Politiek gelooft niet
in televisie-reclame
UB
Gennadi: vermoord in Moskou
Crisis in Oosten erger dan de jaren dertig
Feiten &Meningen
MAANDAG 7 FEBRUAR11994
2
„Er dreigt een ernstige vergroving van het politieke de
bat", snierde minister Hedy d'Ancona. Ze zag het al voor
zich: tussen de luiers en de smeerkaas houdt Wim Kok de
PvdA omhoog en Elco Brinkman schiet na het Kotex-
maandverband met een CDA-logo over het scherm.
We krijgen dat allemaal niet te
zien. Aan CDA, PvdA en WD
lag het niet: die hadden zichzelf
dolgraag via de commerciële tv-
zenders willen aanprijzen. Zelfs
GroenLinks was er niet vies van:
in die kringen is serieus met de
gedachte gespeeld om op de
popzender MTV reclamezend
tijd te kopen. Maar het grote
geld dient zijn principes kenne
lijk beter dan de politiek van
welke ideologische oorsprong
dan ook. RTL weigert. Zij vreest
haar politieke neutraliteit te ver
liezen ten koste van de com
mercie. En MTV wil zijn jonge
kijkers niet met maatschappelij
ke discussies vermoeien.
Minister D'Ancona is bezorgd.
„Het accent in de politieke pro
paganda heeft altijd op infor
matie gelegen", schreef ze on
langs aan de fractievoorzitters.
Maar nu dreigen er volgens
haar zwart-wit discussies: de te
genpartij wordt zwart gemaakt
en de eigen partijleider als lelie
blank voorgesteld. Misschien
dacht D'Ancona hierbij aan de
messcherpe campagnes van de
Britse Conservatieven, die het
reclamebureau Saatchi Saat-
chi de onsterfelijke slogan lieten
bedenken: Labour doesn't work.
Lege propaganda
D'Ancona wil informatie, geen
lege propaganda. Maar wie
dacht dat ze in dat opzicht
steun kreeg van GroenLinks,
vergist zich. Campagneleider
Maarten van Poelgeest zal het
nog sterker vertellen: in de drie-
minutenspotjes van zijn partij
wordt zelfs helemaal geen
woord gesproken. De kijker
wordt 'gepakt' door vertraagde
en versnelde beelden van auto-
Files, vergezeld van het inmid
dels wat bejaarde Fahren auf
die Autobahn van de Duitse
groep Kraftwerk. Volgens Van
Poelgeest is het bezwaar van
d'Ancona ongegrond. De gratis
zendtijd die politieke partijen
op de drie publieke Nederland
se netten krijgen, is net zo min
voldoende om een program uit
te leggen als een 30 seconden
lange spot voor MTV.
Een van de CDA-campagnelei-
ders, Meüs van der Poel, ziet
ook geen bezwaar tegen com
merciële politieke reclame. Het
past in de CDA-strategie nieuwe
doelgroepen als RTL-kijkers te
bereiken. Maar na de kritiek op
de presentatie van Brinkman
zwijgt men liever over de cam
pagne-strategie.
Dan D66. Dat doet het in de ko
mende zes spots van drie minu
ten helemaal zonder muziek.
Volgens campagneleider Len-
nard van der Meulen had D66
ook geen typisch muzikaal ge
luid. Van der Meulen wil in de
eerste plaats 'gewoon televisie
maken' waarin D66 een bood
schap brengt. D66 houdt van al
le partijen de meest klassieke
campagne. Het geld gaat bij de
drie komende verkiezingscam
pagnes op aan de persoon van
Van Mierlo. Wat er ook aan the
ma's of doelgroepen in de cam
pagne wordt gekozen, het ver
haal eindigt steevast 40 secon
den lang met de spotlights op
Hans van Mierlo.
VVD-campagneleider Meint
Waterlander heeft z'n W-spots
in principe gereed, alleen de
muziek is nog even zoeken. Bol-
kestein zal als lijsttrekker niet
over het hoofd worden gezien.
Maar uiteindelijk zijn het niet
de spots, de kranten of de uit
deelfolders, maar de partijbij
eenkomsten die het meeste geld
kosten, aldus Waterlander.
„Daar moet je makkelijk kun
nen binnenstappen, het moet
uitnodigend zijn. Dus we heb
ben een grote open zaal nodig,
een goede entree en absoluut
geen klassieke strijkjes."
Tenslotte de PvdA. Campagne
leider Dig Istha ontkent ten stel
ligste het gerucht als zou zijn
partij vier miljoen het dubbe
le van het CDA aan de cam
pagne uitgeven. „Het is net als
de begroting voor de vroegere
Sovjet-defensie. Die was ook al
tijd het laagste van de hele we
reld. Het is maar net wat je
meerekent. We hebben vier
campagneleiders en daarnaast
zijn er zo'n vijftig full-time me
dewerkers. Als je die op je be
groting zet... Maar we hebben
bij elkaar wel meer dan twee
miljoen gereserveerd.
Terwijl twee VVD-ers de lichtelijk positieve uitslag van hun partij bij de Statenverkiezingen van 1991 bespreken, reageert op TV Hans van Mierlo
op de grote winst die D66 haalde. De meningen over dé manier van campagne voeren voor de verkiezingen van 3 mei zijn verdeeld bij de politieke
partijen. foto archief
Istha deelt de mening van zijn
CDA-collega: „Over doelgroe
pen en campagne-strategieën
spreken we achteraf. Daar praat
je nu niet over. We gaan wel lo
kale W- en radiospots kopen,
onder meer bij het Amsterdam
se televisiekanaal AW en Om-
rop Fryslan. Maar we delen niet
de angst van D'Ancona. Ook
spotjes voor commerciële zen
ders zouden we een inhoudelij
ke boodschap hebben meege
geven".
De politieke partijen houden fel
vast aan de zendtijd voor poli
tieke partijen die op de drie Ne
derlandse netten op woensdag
en vrijdagavond is gereserveerd.
D'Ancona dreigde in haar brief
over commerciële politieke pro
paganda deze gratis zendtijd in
te trekken. De grote fracties zien
die opmerking als een oneigen
lijk dreigement om hen van
commerciële avonturen af te
houden. GroenLinks-campag-
neleider Van Poelgeest vertolkt
de gevoelens van de andere
campagneleiders: „De zendtijd
voor politieke partijen moet na
tuurlijk blijven. Anders zouden
kleine partijen als de RPF nooit
meer voor de televisie kunnen
verschijnen met hun eigen ver
haal en afhankelijk zijn van de
interesse die de omroepredac-
ties in hun stellen. Arme en rijke
partijen krijgen nu dezelfde
kansen op de televisie, onge
acht hun aanhang. En dat moet
zo blijven."
Gennadi Koutznetsov leunt wat verlegen
lachend tegen een boom bij de bushalte
van lijn 7 in Jeruzalem. Hij wil eigenlijk
een gesprekje beginnen, maar weet niet
goed hoe. Sinds enkele jaren vermengt het
Hebreeuws van de passagiers op deze rou
te naar Talpiot en Ramat Rachel zich met
Russisch. Het Diplomat hotel aan het
randje van de stad dient als tijdelijk op
vangcentrum en onderkomen voor de im
migranten {olim) uit de voormalige Sov
jetunie. De kleine hotelkamers zijn keu
ken, woon- en slaapkamer tegelijk. De
nieuwe Israëli's zitten bijna letterlijk op
hun koffers in afwachting van werk en rui
mere woonruimte.
Gennadi is op dat moment als toerist in
Jeruzalem en logeert bij vrienden uit Mos
kou, een jong echtpaar Paul en Olga
dat zich een half jaar eerder in Israël heeft
gevestigd. Paul spreekt gelukkig redelijk
goed Engels en fungeert als tolk. Gennadi
heeft in Moskou een wat onduidelijk
baantje, waarmee hij desondanks voor
Russische begrippen niet slecht verdient.
Hij is getrouwd, heeft een kind, maar
woont alleen in een klein flatje in het
zuidoosten van Moskou. Hij heeft plezier
in het leven, maar betreurt het feit dat hij
nooit heeft opgelet tijdens de Engelse les.
Me good and you?, is de helft van zijn
woordenschat.
In de daarop volgende dagen trekken we
er regelmatig met zijn drieën of vieren op
uit. Mijn werk voor de krant komt ter spra
ke, alsmede de mogelijkheid dat ik over
enige tijd naar Rusland kom als begin- en
ejndpunt van een reis door de Baltische
staten. Gennadi aarzelt geen seconde en
biedt zijn gastvrijheid aan. Een halfjaar la
ter volgt door bemiddeling van Paul, die
tijdens een bezoek aan Nederland via tele
foon en fax andermaal als tolk/vertaler
optreedt, een officiële uitnodiging. Die
heeft een individueel reizende bezoeker
van Rusland nodig om een visum te krij
gen. Gennadi heeft de invitatie geregeld
bij een van zijn bazen, een Amerikaans-
Russische joint-venture.
In Moskou is het bij aankomst bitterkoud.
Een gure, snijdende wind doorklieft de
brede, karakterloze straten van de onsym
pathiek ogende miljoenenstad. Gennadi
wacht op het metrostation. Natte sneeuw
dwarrelt neer als we per bus naar zijn flat
rijden. De woning is eigenlijk precies zoals
ik me die heb voorgesteld. Spartaans inge
richt, oude, afgedragen meubelen, een
dikke kat, fel oranje behang, lekkende kra
nen, een wankel toilet en als je in de bad
kamer het licht aandoet zoeken de kakker
lakken snel een goed heenkomen.
Gennadi stoort het niet. Is zijn vriend Paul
in Jeruzalem nu echt zoveel beter af met
zijn hotelkamer voor twee? Voor Moskou-
se begrippen woont hij als vrijgezel prima.
Velen moeten hun appartement met an
deren delen. Hij niet. Zijn vrouw woont bij
haar ouders.
Gennadi blijkt toch wat beter uit zijn
woorden te komen dan eerst. Een gesprek
op kleuterschoolniveau blijkt mogelijk. We
spreken af dat ik aan het einde van mijn
reis nog een paar dagen kom logeren. De
kakkerlakken spreken me niet echt aan,
maar met andere bekenden in Moskou
heb ik nog geen contact gehad, 's Morgens
gaat Gennadi vroeg naar zijn werk. In het
metrostation nemen we afscheid, naar la
ter zal blijken voorgoed.
Als ik een paar weken later vanuit St. Pe
tersburg contact zoek, houdt Gennadi de
boot af. Hij heeft het druk en kan me niet
ontvangen. Ik vind in Moskou onderdak
bij de vrienden die ik eerst niet kon berei
ken. Voor het eerst in Rusland tref ik een
woning waarin alles functioneert. Maar dit
is dan ook upper classook vóór de te
loorgang van het cómmunistische regime.
Gennadi laat alleen via Paul in Jeruzalem
iets van zich horen. Hij maakt het goed,
bezoekt Spanje en maakt plannen voor
nog meer reizen. Paul zoekt hem in no
vember op in Moskou op doorreis naar
zijn eigen ouders in Oekraïne. De sfeer in
de Russische hoofdstad omschrijft hij als
geladen, broeierig en onaangenaam. Na
twee jaar afwezigheid herkent hij de stad
nauwelijks terug. Paul is blij in Israël, waar
hij werkt en studeert aan de Hebreeuwse
universiteit, terug te zijn.
Vorige week kwam de brief met het nood
lottige nieuws. Gennadi is vlak voor kerst
dood aangetroffen in zijn flat. Vermóórd,
vermoedelijk met roof als motief. Hij zou
met een groep naar Thailand gaan. Een
reis die hij zelf mede organiseerde. Hij zou
van verschillende deelnemers het reisgeld
in huis hebben gehad. Het maakt eigenlijk
ook niet veel uit hoeveel geld, in Moskou
word je al voor tien dollar vermoord zegt
Paul bitter over de telefoon. Hij is ontzet,
maar niet echt verbaasd. Het hing in de
lucht.
Ik ben geschokt. De Moskouse misdaad
cijfers krijgen opeens een andere waarde.
Ik ken één van de 1.353 slachtoffers. Ik
heb in zijn huis geslapen, aan zijn tafel ge
geten. Toen de ldop op de deur kwam,
had ik daar ook kunnen zijn. Een sombere
en sobere gedachte.
De Rus Gennadi Koutznetsov aan de voet van de Olijfberg in Jeruzalem. foto hans jacobs
Afgelopen week zijn in het centrum van Moskou vijf moorden gepleegd die het
aanzien hadden van afrekeningen in de wereld van de georganiseerde misdaad.
De score is exemplarisch voor het stijgende geweld in de Russische hoofdstad.
Volgens de politie is het aantal geweldsdelicten in de miljoenenstad Moskou in
1993 met 36,4 procent gestegen tot bijna 20.000. In 1.353 van deze gevallen gaat
het om moord een cijfer dat in vergelijkiing zes keer zo hoog ligt als in Neder
land. Het gaat daarbij niet alleen om afrekeningen tussen rivaliserende benden,
maar ook om moord op zakenlieden. Het zijn kille cijfers die pas reliëf krijgen
wanneer één van hen een bekende is, zoals in december de moord op Gennadi
Koutznetsov. Portret van een slachtoffer.
Luchtaanvallen
zijn snel
uitvoerbaar
VITEZ CHRISTOPHER BELLAMY
THE INDEPENDENT
Zodra de politieke commando
keten is doorlopen, kan de
NAVO binnen enkele minuten
luchtaanvallen uitvoeren op de
Servische stellingen rondom de
Bosnische hoofdstad Sarajevo.
Het kost de NAVO-bondgeno-
ten nu al enkele dagen om te
komen tot een besluit over het
verzoek dat secretaris-generaal
Boutros Ghali van de Verenigde
Naties zondagavond deed. Is
het antwoord uiteindelijk ja,
dan zal de militaire operatie
daarna vlot en gladjes verlopen.
Het verzoek om een luchtaanval
uit te mogen voeren, moet door
een van de Taktische Lucht
Controle Groepen (TACP) ter
plaatse worden doorgegeven
aan het Bosnië-Hercegovina,
commando van de VN in Kisel-
jak, vandaar aan de VN-opper-
bevelhebber in Zagreb en ver
volgens aan Boutros Ghali.
In het operatiegebied van de VN
zijn zo'n veertig luchtcontrole
officieren gestationeerd die on
geveer twee keer zoveel vliegtui
gen onder hun commando heb
ben. De TACP-teams komen uit
Groot-Brittannië, Denemarken,
Frankrijk en Canada.
Via twee radionetwerken staat
elke TACP rechtstreeks in ver
binding met zijn bataljonscom
mandant en met het VN-com-
mando in Kiseljak, dat de vlieg
tuigen aan de verschillende
teams toewijst. Kiseljak geeft
vervolgens de radiofrequentie
van de TACP door aan een
vliegtuig, waarna de piloot con
tact opneemt met de bewuste
TACP om instructies te vragen.
Normaal gesproken opereren
de paratroepers van de TACP's
te voet, maar in Bosnië zijn ze
uitgerust met troepentransport-
wagens. De Britten zijn het best
uitgerust ze beschikken over
laser-, radar- en infraroodba-
kens en zoeklichten met een
lichtsterkte van tien miljoen
kaarsen. De bakens worden ge
bruikt om met een grote mate
van precisie de afstand en loca
tie van een doelwit vast te stel
len. Deze informatie wordt dan
doorgegeven aan het gevechts
vliegtuig dat de feitelijke aanval
uitvoert.
In Italië gestationeerde straalja- i
gers vliegen voortdurend over
Bosnjë, volledig uitgerust pm
gronddoelen aan te vallen. Alle
bij de luchtoperatie betrokken
landen beschikken over laser-
gestuurde precisiebommen. Ge
woonlijk vliegen de straaljagers
boven Bosnië op een hoogte
van 3.300 meter. Bij de uitvoe
ring van een bombardement
zullen ze in een duikvlucht naar
een hoogte van 1.700 meter af
dalen en vervolgens hun bom
men in de lichtwaaier van door
het doelwit weerkaatst laserlicht
laten vallen. Op weg naar bene
den corrigeert de bom waar no
dig zijn baan. Wanneer het pro
jectiel op het moment van in
slag net met zo'n correctie bezig
is, kan het alsnog zijn doel mis
sen wat bij ongeveer één op
de zeven bommen gebeurt.
Maar wanneer de bommen hun
doel treffen, kunnen ze doelwit
ten ter grote van een gebouw
volledig vernielen. Destructie
op deze schaal heeft de burger
oorlog in het voormalige Joego
slavië nog niet gezien.
VERTALING: MARGREET HESLINGA
BERLUN» ADRIAN BRIDGE
THE INDEPENDENT
Het eind van het communisme in Oost-Eu
ropa en de voormalige Sovjetunie heeft ge
leid tot grote armoede, hoge sterftecijfers,
een daling van het aantal geboorten en hu
welijken en een toename in het schoolver
zuim. Dat is de trieste balans die wordt op
gemaakt in de eerste studie naar sociale
trends in het gebied over de afgelopen vijf
jaar. Volgens een door Unicef uitgebracht
rapport zijn de levensomstandigheden in
het voormalige communistische blok slech
ter dan in het Westen tijdens de Grote De
pressie van de jaren dertig.
Als deze trend zich voortzet, zo waarschuwt
Unicef, kan instabiliteit en sociale onrust
het democratiseringsproces in de regio in
gevaar brengen. „In veel voormalige com
munistische landen is de situatie kritiek, in
scherp contrast met de hooggespannen ver
wachtingen van drie en vier jaar geleden",
zegt Richard Jolly, vice-voorzitter van Uni-
cef in Genève. „Sommigen hadden wel ver
wacht dat de hervormingen niet gladjes
zouden verlopen, maar dat de ontwrichting
zo groot zou zijn, had niemand gedacht."
In het rapport worden naast Rusland en
Oekraïne ook de levensomstandigheden in
Bulgarije, Roemenië, Slowakije, Hongarije,
Polen en de Tsjechische Republiek onder de
loep genomen.
Met name de sterke groei van het sterftecij
fer over de afgelopen vier jaar is schokkend:
met negen procent in Roemenië, twaalf pro
cent in Bulgarije en een onthutsende 32
procent in Rusland, hetgeen neerkomt op
500.000 extra doden per jaar. Gewelddadige
misdaad, moord en vergiftiging zijn sterk
toegenomen, wederom met name in Rus
land, waar het aantal moorden alleen al in
de eerste helft van 1993 met zestig procent
toenam.
In Polen nam het aantal zelfmoorden tussen
1989 en 1992 met 35 procent toe, terwijl het
aantal huwelijken in Bulgarije, Roemenië en
Hongarije over dezelfde periode met veertig
procent daalde. Deze ontwikkelingen gaan
gepaard met een even grote daling van het
geboortecijfer.
Bijna alle landen die in het rapport zijn on
derzocht, vertonen een navrante daling van
het bruto nationaal produkt. Ook hier voert
Rusland de lijst aan. Ruim zeventig procent
van de bevolking leeft op of onder de ar
moedegrens. In Polen, Bulgarije en Roeme
nië ligt dit percentage dichter bij de veertig,
terwijl de Tsjechische Republiek, Hongarije
en Slowakije het beneden de twintig pro
cent hebben weten te houden.
De economische shock-therapie en de plot
selinge opheffing van prijs- en handelscon
troles hebben geleid tot torenhoge inflatie,
gigantische werkloosheid en een scherpe
daling van het besteedbare inkomen.
In het hele voormalige communistische
blok is het percentage van het loon dat aan
voedsel wordt besteed, beduidend gestegen.
Unicef pleit er in zijn rapport dan ook voor
dat er met Financiële steun van het Westen
een sociaal vangnet wordt opgericht om
grootschalige ondervoeding en de verdere
verspreiding van besmettelijke ziekten,
zoals tuberculose, te voorkomen.
VERTALING: MARGREET HESLINGA
houdt vragend
foto archief
Een doodgewone doordeweekse dag in Moskou. Een oude1
haar hand op, hopend op een aalmoes.
JA HIJ mtT ooK^X
Her ewiqE-WATHPimpe
6£5TE Voofc£ö?EJPlMq of J
zm TB?o0|K£jE£ s
i? ewewpeX fc
Toch ocrA
ÖV <^E£n yLJ—
Pv WB2* 700R
HASH,c6c<WE
WIM STEVENHAGEN
WÖ& W (pEVMIGiEUlSSeNU
