Three Musketeers ontbeert elke vitaliteit
Film
Kroegtijgers en het
rood-gele filmgevaar
Naked van Mike Leigh mondt
uit in simplistisch moralisme
L
ONDERDAG 3 FEBRUAR11994
ILMS IN LEIDEN
7/2, 20.00 en 22 15 uur. LVC,
reestraat 66, Leiden. March comes in like
lion, do 3/2 t/m zo 6/2, 20.45 uur. X,
laarlemmerstraat 52, Leiden- Life on a
stnng, di 8/2 en wo 9/2,20.30 uur
[rouwen, drank, geworstel met
e schrijfmachine en geldge-
irek. Onderwerpen waar Char-
Ss Bukowski alles van af weet
ji waar hij al jaren zeer onder-
loudend over schrijft. Barbet
Ichroeder maakte met Barfly
ien grove samenvatting van
liens boeken en geeft een
imusante kijk op het dagelijks
even van een kroegtijger,
lukowski schreef zelf het sce
nario voor de film die komende
veek in het Kijkhuis is te zien.
Mickey Rourke speelt de im-
ner dronken schrijver Henry
Lhimaski met verve. Faye
Runaway is zijn al even dorstige
rriendin. Hij hangt elke dag in
lezelfde kroeg. En elke dag
laagt hij barkeeper Eddy uit
foor een gevecht. De andere
jarklanten sluiten wedden-
Ichappen af op de uitslag van
iet gevecht. De inzet op Chi-
naski is niet hoog want keer op
jeer gaat de schrijver tegen de
{rond. Wat hij aan geld wint,
{aat onmiddellijk op aan drank.
Een literair agente komt zijn
yerk op het spoor en wil het
jitgeven. Ze probeert hem uit
je kroeg en achter de schrijfta
fel te houden. Zijn vriendin, die
joch een ruime opvatting over
[rouw heeft, slaat de agente
woest de deur uit. Het leven
iierneemt daarna zijn dagelijkse
oop: zuipen, lallen, vechten en
ïeld los peuteren. De man met
iet pokdalige gezicht die ver
groeid lijkt met zijn barkruk is
Bukowski zelf.
LVC heeft februari uitgeroe
pen tot de maand van, zoals het
persbericht meldt, 'het rood-ge
le filmgevaar'. Het vrijtijdscen
trum haakt daarmee in op het
Filmfestival Rotterdam dat re
gisseurs uit Japan, China en
Hongkong in de schijnwerpers
zet. Hitoshi Yazaki opent met
March comes in like a lion. De
Japanner besloot het verhaal
van de film aan het begin
meteen samen te vatten op een
aantal titelkaarten. De kijker
moet het verder doen met losse
beelden.
Ice en haar broer Haruo leven
ergens in een slooppand in To
kio. Zij is al jaren verliefd op
hem. Als hij na een ongeluk
kampt met geheugenverlies,
doet Ice zich voor als zijn ver
loofde. Stukje bij beetje krijgt
Haruo weer greep op zijn leven.
De ontdekking dat hij met zijn
zus heeft gevreëen komt kei
hard aan. Hitoshi laat het mo
derne Japan zien. Niets geen
geobsedeerdheid met carrière
of het kopen van allerlei wester
se, statusverhogende produkten
maar verveling, seks en geweld.
In de X draait Life on a string
van Chen Kaige (Yellow Earth.
Farewell to my concubine). Hij
verhaalt van een blinde muzi
kant die hoopt te kunnen zien
als hij duizend snaren op zijn
qin (een soort luit) heeft versle
ten. Die raad gaf zijn toenmali
ge leermeester hem op zijn
sterfbed. Jaar in jaar uit leeft hij
alleen voor zijn instrument. Hij
heeft al 997 snaren gebroken.
Zijn jonge, eveneens blinde,
leerling gelooft niet in het ad
vies. Ook verwerpt hij de asceti
sche leefwijze van zijn meester.
Liever luiert hij in het hooi met
het mooiste meisje uit het dorp
aan zijn zij.
BIOSCOPEN AMSTERDAM
ALFA 1
Leidseplein tel. 6278806
Farewell to my concubine a l., dag.
13.15,16.45,20.30
ALFA 2
Aladdin 13, 15.45, 18.45, 21.30
ALFA 3
Jaar 1 16 j., dag. 16, 19.30
The piano 12 j., dag. 13.30, 21.45
ALFA 4
II grande cocomero 16 j., dag. 13,
i 15.45,18.45,21.30
ALHAMBRA 1
Weteringschans tel. 6233192
The age of innocence a.Idag.
16.30, 20.45, do vr ma dl ook 13.15
ALHAMBRA2
The house of the spirits 16 j.dag.
13.15,16.45,21
BELLEVUE CINERAMA
I Marnixstraat 400 tel. 6234876-
The three musketeers 16 j., dag.
13.15, 16, 19.15, 22, za zo 15,
19.15,22
CINERAMA 2
i The firm 16 j. 13.15, 16.30,20.15
CALYPSO 1
Marnixstraat 402 tel. 6234876
Germinal 12 j., dag. 13.15, 16.45,
20.30
CALYPSO 2
The fugitive 12 j., dag. 13.15, 16,
18.45,21.30
CINECENTER-CINEMACORALINE
1 Lijnbaansgracht 236 tel. 6236615
Naked 16 j., dag. 14.15, 16.45,
19.15,22, zoook 11.15
CINECENTER-PEPPE-NAPPA
The wedding banquet 16 j14.30,
17, 19.30, 22.15, zoook 11.15
CINECENTER-PIERROT
Fiorile 16 j., dag. 14.15, 16.45,
19.30, 22.15, zoook 11.15
CINECENTER-CINEMA JEAN VIGO
Much ado about nothing a.I., dag.
14.15, 17, 19.30, 22, zoook 11.15
CINEMA 1 INTERNATIONAL
j August Allebèplein 4 tel. 6151243
Demolition Man 16 j., dag. 19,
21.45, zazo wo ook 13.15, 16
CINEMA 2 INTERNATIONAL
Addams Family 2 12 j., 18.45,
21.30
CITY 1
I Leidseplein tel. 6234579
Demolition Man 16 j., dag. 13.15,
16, 18.45,21.30
CITY 2
Undercover blues 12 j., dag. 13.15,
16, 18.45,21.30
CITY 3
A perfect world 12 j., dag. 12.30,
15.30, 18.30,21.30
CITY 4
Robin Hood a.I., dag. 13.15, 16,
18.45,21.30
CITY 6
Beethoven's 2e a.I., vr za zo wo 16, vr
za ook 18.45, za zowoook 13.15
Jurassic park a I.dag. 21.30, do vr
El sol del membrillo 16 j, 21.30
Trahir 16 j., dag. 19.30
Curfew 16 j., dag. 19.45
Vacasdag. 21.15
Het is een schone dag geweest 16 j.,
zo 13.30
KRITERION 1
Roetersstraat 170 tel. 6231708
Thousand pieces of gold 16 j., 17.15
II grande cocomero 16 j., dag. 19.15
House of the spirits 16 j., dag. 21.15
Sneak preview di 22.15
KRITERION 2
Phantom der nacht 16 j., ma 19.45
The crying game 16 j., dag 17.30
Raining stones 16 j., 20.15, 22.15
RI ALTO 1
Ceintuurbaan 338 tel. 6623488
Othello 16 j., dag. 17.45
Naked 16 j., dag. 19.30, 22
RI ALTO 2
The women from the lake of scented
souls 16 j., dag. 17.45
L'annéedernièreè Marienbad 16 j.,
dag. 20
The wedding banquet 16 j., dag. 22
La belle noiseuse 16 j., zo 13
THE MOVIES 1
Haarlemmerdijk 161 tel. 6386016
Little Buddha a.I., dag. 19.15,
21.45, za zoook 15
Orlando a.I,, dag. 17.30
THE MOVIES 2
The piano 12 j., dag. 17.15, 19.30,
THE MOVIES 3
Johnny Meijer 16 j., dag. 17.15,
21.15, za zo 15, 18,21.15
Trois couleurs: Blue 16 j., dag.
19.15, za zoook 15
The cement garden 16 j., dag.
22.15, do vr za ook 00.15
THE MOVIES 4
The baby of macon 16 j., 17.30, 22
BellevanZuylena I., dag. 19.45, za
zoook 15.15
TUSCHINSKI 1
Reguliersbreestraattel. 6262633
Heaven Earth 12 j., dag. 13.15,
16.30,20.30
TUSCHINSKI 2
Little Buddha a.I dag. 13.15,
16.30,21
TUSCHINSKI 3
Sleepless in Seattle a.I., dag. 13.15,
16, 18.45,21.30
TUSCHINSKI 4
Passion Fish a.I., dag. 13.15, 16,
18.45,21.30
TUSCHINSKI 5
Jurassic Park a.I dag. 13.15, 16,
18.45,21.30
TUSCHINSKI 6
Aladdin a.I., dag. 18.45, 21.30, do
vr ma di ook 13.15, 16
TUSCHINSKI CINEAC
Last action hero 16 j., doorlopend
dag. 11.45, 14.15, 17.45, 20.45
DE UITKIJK
Prinsengracht 452 tel. 6237460
L'odeur de la papaye verte 16 j.dag.
20.15,22.15
The piano 16 j., dag. 18, zoook 15
Het programma van de Haagse
en Leidse bioscopen staat op
de pagina 'Info'.
Sinds hij voor zijn sociaal dra
ma High Hopes de Felix (prijs
voor Europese beste film) ont
ving geldt regisseur Mike Leigh
als de hoop van de Britse film
industrie. Hij werkte aanvanke
lijk bij de BBC samen met men
sen als Stephen Frears en Ken
Loach, die net als hij geïnteres
seerd waren in de snel verpau
perende 'onderkant' van de En
gelse samenleving tijdens het
'Thatcherisme'. Ieder op zijn ei
gen manier richtten genoemde
regisseurs de aandacht hun ca
mera's op die wereld: Frears is
de bitterzoete verteller, Loach
de politieke denker, en Mike
Leigh is de moralist, zoals eens
te meer "blijkt uit zijn nieuwste
film Naked.
Naked volgt enkele dagen uit
het leven van Johnny, een intel
lectuele dropout, bewust werk
loos, cynisch, behept met de
pijn van een verdrongen verle
den en een gemankeerde liefde.
We ontmoeten Johnny wanneer
hij in een nachtelijke tunnel
met een meisje staat te vrijen,
hoewel aanranden wellicht een
beter woord is. Johnny houdt in
ieder geval niet op wanneer ze
schreeuwt dat hij haar pijn
doet. Pijn zal in het verloop van
de film nog veel vaker voorko
men zodra de seksualiteit aan
de orde komt. En dan niet in
verband met lust, zoals er in
veel moderne films geëxperi
menteerd wordt met sadoma
sochisme, maar als werkelijke
pijn, zowel fysiek als psychisch.
Dat is een belangrijk verschil
met de vorige films van Mike
Leigh, waar de buitenwereld
onveranderlijk als onverschillig
en meedogenloos werd afge
schilderd, maar waar er tussen
de personages soms nog wel ge
negenheid bestond. De wereld
van Naked is ruwer en wreder;
Johnny is buitengesloten, zowel
op het sociale vlak als op het ge
bied van de liefde. Misschien is
hij daar zelf wel medeschuldig
aan: hij schoffeert om het even
wie naar hartelust en mét vrou
wen is hij verre van charmant.
Mike Leigh maakt zo van
Johnny een complex, interes
sant personage; deze jongeman
is ongetwijfeld een slachtoffer
van de maatschappij, maar zijn
intelligentie, woedeuitbarstin
gen en soms onuitstaanbare ge
drag verschaffen veel contour.
Naked is te zien als een soort
oerkreet van Johnny, een jon
gen die ten onder gaat aan de
samenleving en aan zichzelf,
misschien juist wel omdat hij
niet afgestompt is.
Leigh heeft Johnny's omzwer
vingen door de straten en nu en
dan ook huizen van Londen ge
filmd in kil donkerblauw en
grauw grijs. Geen vrolijke om
geving, bevolkt door eenzame,
gestoorde, agressieve, alcoholi
sche en angstige mensen. De
Engelse samenleving na That
cher is in de ogen van Mike
Leigh wezenloos en ziel-loos.
En grotendeels immuun voor
de wijsheden van Johnny, die
zijn filosofische, literaire en reli
gieuze teksten en cynische hu
mor als uit een machinegeweer
afschiet op iedereen die hem
voor de voeten loopt.
Johnny ontvlucht Manchester
en bezoekt in Londen het huis
waar zijn oude liefde woont.
Dat weerhoudt hem er niét van
meteen met een huisgenote het
bed in te duiken, waarna hij de
wat verwarde jongedame, die
meteen grenzeloos verliefd is,
verder keihard afwijst. Z'n ex-
vriendin een verpleegster, die
als een moeder voor hem is
beledigt hij ook al en even later
staat Johnny weer op straat,
waar hij aan de omzwervingen
Enkele jaren geleden zorgde de 'moderne' western Young
Guns voor zo'n toeloop op de kassa's dat de studio ge
zwind met een vervolg kwam. Het ging ongetwijfeld om
twee van de stompzinnigste westerns uit de geschiede
nis, met veel geschiet zonder reden, vervelende stoerdoe-
nerij, seksisme en ook nog eens slechte actie-scènes.
Maar de jonge acteurs sloegen kennelijk aan, precies
zoals de houten klazen uit Goede Tijden Slechte Tijden te
genwoordig voor heuse acteurs doorgaan. Een aantal ge
zichten uit de Young Guns is nu te zien in een probeersel
van dezelfde makelij: The Three Musketeers.
FILM RECENSIE
JOS DE PUTTER
The Three Musketeers Te zien Lido 1,
Leiden; Euro Cinema 2, Alphen aan de
Rijn; Asta 1, Den Haag.
Alexandre Dumas is in de film
geschiedenis al meer dan eens
gebruikt voor degelijke 'mantel-
en degenfilms'. Ooit danste Ge
ne Kelly met een zwaard over
de tafels en de voorlaatste re
make dateert uit 1973, toen Ri
chard Lester een aardige dosis
humor en romantiek (met de ri
valiserende Raquel Welch en
Faye Dunaway) aan de actie
koppelde. Twintig jaar later
blijkt eens ie meer dat Holly
wood veel van zijn inventiviteit
en charme heeft verloren.
Deze versie van de belevenis
sen van Athos, Porthos, Aramis
en D'Artagnan, hun strijd tegen
de schurkachtige kardinaal Ri
chelieu en hun liefde voor de
gemalin van de koning ontbeert
elke vitaliteit. Regisseur Stephen
Herek gaat van de ene scène
naar de andere, zonder ooit
eens een accent aan te brengen,
zonder oog voor stilering van de
actie (als dit verhaal nog ver
filmd moet worden, laat dan
John Woo of Quentin Tarranti-
no het eens proberen).
Charlie Sheen, Kiefer Suther
land en Oliver Platt slaan en
grappen zich er doorheen op de
manier die we kennen van de
Young Guns. Tim Curry en Re
becca DeMomay zijn ook al on
beholpen als snoodaards. Ieder
een, zowel de acteurs als de re
gisseur, heeft zich in iets wezen
lijks vergist: men houdt een
dommige pose voor ironie, be
legen grofheden voor humor en
overacting voor een knipoog.
Dat is allemaal het gevolg van
het desastreuze idee dat de he
dendaagse toeschouwer zich
niet meer zou laten raken door
'echte' avonturenverhalen, alsof
we daar te wereldwijs, te cy
nisch voor zouden zijn. En alsof
eerdere regisseurs en acteurs als
Gene Kelly met hun superieure
nonchalance niet allang op een
veel charmantere manier naar
dat genre hebben geknipoogd.
Nog even, en deze gasten heb
ben alle genres om zeep gehol
pen.
Mike Leigh: „Ik ontdek mijn films namelijk pas door ze te maken."
Mike Leigh heeft de naam niet of slechts
met tegenzin over zijn werk te willen pra
ten, maar daar is deze keer in Rotterdam
weinig van te merken. De even nonchalant
als onopvallend geklede regisseur praat
honderduit, terwijl hij wegzakt in een diepe
fauteuil van het Hilton hotel. En die reputa
tie, daar heeft hij wel een verklaring voor:
„Kort na voltooiing van een film ben ik ab
soluut niet in staat om erover te praten. Ik
ontdek mijn films namelijk pas door ze te
maken. Ik schrijf ook geen scripts van tevo
ren, die ontstaan pas op het moment dat ik
bezig ben. Ik moet de dingen zien, ik kan
niet schrijven. Pas later begin ik voor mezelf
op een rijtje te zetten wat ik eigenlijk ge
daan heb en ben ik in staat om er iets zin
nigs over te zeggen".
Mike Leigh begint vrijwel blanco aan een
filmproject, zelfs zoiets als een plot heeft hij
in het begin niet in zijn hoofd: „Dat ligt in
de aard van mijn onderwerpkeuze. Ik heb
het over een breed scala aan onderwerpen:
over het leven, over het hebben van huizen
en kinderen, over relaties, over werk, over
sex. Dat zijn de dingen die me voortdurend
bezig houden en op het moment dat ik aan
een film begin, komen de onderwerpen die
er op dat moment het meest toe doen van
zelf bovendrijven. Daar borduur ik dan op
voort."
„In de praktijk gaat het zo dat ik een
groep acteurs verzamel en dan aan het re
peteren sla. Voor Naked hebben we bij
voorbeeld vier maanden gerepeteerd voor
dat we daadwerkelijk begonnen te filmen.
In die tijd creëren we de personages met
hun hele wereld, met hun onderlinge rela
ties. Dat doen we door research en door een
enorme hoeveelheid improvisatie. Het is
een soort laboratoriumsituatie, waarin ik
gaandeweg ook de structuur van de film
ontdek. Vervolgens gaan we er echt op uit
en maken we de film."
Leigh's manier van werken is in de film
wereld tamelijk uniek, maar zelf vindt hij
zijn aanpak niet zo bijzonder: „Ik doe ei
genlijk hetzelfde wat iemand doet die een
roman schrijft of een schilderij maakt. Het
enige bijzondere eraan is dat het niet de
manier is waarop men normaal films
maakt. Het is een meer organische manier.
Je gebruikt wat mensen inbrengen, je ge
bruikt de locaties, de sfeer, je zit niet vast
aan iets wat eerder in een achterafkamertje
ooit bedacht is. Het levert films op die gaan
over filmmaken".
„Het hele proces van het filmmaken is
voor mij een ontdekkingsreis. Natuurlijk
heb ik wel iets als een uitgangspunt. Ik wist
voor ik met Naked begon bij voorbeeld ze
ker dat ik een film wilde maken die het fe
nomeen van de Apocalyps en van het eind
van de eeuw onder ogen zou zien. Dat ge
voel hangt in de lucht: de dingen zijn niet
meer zo zeker als we dachten dat ze waren.
Normen zijn vervaagd... De manier waarop
je als publiek op Johnny reageert zie ik als
een metafoor van hoe wij reageren op het
huidige tijdsgewricht. Dat je voortdurend
op het verkeerde been gezet wordt, voort
durend geschokt wordt en in de war bent,
dat je steeds weer moet besluiten wat je nu
werkelijk voelt."
Persoonlijk
De tijden die steeds onzekerder worden.
Dat riekt naar de gedachten van een ouder
wordende man die vindt dat vroeger alles
beter was. Leigh ziet dat anders: „Ik geloof
niet dat het aan mij persoonlijk ligt. Het is
natuurlijk zonder meer waar dat je als je
twintig bent de zaken veel simpeler lijken
dan wanneer je een middelbare leeftijd be
reikt hebt. Maar dat is niet waar de film
over gaat geloof ik. Toen ik High Hopes
maakte in 1988, was het socialisme nog een
gegeven. In die film wordt nog een bezoek
gebracht aan het graf van Marx. Vijf jaar la
ter, bij het maken van Naked, is het socialis
me geen gegeven meer."
„Het is objectief aantoonbaar dat de we
reld in een onzekere, gevaarlijke toestand
verkeert. De wereld is in technologisch op
zicht op een hoger niveau dan ooit, terwijl
die aan de andere kant nog even barbaars
en middeleeuws is als altijd, wanneer je
kijkt naar wat de ene mens de andere aan
doet".
„In High Hopes vroegen we ons af of we
kinderen moesten krijgen. In Life is sweet
hoe het is om kinderen te hebben. In Naked
praten we over de toekomst. In wat voor
wereld mijn kinderen zullen leven als ze ou-
derworden. Dat baart me zorgen. In die zin
is Naked inderdaad heel persoonlijk."
Risico
De hoofdpersoon Johnny lijkt in dramatisch
opzicht een groot risico in te houden, het is
moeilijk om mee te voelen met een persoon
die verre van sympathiek overkomt en ie
dereen tot vermoeiens toe bestookt met ti
rades over de toestand in de wereld. „De
persoon van Johnny is hooguit in commer
cieel opzicht een risico. Sommige cynische
journalisten in Londen hebben Naked ook
een 'feel bad movie' genoemd, het tegenge
stelde van de 'feel good movie'. Ik vind dat
nonsens. Naked is veel te complex om een
'feel bad movie' te zijn. Er zitten teveel la
gen, er zit teveel dubbelzinnigheid in."
„En Johnny is heel herkenoaar. Iedereen
die een beetje vertrouwd is met het leven in
een grote stad kent zulke types. Johnny is
zo iemand die je in Londen in de portieken
zit zitten en van wie je vanuit je comforta
bele burgermansdenken zegt: 'dat is nie
mand, dat is gewoon een vent in een por
tiek'. Maar iedereen is iemand, iedereen
heeft een persoonlijk gecompliceerd ver
haal. En deze film blaast leven in zo'n ver
haal, in zo'n man in een portiek."
Kiefer Sutherland als Athos en Rebecca de Mornay als spionne Milady de Winter.
personages en in een onzinnig
nevenverhaal dat draait om een
perverse yuppie, die uiteindelijk
Johnny's pad zal kruisen. Alsof
Mike Leigh zijn eigen observatie
van een outsider niet vertrouw
de en vond dat hij nog een extra
conflict nodig had. Jammer,
want dat mondt uit in simplis
me en het stelt veel van de on
miskenbare intelligentie van
Naked in een ander licht.
begint die de film verder bepa
len.
Hoewel sommige van die ont
moetingen werkelijk schitteren
de scènes opleveren, zoals het
verblijf bij een eenzame nacht
waker die stiekem de overbuur
vrouw bespioneert terwijl hij en
Johnny filosoferen over de Apo
calyps, speelt uiteindelijk het
moralistische vingertje van Mi
ke Leigh een wel erg nadrukke
lijke rol. Steeds opnieuw wordt
ons ingehamerd dat dit een be
paald vreugdeloze samenleving
is. Om dat filmisch interessant
te houden moet je een groot ci
neast zijn.
Mike Leigh is dat zeker niet,
ondanks de af en toe briljante
teksten van Johnny en de uitste
kende vertolking van David
Thewlis. Maar Naked glijdt uit
in de vaak stereotype overige
Greg Grutwell en Katrin Cartlidge in Naked.
Faye Dunaway en Mickey Rourke in Barfly.