Veevoer uit groenafval
'Mensen zijn boombewuster geworden'
Houtverwerkende industrie
kan afval fors beperken
Over leven
'Geen ligstranden, maar legstranden'
Insecten vastgekleefd
Groene tegel contra chemische middelen
Wilde tulp nog niet bedreigd
Huisvrouwen tegen sparen vliegreizen
den haag De Nederlandse Vereniging van Huisvrouwen is tegen
een nieuwe actie waarbij consumenten gratis vliegreizen bij el
kaar kunnen sparen. Albert Heijn, Shell Nederland en ABN AM-
RO willen hiervoor in zee gaan met het bedrijf Air Miles Interna
tional. De vereniging acht de actie onaanvaardbaar uit oogpunt
van het milieu. „Mensen worden aangezet tot het maken van
reizen die absoluut niet gepland en nodig zijn. Een verdere toe
name van het toch al zo gegroeide vliegverkeer zal ons milieu
nog zwaarder belasten," aldus de NWH. De vereniging heeft
hierover brieven gestuurd naar de president-directeuren van de
betreffende bedrijven.
Kunstschilders in De Oranjekom
vogelenzang* Tot en met 6 maart exposeren drie
kunstschilders uit de regio hun werk in De Oranjekom, het be
zoekerscentrum in de Amsterdamse Waterleidingduinen. Co
Groskamp uit Vogelenzang, Henk Heidweiller uit Bennebroek
en Tom Puts uit Zandvoort laten zich inspireren door de natuur
in de duinen. Het drietal laat landschappen en zeegezichten
zien in alle seizoenen. De 30 getoonde schilderijen zijn te koop.
De expositie is vrij toegankelijk voor duinkaarthouders. Het be
zoekerscentrum ligt vlak achter de ingang 'Oase' aan de Vo-
gelenzangseweg. Open: di t/m do 9.30-16u; za/zo 9-17u.
Inschrijving Windfonds succes
zeist De eerste periode van inschrijving in het nieuwe Wind-
fonds van de Triodosbank was een succes. Sinds 30 november
hebben zich ruim 2000 mensen gemeld voor deelname. Er wer
den aandelen uitgegeven ter waarde van 5 miljoen gulden. De
koers van het aandeel is op dit moment 102,50. Het Windfonds
biedt de mogelijkheid direct te beleggen in windenergie. De
Triodosbank in Zeist heeft sinds 1986 60 miljoen gulden belegd
in totaal 26 megaWatt aan windturbines. Onder andere de grote
windenenergieparken bij Lelystad, de Oosterscheldedam en
Perkpolderhaven zijn met financiële hulp van de Triodosbank
tot stand gekomen.
Zonneboilers snel goedkoper
den haag De nu nog dure zonneboilers zullen snel goedkoper
worden. De Nederlandse industrie van zonne-energie wil dat de
kostprijs van zonneboilers in 1997 40 procent lager ligt dan in
1991. De bedoeling is dat de subsidie van het rijk op zonneboi
lers dan ook omlaag gaat. De sector streeft ernaar tegen die tijd
14.000 zonneboilers per jaar te kunnen plaatsen in Nederland.
Nu zijn dat er nog maar 1800 per jaar. Deze afspraken zijn on
langs gemaakt tussen de betreffende industrie, het ministerie
van economische zaken, de energiedistributiebedrijven, Energi-
eNed, Holland Solar en Novem.
Boek over flora en fauna van Europa
baarn Uitgeverij Tirion in Baarn brengt een Nederlandse versie
op de markt van het rijk geïllustreerde naslagwerk 'Flora Fau
na van Europa', geschreven door een team natuurkenners onder
leiding van de vooraanstaande Britse bioloog Michael Chinery.
Van elke soort plant en dier behandelt het boek de belangrijkste
kenmerken, de leefgewoonten en de levenscycli. Er zijn 2200 af
beeldingen in kleur, 200 kaarten en diagrammen en met goed
herkenbare symbolen laat het boek zien waar de belangrijkste
leefgemeenschappen van planten en dieren, ook die in Neder
land, te zien zijn. De prijs bedraagt bijna 100 gulden.
zwolle anpwust zijn van de mogelijkheden
voor de reductie van het afval.
De houtverwerkende industrie Ze houden vaak niet bij hoeveel
in Nederland kan de hoeveel- afval er vrijkomt. Het gaat daar-
heid afval fors beperken. Door bij niet alleen om houtresten,
preventieve maatregelen kan verf en verpakkingsmateriaal,
het houtafval worden terugge- maar ook om oplosmiddelen,
bracht tot 40 procent, het verf- „Het zijn veelal kleine onderne-
aifval tot 50 procent en het ver- mingen die de meeste aandacht
pökkingsafval tot 85 procent. De geven aan het produceren',' zo
de door verf veroorzaakte lucht- licht een woordvoerder van de
vervuiling is door eenvoudige provincie Overijssel toe.
aanpassingen met vijftig pro- Aan de hand van het proef-
cent te verminderen. project is een handleiding opge-
Dat blijkt uit onlangs bekend- steld die de fabrieken kunnen
gemaakte resultaten van een gebruiken voor het opstellen
proefproject dat de Heidemij van programma's om de hoe-
heeft uitgevoerd met medewer- veelheid afval in te dammen,
king van de Nederlandse Bond Dat kan bijvoorbeeld door het
van Timmerfabrikanten. Het anders indelen van hout en de
initiatief voor het project is ge- toepassing van nieuwe technie-
door Gelderland en ken voor het aanbrengen -
Overijssel. In beide provincies is verf. Timmerfabrieken kunnen
een sterke concentratie van volgens het onderzoek ook fors
timmerfabrieken. Nederland bezuinigen op de energiekos-
telt in totaal 1500 van dit soort ten. De milieuvriendelijke be-
bedrijven. drijfsvoering heeft ook een fi-
Het proefproject heeft uitge- nancieel voordeel, dat voor een
wezen dat lang niet alle hout- gemiddelde onderneming circa
verwerkende fabrieken zich be- één ton per jaar bedraagt.
20 VRIJDAG 11 FEBRUAR11994
'Karpers groeien er niet van, koeien hopelijk wel'
Veevoer, kattebakkorrels, bloempotten en zelfs lijkkisten.
Volgens P. Elias en J.W. Segeth zijn de toepassingsmoge
lijkheden van gedroogd en gereinigd groente-, tuin- en
fruitafval legio. Het verwerkingsproces is inmiddels on
der de knie: ze weten precies hoe van kleverig en veront
reinigd groenafval een mooi droog hooiachtig mengsel te
maken. Er is nog maar één probleempje: het gebrek aan
groenafval.
groenafval gestart.
Volgens Elias was het grootste
probleem het vinden van een
goede verwerkingsmethode.
„Het afval moet voor 100 pro
cent vrij zijn van verontreinigin
gen en ziektekiemen wil het
zonder gevaar aan vee kunnen
worden gevoerd. Wij hebben
een procédé bedacht waarbij
het afval eerst nat wordt ge
reinigd, dan wordt geblan
cheerd en vervolgens gedroogd.
Een uniek proces".
Elias, als ingenieur technisch
onderlegd, heeft een grote 'was
machine' ontworpen waarin het
groenafval van alle zand en an
dere ongerechtigheden wordt
Elias en Segeth, de mensen ach
ter het bedrijf Green Food in
Voorburg, kregen dik twee jaar
geleden het idee om uit groen
te-, tuin en fruitafval, veevoer te
maken. Segeth: „Een vriend van
me had een karpervijver ge
kocht. Nietsvermoedend gooi
den we er wat groenafval in. De
beesten vlogen er op af. Dus
wilden we visvoer gaan maken
van groenafval". Dat bleek uit
eindelijk geen goed idee. De
karpers vraten het wel maar
groeiden er niet van. Koeien
zijn betere verteerders en dus
werd de proef v
ontdaan. Die methode is 'afge
keken' van de voedingsmidde
lenindustrie. Daar komt ook de
sterilisatiemethode vandaan:
het blancheren van de groen
ten.
Het Instituut voor Veevoer-
deronderzoek was ook al bezig
met het onderzoeken va deze
toepassingsmogelijkheid en Eli
as en Segeth hebben bij het in
stituut proeven laten doen naar
de verteerbaarheid van het spul.
Uit reageerbuisproeven blijkt
dat de koeien het prima moeten
kunnen verteren. Voordat het
spul als basismateriaal voor
veevoer mag worden verkocht,
moet er echter nog gedurende
twee jaar een voederproef met
echte dieren worden gedaan.
Voor elke ton Green-food-
veevoerbasismateriaal zijn tien
ton nat groenafval nodig. Om
een groenverwerkingsfabriek
renderend te laten draaien is op
jaarbasis ten minste 60.000 ton
afval nodig. In de provincie
Zuid-Holland is deze hoeveel
heid niet beschikbaar. Voor vrij
wel al het groenafval zijn inmid
dels contracten afgesloten voor
de verwerking ervan. Er zijn en
worden grote compostfabrieken
gebouwd en om die investerin
gen terug te verdienen, is ver
werking noodzakelijk.
Elias: „Op dit moment onder
handelen we met twee grote
groenverwerkers. De investerin
gen voor een veevoerfabriek
zijn slechts de helft van die voor
een compostfabriek. Bovendien
ben je bij de fabricage van vee
voer verzekerd van afzet. Dat
moet je bij compost nog maar
afwachten. Wellicht zijn de ver
werkingsbedrijven bereid met
ons in zee te gaan en een deel
van hun compostplannen in
veevoerplannen om te zetten."
Elias en Segeth willen op zere
korte termijn het ministerie van
milieu een subsidie vragen voor
de tweejarige proef met koeien.
"Maar zelfs al vreten de koeien
het niet, dan nog zijn er vol
doende toepassingsmogelijkhe
den. Dit is de beste manier om
groenafval nuttig te maken.
Koeien zijn
betere ver
teerders en
dus werd de
proef uitge
breid om van
groenafval
veevoer te
maken.
foto
loek
zuyderduin
Actie voor zeeschildpadden
Met een 'milieutegel' kunnen
inwoners van de Haarlemmer
meer aangeven dat zij het on
kruid op de stoep niet met che
mische middelen bestreden wil
len hebben. Door middel van de
felgroen geschilderde stoeptegel
laten de bewoners aan de ge
meentewerkers zien dat zij het
onkruid liever zelf met de hand
verwijderen. De actie 'milieute
gel' is opgezet door de Milieu
groep Haarlemmermeer in sa
menwerking met Groen Links.
De gemeenteraad heeft beslo
ten ook dit jaar chemische mid
delen te gebruiken, maar heeft
toegezegd om bij de onkruidbe-
strijding rekening te houden
met de milieutegel. Inwoners
van de Haarlemmermeer kun
nen tot de laatste week van april
gratis een stoeptegel voor hun
huis laten beschilderen.
Onder het motto 'Geen ligstran
den, maar legstranden' voert
Artis in Amsterdam van 7 maart
tot 31 maart a.s. een campagne
om zeeschildpadden in Grie
kenland en Turkije te bescher
men. In die landen hebben zee
schildpadden te lijden onder
het massaal toeristisch gebruik
van hun legstranden. De cam
pagne is een initiatief van de
Stichting Platform Toerisme en
Zeeschildpadden.
Toerisme hoeft geen bedrei
ging voor zeeschildpadden te
vormen. Toeristen en toerope-
rators kunnen op diverse ma
nieren een bijdrage leven aan
de bescherming van de zee
schildpad. Toeroperators in het
buitenland houden inmiddels
rekening met de zeeschildpad
den. Ze hebben hun bestem
mingen aangepast en besteden
in hun gidsen aandacht aan de
problematie. In Nederland ge
beurt dit jammer genoeg nog
niet. Platform Toerisme en Zee
schilpadden zal de komende
tijd Nederlandse toeroperators
benaderen om gezamenlijk de
zeeschildpad te beschermen.
Bescherming van zeeschild
padden is nodig, omdat het
sterk bedreigde dieren zijn. Er
zijn nog maar weinig stranden
waar zeeschildpadden eieren
leggen. Verschillende van die
stranden in Griekenland, Tur
kije en op Cyprus zijn populair
bij toeristen. Het aantal strand-
vakanties naar die landen
neemt de laatste jaren sterk toe.
Schildpadden, hun nesten en
hun jongen zijn erg kwetsbaar.
Zo kan een strandparasol een
nest vernielen en worden jonge
schildpadden misleid door het
licht van cafés en discotheken,
waardoor ze omkomen. Op
zondag 13, 20 en 27 maart orga
niseert het Platform lezingen
over de zeeschildpadden in Ar
tis met rondleidingen.
leiden Een bloementeler kijkt door een loep naar
insecten die op een kleefplaat vastgeplakt zitten.
Steeds meer telers gebruiken dit simpele hulpmid
del om te controleren of er schadelijke insecten in
de kas zijn. De lijmstrippen worden op diverse
plaatsen opgehangen en regelmatig gecontroleerd.
Afhankelijk van de soort en het aantal insecten be
sluit de teler een bestrijdingsmiddel te gebruiken.
De kleefplaten bieden het voordeel, dat er pas ge
spoten hoeft te worden als het werkelijk nodig is.
Gebruikelijk was dat de teler altijd met bestrij
dingsmiddelen spoot, ook al was er nog geen in
sect te bespeuren. De kleefplaten worden gebruikt
bij de teelt van rozen, chrysanten, anjers, gerbera's
en anthurium. foto bloemenbureau holland
Nationale Bomenbank verplant jaarlijks ruim 1000 oude exemplaren
Tulpefeestje niet alleen voor freaks
Zeker twintigduizend kastanjes,
beuken, eiken, platanen en an
dere soorten bomen hebben
door hen een 'tweede' leven ge
kregen. De medewerkers van de
Nationale Bomenbank redden
al twintig jaren bomen van een
wisse dood met de kettingzaag.
Bomen die nu bijvoorbeeld
staan op het immense terrein
van Schiphol waar een project
ontwikkelaar een groot kanto
rencomplex kleur wilde geven.
Zo'n 200 bomen had hij nodig.
Ongeveer het aantal dat bewo
ners van een wijk in Amsterdam
graag kwijt wilden omdat het in
de buurt wel erg donker werd.
Om en om werden die bomen
weggehaald en overgeplant op
Schiphol.
Het kan ook kleinschaliger.
Neem een operatie in Schiedam
waar een honderd jaar oude eik
75.000 kilo wegend, moesten
verdwijnen. Of onlangs nog in
Nijmegen waar een ruim 80-ja-
rige rode beuk moest wijken
voor een appartementenge
bouw.
De in Sliedrecht gevestigde
Nationale Bomenbank is er
druk mee. Voor zover directeur
P. de Winter weet is zijn bedrijf
uniek, in elk geval in Nederland.
Maar zelfs over de grens kent hij
geen collega's. Vandaar dat de
bankmedewerkers, een twintig
tal, ook naar België en Duits
land reizen om in te grijpen
waar mensen vinden dat bo
men niet gekapt maar ver
plaatst moeten worden. „Je
moet bedenken dat anders een
groot deel van de 1000 tot 1.500
bomen die we jaarlijks verplaat
sen, zou verdwijnen voor nieu
we wegen of woonwijken", zegt
De Winter.
De mensen zijn volgens De
Winter de afgelopen twintig jaar
'boombewuster' geworden. Een
toenemend aantal particulieren
biedt de Nationale Bomenbank
overtollige bomen aan, maar
verreweg de grootste klant van
de bank vormen de gemeenten.
De Winter: „Binnen bouwplan
nen wordt steeds vaker gepro
beerd bomen te sparen. In alle
geledingen is het groenbewust-
zijn enorm toegenomen. Daar
staat echter tegenover dat van
wege de teruglopende econo
mie ook in de groensector be
zuinigd wordt.".
Volgens de bankdirecteur
ontbeert met name het westen
voldoende bomen. "Neen, het
is onzin om te denken dat het
weinig zin zou hebben bomen
te planten waar de luchtveront
reiniging groot is. Bomen kun
nen veel hebben, vooral plata
nen. Die weten heel goed raad
met luchtverontreiniging'
Door de loop der jaren is er
Liever bomen verplaatsen met groot materieel dan omhakken is een
dachte die, ondanks de daarmee gepaard gaande hoge kosten, meer
meer post vat. archieffoto
bij de Nationale Bomenbank
een flinke 'vacaturebank' ont
staan: een overzicht van ener
zijds mensen en instanties die
bomen in de aanbieding heb
ben en anderzijds namen en
adressen van degenen die be
hoefte hebben aan bomen. De
Nationale Bomenbank is een
bedrijf met twintig werknemers.
„De eerste jaren waren we lou
ter administratief bezig, vooral
met het in kaart brengen van de
vraag- eri aanbodzijde, maar
daarna zijn we snel uitgegroeid
tot een bedrijf met specifieke
kennis over alles wat te maken
heeft met het planten, verplan
ten en verzorgen van bomen.
Kennis èn materieel, al huren
we voor echt grote klussen
hoogwerklers en bouwkranen
Aan het verplanten van bo
men hangt uiteraard een prijs
kaartje. Bij oude en zware bo
men zelfs een stevige prijskaart.
„Grof gezegd komt verplanten
op een gulden per kilo", zegt De
Winter. „Je kunt dus nagaan
wat het kost als we een boom
van 80.000 kilo onder handen
nemen. Of dat veel geld is? Ik
vind van niet. En gezien de gro
te vraag vinden velen dat met
mij. Bomen zijn enorm belang
rijk. Mag zo'n beuk misschien
één keer in de tachtig jaar een
paar centen kosten?"
Het tulpefeestje dat dit jaar in
de Leidse Hortus Botanicus
wordt gevierd, is méér dan een
feestje voor plantefreaks. Er
staan weliswaar wilde tulpe
soorten in bloei in de Leidse
tuin, maar daarnaast wordt met
een tentoonstelling van boeken
de rol van de tulp in de kunst
belicht. Twee Clusius-lezingen
geven ook inzicht in de econo
mische waarde van het bolge-
Dit jaar wordt herdacht dat
precies 400 jaar geleden de tulp
haar zegetocht begon vanuit de
Leidse hortus botanicus. Ook de
hortus doet aan die herdenking
flink mee met een bloementen
toonstelling en lezingen in het
voorjaar en de boekenexpositie
in de zomer.
De tulp is inheems in een
enorm gebied in Midden-Azië:
van de landen rondom de Zwar
te Zee tot aan de Himalaya
komt het bolgewas van origine
voor. Toen Clusius omstreeks
1590 als hoogleraar werd be
noemd aan de Leidse universi
teit nam hij, zoals in die tijd te
doen gebruikelijk, zijn bezittin
gen mee naar de universiteit.
Kort tevoren had Clusius van
een Franse diplomaat bollen uit
Istanbul gekregen en zo kwam
de tulp in de hortus terecht.
Uitwisseling tussen botanici (al
le oorlogen ten spijt bleven die
contact met elkaar onderhou
den) bracht de tulp steeds ver
der van Leiden en zorgde voor
een gestage verspreiding.
De huidige tülp lijkt nauwe
lijks meer op haar voorgangster.
De wilde soorten zijn veel lager
en ranker dan de bekende
'Apeldoorns' en andere tulpe
rassen. Om het verschil goed te
kunnen zien zijn het komend
voorjaar in de hortus wild en
gecultiveerd naast elkaar ge
poot.
Voorlichtster S. van der Veen
van de hortus meldt dat er on
geveer 25 verschillende soorten
wilde tulpen tentoongesteld
zullen worden. Het is de bedoe
ling dat er ook wat plantmateri-
aal verkocht wordt. De wilde
soorten van de expositie zijn
vooral afkomstig van de Hortus
Bulborum (de 'bollen-hortus')
in Limmen. Van der Veen: „De
wilde tulp in Midden-Azië is
nog niet bedreigd. Er zijn er nog
voldoende van. Dat neemt niet
weg dat voorkomen moet wor
den dat handelaren hele hellin
gen afgraven en de bollen mee-
Directeur De Koning van de
hortus hoopt dat Turkije, een
van de belangrijke herkomst
landen van de tulp, zich bin
nenkort aansluit bij de Conven
tion on Inernational Trade in
Endangered Spices, een groep
landen die afspraken maakt
over de handel in bedreigde
planten.
Kunst
Niet alleen botanisch gezien is
de tulp belangrijk. Door de eeu
wen heen is de bloem een ge
liefd onderwerp geweest van
schilders en andere kunste
naars. Van der Veen: „De tulp is
zeer lang heel duur geweest.
Mensen schaften zich daarom
gewoon een schilderij ervan
aan. Op den duur was dat goed
koper." In de Leidse universi
teitsbibliotheek wordt in het ka
der van 400 jaar tulp, 40 boeken
en publicaties van tulpen ten
toongesteld. „Een prachtverza
meling". De expositie is te be
zichtigen van 18 april tot 5 juni.
De betekenis van de tulp, zo
wel botanisch als economisch
en als kunstvoorwerp, komt uit
gebreid aan de orde in de twee
Clusius-lezingen die op maan
dag 18 april gehouden worden.
De hortus is van maandag tot
en met zaterdag van 09.00 tot
17.00 uur geopend, op zondag
van 10.00 tot 17.00 uur. De Clu-
siustuin is alleen op werkdagen
te bezichtigen.
Een afbeelding uit een van de tentoongestelde catalogi: de Florilegium
uit 1612 van E. Sweerts. foto universiteit leiden
