Verzekeringen aan eigen succes ten onder
Waar u bii anderen
inlevert kriicrt u er
bii ons iets bii.
Bolkestein vraagt,
Arkoun antwoordt
Piepjonge Estse regering kent geen angst
Feiten &Meningen
Buitengewone lasten en wat doen we ermee?
DONDERDAG 3 FEBRUAR11994
Rijk de Gooyer foutje, bedankt weet het nationale
verzekeringsgevoel snedig te vertolken. Hen kip met gou
den eieren, daar moet je ge- (of mis-)bruik van maken.
Verzekeringen zijn bedoeld om slachtoffers te helpen,
maar er moet ook aan worden verdiend. En dus gaan de
premies omhoog als er meer aanspraken komen. Zorgen
kindje in polisland is de aansprakelijkheid voor bedrij
ven. Die dreigt oriverzekerbaar te worden, zegt het Ver
bond van Verzekeraars.
DEN HAAG ANS BOUWMANS
„Iedereen vindt het logisch. Er
zijn slachtoffers. Verzekeraars
hebben geld, dus zij moeten be
talen." Martin Scholtens, voor
zitter van de samenwerkende
aansprakelijkheidsverzekeraars
binnen het Verbond van Verze
keraars, zegt het 'wat vierkant',
maar dat komt omdat hij zich
zorgen maakt.
Ooit begonnen ter bescherming
van de 'portemonnee' van lie
den die een onrechtmatige
daad begingen, is de aansprake-
lijkheidsverzekeringuitgegroeid
tot een 'zak met geld, waarmee
gedupeerden schadeloos ge
steld kunnen worden'. Het as
pect van schuld en verwijtbaar
heid bij een onrechtmatige
daad nadrukkelijk aanwezig
is de afgelopen jaren steeds ver
der opgerekt.
Voor een deel komt dat door de
verzekeraars zelf, zegt prof. mr.
J.H. Wansink, hoogleraar verze
keringsrecht in Rotterdam. „Ze
waren het beu voortdurend de
Zwarte Piet te krijgen, omdat
mensen niet begrepen dat er
soms geen sprake was van aan
sprakelijkheid. Bij voorbeeld als
een klein kind een ongeluk ver
oorzaakte. De maatschappijen
hebben in een aantal gevallen
zelf onderling afspraken ge
maakt. Ze deden alsof er toch
sprake was van aansprakelijk
heid en betaalden uit."
De uitgebreide slachtofferbe
scherming werd vervolgens
overgenomen door de wetgever
en opgenomen in het nieuwe
Burgerlijk Wetboek. Daarin is
bij voorbeeld vastgelegd dat ou
ders aansprakelijk zijn als kin
deren tot veertien jaar schade
toebrengen aan een ander.
Door uitspraken van de rechter
en nieuwe wetgeving is het be
grip verwijtbaarheid langzamer
hand breder geworden.
De verzekering is in de loop der
jaren min of meer de spil ge
worden waarom de schadeloos
stelling van slachtoffers draait.
Dat komt volgens Wansink
doordat een verzekering werkt
als een magneet. „Mensen clai
men gemakkelijker, omdat je
niet iemand in de persoonlijke
sfeer hoeft aan te spreken."
Mensen claimen ook steeds
meêr. Als er na een mislukte
sterilisatie een kind wordt gebo
ren, vragen ouders niet alleen
een schadevergoeding voor de
extra kosten, maar ook smarte-
geld.
De toename van schadeclaims
doet zich vooral voor bij bedrij
ven en vrije beroepsbeoefena
ren zoals artsen of accountants,
zegt Scholtens. Op dit moment
is de verzekering voor particu
lieren nog beheersbaar. „Daar
spelen we quitte."
Maar dat is geenszins het geval
bij de zogenaamde AVB, de
aansprakelijkheidsverzekering
voor bedrijven. Ondanks het feit
dat de verzekeraars de afgelo
pen drie jaar hun premie-inko
men met twintig procent zagen
stijgen, leden ze er vorig jaar
voor het eerst verlies op. Voor
dit jaar wordt dan ook een forse
stijging van de tarieven ver
wacht. Afhankelijk van de indi
viduele resultaten zullen de pre
mies met tieh a twintig procent
Hoewel het in wezen prachtig is
dat de verantwoordelijkheid van
bedrijven voor de kwaliteit van
hun produkten of diensten
(schadelijke
gevolgen/produktiefouten) en
de veiligheid van hun werkne
mers (arbeidsongevallen, be
roepsziekten) door wetgeving
en jurisprudentie is aange
scherpt, kan de 'claimwilligheid'
kwalijke gevolgen hebben, con
cludeert Wansink. „Het heeft al
lemaal een einde. Het moet wel
„Als er 'n verzekering is, dan claim je toch". Rijk de Gooyer als vertolker v
gevoel.
t het hedendaagse verzekerings-
FOTO REAAL VERZEKERINGEN
betaald worden. Dus gaan pre
mies omhoog. Tot het moment
dat werkgevers zich de verzeke
ring niet meer kunnen permit
teren. En zonder verzekering is
ook de slachtofferbescherming
afgelopen."
Ook de verzekeraars vrezen dat
de genoegdoening aan gedu
peerden op deze manier aan
zijn eigen succes ten onder
gaat. De aansprakelijkheid van
bedrijven wordt in de huidige
vorm onverzekerbaar, verzucht
Scholtens.
In de Verenigde Staten zijn be-
dienstverle
ning in gevaar gekomen, omdat
de risico's onverzekerbaar zijn.
Dergelijke Amerikaanse toe
standen zijn hier nog niet, maar
de voorboden zijn volgens
Scholtens wel zichtbaar. „De
manier waarop mensen tegen
claims aankijken, de neiging
van de overheid rekeningen bij
anderen te deponeren, rechters
die steeds meer smartegeld toe
wijzen aan slachtoffers en ook
rekening houden met de aan
wezigheid van een verzeke
ring."
De toekomst brengt mogelijk
nog meer onheil voor de verze
keraars. Naarmate het sociale
verzekeringsstelsel in Neder
land slechter wordt, zullen
claims wegens inkomstender
ving toenemen. Het regresrecht
(verhaalsrecht) van uitkerings
instanties wordt mogelijk uitge
breid tot de volksverzekeringen
(AWBZ, AAW, AWW). En op de
dag dat de AWBZ ligdagen in
een verpleeghuis gaat verhalen
op werkgevers of particulieren
zitten de verzekeraars echt niet
te wachten. Nu al dragen auto
verzekeraars een substantieel
deel van de schadelast af aan
uitkeringsinstanties. „Het is een
kwestie van waar leg je de kos
ten neer", zegt Scholtens. Op
het moment dat het regresrecht
wordt uitgebreid, mag je ver
wachten dat de sociale verzeke
ringspremies omlaag kunnen,
meent de VvV-man. Maar de
overheid lijkt op dit moment
vooral te kijken waar geld te ha
len is.
Zeker is dat de premies van Na
tionale Nederlanden, Aegon en
al die anderen omhoog gaan.
Zo ze daar zelf niet toe beslui
ten, dan gebeurt dat zeker on
der druk van'de herverzeke
raars. Dat zijn grote internatio
nale concerns die de enorme ri
sico's deels van de verzeke
ringsmaatschappijen overne
men, en die dus invloed heb
ben.
Die herverzekeraars kijken zor
gelijk naar Nederland. Wansink:
„Wij zijn op een aantal terrei
nen uniek. Er is geen ander land
waar in de DES-zaak (hormoon
preparaat dat na verloop van
tijd bij dochters kanker veroor
zaakte) zo'n vergaande aan
sprakelijkheid aan de fabrikan
ten is opgelegd. Maar ook het
Nederlandse overheidsbeleid—
waarin steeds meer het eigen fi
nancieel belang voorop staat,
denk aan bodemsanering
maakt de herverzekeraars
schuw."
BELASTING BELICHT
Tweewekelijkse rubriek o
De Belastingdienst is de beroerdste
niet. Uitgaven die men normaal niet
doet, en dus 'buitengewoon' zijn, wor
den door de belastingbetaler vaak als
een zware last ervaren. Daarom mogen
ze worden afgetrokken.
De Oort-wetgeving heeft de buitenge
wone lasten aftrek zo goed als in stand
gelaten. Nog steeds zijn uitgaven voor
levensonderhoud van naaste verwan
ten, voor ziekte, invaliditeit, studie of
opleiding om er zo maar een paar te
noemen aftrekbaar. Meestal moet men
wel eerst boven een bepaalde drempel
(vaak 800 gulden) uitkomen voordat
men aftrek kan claimen, maar toch is
aftrek mogelijk.
Daarbij moet het natuurlijk niet te gek
worden. Vandaar dat de Belasting
dienst heeft aangekondigd om dit jaar
de buitengewone lasten die men in de
aangifte wil aftrekken nauwlettender in
het oog te houden. Te verwachten is
dat hierdoor veel belastingbetalers een
meningsverschil krijgen met de belas
tinginspecteur. Want wanneer is een
uitgave 'buitengewoon' of niet? Niet
zelden zal de belastingbetaler zijn ge
lijk bij de rechter proberen te halen, in
het verleden is dat meerdere malen ge
beurd.
Een goed voorbeeld zijn de kosten die
men maakt om een naaste verwant in
het levensonderhoud te voorzien. Vast
staat dat de kosten voor de autorijles
die de vader voor zijn zoon of dochter
betaalt hier niet onder vallen, maar in
1985 stond de Hoge Raad wel aftrek
toe aan een vrouw die haar aan heroï
ne verslaafde zoon zo af en toe wat
toestopte.
De Arnhemse rechter Matthijssen
kreeg laatst ook weer een geval op zijn
bord. De inspecteur stond niet toe dat
een werkbouwkundig ingenieur 35
mille aftrok voor het levensonderhoud
van zijn zoon, die in de VS voor ver
keersvlieger studeerde.
Zijn zoon had altijd al verkeersvlieger
willen worden. Helaas werd hij afgewe
zen omdat hij een bril droeg. Toen
werd hij maar zweefvliegtuigtechnicus.
Zijn grote passie 'verkeersvlieger', kon
hij echter niet uit zijn hoofd zetten.
Bij een particuliere vliegschool in de
Verenigde Staten kon hij echter een
opleiding tot verkeersvlieger volgen
ondanks zijn bril. Hij zegde zijn baan
op en vertrok spoorslags naar Amerika.
De opleiding ronddqhij met succes af
maar ondanks de goede vooruitzichten
op een baan werd hij werkloos.
Zoals gezegd zette de belastinginspec
teur een streep door de aftrekpost van
de ingenieur. Volgens hem had de va
der net zo goed het bedrag aan zijn
zoon kunnen lenen. De zoon had im
mers vooruitzicht op een goed betaal
de baan als beroepspiloot, waardoor
hij in staat zou zijn om de lening later
af te lossen.
De Arnhemse rechter gaf de inspecteur
gelijk. Ook hij vond dat de vooruitzich
ten óp een baan dusdanig waren dat
een lening meer voor de hand had ge
legen. Dat de zoon na de opleiding
werkloos werd, heeft hier niets mee te
maken.
Rechter Matthijssen gaf vervolgens
(volledigheidshalve) aan wanneer de
vader de kosten wèl als buitengewone
lasten had kunnen aftrekken. Dat kan
volgens de rechter namelijk in het ge
val de vader een geldlening aan zijn
zoon had verstrekt, en later was geble
ken dat aflossing van de schuld door
de zoon (binnen een redelijke termijn)
door onvoorziene omstandigheden
niet mogelijk was. In dat geval kunnen
namelijk periodieke, gedeeltelijke
kwijtscheldingen van de schuld bij de
vader wel een buitengewone last ople
veren. Het moet dan wel zo zijn dat in
het geval de zoon de schuld zelf zou af
lossen, de zoon een zodanig geldge
brek krijgt dat hij andere noodzakelijke
dingen niet meer zou kunnen kopen.
Een leerzame uitspraak voor de prak
tijk. In plaats van alleen aan te geven
dat er in dit geval geen aftrek voor bui
tengewone lasten is, geeft de rechter
duidelijk aan wanneer hij denkt dat er
volgens hem wel sprake kan zijn van
aftrek. Dat is wel zo duidelijk, en het is
te hopen dat andere rechters hier een
voorbeeld aan nemen. Het zal de be
lastingbetaler vele discussies met cje
belastinginspecteur kunnen schelen.
Toen op 9 december 1990 WD-
fractieleider Frits Bolkestein in
de Tweede Kamer verklaarde
geen gelijkwaardigheid te zien
tussen de Westeuropese cultuur
en die van de islam leidde dit
tot een forse aanvaring met ver
tegenwoordigers van minder
heidsgroepen. In september
1991 betoogde Bolkestein tij
dens een bijeenkomst van de
Liberale Internationale dat er bij
het integratieproces van mos
lims in de Nederlandse cultuur
bepaalde westerse, liberale be-
ginselervals richtsnoer dienden
te worden genomen.
Er begon een integratiedebat
waaraan mensen van allerlei
achtergrond deelnamen. Het
pleit voor Bolkestein dat hij het
gesprek met zijn opponenten
en critici niet uit de weg ging.
Zo kwam hij in aanraking met
de mensen die aan de Universi
teit van Amsterdam een bijzon
dere leerstoel Islam wilden op
richten voor de in Algerije gebo
ren prof. Mohammed Arkoun
van de Sorbonne'm Parijs.
Toen Bolkestein vernam dat het
om een als 'liberaal' bekend
staand geleerde ging, zegde hij
zijn steun toe voor dit project.
Hij realiseerde zich natuurlijk
dat de aanduiding 'liberaal' in
de context van de islam niet
precies hetzelfde betekende als
in de Nederlandse politiek. Ik
vraag me af of hij het zich niet
te makkelijk heeft gemaakt door
als gesprekspartner een min of
meer verwante geest te kiezen.
Hoe zou het gesprek gegaan
zijn met een meer traditionele
of radicale moslim-denker?
Bolkestein vond, zo blijkt, in Ar
koun een enigszins verwante
zeer kritische geest met wie te
praten viel. Dit contact leidde
tot een praatboek waarin Bolke
stein een veertigtal goed gefor
muleerde moeilijke vragen stelt
en Arkoun nog moeilijker ant
woorden geeft, maar doorgaan?
wel van een hoge kwaliteit. Ik
moest sommige'compacte pas
sages twee keer lezen voor ik ze
begreep.
Ik kan me niet aan de indruk
onttrekken dat Bolkestein vra
gen blijft stellen vanuit een
enigszins superieure positie. De
politicus roept de moslim-intel
lectueel ter verantwoording. Dat
irriteerde me soms. Er is, behal
ve even aan het eind, nauwe
lijks sprake van een gesprek. De
ontmoeting blijft vaak in een
confrontatie steken, waarbij Ar
koun nogal belerend overkomt.
Het boek verscheen onder de ti
tel 'Islam en de democratie
een ontmoeting'.
Deze titel suggereert meer dan
het boek waar maakt. Arkoun,
zo schrijft hij in zijn voorwoord,
had zelf liever een uitgebreidere
titel gezien als: 'Religie, politiek
en samenleving in het licht van
de Islam'. Maar hij gaf toe aan
de aandrang van de uitgever die
een pakkende titel wilde om de
aandacht van de lezers en even
tuele kopers te trekken. Dat is
jammer want de vlag dekt de la
ding zo niet meer. De suggestie
wordt bovendien, ten onrechte
overigens, gewekt alsof hèt om
een politieke stunt gaat met het
oog op de verkiezingen. Dat zou
daarom al niet gelukt zijn om
dat Arkoun, zo blijkt telkens, de
Nederlandse situatie onvol
doende kent. Zo denkt hij dat
'zuilen' getto's zijn. Of heeft
Bolkestein dat gesouffleerd?
Het begrip democratie wordt
nergens uitgediept in het boek
van Arkoun en Bolkestein. Ik
vind dit een gemiste kans.
Arkoun schrijft het stagneren
van democratische processen in
de Arabische wereld toe aan de
nationale staatspartijen, die in
feite het koloniale bewind
voortzetten. Ze zochten daar
voor steun bij door hen betaal
de en begunstigde conservatie
ve wetgeleerden, die hun be
wind moesten legitimeren
vanuit de islam. Omdat ze aan
liberale denkers geen ruimte
hebben gegeven kon er na het
falen van die nationale staats
partijen geen ander politiek al
ternatief ontstaan, volgens hem,
dan het fundamentalistische.
Deze fundamentalistische be
wegingen zijn volgens Arkoun
minder 'gekenmerkt door hun
rationele afwijzing van de bij
dragen van de moderniteit als
door hun psychologische en
culturele onvermogen om deze
bijdragen naar waarde te schat
ten en toe te passen". Aldus een
lang citaat. Ze laten daarom,
volgens hem, een spoor van
verwoestingen na.
Door Bolkestein gevraagd wat te
denken van de Marokkaanse
koning Hassan II die de in het
buitenland vertoevende Marok
kaanse paspoortdragers ver
biedt te integreren en politiek
actief te zijn, antwoordt Arkoun
dat Hassan II het recht heeft
verloren dit te doen omdat hij
zelf niet in staat bleek deze
mensen een goed bestaan te
bieden. Daarom immigreerden
ze juist. Arkouns liberale visie
blijkt ook hieruit dat hij De dui
velsverzen van Rushdie in zo
veel mogelijk moslim-handen
wenst. Daardoor wordt het pu
bliek wakker geschud uit valse
kennis en bekrompen geloofs
opvattingen.
Soms praten Bolkestein en Ar
koun langs elkaar heen. Bolke
stein stelt een vraag over Tur
kije, waar hij als minister van
defensie op bezoek is geweest.
Arkoun antwoordt met zijn ge
dachten, zo blijkt uit zijn woor
den, helemaal in Algerije. Een
aridere keer blijken ze niet zo
goed op de hoogte te zijn van
hun onderwerp maar praten er
toch bladzijden'over voll'Zó'ié j
Arkoun duidelijk niet thuis in
Pakistan en India.
Meestal zijn Arkoun's opmer
kingen diepgaand en prikkelend
en nodigend tot verdere studie.
Er zijn intussen enkele werken
van hem vertaald in het Neder
lands.
Niet alleen moslims in de lan
den van herkomst, maar ook wij
die met nieuwe moslimge
meenschappen te maken heb
ben kunnen niet zonder deze
bruggenbouwers tussen mos
limtraditie en Europese moder
niteit. Het siert Bolkestein dat
hij dat heeft ingezien en daar
om mee heeft gewerkt aan dit
boek.
Drs. J. Slomp is predikant en
islamoloog.
'Islam en de democratie - Een
ontmoeting', Frits Bolkestein
en Mohammed Arkoun, Uitge
verij Contact, Amsterdam.
Prijs/24,90.
TALLINN MICHAEL TARM
Bij een Europese top in Wenen
wilde een portier de 33-jarige
Mart Laar vorig jaar wegsturen.
Met zijn appelwangen en gol
vende blonde haren leek Laar
veel te jong om een premier te
kunnen zijn. Estland, dat in
1991 zijn onafhankelijkheid te
rugkreeg, kan worden be
schouwd als een van de jongste
democratieën van Europa. Het
land heeft een regering die goed
bij die titel past. De ministers
van buitenlandse zaken, defen
sie, economie, Financiën, bin
nenlandse zaken en justitie zijn
allen mannen van tussen de 27
en 36 jaar oud.
De premier, die een fan is van
Guns N' Roses en graag in roke
rige cafés temidden van pop
muzikanten vertoeft, geeft toe
zich wel eens te hebben afge
vraagd of de gemiddelde leeftijd
in zijn kabinet niet te laag was.
„Toen ik, nadat hij al was beë
digd, las hoe oud mijn minister
van binnenlandse zaken was,
dacht ik: 'Mijn God, hij is pas
28',", zegt Laar. „Hij zag er ou
der uit."
Laar, die ondanks heftig verzet
van president Meri zijn kabinet
net op een aantal plaatseh heeft
gewijzigd, is er inmiddels echter
vast van overtuigd dat de jeug
digheid van zijn. ministersploeg
Estland goed heeft gedaan. Het
land, dat ruim anderhalf mil
joen inwoners heeft, wordt al
om beschouwd als het eerste
succesverhaal in de voormalige
Sovjetunie: het heeft een stabie
le munt, een relatief lage infla
tie, een sluitende begroting en
geen gebrek aan buitenlandse
investeerders.
„Er bestaat een zeer nauw ver
band tussen de jeugdigheid van
deze regering en haar succes",
zegt Laar, gemakkelijk achter
overleunend in een grote zwarte
stoel in zijn kantoor in Tallinn.
„Jongere mensen waren bereid
en in staat zich de principes van
de vrije markt eigen te maken",
aldus Laar. „Soms kun je oude
honden gewoon geen nieuwe
kunstjes leren."
Rusland en de meeste andere
voormalige Sovjet-republieken
worden geregeerd door mannen
van in de 50 en in de 60, die
kunnen terugzien op een lange
carrière in de Communistische
Partij of bij een staatsbedrijf. De
Russische president Boris Jeltsin
had een paar jonge hervormers
in zijn kabinet, maar die z;ijn uit
onvrede met het beleid van de
regering opgestapt.
De nieuwe Estse minister van
defensie Indrek Kannik (28) ge
looft dat jonge ministers eerder
bereid zijn om vergaande, pijn
lijke hervormingen door te voe
ren. „Omdat jonge mensen hun
hele leven nog voor zich heb
ben, zijn ze eerder bereid tot
het nemen van impopulaire be
slissingen", zegt Kannik. „Deze
regering heeft een heleboel im
populaire beslissingen geno
men en is eerlijk gezegd tame
lijk impopulair."
Een golf van kritiek naast zich
neerleggend, vooral van de boe-
Estland doet het van alle voormalige Sovjet-republieken nog het beste.
De hoofdstad Tallinn is in trek bij investeerders en toeristen.
FOTO HANS JACOBS
ren, heeft de regering-Laar vrij- geliefd. Veel Esten zeggen het
wel alle subsidies overboord ge- nog nooit zo moeilijk te hebben
gooid en eenzijdig de heffingen
op vrijwel alle importartikelen
afgeschaft. Haar compromislo
ze marktbeleid heeft lof geoogst
van Westerse leiders, het Inter
nationaal Monetair Fonds (IMF)
en de Wereldbank.
In eigen land echter is de rege
ring, zoals Kannik al zei, niet zo
gehad. Volgens opiniepeilingen
heeft de regering de steun van
slechts ongeveer tien procent
van de bevolking.
Als Laar naar de impopulariteit
van zijn regering wordt ge
vraagd, glimlacht hij slechts en
zegt hij het tempo van de her
vormingen nog te willen verho
gen. „Ervaringen van andere
landen leren ons dat een popu
listische politiek alleen maar tot
rampen leidt", zegt hij.
De jongste minister van de Est
land, de 27-jarige Jüri Luik (bui
tenlandse zaken), wijst kritiek
over zijn onervarenheid van de
hand. „De vraag is wie in dit
land de ervaring heeft om de
huidige problemen aan te pak
ken. Niemand", zegt Luik, die
de meeste van zijn collega-mi
nisters nog kent van de elitaire
Tartu-universiteit. Luik zegt dat
hij en zijn collega's zeer zijn be
ïnvloed door kapitalistische
economen als Milton Friedman.
„Wij hebben tenminste nog er
varing vergaard uit Westerse
boeken en wat we nu doen is
proberen deze ideeën in de
praktijk te brengen", zegt hij.
Laar zegt dat zijn kabinet, on
danks het rigoureuze economi
sche beleid, het idealisme dat
met de jeugd in verband wordt
gebracht niet is kwijtgeraakt.
„Realisme is ons ideaal" zegt de
premier. „We weten dat het ons
niet zal lukken om populair te
worden, dus hebben we ons als
ideaal gesteld dat eens, ergens,
mensen zullen inzien dat onze
radicale hervormingen goed
waren."
Laar wijst er trots op dat het
bruto nationaal produkt vorig
jaar drie procent is gegroeid en
voorspelt voor dit jaar een groei
van vier procent. Een dergelijke
groei zou van de Estse econo-'
mie de snelst groeiende van Eu
ropa maken.
Tijdelijk krijgt u bij de Ford Transit behalve ruimte (020-5409385). U krijgt dan een voordeelcheque
ook nog eens speelruimte. Want wie nu een Transit thuisgestuurd die u na aan-
koopt, krijgt tweeduizend gulden cadeau! Wat u koop van uw Transit kunt ver-
moet doen? zilveren Zeg daar als onder- Ford weet
SimpeL U belt het Ford Fleet Communicatie Centrum nemer maar eens nee tegen, waf u beweegt.
