Rover te succesvol om Brits te blijven
Vietnam wil een rol van betekenis spelen
Janmaat houdt CD
ver van de macht
Feiten &Meningen
F|Uj XI
Geheugenverlies politici over infiltratie criminelen
VRIJDAG 4 FEBRUAR11994
2
„Een blijk van vertrouwen in de Britse industrie", luidde
maandag het alomvattende oordeel van premier Major
over de overname van Rover door BMW. „Maar als het
Britse bedrijfsleven zo doorgaat met vertrouwen te wek
ken, is het straks helemaal in buitenlandse handen" al
dus een cynicus. Leyland Trucks ging naar DAF, Jaguar
werd bij Ford ingelijfd en het warenhuisconcern Hcirrods
viel in handen van twee Egyptische broertjes. En nu dan
Rover; een concern met een trotse geschiedenis, verkocht
aan de Duitsers. Alleen Rolls-Royce draagt nog het Britse
vaandel, maar ook dat vlaggeschip weet zich belaagd
door buitenlandse kapers.
Voor bijna 2,3 miljard gulden heeft BMW deze week de aandelen van British Aerospace overgenomen in het automobielconcern Rover. De 'Mini'
is sinds maandag familie van BMW, zoals een dealer in het Duitse Neuss duidelijk maakt. foto ap karl-heinz kreifelts
LONDEN CEES VAN ZWEEDFN
CORRESPONDENT
Rovers geschiedenis omspant
bijna de gehele twintigste eeuw,
en het concern heeft in die pe
riode waarschijnlijk meer 'klas
siekers' op de markt gebracht
dan enige andere autofabrikant.
Enkele namen: Land Rover,
Morris Minor, Austin Seven,
Wolseley, Riley en 'de eerste
klasseloze auto ter wereld', de
Mini Cooper.
Aan de wieg van het concern
dat later 'Rover' gedoopt zou
worden, stonden Lord Austin en
William Morris. Lord Austin
stichtte in 1905 de Austin Motor
Company en verkocht een half
decennium later reeds het aan
zienlijke aantal van 1.000 auto's
per jaar. William Morris schreef
geschiedenis met modellen als
de Cowley, die hij ontwierp tij
dens een zeereis naar New York.
De beide pioniers breidden hun
imperia gestaag uit. Austin, die
in 1922 de Austin Seven had ge
lanceerd, verkocht in 1930 al
30.000 auto's. William Morris
had tegen die tijd Wolseley Mo
tors en Riley Motors ingelijfd.
Na de Tweede Wereldoorlog
zetten beide bedrijven hun op
mars voort, maar ook toen al
was schaalvergroting een tover
woord. In 1952 besloten Austin
en Morris hun bedrijven, die in
Groot-Brittannië het neusje van
de zalm waren, te fuseren. Een
gigant was geboren: de British
Motor Corporation.
Het nieuwe bedrijf produceerde
in zijn eerste jaar 280.000 voer
tuigen, en kwam weldra met
bestsellers als de A40 en de Aus
tin Cambridge op de markt. In
1959 liep ook de eerste Mini van
de band, een autootje dat voor
496 pond kon worden aange-
schaftt en dat het Britse equiva
lent van de Franse 2CV zou
worden.
Verval
In de jaren '60 en '70 zette het
verval echter in. British Motor
Corporation begon de concur
rentieslag met de Duitsers,
Fransen en Italianen te verlie
zen en werd bovendien in toe
nemende mate geplaagd door
stakingen. In 1968 versmolt
BMC met Leyland tot een nieu
we gigant: British Leyland.
Maar British Leyland ontpopte
zich als een inefficiënte moloch,
die haar produktie had ver
spreid over zeventig verschillen
de fabrieken. Halverwege de ja
ren '70 moest het concern van
de ondergang worden gered
door de Labour-regering van
Harold Wilson, die er een meer
derheidsaandeel in kocht.
De nieuwe topman, Sir Michael
Edwardes, haalde de bezem
door het concern. In 1981 werd
de naam van het bedrijf op
nieuw veranderd, in Austin Ro
ver. Twee nieuwe modellen
kwamen uit, de Maestro en de
Montego, maar geen van beide
Het jaar dat achteraf gezien een
mijlpaal in de geschiedenis van
het concern is geweest, was
1988. In dat jaar verkocht de re-
gering-Thatcher haar meerder
heidsaandeel aan British Aero
space en verkreeg het Japanse
Honda de resterende twintig
procent van de aandelen.
Japanse leest
British Aerospace begon vele
honderden miljoenen in Rover
(zoals het concern vanaf 1989
zou heten) te pompen, terwijl
Honda de produktie op Japanse
leest ging schoeien. De gecom
bineerde inspanning van British
Aerospace en Honda leidde de
afgelopen jaren tot uiterst suc
cesvolle modellen als de Rover
200, Rover 400 en Rover 800.
Land Rover, een andere poot
van het concern, bestormde on
dertussen met de Discoveryen
dë Range Rover de snelgroeien
de markt voor voertuigen met
vierwielaandrijving.
Vorig jaar was Rover met zijn
800-model in het Verenigd Ko
ninkrijk de grootste leverancier
van luxe auto's geworden, gro
ter zelfs dan Jaguar. En wereld
wijd had het concern zijn pro
duktie met tien procent zien
groeien, terwijl alle andere grote
autofabrikanten in Europa om
zetverliezen leden. Rover ver
kocht nu meer auto's dan het
Duitse Mercedes-Benz.
De ironie wil dat Rover anno
1994 te succesvol was geworden
om nog langer Brits te kunnen
blijven. De Rover 200 was een
geduchte concurrent geworden
voor modellen als de Ford
Escort, de '800' kon zich meten
met de top-BMW's, en bij Land
Rover in Solihull kon aan de
vraag naar Discovery's en Ran
ge Rovers nauwelijks nog wor
den voldaan. Maar de overna
me door BMW betekent niet het
einde van een legendarisch
Brits merk. Op de vraag of een
van de oude klassiekers wellicht
opnieuw in produktie genomen
zou worden, antwoordde BMW-
topman Pischetsrieder op een
persconferentie in Londen: „Ik
houd verschrikkelijk veel van de
oude, traditionele Britse sport
wagen. Ik zeg niet dat er in de
toekomst weer een Austin Hea-
ley zal zijn, maar als het aan mij
ligt wel".
DEN HAAG PAUL KOOPMAN
Zeker één politicus heeft de
laatste tijd over aandacht niet te
klagen: CD-lijstaanvoerder
Hans Janmaat. Cameraploegen
van NOS. NOVA en RTL lopen
de deur bij hem plat, steeds
meerweek- en dagbladjourna
listen noteren driftig zijn opvat
tingen. Hij siert bovendien de
verkiezingsposters van een con
currerende partij. 'Stem tegen,
stem SP', meldt de Socialisti
sche Partij onder een foto van
de CD'er. Een overrijpe tomaat
druipt van het portret, in
rouwrand, met een zwarte balk
over het brilletje. Blijkbaar is
Janmaat een goede reden om
niet extreem-rechts, maar juist
onversneden links te stemmen.
De SP lijkt gelijk te krijgen. Jan
maats publiciteitsoffensief heeft
zijn politieke beweging de
laatste paar weken weinig goed
gedaan. Geschokt over onbe
houwen uitspraken van Jan
maat trekken plaatselijke CD-
politici, laatstelijk in Groningen,
zich terug van de lijst. Volgens
de jongste peilingen daalt de
CD, op 15 november vorig jaar
nog goed voor tien kamerzetels
naar zes zetels. Uit onderzoek
blijkt dat kiezers die met de CD
sympathiseren in de persoon
van Janmaat een belangrijke re
den zien om het vakje van de
Centrumdemocraten juist niét
rood te kleuren.
Waarom blijft deze partij een
relatief marginaal verschijnsel,
terwijl bijvoorbeeld Flip de
Winter met zijn Vlaams Blok
wel fors profiteert van de groei
ende sociale, economische en
raciale spanningen in eigen
land? Het zou al te pretentieus
zijn deze verschillen toe te
schrijven aan het in de wereld
unieke tolerante karakter van de
Nederlandse bevolking. Stellen
dat in Nederland geen voe
dingsbodem bestaat voor ex
treem-rechts is te gemakkelijk.
Het is bovendien een ontken
ning van de onvrede en frustra
tie in de oude wijken en de
angst en ongerustheid voor het
verlies van verworvenheden bij
burgers die het beter hebben
getroffen.
Er is wel een aanzienlijk verschil
in beeldvorming tussen het
Vlaams Blok en de club van Jan
maat. De CD slaagt er maar niet
in respectabele burgers op zijn
kieslijsten te krijgen. De lijst
kandidaten met een crimineel
verleden is indrukwekkend, de
raadsleden die momenteel de
CD in gemeenten vertegen
woordigen vallen vooral op
door hun afwezigheid bij raads
vergaderingen, openbare dron
kenschap of onderlinge vetes.
Het recente interview van Else
vier met Janmaat en de bevin
dingen van een Nieuwe Revu-
journalist die een tijdlang un
dercover op het partijbureau in
Amsterdam verbleef, bewijzen
dat de partij racistische en dis
criminerende opvattingen maar
met moeite achter de kiezen
weet te houden. Janmaat in El
sevier: „Met antisemitisme trek
je in Nederland geen stem
men." Dat is blijkbaar de voor
naamste reden waarom hij zich
in het openbaar liefst niet anti
semitisch uitlaat.
Het zichtbaar ingehouden ex
tremisme van Janmaat, gevoegd
bij de publieke afkeuring van
het CD-lidmaatschap door de
vakbeweging en kerken, hebben
ervoor gezorgd dat de CD nog
lang niet salonföhigis. Een
breed electoraat kan de CD pas
verwerven zodra de modale
burger het steunen van deze
partij niet meer verwerpelijk
vindt. En met Janmaat als lijst
trekker is het nog niet zo ver.
Maar dat betekent tegelijkertijd
dat de kaarten anders kunnen
komen te liggen als een charis-
matischer en politiek begaafder
persoon het roer overneemt.
Wie de Centrumdemocraten ver
van de macht wil houden, mag
bidden dat Janmaat nog lang op
zijn post blijft.
/X\K.
V V0E /V%.) lU&fcWKpÉEVÉNriE-
AIS (K 20R€> PAT IK hooit fHÜlS
-Lpt gEM HEE lit e,£iUK. 3
(.-) CL- AL SO'A mweR f
YA A KAWS op (=eK)
Binnenkort hoeven
blikjes Coca-Cola
niet meer Vietnam
worden binnenge
smokkeld. Wan
neer het Ameri
kaanse handels
embargo wordt
opgeheven kan
het prikkelende
goedje vrij worden
verhandeld.
foto afp hoanc
dinhnam
DEN HAAG WILFRED SCHOLTEN
Als politicus moet je soms ver
geetachtig zijn om politiek ver
der te kunnen. Maar dat ge
heugens zó kunnen worden
gewist... Misschien heeft het
iets te maken met het onder
werp; infiltratie van crimine
len in de politiek. Dat verklaart
wellicht waarom amper drie
maanden na de politieke com
motie over de uitlatingen van
de Amsterdamse hoofdcom
missaris Nordholt, de Haagse
politiek deze affaire afdoet als
een incidentje waar vooral de
pers achter zat.
Ter herinnering voor andere
vergeetachtigen; op 22 oktober
vorig jaar was Nordholt te gast
in het televisieprogramma NO
VA. Daar liet de hoofddiender
en passant doorschemeren dat
hij op de hoogte was van geval
len van infiltratie in de politiek.
Vervolgens brak er dat weekein
de een storm van verontwaardi
ging los. Politici buitelden over
elkaar heen om hun afschuw,
verontwaardiging of instem
ming met Nordholt te betuigen.
Burgemeester van Thijn, mo
menteel minister van binnen
landse zaken, sprak plechtig dat
hij weet had van in elk geval één
geval van infiltratie. Dat geval
speelde, zo bleek later, in de on-
derafdeling van zijn eigen PvdA.
Hij bezwoer echter dat het 'ge
vaar' was afgewend.
Ookprocureurs-generaal,
hoofdofficieren van justitie en
de Binnenlandse Veiligheids
dienst (BVD) mengden zich ge
heel vrijwillig in de publieke
discussie en wakkerden de ge
ruchten van langzame overna
me van de politiek door machti
ge criminele organisaties aan.
De politiek eiste opheldering,
snel en liefst in het openbaar.
Kamervoorzitter Deetman zei
dat door deze aantijgingen de
gehele politiek 'in discrediet'
werd gebracht.
Toen minister Hirsch Ballin
(justitie) ruim een week later
kamervragen beantwoordde,
bleek dat het allemaal erg mee
viel. Er waren twee pogingen
van infiltratie bekend: beide in
Amsterdam. De hoofdstedelijke
afdelingen van PvdA en WD
waren echter tijdig op de hoog
te gebracht, zo bleek later. Een
landelijke poging was ook 'niet
actueel' meer. Meer wilde
Hirsch Ballin niet zeggen.
Ondanks gesputter van kamer
leden om de zaak in de open
baarheid af te handelen, weiger
den de minister en voorzitter
Elco Brinkman (CDA) van de
commissie voor de inlichtin
gen- en veiligheidsdiensten ver
der optie zaak in te gaan. Ach
ter gesloten deuren was deze
club van fractievoorzitters van
CDA. PvdA, WD en D66 de eni
ge die iets te horen kreeg. De
Kamer zou later aan bod ko
men, als hel jaarverslag van de
VVD-parlementariër Dijkstal.
commissie zou worden bespro
ken. Deze commissie contro
leert onder meer de BVD.
Dat moment zou deze week
aangebroken zijn. Het jaarver
slag stond eergisteren op de
agenda van de Kamer. Ervan af
gezien dat de bespreking uitein
delijk is uitgesteld, blijkt bij na
vraag dat anders dan drie
maanden geleden de volksver
tegenwoordigers niet staan te
dringen om het woord te voeren
over deze zaak. In het jaarver
slag staat bovendien geen letter
over deze zaak. Maar dat be
treurt de Kamer niet echt.
„Ach, de pers heeft het toen al
lemaal wat overtrokken", zegt
het GroenLinkse kamerlid Wil-
lems, een parlementariër die
meestal als een bok op de ha
verkist zit als het om dit soort
schimmige zaken gaat. „De po
litiek was toen veel genuanceer-
foto fotopersburo dijkstra
der, het is alleen wat opgebla
zen. Het was een goed signaal
van Nordholt, maar we moeten
niet doen alsof heel de politiek
is geïnfiltreerd".
BVD-watcher Stoffelen (PvdA)
vertelde drie maanden geleden
in een interview dat hij wist van
'vele pogingen om in de politiek
te infiltreren'. Hij wilde echter
niets zeggen, alleen dat hij het
wist van 'topexperts uit de we
reld van de politie en daarbui
ten'. Ja, het was zelfs zo erg dat
de volksvertegenwoordiger per
soonlijk gevaar liep. „Ik weet te
veel. Ik loop een risico", zei hij.
Van dat teveel aan informatie
lijkt nu niet veel meer over.
„Nee, hoor, wat ik toen bedoel
de, was infiltratie bij de over
heid", zegt Stoffelen nu. „Over
politieke infiltratie heb ik niets
gezegd. Kom nou, de politiek is
helemaal niet interessant voor
criminelen. Ha, ha". Hij is van
plan tijdens het komende debat
vooral aandacht te besteden
aan de relatie tussen de politie
en de rechterlijke macht en de
activiteiten over de Turkse ge
heime dienst in dit land...
Niets aan de hand
Ook WD'er Dijkstal reageert
lauw als hij aan de commotie
rond Nordholts uitlatingen
wordt herinnerd. Kortaf: „Ik heb
weinig zin me te richten op de
boodschapper. Waar het mij om
gaat, is dat er concrete maatre
gelen worden genomen om de
politiek te wapenen tegen infil
ls alle commotie van toen nu
gesmoord in nuance en door de
tijd veroorzaakte afstandelijk
heid? Daar ziet het wel naar uit.
Want als zelfs de meestal zeer
kritische Willems zijn bijdrage
in het debat beperkt tot de stel
ling dat politieke partijen voort
aan beter moeten opletten bij
het selecteren van kandidaten,
ja, dan is er echt niets aan de
hand.
Blijkbaar is de commotie over
de opheffing van het Interregio
naal Recherche Team (IRT) nu
weer alle aandacht waard. Is het
toevallig dat het vrijwel dezelfde
kamerleden zijn die erbij be
trokken zijn? Een nieuwe rel in
elk geval met veel publiciteit. En
lekker ver van de politiek af ook.
WIM STEVENHAGEN
gen aan Vietnam voelde de Amerikaanse za
kenwereld, die nog steeds door het handels
embargo werd ingeperkt, zich buiten spel ge
zet. Washington erkende dat de sancties voor
al de Amerikaanse handelsbelangen schaad
den en stond Amerikaanse bedrijven al toe om
mee te dingen naar projecten die door inter
nationale organisaties werden gefinancierd.
Nu staat de Amerikanen niets meer in de weg.
Behalve dan de felle concurrentie van Europe
se en Aziatische bedrijven, van wie sommige
al jarenlang in Vietnam werkzaam zijn.
De opheffing van het embargo zal er ook toe
leiden dat commerciële banken minder huive
rig worden om leningen te verstrekken aan
Vietnam, hoewel de armoede van het land een
voorzichtige aanpak dicteert. Waar Hanoi ech
ter met veel meer smart op wacht, is een volle
dige normalisatie van de betrekkingen met de
supermacht die ze op de knieën heeft ge
dwongen. Vietnam heeft een grote nationale
trots en wil niets liever dan op het internatio
nale toneel een rol van betekenis spelen. Al
leen al om politieke redenen kunnen Ameri
kaanse bedrijven een aantal lucratieve con
tracten in Vietnam verwachten. Algemeen
wordt aangenomen dat diplomatieke overwe
gingen ook een belangrijke factor vormden bij
de toekenning van het contract voor offshore
proefboringen aan het Amerikaanse petroche-
mieconcern Mobil. Vietnam heeft betere ban
den met de Verenigde Staten nodig om zich
aan te kunnen sluiten bij de snelgroeiende,
krachtige 'tijger-economieën' van Azië en lid
te worden van de prestigieuze club waarin een
aantal van hen zich heeft aaneengesloten: de
Associatie van Zuidoostaziatische Landen
(ASEAN). Deze ambitie wordt gedeeld door
twee andere voormalige leden van het Indo-
chinese socialistische blok: Cambodja en
Laos.
Een versoepeling van de betrekkingen zou te
vens de Amerikaanse strategische belangen in
het Aziatische deel van de Stille Oceaan die
nen. Vietnam blijft een traditionele rivaal van
China en beschikt nog steeds over een van de
grootste staande legers ter wereld. Voor min
der door de strijd geharde landen die zich zor
gen maken over de expansionistische neigin
gen van China in de Zuidchinese Zee zou Viet
nam een nuttige bondgenoot kunnen zijn.
Vietnamese functionarissen geven heimelijk
toe dat ze net als alle andere landen in re
gio de Amerikaanse aanwezigheid toejui
chen. Al meer dan duizend jaar wordt de Viet
namese geschiedenis beheerst door de nood
zaak om een soort machtsevenwicht met de
grote en angstaanjagende buur China te vin
den.
Ho Chi Minh, de vader van de Vietnamese re
volutie, zocht pas hulp in Moskou toen zijn
verzoek om steun door Washington was ver
worpen. Vietnam heeft zelfs al geopperd dat
de Amerikaanse troëpëft zoudeiVkunriè'h'
keren naar de monumentale marinebasis die
Verenigde Staten bij Cam Rahn Bay hebben
gebouwd en die na de Amerikaanse terugtrek
king in 1973 door de marine van de Sovjetunie
is overgenomen.
De behoefte aan verzoening met de Verenigde
Staten lijkt groter dan de angst dat het bloot
stellen van Vietnam aan buitenlandse invloe
den de macht van de Communistische Partij
zou ondermijnen. Hoewel de partij haar
rriachtspositie nog steeds rechtvaardigt door
de strijd tegen buitenlandse indringers, begin
nen de herinneringen aan de oorlog van lie
verlee te vervagen en wordt het gezag van de
partij door corruptieschandalen ondergraven.
Afgelopen maand kwam de partij in een spe
ciaal congres bijeen. Verouderende leiders
werden vervangen en er werd naar een nieu
we politieke lijn gezocht. Maar het bleek bij
zonder moeilijk om op dit laatste punt over
eenstemming te bereiken. Nauwere banden
met Washington zullen het wringende Vietna
mese binnenlandse beleid van traditioneel
marxisme-leninisme enerzijds en vrije-markt-
economie anderzijds verder onder druk zet-
VERTALINC: MARGREET HESLINGA
OP haft vak) vb iRfeKAKen is WEL THUIS—
Het besluit van de Amerikaanse president
Clinton het handelsembargo tegen Vietnam
op te heffen is vooral van symbolisch belang.
In de praktijk heeft de maatregel weinig bete
kenis. In de straten van Hanoi of Ho Chi Minh
Stad het voormalige Saigon zijn westerse
gebruiksartikelen zoals Coca-Cola en Kleenex
al lang te koop. Een groeiend leger van onder
nemende Vietnamezen voorziet de Vietna
mese markt van deze smokkelwaar.
Het dertig jaar oude embargo is in de afgelo
pen jaren herhaaldelijk versoepeld. De invloed
van de sancties werd in de afgelopen herfst
sterk gereduceerd toen de regering-Clinton
eindelijk haar verzet opgaf tegen het plan om
het Internationale Monetaire Fonds (IMF) en
de Wereldbank leningen te laten verstrekken
aan Hanoi.
Deze Amerikaanse concessie maakt het moge
lijk dat er in een periode van vijf jaar minstens
tien miljard gulden in de Vietnamese econo
mie wordt gepompt. Die groeit toch al snel
sinds de communistische leiders hebben be
sloten om de deuren van het land open te
gooien doi moi heet die opening naar de
buitenwereld en niet langer louter op het
kompas van een streng-socialistische doctrine
te varen. Maar door de internationale lenin