Militaire opties van
de VN in Bosnië
'Ossis' redden het in
Duitse politiek niet
Arbeidsmarkt niet doorslaggevend bij studiekeuze
Feiten Meningen
Fokker
moet
terug
Voorwaarden voor
luchtaanval Bosnië
WOENSDAG 9 FEBRUARI 1994
De ontluistering van de deal van de eeuw,
de verkoop van Fokker aan DASA, is thans
compleet. De Nederlandse belastingbetaler
zal geld toe moeten leveren, nadat het be
drijf is overgedragen aan DASA. Dat houdt
immers die fantastische afspraak in, die on
ze koene CDA-minister van economische
zaken Andriessen met DASA heeft gemaakt.
Onze hele vliegtuigindustrie weg, geld toe
en dan heb ik het nog niet eens over de gi
gantische economische en intellectuele
schade. Als het zo doorgaat houden we ten
hoogste een assemblagefabriek over. Het
Duitse hemd is immers nader dan de Ne
derlandse rok. Dat zouden wij ook zo doen.
De hele kennis-infrastructuur van MBO,
HBO en Technische Universiteiten krijgt
daardoor een forse klap en het aan- en toe
leveringsbedrijf heeft het nakijken.
Normaal is het dat na zo'n echec de ver
antwoordelijken opstappen, te beginnen
met minister Andriessen. Maar ook de ver
antwoordelijke vakbondsfunctionarissen,
de Nederlandse commissarissen van Fokker
en datgene wat nog rest aan Nederlanders
in de directie dienen op te stappen. En niet
te vergeten het PvdA-kamerlid Vos dat, met
al zijn verschillende petten op, zo'n dubieu
ze rol heeft gespeeld in deze overeenkomst
van de eeuw. Niemand stapt op natuurlijk.
Ze hebben immers hun best gedaan en dat
is genoeg in dit verwaten land.
Alleen bestuursvoorzitter Nederkoorn is
weg. Ik heb zijn vertrek reeds voorspeld in
mijn in november 1993 verschenen boek
'De overheid als ondernemer'. Het circuit
heeft wraak genomen. Overigens niet alleen
menselijk, maar ook nog eens volkomen te
recht. Het is Nederkoorn geweest die met
het terzijde schuiven van iedereen, inclusief
zijn eigen raad van
PIM FORTUYN
MEDEWERKER
klos z
x zijn,
met DASA heeft
doorgedreven.
Een hele slechte en
economisch gezien
ook onbegrijpelijke
overeenkomst. Im
mers, de Europese
luchtvaartmarkt is
een uiterst beperkte
markt en als het dan
tot een fusie komt
tussen twee qua
grootte zo uiteenlo
pende partners, dan
komt het er onver
mijdelijk van dat de
een de ander uit
vreet. Dat Fokker de
het begin af aan dui-
ook
delijk. Niet alleen veel kleiner,
nog eens eigendom van en liggend
heel veel kleiner land.
We hadden iets heel moois ter beschik
king, de Fokker-100. Een regioliner die ui
termate geschikt is voor de Europese en
Aziatische markt. DASA had niks op dit ter
rein, alleen de tekentafel en dreigde met de
ontwikkeling van een concurrent van de
Fokker-100. Naar nu blijkt volstrekte bluf.
Ze hebben niet eens een nagel om aan hun
kont te krabben. Het alternatief, geschetst
in mijn boek 'Aan het Volk van Nederland'
licentiebouw in samenwerking met lan
den als China, India, Indonesië en Japan
was van begin af aan onbespreekbaar. Het
is zelfs niet eens onderzocht. Daar liggen
hele mooie mogelijkheden en dan was Fok
ker tenminste zelfstandig gebleven en ge
woon ons eigendom.
Nederkoorn wordt nu met zijn sanerings
plannen de hemel in geprezen. Hij zou het
Nederlandse belang voor ogen hebben ge
had, aldus de FNV. Erger kan het niet. Eerst
de uitverkoop regelen en daarna door de
werknemersvakvereniging worden neerge
zet als een goed vaderlander. De FNV heeft
gewoon boter op zijn hoofd en tracht die er
op deze manier vanaf te spoelen. Neder
koorn is niet anders dan een hele egoïsti
sche man, die voortdurend zijn eigen be
lang op het oog heeft. Dat was zo bij Tran-
soil en dat was zo bij Fokker. De enige mis
rekening die hij heeft gemaakt is dat hij bij
de sanering van Fokker zijn hand over
speelde. Meneer koos in de nieuwe struc
tuur voor zichzelf de positie van God.
Welnu, hoogmoed komt voor de val. Zelfs
in het ingedutte en door gevestigde belan
gen overwoekerde Nederland. Dat stemt tot
tevredenheid. We doen er verstandig aan
nu al onze energie te steken in het terugver-
overen van Fokker uit de klauwen van DA
SA en Daimler-Benz. Beter ten halve ge
keerd dan ten hele gedwaald, zei Prediker
al.
Er komt geen eind aan de gruwelijkheden in Bosnië. Integendeel, het lijkt steeds erger te worden.
De afschuw en de woede over de terreurdaden zijn algemeen. Gebeurt er nu eindelijk iets? Nee,
waarschijnlijk niet. De reden voor dit gebrek aan daadkracht is drieledig: de internationale ge
meenschap wil niet echt ingrijpen; niet alle strijdende partijen in Bosnië willen vrede en de mili
taire mogelijkheden van de VN zijn beperkt
De internationale gemeenschap is onder
ling verdeeld. Sommige landen, zoals Ne
derland, zouden graag zien dat er militair
wordt ingegrepen en de vrede dwingend
wordt opgelegd. Maar daarvoor is een grote
troepenmacht nodig en die kan zonder de
Amerikanen niet. op de been worden ge
bracht. De Amerikanen voelen er, evenals
de meeste grote Europese landen, niets
voor om zich in een gecompliceerde en
waarschijnlijk uitzichtloze situatie te bege-
Dan kan men hopen dat de strijdende
partijen al dan niet met behulp van bemid
delaars tot een vergelijk komen. Maar ook
dat biedt minder perspectief dan ooit. De
drie partijen in Bosnië lijken zich op te ma
ken voor algehele oorlog.
De VN-troepen in Bosnië zijn georgani
seerd, uitgerust en bewapend
voor het geven van humanitaire
hulp, het bewaren van de vrede
en het beschermen van de be
volking. De VN-troepen zijn
neutraal. Zij zijn voor de uitvoe
ring van hun taken afhankelijk
van de medewerking van de
strijdende partijen. Maar niet
alle partijen willen vrede en
daardoor zitten de VN-troepen
in een onmogelijke situatie.
Dit alles leidt tot een politieke
en militaire verstarring die
voortduurt omdat de eensge
zindheid en de wil ontbreken
om er iets aan te doen. Maar
deze gewenning is door de extra
bloedige en brutale terreuraan-
val op een markt in Sarajevo af
gelopen zaterdag, weer door
broken.
De politici willen actie. Maar
wat kunnen ze doen? Het Wes
ten (de NAVO) beschikt over ge
vechtsvliegtuigen en die moeten
maar een eind maken aan die
terreurbeschietingen. Dat zal de
Serviërs wel een lesje leren, zo
hopen zij.
Maar zo gemakkelijk liggen
de zaken niet. Als er iemand gestraft moet
worden, moet men wel weten wie de mis
daad heeft begaan. De W-troepen kunnen
niet vaststellen wie de dodelijke mortiergra
naat van zaterdag heeft afgevuurd. Men kan
natuurlijk zeggen dat alle artilleriestellingen
rond Sarajevo wel eens hebben geschoten
en daarom voor bestraffing in aanmerking
komen. Maar dat houdt het gevaar in van
manipulatie door één van de partijen, die
met een gewetenloze beschieting ingrijpen
van bijvoorbeeld de NAVO tegen een ande
re partij kan bewerkstelligen.
Vervolgens is daar het probleem dat de
licht bewapende VN-troepen als het ware
gijzelaars zijn van de partij die uit de lucht
wordt aangegrepen. De VN-troepen zijn
door heel Bosnië verspreid en het is betrek
kelijk eenvoudig op een kleine groep VN-
De Verenigde Naties hebben gisteren opnieuw moeten uitleg
gen aan de verzamelde en in verwarring gebrachte journalisten
welke procedures gevolgd dienen te worden voor luchtaanvallen
in Bosnië-Hercegovina. Het besluit tot een dergelijke aanval is
volgens een woordvoerder van secretaris-generaal Boutros Gha-
li, onderhevig aan een serie toestemmingen en voorwaarden.
De Raad van de Noordatlantische Verdragsorganisatie (NAVO)
moet een actie autoriseren.
De Berschermingsmacht van de VN in Bosnië (Unprofor) moet
met het commando van de Sector-Zuid van de Navo regelingen
treffen met betrekking tot de uitvoering van zo'n actie.
Unprofor moet duidelijk vaststellen wie de verantwoordelijk
heid draagt voor, in dit geval, de fatale beschieting van afgelo
pen zaterdag.
De VN moeten tenslotte vragen om een dergelijke actie te on
dernemen.
soldaten die een konvooi met hulpgoederen
begeleiden, wraak te nernen. Die patstelling
heeft tot op heden luchtaanvallen onmoge
lijk gemaakt of althans voorkomen.
Anderzijds kunnen met name de Serviërs
luchtaanvallen ook niet helemaal uitsluiten.
Wanneer zij een groep VN-militairen zou
den aanvallen, moeten zij met steun aan
die VN-troepen vanuit de lucht rekenen. De
patstelling is dus wederzijds. Alleen moet
gevreesd worden dat de Serviërs of een an
dere partij in deze wederzijdse afschrikking
iets sterker staan omdat zij zich van slacht
offers en menselijk leed minder aantrekken.
En tenslotte is het de vraag hoeveel effect
luchtaanvallen hebben. Allereerst kan men
hopen op het psychologische schrikeffect
op de aangevallen partij. De geschiedenis
leert echter dat de Serviërs voor geen klein
tje vervaard zijn en in de loop
der jaren een sterk 'wij tegen de
wereld'-gevoel hebben ontwik
keld. Luchtaanvallen moeten
daarom lang worden volgehou
den. Verder is het niet eenvou
dig om snel verplaatsbare artil
lerie en mortieren in een berg
achtig land uit te schakelen.
De belangrijkste vraag is echter
of de Serviërs met luchtaanval
len alleen tot inkeer kunnen
worden gebracht. Zo niet, dan
moeten er grondtroepen aan te
pas komen. Dan is de cirkel
weer gesloten, want die willen
de grote landen met Amerika
voorop, niet leveren.
Het valt te vrezen dat er tussen
de huidige vredesoperaties van
de VN-troepen en grootscheep
se interventie geen militaire op
ties zijn voor de VN.
DEN HAAG AJ.VAN VUREN
De schrijver is generaal-ma-
joor; het artikel is op persoon
lijke titel geschreven.
Faxmodem onbekend bij Russische douane
Aangemoedigd door Rus
sische deskundige kennis
sen besloot ik onlangs m'n
oude computer en printer
te vervangen door geavan
ceerdere types van een ge
renommeerde Amerikaan
se firma. Koop alles hier in Moskou, veel
goedkoper dan in jouw land, zo werd me
verzekerd.
Ik benaderde dus een officiële dealer van
de gerenommeerde Amerikaanse firma. Dit
bedrijf, gezegend met de naam Tops, be
loofde me dat de computer binnen een
week of zes kon worden geleverd. Alle dou
aneformaliteiten zou Tops (,,wij weten van
de hoed en de rand, meneer") voor z'n te
kening nemen.
Na acht weken belde de Tops-manager
met verontschuldigingen voor de langere
levertijd. De computer was in Moskou,
maar helaas in de knellende greep van de
douane. Tops kwam er niet uit, of ik zelf
maar actie wilde ondernemen.
Zo leerde ik douanier Jermakov kennen.
Zo'n kommaneuker, die je tot razernij
brengt door alsmaar nieuwe kleine lettertjes
in het grote regelboek te vinden. Twee we
ken lang hield hij me bezig. Sommige door
mij aangeleverde formulieren met stempels
bleek hij de ene dag wel en de andere dag
niet meer te hebben.
Het absolute bureaucratische toppunt
bereikte Jermakov door geen genoegen te
nemen met de van mijn pasfoto voorziene
accreditatiekaart, uitgereikt door het minis
terie van buitenlandse zaken, en het bewijs
dat ik in Moskou mag wonen en werken èn
een computer invoeren. Nee, Jermakov
vond dat ik ook m'n schriftelijke verzoek
om accreditatie plus het bevestigende ant
woord erop moest tonen.
De logica dat de accreditatiekaart de be
vestiging is van zo'n schriftelijk verzoek,
was niet aan hem besteed.
Ik kreeg uiteindelijk de computer door
Tops dat zich wijselijk buiten de tele
foon- en briefkanonnades hield aangele
verd. Maar pas nadat ik Jermakov telefo
nisch had beloofd schriftelijk te zullen be
vestigen dat ik de computer over een jaar
weer zal uitvoeren. Die belofte ben ik, in de
wetenschap dat m'n voorgenomen vertrek
uit Moskou een stuk later valt, maar niet
nagekomen.
De douane nam echter wraak. Vorige
week liet ik per nationale luchtvaarmaat
schappij een zogenaamd faxmodem invlie
gen. Bestemd voor inbouw in de computer,
zodat ik vanachter het toetsenbord m'n
journalistieke ei voortaan naar keuze in da
ta- of fax-vorm via de telefoonlijn kwijt kan.
Kosten van dit apparaatje: net 200 gulden.
Het werd onmiddellijk door de douane in
beslag genomen.
Meer dan 2,5 uur heb ik in gezelschap
van een lokale KLM-employé op het inter
nationale vliegveld Sjeremetjevo doorge
bracht in vier verschillende douaneruimtes.
Eerst was het hele pakket zoek, daarna kon
het wel worden gevonden maar niet
meteen afgeleverd en tenslotte bleek het
begrip 'faxmodem' niet in de douane-im-
portboeken voor te komen.
En wat daar niet in staat, kan niet worden
ingevoerd, zo verzekerde me een stuurse en
vooral dikke douanière in een slecht zittend
uniform. Als ik geluk had zou de technische
dienst van de douane het apparaat meteen
onderzoeken en alsnog het groene import-
licht geven.
Juist op het moment dat ik de eerste
moord van m'n leven wilde begaan tan
den in de vetkwabben rond het strotte-
hoofd en dan flink doorbijten arriveerde
een collega-douanier in de kamer. Ik kende
hem, hij had in een eerdere wachtfase een
handtekening op ons formulier gezet. „Wat
doet u hier nog", vroeg hij verbaasd.
We wezen slechts naar 'het', dat meteen
begon uit te leggen. „Maar ik ben de chef
van de technische dienst, dit is mijn hand
tekening", zei hij streng. „Ja, had ik dat ge
weten, u ken ik wel, maar uw handtekening
herkende ik niet", stamelde de dikke dame.
Ik was al weg, met het modem.
HANS GELEUNSE CORRESPONDENT
Steeds meer Oostduitse po
litici redden het niet in het
Westen. Nog geen vier jaar
geleden trokken tientallen
enthousiaste parlementari
ërs en drie ministers uit de
nieuwe deelstaten naar
Bonn. Maar inmiddels do
mineren de ervaren West-
duitse professionals de poli
tiek weer alsof er nooit een
vereniging van twee Duits-
landen is geweest.
Na de Duitse eenwording in
oktober 1990 waren de ge
routineerde politici die in
de communistische DDR de
dienst hadden uitgemaakt,
uiteraard niet meer ge
wenst. Als gevolg daarvan
kwamen vrijwel uitsluitend
onervaren Oostduitsers in
het Bonner parlement en
kabinet.
Het gebrek aan ervaring
kwam al snel aan de opper
vlakte. Ondanks steun van
partijgenoten raakten veel
Oostduitse idealisten het
spoor bijster in de (West-
Duitse politiek. Enkele te-
weigeren zich dit jaar dan
ook herkiesbaar te stellen.
Ook Oostduitse ministers
lijken in de Westduitse poli
tieke cultuur kopje-onder te
gaan. Vorige week trad mi
nister Ortleb (onderwijs)
onverwachts af. De 49-jarige
FDP-liberaal uit Mecklen
burg-Voorpommeren ver
wees in zijn afscheidsbrief
naar zijn slechte gezond
heid. Volgens waarnemers
was de laatste tijd echter
steeds meer kritiek te horen
op de manier waarop de be
windsman zijn ambt uitoe
fende.
Ortleb was één van de drie
Oostduitsers die eind 1990
in het kabinet kwamen na
de eerste parlementsverkie
zingen in het verenigde
Steffen Heitmann, de 'Oost
duitse' presidentskandidaat
die struikelde over omstreden
uitlatingen over de Tweede
Wereldoorlog, buitenlanders
en werkende vrouwen, foto
anp matthias hiekel
Duitsland. T ransportminis-
ter Krause moest vorig jaar
mei al opstappen in ver
band met corruptie. Alleen
Angela Merkel (vrouwen- en
jeugdzaken) lijkt de rit uit te
kunnen zitten.
Het vertrek van Ortleb is
volgens ingewijden een klap
in het gezicht van bonds
kanselier Kohl, een duidelijk
voorstander van meer Oost-
duitsers op topposities. De
Duitse regeringsleider leed
eind vorig jaar al gezichts
verlies met de door hem
naar voren geschoven kan
didaat voor het Duitse pre
sidentschap. De afgang van
Steffen Heitmann vormde
het voorlopige hoogtepunt
van het mislukken van poli
tici uit de voormalige DDR.
Kohl waagde zich na dit
Oostduitse avontuur geen
tweede keer aan een man
uit de nieuwe deelstaten.
Hij koos de ervaren West
duitser Roman Herzog, een
bekende rechter, als veilig
alternatief.
Behalve PDS-leider Gregor
Gysi lijkt Jens Reich £<211 y$n
de weinige persoonlijkhe
den uit de voormalige DDR
die de komende tijd nog
een rol van betekenis kun
nen gaan spelen, maar dan
voornamelijk in theorie. Na
mens de links-alternatieve
beweging Biindnis 90/Die
Grünen wil hij op 23 mei
president worden
De voormalige DDR-dissi-
dent Stefan Heym lijkt meer
kans te hebben op een poli
tieke toekomst. Hij stelde
zich afgelopen zondag kan
didaat voor de parlements
verkiezingen midden okto
ber. Hij probeert een zetel
te bemachtigen via de PDS,
de opvolger van de in het
voormalige Oost-Duitsland
almachtige communistische
SED.
Heym snapt dat zijn keuze
voor de PDS vragen op
roept. Het was immers de
SED die jarenlang de publi
catie van vrijwel al zijn boe
ken verbood en hem streng
in de gaten hield. Het mo
tiefvan de partijloze Heym
om toch de PDS te kiezen,
lijkt bijna een wanhoops
daad. De 80-jarige schrijver
deelt de felle kritiek van de
'hervormde communisten'
op het verloop van de Duit
se vereniging. Want dat is
geen eerlijk samengaan van
twee gelijkwaardige landen
geweest, maar een opslok
ken van Oost-Duitsland
door West-Duitsland, vindt
Heym.
DEN HAAG ROBERT I
Met een studie als kunstge
schiedenis word je gegaran
deerd werkloos, maar met be
drijfseconomie kom je er wel.
Dat was tot voor kort de heer
sende opvatting over academi
sche opleidingen. Om carrière
te maken was een technische of
economische opleiding nood
zaak. Maar de vette banen zijn
zeer dun gezaaid en een 'harde'
studie biedt geen garantie meer.
Informatici zitten werkloos
thuis, terwijl letterenstudenten
leiding geven bij multinationals.
Het aantal universitair ge
schoolden in ons land groeit elk
jaar. Volgens de Enquête Be
roepsbevolking van het CBS telt
ons land bijna 500.000 acade
mici. Samen met de meer dan
een miljoen HBO'ers vormen de
hoger opgeleiden bijna een
kwart van de Nederlandse be
roepsbevolking.
De werkloosheid onder hen
neemt toe. Van alle academici
zitten er nu 28.000 zonder werk.
Van de 19.000 nieuwe academi
ci in 1993 bleven er 4.000 werk
loos, één op vijf dus. Maar on
der de andere opleidingsni
veaus is het niet veel rooskleuri
ger: de werkloosheid in het al
gemeen en vooral die onder
jongeren steeg sterk in 1993.
Met deze informatie in het ach
terhoofd wordt het steeds lasti
ger voor VWO-leerlingen om te
beslissen wat zij moeten doen
na hun middelbare school. Stu
deren kost elk jaar meer geld en
moet in steeds minder tijd ge
beuren. Toch blijft de universi
teit populair. Dat zich dit stu
diejaar voor de tweede achter
eenvolgende keer minder eer
stejaars hebben inschreven,
komt alleen maar omdat er
minder 18-jarigen zijn.
„Voor aankomende studenten
speelt de arbeidsmarkt wel een
rol bij de studiekeuze, maar de
ze blijkt niet doorslaggevend,"
meent decaan Frank van Kam
pen van de Universiteit van
Amsterdam. „Er zijn meer mo
tieven. De meeste studenten
kiezen pas halverwege de exa
menklas van het VWO wat zij
gaan studeren. Ook veranderen
zij hun keuze nog wel eens op
het laatste moment."
Het is niet te voorspellen wat
voor studie op termijn een goe
de baan zal opleveren. „De ar
beidsmarkt werkt gecompli
ceerder dan op het eerste ge
zicht lijkt," licht Van Kampen
toe. „Zo lag de studie informati
ca zes jaar geleden goed en nu
veel minder. De situatie van de
letterenstudenten daarentegen
is weieens beroerder geweest
dan nu. Op het ogenblik doet de
studie Duits het bijvoorbeeld
beter dan bedrijfseconomie.
„Misschien gaan we Engeland
wel achterna. Daar ligt de na
druk meer op de algemene aca
demische vaardigheden en kijkt
niemand vreemd op als een
manager van een groot bedrijf
geschiedenis heeft gestudeerd.
In ons land is al een trend waar
neembaar van 'brede' studies
naar meer vakgerichte studies.
Dus geen moderne varianten
als maatschappijgeschiedenis of
.algemene letteren meer, maar
gewoon Nederlands of Italiaans.
„In het bedrijfsleven horen wij
dat men daar niet zit te wach
ten op een rechtenstudent die
met een vakje bedrijfseconomie
erbij carrière wil maken. Dat
zegt niet zoveel over persoonlij
ke kwaliteiten. Mensen die
daarentegen bewezen hebben
op één gebied goed te zijn, heb
ben een meerwaarde."
Decaan L. Engel van de Rijks
universiteit Leiden is het met
zijn collega eens. „Iemand die
zeven jaar Chinees heeft gestu
deerd, heeft laten zien dat hij
zich kan specialiseren, zich er
gens in kan vastbijten. Zo'n aca
demicus heeft meer in z'n mars
dan iemand die de weg van de
minste weerstand kiest en met
bedrijfskunde op een vette baan
aast."
Unilever is een voorbeeld van
een bedrijf dat naar de totaalin
druk kijkt van een sollicitant en
niet naar de studierichting en
de cijfers. „Wij zijn een interna
tionaal concern en willen men
sen die uitblinken," licht een
woordvoerder toe. „Wij kijken
naar nevenactiviteiten, zoals
bestuursfuncties en stages. Een
studie op zich is niet doorslag
gevend. Mensen die bepaalde
talen spreken zijn ook interes
sant voor ons."
Decaan en coördinator 'Student
en Arbeid' B. Bickes van de uni
versiteit van Rotterdam denkt
dat studenten misschien niet
meer zo carrièrebewust zijn als
vroeger. „Ze vragen zich af of
een carrière nog wel hun le
vensvervulling moet zijn," stelt
hij.
„De studenten van nu kijken
iets anders tegen het studeren
aan dan die van begin jaren
tachtig. Ze zien in dat veel geld
verdienen en een gigantische
carrière er tegenwoordig voor
velen niet meer bij is. Ze stellen
zich misschien tevreden met
een gelukkig leven en simpel
brood op de plank en gaan stu
deren wat zij leuk vinden."
DEN HAAG MARGIT KRANENBURG
Het wordt steeds moeilijker een studierichting te kiezen. Een 'harde'
studie garandeert al lang geen baan meer. foto dijkstra bv
