige werkgever die
rood staat. In vrijwel elke bedrijfstak
grommen de werknemers over sala
rissen die al maanden niet zijn uitbe
taald.
De oorzaak van alle jammerklachten
is dat de twee jaar geleden ingezette
hervormingen nu echt gaan bijten. Al
die tijd hebben de bedrijven, en zeker
de grote staatsondernemingen, leen
tjebuur bij elkaar gespeeld. Wel leve
ren, niet betalen. Waar het echt te
gortig werd, kwam de staat met een
subsidie of (Centrale Bank) met een
gunstig krediet af.
Zoiets is niet eeuwig vol te houden.
Zeker in het laatste halfjaar van 1993
drupte de subsidiekraan slechts, zet
ten hervormers als Gaidar (de ex-mi-
nister van economische zaken) en
Fjodorov (ex-financiën) het mes in de
staatsuitgaven en werd de Centrale
Bank gedwongen tot minder krediet
en gelduitgifte.
Moskou zoekt een oud vrouwtje naar zaken die nog de moeite zijn om te verkopen.
Dat dwong de bedrijven tot het ver
sturen van rekeningen aan elkaar. Er
moest geld voor salarissen worden
betaald. Een tijdje werd dat nog opge
vangen door het personeel roebelver-
vangende bonnen voor de bedrijfs-
winkels en kantines te verstrekken,
maar daarmee laten leveranciers zich
natuurlijk niet betalen.
Overal dreigen nu stakingen. De olie
werkers in Siberië hebben ultimata
gesteld, in het hoge noorden willen de
mijnwerkers de zaak platgooien, de
vakbonden in de energiesector heb
ben gedreigd de Transsiberië-spoor-
lijn te blokkeren, deTV-bonden wil
len op de nieuwsuitzendingen na het
scherm onverlicht laten, de hooglera
ren gesteund door studenten
willen 15 februari een proteststaking
houden.
Wat vooral kwaad bloed zet, zijn de
geheel uit de hand gelopen inko
mensverschillen. Dat president Jeltsin
iedere maand 450.000 roebel ont
vangt, is nog tot daar aan toe. Dat is
31 keer het minimumloon van 14.620
roebel (16,50 gulden).
Maar Izvestia meldt op grond van cij
fers van het ministerie van arbeid dat
er bedrijfsdirecteuren zijn die hun on
dernemingen hebben geprivatiseerd
en zichzelf salarissen hebben toege
kend die honderd keer keer hoger lig
gen dan het laagste loon in hun eigen
onderneming. De hoogleraren klagen
dat ze maar de helft verdienen van
het gemiddelde salaris in de industrie
(150.000 roebel).
Waar moet het geld vandaan komen?
Ondanks het relatieve bezuinigings
beleid liep het begrotingstekort over
1993 op tot bijna 25:000 miljard roe
bel, oftewel zo'n 30 miljard gulden.
Dat is zo'n tien procent van het Russi
sche bruto nationaal produkt. En met
een inflatie die in januari al over de
twintig procent kroop, kan ook een
regering zonder hervormers zich geen
bokkesprongen veroorloven.
En dat is precies wat staat te gebeu
ren. In het kabinet slaan de ministers
elkaar met de lege portefeuilles om de
oren. Gratsjov (defensie) klaagde af
gelopen dinsdag dat vice-premier Za-
verjoecha (landbouw) in alle opzich
ten zijn meerdere is en een doordrij
ver die duizenden miljarden subsidie
voor de landbouw weet door te druk
ken.
Dat geruzie zal doorgaan tot presi
dent Jeltsin vrijdag de beide kamers
van het nieuwe parlement uitlegt hoe
het met de hervormingen verder
moet. Een week later wordt premier
Tsjernomyrdin geacht in datzelfde
parlement de begroting 1994 te pre-
Er wordt nu hevig aan presidentiële
beïnvloeding gedaan. Tsjernomyrdin
verkondigt dag in dag uit dat het van
af nu 'reformy bjezsjoka(hervormin
gen zonder schok) geblazen is. Vice-
premier Sjochin (economie) vindt
nog steeds dat de inflatie moet wor
den bestreden, maar dan wel met een
'gematigd rigide beleid'.
Niemand weet nog waar al die leuzen
precies voor staan. Een signaal is in
elk geval dat Tsjernomyrdin en zijn
gematigde kabinet weglopen met een
rapport van een aantal vooraanstaan
de economen uit het Gorbatsjov-tijd-
perk. De aanbevelingen: prijs- en
loonbevriezing, de staat moet de
markt reguleren en daadwerkelijk in
grijpen waar nodig, bescherming van
de eigen produktie door hoge im
portheffingen en desnoods import
stops, de privatisering op een lager
pitje.
Andrej Illarionov, de jeugdige topad
viseur van Tsjernomyrdin, zag vorige
week de bui al hangen. Hij hield het,
als radicaal hervormer, voor gezien.
In zijn ontslagbrief schreef hij dat de
premier met de verkeerde mensen
omgaat, verkeerde maatregelen
neemt en de hervormingen begraaft.
Tsjernomyrdin liet een dag later via
zijn woordvoerder weten, dat Illarion
ov helemaal niet zelf was opgestapt,
maar wegens spijbelen was ontslagen.
Hij had vorige maand zonder toe
stemming van de baas drie dagen
lang lezingen gegeven in Groot-Brit-
tannië. En dat laat een premier, die
prat gaat op zijn Sovjet-verleden als
'rode directeur', niet straffeloos pas
seren.
MOSKOU HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
WIM STEVENHAGEN
In de Amerikaanse staat Colorado schoten eens
revolverhelden als Butch Cassidy, de Sundance
Kid en Doc Holliday ongehinderd in het rond. Zo
lang het duurde, althans. Hoewel niemand wil
dat de tijd van de legendarische outlaws terug
komt, vinden velen dat iedere oppassende burger
het recht heeft op een vuurwapen. Het debat tus
sen voor- en tegenstanders is inmiddels hoog op
gelaaid.
Terwijl de regering in Washington probeert op fe
deraal niveau de verspreiding van wapens aan
banden te leggen, lobbyen verenigingen van
vuurwapenbezitters om de parlementen van de
afzonderlijke staten te beïnvloeden. In Colorado
zijn de gemoederen zo hoog opgelopen dat een
van de parlementsleden zich alleen nog maar in
een kogelvrij vest buiten waagt. Niet alleen om
zijn tegenstand te illustreren, maar ook uit angst
voor de heetgebakerde leden van de vuurwapen-
veienigingen.
In het parlement van Colorado zijn vier wetsvoor
stellen ingebracht, die elke burger van goed ge
drag het recht geven op een vuurwapen. Het wa
pen moet dan wel ongezien worden vervoerd of
meegedragen, bijvoorbeeld onder de kleding of in
een tas. Openlijk vertoon van pistolen en revol
vers zou teveel herinneren aan de dagen van het
Wilde Westen, en daar willen ook vuurwapenver
enigingen als de National Rifle Association, Gun
Owners of America en de Firearms Coalition of
Colorado niet naar terug.
Met de aanvaarding van de zogenaamde Brady-
wet stelde het Congres in Washington eind vorig
jaar een federale wachttijd van vijf werkdagen in
voor iedereen die een handvuurwapen wil aan
schaffen. Verder gaat de bemoeienis van Was
hington nog niet. Veel staten verzetten zich ook
tegen verdere ingrepen, omdat zij hun eigen wa
penwetten willen blijven maken.
Gouverneur Roy Romer van Colorado vindt dat
sommige burgers een wapenvergunning verdie
nen en daar ook zonder veel moeite aan moeten
kunnen komen. „Maar ik wil geen samenleving
waarin iedereen een wapen moet dragen. Colora
do moet geen gewapend kamp worden."
Ken Chlouber, afgevaardigde in het Congres van
Colorado en mede-indiener van een van de wets
voorstellen, zegt dat de tegenstanders er op uit
zijn de doorgaans strengere wapenwetten in de
steden op te leggen aan de bevolking op het plat
teland, waar het vuurwapengeweld minder fre
quent is. Weinig verstedelijkte staten als Colorado
worden daar volgens Chlouber het slachtoffer
van. „De slechteriken hebben de wapens. Laten
we de goeien dezelfde mogelijkheid geven", aldus
Chlouber.
Chloubers collega-afgevaardigde Diana DeGette
heeft een totaal andere mening. Haar wetsvoor
stel om de leeftijd voor het aanvragen van een
wapenvergunning op te trekken tot 21 jaar werd
in het Huis van Afgevaardigden verworpen. Vol
gens DeGette is het tijd dat het vuurwapengeweld
onder jongeren een halt wordt toegeroepen. Re
cent onderzoek heeft uitgewezen dat 100.000
Amerikaanse jongeren dagelijks een vuurwapen
mee naar school nemen.
Nu hun kinderen grote kans lopen het slachtoffer
te worden van schietincidenten en wapens ge
makkelijk in handen vallen van criminelen of
geestelijk gestoorden, plaatsen veel Amerikanen
het vuurwapengeweld bovenaan de problemen-
lijst van de VS. DeGette zegt dat in heel de VS de
trend is gezet naar bestrijding van de vuurwapen
epidemie. De vuurwapenlobby is volgens haar al
leen maar bang leden en invloed te verliezen.
Jan Wiarda, de Utrechtse Hoofdcommissaris van politie. foto
'De slag met de criminaliteit is
niet te winnen.' 'De politie moet
in zaken.' 'Sluit de politiescho
len.' Als het gaat om gepeperde
uitspraken doet de Utrechtse
korpschef Jan Wiarda weinig
onder voor zijn collega's Nord-
hojt (Amsterdam) en Hessing
(Rotterdam). Een paar maan
den geleden nog haalde hij de
voorpagina's met zijn oproep
aan winkeliers om de honkbal
knuppel ter hand te nemen.
Maar dat alles valt in het niets
bij de publiciteit die Wiarda
zich op de hals heeft gehaald
door het Amsterdamse korps te
beschuldigen van corruptie. Pu
bliciteit die zich zo langzamer
hand tegen hem begint te ke
ren. Zeker nu het vrijdag afge
sloten onderzoek van de rijksre
cherche heeft aangetoond dat
er geen sprake is van corruptie
binnen de top van de Amster
damse politie. De Utrechtse
korpschef heeft echter nog niet
het boetekleed aangetrokken.
Integendeel: enigzins zuur liet
hij vrijdag via zijn woordvoerder
weten 'eerst het onafhankelijke
onderzoek van de onafhankelij
ke commissie-Wierenga af te
willen wachten'.
De boerenzoon uit Wymbrit-
seradeel zag eigenlijk nooit kans
uit de schaduw te treden van
Nordholt en Hessing, zijn be
roemde jaargenoten op de poli-
tie-academie. Voor iemand met
zijn ambities moet dat bitter, zo
niet frustrerend zijn. Want ge
probeerd heeft hij het zeker.
Halverwege de jaren '80 was hij
in een kansrijke positie voor de
hoogste post bij de hoofdstede
lijke politie. Burgemeester Van
Thijn polste Wiarda, toen koud
een jaar hoofdcommissaris in
Utrecht, voor de functie van
hoofd beleidsontwikkeling in
Amsterdam. Deze functionaris
zou als waarnemend korpschef
hoge ogen gooien om een paar
jaar later hoofdcommissaris
Valken op te volgen. Wiarda
overspeelde echter zijn hand
door de harde toezegging te ei
sen dat hij voortijdig de baan
van Valken zou krijgen. Overi
gens weigerde kort daarop ook
Eric Nordholt de functie van
tweede man.
Een heuse klucht speelde zich
in 1988 af in Rotterdam, waar
korpschef Van Dorp het ver
trouwen van zijn manschappen
had verloren en door burge
meester Pepèr op de keien was
gezet. Een krant in de Maasstad
publiceerde een lijstje met na
men van mogelijke opvolgers,
onder wie die van de Utrechtse
korpschef. Wiarda verspreidde
een verklaring waarin hij
schreef „niet beschikbaar te zijn
voor de burgemeester van Rot
terdam wegens de bestuurscul
tuur waarin dergelijke zaken in
de publiciteit komen". Peper
sloeg genadeloos terug: „Het
toppunt van gekwetste ijdelheid
is het jezelf via een persbericht
af te voeren van een zogenoem
de lijst van kandidaten zonder
ooit een serieuze kandidaat te
zijn geweest."
Zuur waren de druiven op dat
moment toch al voor de koppi
ge Fries. Burgemeester Van
Thijn had een jaar eerder Wiar-
da's Groningse tegenstrever
Nordholt naar Amsterdam ge
haald. En tot overmaat van
ramp ging ook het voorzitter
schap van het Coördinerend
Politie Beraad aan zijn neus
voorbij.
Rancune of niet, sindsdien mag
Wiarda van tijd tot tijd graag
uithalen naar de burgemeester
en politiechef van Amsterdam.
Zo voerde hij rqet Van Thjjp
ooit een polemiek in het Tijd
schrift voor de Rechterlijke
Macht over de aanpak van het
racistisch gedrag van voetbal
vandalen.
De afgelopen weken leek hij de
finitief zijn gram te hebben ge
haald door zij het omfloerst
minister Hirsch Ballin (justi
tie) te wijzen op de corruptie
binnen de Amsterdamse politie.
Maar terwijl hij onwetend van
alle commotie nog vakantie
vierde in Zwitserland, was
Nordholt hem opnieuw een slag
voor. Via een inderhaast beleg
de persconferentie hernam de
Amsterdamse commissaris het
initiatief. „De aantijgingen zijn
infaam, schandelijk", liet Nord
holt optekenèn. Waarna de dis
cussie niet meer ging over de
corruptie, maar zich toespitste
op de vraag of Wiarda inmid
dels spoorslags teruggekeerd
van vakantie zijn uitlatingen
wel of niet had gedaan.
Jan Wiarda begon zijn loopbaan
in 1962 als inspecteur bij de geT
meentepolitie van Utrecht. Ver
volgens bekleedde hij diverse
functies bij de verkeerspolitie,
werd districtschef en zat in de
projectgroep die het spraakma
kende rapport Politie in veran
dering (1977) maakte. Voordat
hij in 1983 hoofdcommissaris
werd, was hij vier jaar hoofd be
veiligingvan de Nederlandse
Middenstandsbank (NMB).
Wiarda is nu 53 en wil volgens
intimi voor zijn pensioen best
nog eens iets anders. Wat dat
andere ook wordt, één functie
wordt het in elk geval niet. Bij
de Amsterdamse dienders heeft
hij het definitief verbruid.
JOHAN GROENEVELD
EN ROB HARTOG/ANP
De Amsterdamse korpschef Nordholt.
20 6KAP&1 oHftFv
NUt
...qeiuKWGi "N
Kom PIT -fype.w®A
SLÉCHTS GEN EKllSae.
ILEEÊ ËÖJW
vook-'>—-Tf'
ikhsf uer
ove£ H&r
Ztwezeü
van ve AoW
6É.PST «RINKMAN
tm zw uïieie. gxtT
gN W WIL fePeKÊÊN