Lenins in plakjes gesneden hersens goed bewaard
'In gelul kun je niet wonen'
w m
slik*
HbL -
Executies moeten corruptie afschrikken in China
Feiten &Meningen
Een en al show
MAANDAG 31 JANUAR11994
.Kon
Wat er ook in de nabije
toekomst wordt beslist
over het gebalmsemde li
chaam van Vladimir Iljitsj
Lenin, dat nog steeds in
een glazen sarcofaag op
het Rode Plein ligt opge
baard, zijn brein waar
aan de bolsjevistische re
volutie ontsprong blijft
voortbestaan. De hersenen
zijn in 31.000 plakjes ge
sneden, op glas gefixeerd
en opgeslagen in kamer 19
van het Moskouse Her-
seninstituut. Ze liggen daar
achter 3 vergrendelde deu
ren elk met metaal be
slagen en uitgerust met
een alarm.
MOSKOU ANDREW HIGGINS
THE INDEPENDENT
Verderop de gang liggen schijf
jes van Stalins hersenen opge
slagen. Stukjes hersenweefsel
van Vladimir Majakovski de
revolutionaire dichter die zich
zelf doodschoot worden in
de aangrenzende kamer be
waard. En als bewijs dat het in
stituut met zijn tijd meegaat,
wordt in een andere kamer het
brein van de natuurkundige en
voormalige dissident Andrei Sa-
charov in microscopisch dunne
plakjes gesneden.
Maar de trots van de collectie is
Lenin. „Geen enkel brein is zo
grondig bestudeerd", zwijmelt
de directeur, de 70-jarige Oleg
Adrianov. Hij is al 32 jaar aan
het instituut verbonden en er
hangt nog steeds een houtsnede
van een levendige, nadenkende
Lenin aan de muur boven zijn
bureau. Hij legt uit: „Ik heb veel
aan Lenins hersenen te danken.
Ik bedoel beroepsmatig, niet op
het politieke vlak."
Mozart
Persoonlijk had hij liever de
hersenen van Mozart onder
zocht. Adrianov, bevrijd van de
taboes waar zijn 3 voorgangers
mee te kampen hadden, heeft
onlangs de eerste resultaten van
het onderzoek naar de hersenen
van Lenin gepubliceerd in Suc
cessen in de fysiologische weten
schappen, het tijdschrift van de
Russische Academie van Medi
sche Wetenschappen. De be
langrijkste conclusie van dit on
derzoek luidt: Lenins brein was
niets bijzonders.
Hij had een grote voorhoofds-
kwab en „een groot aantal bij
zonder grote piramidale neuro-
mr
Het gebalsemde lichaam van Lenin ligt nog steeds in het mausoleum op het Rode Plein in Moskou. Zijn hersens zijn ergens anders opgeslagen.
nen", maar volgens Adrianov
kunnen we alleen maar specu
leren over wat dat betekent.
Nog laatdunkender is hij over
Stalin: „Zijn brein levert hele
maal niets op". Beduidend inte
ressanter zijn volgens hem de
hersenen van doofstommen.
Dit was niet wat de Communis
tische Partij wilde horen toen ze
in 1926 de baanbrekende Duit
se neuroloog Oskar Vogt uitno
digde om te helpen bij de ont
sluiting van de raadselen van
Lenins genie. Tegenwoordig
wordt het Herseninstituut niet
langer geplaagd door ideologi
sche poppenkast, maar door
geldgebrek. De speciaal uit Oos
tenrijk geïmporteerde micro
scoop met video aansluiting is
kapot.
De hersensnijder, die speciaal
voor het instituut werd ontwor
pen, maar die het ook niet
slecht zou doen op de vleeswa-
renafdeling van een super
markt, is krakkemikkig. Labora
torium-medewerkers in witte
jassen eten hun lunch temidden
van jampotjes waarin hersen-
fragmenten ronddrijven.
Respect
Maar wat er ook met Lenins li
chaam en politieke reputatie
gebeurt, zijn hersenen worden
met respect behandeld. Ze wor
den bewaard op de derde ver
dieping in twee grote houten
kabinetkasten, elk met tiental
len uiterst zorgvuldig gelabelde
laatjes. Rechter hersenhelft,
blok 1-18, snede 1-35, leest het
handschrift op een van de
laatjes. Zo'n 1.000 plakjes zijn
paars en zwart gekleurd voor
onderzoek onder de micro
scoop. De overgrote meerder
heid is echter melkachtig grijs
en onbehandeld. Deze hersen-
plakjes liggen geduldig té wach
ten op nieuwe technieken die
de mysteries van Lenins denk
processen kunnen ontrafelen.
Naast het raam, dat beveiligd is
door een metalen luik met een
hangslot, staat nog een kabinet-
kast met veertien dikke, in
groen leer gebonden boek
werken met in de rechter bo
venhoek de goudopdruk: Lenin.
Ze bevatten wat ooit een van de
gevoeligste staatsgeheimen van
de Sovjetunie was een gede
tailleerde fotografische kaart
van de hersenen van Lenin. Het
marxisme werd als een weten
schap beschouwd en de rede als
zijn instrument. En als zodanig
was Lenins brein het ultieme
wapen in de strijd tegen de
bourgeoisie.
De hersenen zelf zijn ver
schrompeld en klein. Geen en
kele dwarsdoorsnede is groter
dan de vuist van een baby. Gro
te delen van de linker hersen
helft zijn beschadigd door een
reeks beroertes en deze zijn in
de foto's met zwarte inkt inge
kleurd. Maar Adrianov wijst ge
ruchten dat Lenins hersenen
door syfilis zouden zijn wegge
vreten als 'vuilspuiterij' van de
hand. „Hersenen zijn net een
watermeloen", legt hij uit. „Ze
bestaan voor 95 procent uit wa
ter." Vandaar de sterk geredu
ceerde staat van Lenins brein.
Genie
„Eerlijk gezegd geloof ik niet dat
hij een genie was", vervolgt
Adrianov. Hij vermeldt een de
tail dat ooit geheim was: Lenins
hersenen wogen 1.340 gram,
beduidend lichter dan het twee
kilo zware joekelbrein van Rus
sische dichter Toergenjev, maar
zwaarder dan de nietige 970
gram van de Franse schrijver
Anatole France.
Lenin stierf op 21 januari 1924.
Hij was al ziek vanaf de zomer
van 1922, toen hij de eerste van
tenminste vijf beroertes kreeg.
Zijn laatste woorden, die hij
sprak tijdens een rit in een arre
stee bij zijn buitenhuis in dé
buurt van Moskou, duiden niet
op een onsterfelijk genie: „Bra
ve hond". De lijkschouwing, die
dezelfde dag werd gehouden,
duurde ruim 4 uur. De vastge
stelde doodsoorzaak: hersen
bloeding.
Na 2 maanden intern geruzie
werd in maart 1924 aangekon
digd dat de Communistishe
Partij had besloten „alle metho
des die de huidige wetenschap
ter beschikking heeft te zullen
benutten om het lichaam zo
lang mogelijk te bewaren". Het
staatsbegrafeniscomité werd
prompt omgedoopt in het Co
mité voor de vereeuwiging van
de herinnering aan V. I. Oelja-
nov (oftewel Lenin). Deze be
slissing was deels geïnspireerd
op farao Toetanchamon, wiens
gemummificeerde overblijfse
len kort daarvoor door Lord
Carnarvon in Luxor aan de Nijl
waren gevonden. In augustus
1924 werd het eerste Le-
ninmausoleum op het Rode
Plein geopend.
Sterk water
De partij raakte geobsedeerd
met Lenins onsterfelijkheid.
'Lenin leefde, Lenin leeft en
Lenin zal leven' luidde een fa-
Jan, recht voor zijn raap, Schaefer
Y HAAG CAREL GOSEUNG
„Ie kunt wekenlang over het so
cialisme lullen, maar als men
sen al dertig jaar hun nek bre
ken over een tegel bij de voor
deur en jij bent de eerste die de
gemeente opbelt en zorgt dat zij
die tegel komen rechtleggen,
dan ben je een goed bestuurder.
Een goed politicus en een goed
socialist."
Jan Schaefer (53) zei de dingen
recht voor zijn raap. Zoals een
geboren Amsterdammer be
taamt. In 1978 hing zijn geboor
testad vol met plakaten 'Schae
fer komt'. Jan had ervoor geko
zen het Haagse Binnenhof, de
Tweede Kamer, te verlaten om
in Amsterdam als wethouder
stadsvernieuwing aan de slag te
gaan. 'In gelul kun je niet wo
nen', werd zijn beroemdste uit
spraak.
Het werd een succes. In de
hoofdstad werden in acht jaar
tijd 70.000 woningen gereno
veerd en 30.000 nieuwe ge
bouwd. Dat er bij het gemeen
telijk grondbedrijf 60 miljoen
gulden zoekraakte onder het re
gime van de PvdA-wethouder
was bijzaak.
Jan Schaefer was een self-made
man. Bakkersjongen uit de Pijp.
Grootgeworden tussen het ge
wone volk. In 1971 kwam hij in
de Tweede Kamer. PvdA-voor-
man Den Uyl had hij tot op dat
moment nooit ontmoet. In Den
Haag baarde hij opzien. Zijn
taalgebruik was anders. Zijn
kledij, een Amerikaans hout-
hakkershemd met opgerolde
mouwen, een spijkerbroeken
leren vest, ook.
Volkshuisvesting werd zijn ter
rein. Hij vond de term 'Biesheu
velen' uit: met veel omhaal van
woorden eigenlijk niets zeggen.
Jaren later kwam zijn kompaan
uit die dagen, Marcel van Dam,
met een variant.Belubbereti
Vier jaar lang runde hij als
staatssecretaris mede het minis
terie van volkshuisvesting in het
kabinet-Den Uyl. In 1977 werd
de formatie van een vervolg op
die ministersploeg een misluk
king. Het CDA koos voor de
WD. En Schaefer kwam in de
Kamer. Om daar na een jaar uit
te stappen en te vertrekken naar
Amsterdam.
Acht jaar hield hij het daar vol.
Om in 1986 de fout van zijn le
ven te maken. Schaefer keerde
terug in de Kamer. Daar was de
sfeer in de PvdA echter al veran
derd. De apparatsjiks hadden
de macht overgenomen. Het
vergaderen was tot hoogste
goed verheven. „Een kooi vol
grijze muizen", oordeelde
Schaefer.
In de fractie zaten ze niet meer
te wachten op de bewoner van
een bovenetage in de Pijp. In
1990 verliet Schaefer gefrus
treerd de Kamer. Minister Dales
(binnenlandse zaken) vroeg
hem het nieuwe PvdA-troetel
kindje, de sociale vernieuwing,
te gaan leiden. Schaefer werd
voorzitter van de zogenoemde
interbestuurlijke projectgroep
sociale vernieuwing.
Een haast onmogelijke opgave.
De sociale vernieuwing bestond
alleen op papier. De project
groep moest maar zien alle in
stanties, en bestuurders die er
iets mee te maken konden heb
ben, op één lijn te krijgen. Na
een jaar was het over voor Jan.
Kort daarop bond hij de strijd
aan met zijn eigen PvdA. De
partij ging de verkeerde kant op
met het tornen aan de WAO en
het schrappen van de koppeling
tussen lonen en uitkeringen.
Schaefer vloog er in. Kwam met
een initiatief voor de bundeling
van alle progressieve krachten
binnen en buiten de PvdA.
Geen nieuwe partij, maar een
brede beweging wilde Schaefer
organiseren. Na een eerste bij
eenkomst met wat sympathi
santen in een Amsterdams café,
volgde een diepe stilte. Er ge
beurde niets meer.
Jan Schaefer, de laatste echte
arbeider in de PvdA, in de goe
de zin van het woord, had de
strijd kennelijk opgegeven.
PvdA-leider Kok reageerde op
zijn overlijden met: „Hij sprak
de mensen aan." Dat deed taal die de PvdA al 1;
Schaefer zeker. Hij sprak de taal meer spreekt,
van de man in de straat. Een
THE INDEPENDENT
Het aantal doodvonnissen dat in China is uitge
sproken toont een scherpe stijging tijdens de na
dagen van de anti-corruptiecampagne: alleen al
in september zijn ten minste 570 mensen ter
dood veroordeeld. Waarschijnlijk wordt het nog
gewoner om executies uit te voeren, nu de hoog
ste rechter van China heeft opgeroepen met har
de hand op te treden tegen de stijging van de ge
welddadige criminaliteit.
Het totaal aantal executies wordt geheim gehou
den, maar uit onlangs door Amnesty Internatio
nal geverifieerde cijfers zou blijken dat het in de
tweede helft van vorig jaar met het in werking tre
den van de anti-corruptiecampagne een flinke
sprong heeft gemaakt.
'Lot november heeft Amnesty. 1.249 executies ge
registreerd, 16 procent meer dan in heel 1992.
Het werkelijke cijfer is hoger, omdat veel execu
ties nooit ter ore komen van buitenlandse men
senrechtenorganisaties.
In de slechtste maand, september, werden 373
van de veroordeelden ook geëxecuteerd, velen
nadat ze 'groepsshowveroordelingen' hadden bij
gewoond die als afschrikking worden georgani
seerd. In de aanloop naar de Nationale Dag o,» 1
oktober proberen de rechtbanken 'de boeken op
te schonen' met grootschalige executies, wat be
tekent dat de kans op een eerlijk proces of een
hoger beroep zelfs nog kleiner is dan normaal.
Onder de zaken waarover in de Chinese kranten
is bericht waren:
Half september werden 80 mensen in de pro
vincie Jiangxi wegens diefstal en overvallen met
gebruik van geweld ter dood veroordeeld;
Op 25 september werden ongeveer 360 mensen
in de provincie Hunan ter dood of tot levenslange
gevangenisstraf veroordeeld. Het officiële Dag
blad van Flunan schreef dat „het geweervuur van
gerechtigheid door de hele provincie werd ge
hoord";
Dezelfde dag werden in Chongqing, in de pro
vincie Sichuan, 32 mensen geëxecuteerd.
De situatie blijft ernstig. Op 25 .november vonden
in 17 verschillende steden in de provincie Henan
140 executies plaats. In sommige gevallen werden
wekenlang foto's tentoongesteld van de
'showveroordelingen' als onderdeel van de anti-
misdaadcampagnes van de plaatselijke overheid.
In Chengdu, provinciehoofdstad van Sichuan,
hebben minstens twee maanden lang foto's in
een sportzaal gehangen van een veroordeling op
10 september.
De doodstraf heeft een grote rol gesPeeld in Chi
na's pogingen met harde hand op te treden tegen
de corruptie, wat een groot probleem is geworden
gegeven de haast om geld te verdienen onder de
economische hervormingen. Door de inefficiëntie
van de overheid, het belang van guanxi, of rela
ties, en het grote aantal kwasi-officiële overeen
komsten zijn steekpenningen de gewoonste zaak
van de wereld geworden.
Onlangs heeft het officiële nieuwsagentschap
Xinhua laten weten dat in één provincie meer
dan 300.000 functionarissen eenvijfde van het
totaal waren betrapt op oneigenlijk gebrujk
van gemeenschapsgeld. Het agentschap be
schreef de machtsstructuur in de oostelijke pro
vincie Anhui, een van de armste van China, waar
functionarissen hun positie misbruikten om een
luxueus leven te financieren, prostituees te beta
len en een opleiding te bekostigen voor hun eigen
kinderen en die van hun familieleden. Sommige
van deze zaken gingen zelfs terug tot de jaren '50.
Overigens werden tegen de meeste functionaris
sen disciplinaire maatregelen genomen in plaats
van dat ze werden vervolgd.
In China worden doodvonnissen toegemeten
voor veel niet-gewelddadige misdaden, zoals op
lichting en fraude, waar in de meeste andere lan
den geen doodstraf op staat. In de eerste 10
maanden van 1993 is de gewelddadige criminali
teit echter met 17,5 procent toegenomen, moge
lijk als gevolg van de kloof tussen arm en rijk die
steeds wijder wordt.
De president van het Opperste Volksgerechtshof,
Ren Jianxin, hield vorig jaar een conferentie van
rechters voor dat ze hard moeten optreden tegen
„misdaden die de staatsveiligheid ondermijnen
en overtredingen die de sociale orde verstoren".
De conferentie kreeg te horen dat vorig jaar meer
veroordeelde criminelen strenge straffen hadden
gekregen, maar er werden geen cijfers gepubli
ceerd. Rechter Ren vroeg de rechtbanken zich
voor te bereiden op een 'golf van vervolgingen'
wegens omkoping, oplichting en andere econo
mische overtredingen.
Volgens Amnesty blijft het niveau van de rechts
praktijk onvoldoende: verdachten kunnen maan
denlang worden vastgezet en verhoord, zonder
dat zij recht hebben op een advocaat. Zij kunnen
voor de rechtbank worden geleid zonder tijd te
hebben gehad hun verdediging voor te bereiden.
En advocaten worden zeer beperkt in hun recht
het bewijs van de aanklager te weerleggen. In
1992 tekende China voor 63 procent van de exe
cuties over de hele wereld.
VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
voriete slogan. Het brein werd
twee jaar lang op sterk water ge
zet. Niemand durfde het weg te
gooien, maar tegelijkertijd wist
niemand wat ermee te begin
nen. Vogt bood de oplossing.
Hij hielp in 1926 met de oprich
ting van een klein laboratorium
en 2 jaar later kreeg hij een
groot stenen gebouw toegewe
zen dat van een Amerikaans be
drijf was geconfisceerd. Hierin
werd het Herseninstituut geves-
tigd.
De oorspronkelijke theorie ach
ter het werk van Vogt, die ge
loofde in een rechtstreeks ver
band tussen hersenstructuur en
intelligentie, is sindsdien ver
worpen. „Je kunt niet aan een
dood brein zien of het van een
man of een vrouw was, zelfs
niet of het aan een chimpansee
of aan een mens behoort", zegt
Stephen Rose, hoofd van de
hersen- en gedragsonderzoek
groep van de Britse Open Uni
versiteit.
Maar hij benadrukt het belang
van het werk van de Moskouse
wetenschappers. Anders dan ij
de frenologie de beruchte,
door de nazi's misbruikte pseii
dowetenschap die aan de hanc
van de afmeting en vorm van <j
schedel conclusies trekt over j
aanleg en karakter hebben i
de hersenonderzoekers in Mos
kou ondanks sterke druk nooit
hun medewerking verleend aai
politieke of racistische zuiverin
gen.
Afgezien van een voetnoot in
een door Vogt in 1929 in een
Duits wetenschapsblad gepubl
ceerd artikel werd er niets naai
buiten gebracht over het ondej
zoek naar de hersenen van Lel
in, tot Adrianovs recente essay
dat grotendeels is gebaseerd o|
een geheim onderzoeksrappor
uit 1967. Ondanks herhaalde
pleidooien voor grotere open
heid, werd iedere stap in deze
richting door de Communisti
sche Partij in de kiem ge
smoord. „Ik begrijp niet waar
om mijn leermeesters niets
mochten publiceren", zegt
Adrianov. „Dit land kent zoveel
onzinnige geheimen."
Geheim
Lange tijd was het feit dat
Lenins brein niets bijzonders
was het allergrootste geheim.
Zestig jaar hersenonderzoek
aan het Moskouse Herseninsti
tuut hebben bij de wetenschap
pers vooral geleid tot een duize
lingwekkend besef van de indi
vidualiteit van elk brein.
Toch zou Adrianov niet graag
zien dat Lenins brein hetzelfde
lot ondergaat als zijn lichaam.
Lenins hersenplakjes moeten
worden behouden. „Ze bevin
den zich in een uitstekende
conditie en kunnen in principe
tot in lengte van dagen worden
bewaard." Het waardevolst zijn
volgens Adrianov de niet inge
kleurde plakjes. „Er is nog zo
veel werk te doen. Ze kunnen ii
de toekomst worden onder
zocht als de wetenschap nieuw
methodes heeft ontdekt. Ik ge
loof niet dat iemand ze ons wil
afnemen."
Waarschijnlijk zal Lenin in deze
vorm nog geruime tijd voortle
ven. Heeft Adrianov wellicht in
teresse in de hersens van ,zeg,
een Gorbatsjov of een Jeltsin?
„Absoluut niet. We hebben ge
noeg politici gedaan. Het zijn
beslist niet de meest interessan
te breinen."
VERTALING: MARGREET HESLINGA
STANDPLAATS LONDEN
Sommige mensen, vooral
anglofielen en Londense corres
pondenten, denken dat Groot-
Brittannië nog steeds het mid
delpunt van de wereld is. Dit is
echter niet zo. De tijd van de
Manchester-broek is voorgoed
voorbij, en al wat er over is ge
bleven is show. Groot-Brittan-
nië moet niet serieus worden
genomen.
Dat de politiek uitsluitend ver
maak is, is genoegzaam bekend.
In het Lagerhuis mogen de poli
tici elkaar vakbekwaam uit
schelden, maar wie een regering
wil zien vallen, moet toch naar
Italië. Er is zelfs een partij die
bepleit van het Lagerhuis een
rondtrekkend circus te maken,
opdat op de plek ervan een
pretpark kan worden gebouwd.
Dat ook misdaad deel uitmaakt
van de amusementsindustrie, is
misschien minder bekend.
Maar sommige criminelen in
dit land hebben haast nog meer
verstand van de show-bussi-
ness.
Neem bijvoorbeeld de jongens
die enige tijd geleden bij onze
buren inbraken. Ze namen na
tuurlijk wat elektronica mee,
maar gingen niet weg voordat
ze hoogwaardig entertainment
aan de buurt hadden geboden.
In een van de kastjes hadden zij
namelijk een dikke stapel eroti
sche foto's gevonden van de
buurvrouw, een dame van het
type Thatcher. Zij hadden het
slachtoffer met die foto's kun
nen chanteren, rriaar nee, dat
zouden alleen humorloze ma-
fiosi in hun hoofd halen. In
plaats daarvan verdeelden zij de
foto's in een groot aantal pak
ketjes, en stopten ze in een en
velopje. Vervolgens legden zij
voor elke deur in de straat zo'n
envelopje, zodat de volgende
morgen in een dertigtal gezin
nen het ontbijt een hilarische
gebeurtenis werd.
De meeste Britse kranten doen
zelfs geen poging om iets an
ders dan vermaak te bieden.
The Sun had vorig jaar een
voorpagina gewijd aan het feit
dat een bekende actrice, Gillian
Taylforth van de serie EastEn-
ders, 'orale seks' had bedreven
met haar vriend in d>ens Range
Rover. Een interessant verhaal,
Kaï
politii
Nordl
dams
Dr<
Haag
De di
ker. f
Za:
Zaan
woni
dach
wnk
Lei
LEEUV
weel
buui
verd
zo leek het. Alleen, volgens
vrouw Taylforth en haar vriend
was.het niet waar, en zij beslo
ten de krant vóór het gerecht te
slepen.
In de rechtbank: opnieuw een
leuke show. Op eigen verzoek
nam de actrice nog een keer
met haar vriend plaats op de
voorbank van een Range Rover,
die voor de gelegenheid achter
het gerechtsgebouw werd ge
parkeerd. Doel was te bewijzen
dat de gesuggereerde handelin
gen, tamelijk moeilijk uitvoer
baar waren, maar en passant
werd een leuke act opgevoerd i
voor jury, rechter en pers. De
volgende dag verschenen dan
ook uitermate geestige foto's in
de dagbladen, die de verkoop
cijfers van Range Rover geen J
schade kunnen hebben berok-
kend.
Omdat de rechtzaak nu toch in
een show was veranderd, achtte
de verdediger van The Sun het
nuttig een videofilmpje af te
draaien die van de actrice was
geschoten op een privé-feestje
(Groot-Brittannië kent natuur
lijk geen privacy-wetgeving).
Het filmpje toonde haar in licht
beschonken toestand met een
Duitse worst in de mond, waar
mee de advocaat maar wilde
bewijzen tot wat ze zoal in staat
Het laatste bedrijf was ook
sterk. De actrice werd in het on
gelijk gesteld en veroordeeld tot
betaling van de proceskosten ad
anderhalf miljoen gulden. Bij
het horen van het vonnis zeeg
ze ineen, en half bewusteloos
moest ze op een brancard naar
het ziekenhuis worden ge
troond. De volgende dag: foto's
van de ingestorte actrice en - in
The Sun - nog een keer die met
de Duitse worst.
De kwaliteitskranten spraken
schande van de anderhalf mil
joen gulden, geld dat voorna
melijk was bestemd voor de
diepe zakken van de advocaten.
Maar een van die advocaten
sloeg de spijker op de kop, toen
hij zei: „Als rechtzalen verande
ren in theaters, hebben de
hoofdrolspelers ook recht op
het salaris van echte sterren."
CEES VAN ZWEEDEN CORRESPONDENT
Br
