^Groter laboratorium
^hoogheemraadschap
Bever in Biesbosch behoeft goede buur
Betere tijden
breken aan voor
Naardermeer
Meer mensen in bres voor weidevogels
Over leven
'Gebruikte apparatuur
terug naar producent'
GEBIOLOGEERD
-4
'RIJDAG 28 JANUAR11994
CHEF GERT VISSER. C
MEINDERT VAN DER IC
Strengere milieu-eisen oorzaak groei aantal monsters
Het Hoogheemraadschap van Rijnland bouwt een nieuw
aboratorium bij de zuiveringsinstallatie aan de Voor-
^choterweg. Het huidige lab aan de Breestraat in Leiden
s te klein geworden, door de toename van het aantal te
Onderzoeken monsters.
ADEN MONICA WESSELING
)ie groei heeft te maken met de
oegenomen aandacht voor na-
uur en milieu. Volgens het Na-
ionaal Milieu Beleidsplan moe-
en het oppervlaktewater en de
lodems van sloten en rivieren
ichoner worden. Ook de indu-
1 itrie krijgt met steeds strengere
nilieueisen te maken.
Jaarlijks bekijkt het hoog-
leemraadschap 25.000 mon-
/an water en slib op onder
gehalten aan zware meta-
en, resten bestrijdingsmiddelen
:npak's (polycyclische aromati-
die koolwaterstoffen)
Volgens A. de Groot, coördi-
ator van het instrumenteel la
boratorium, zal het aantal me
tingen in de toekomst alleen
maar hoger worden. Dat komt
onder meer omdat de kwaliteit
van het water op verschillende
manieren wordt aangetast.
Dat maakt geregelde contro
les op verschillende punten no
dig. Zo zit er in oppervlaktewa
ter te veel stikstof en fosfor, on
der meer veroorzaakt door de
bemesting in de landbouw. Ook
de dreigende vervuiling met
zware metalen maakt geregeld
onderzoeken nodig.
Een andere oorzaak is dat de
rioolwaterzuiveringsinstallaties
van het schap steeds beter wor
den. Zo wordt druk geëxperi
menteerd met apparaten om
fosfor en stikstof uit het water te
halen. „En al die experimenten
moeten doorgemeten worden.
Dat betekent honderden mon
sters extra", legt De Groot uit.
De rioolwaterzuiveringsinstalla
ties leveren nog weer extra
monsters op doordat de milieu-
eisen die aan het afval uit de in
stallaties, het zuiveringsslib,
worden gesteld steeds hoger
worden. „Vroeger mochten we
de blubber gewoon op het land
storten. Nu wordt het verbrand
in Dordrecht. Maar dat mag al
leen als het slib niet te veel zwa
re metalen bevat." Ook de bag
ger uit sloten en rivieren wordt
gecontroleerd.
Meer controle
Alle industriële bedrijven moe
ten een vergunning hebben
voor ze afvalwater op het riool
mogen lozen. Ook de eisen die
aan de vergunningen worden
gesteld, worden steeds strenger.
„En dus gaan onze i
vaker op uit om monsters te
trekken die wij dan weer moe
ten onderzoeken."
Dik 25.000 monsters in een,
nou niet direct ruim bemeten,
laboratorium onderzoeken gaat
nog net, maar eigenlijk ook net
niet meer. Sommige bepalingen
moet De Groot al uitbesteden
aan andere laboratoria. „Als je
een heel lage concentratie van
iets wilt meten, en een paar me
ter verderop staat iemand juist
met die stof te werken, dan is je
meting dus niet meer nauwkeu
rig"
laborarium kost,
los van de apparatuur die van
de Breestraat naar de Voorscho-
terweg verhuist, 11 miljoen gul
den. Eind 1994 hoopt Rijnland
te kunnen verhuizen. De nieu
we ruimte is ongeveer twee keer
zo groot.
A. de Groot, coördinator instrumenteel laboratorium: „We meten
die 25.000 monsters, 300.000 meetgegevens.
FOTO BEN DE BRUYN
'Serpo' reptielenhuis opende
onlangs haar groots opgezette,
permanente reptielenhuis
Delft. In natuurgetrouw inge
richte terarria leven vele soorten
slangen, hagedissen, schildpad
krokodillen. In
derwaterpanorama kunnen kro
kodillen en alligatoren, door
centimeters dik veiligheidsglas,
bekeken worden in hun
egs
f 50
Reptielenhuis
Serpo in Delft
lijk, visrijk, leefmilieu.
Meer dan elf jaar lang heeft
de reizende slangenexpo 'Serpo'
tientallen steden, van Gronin
gen tot aan Maastricht, aange
daan met haar expositie met en
over slangen. In 1968 en in 1990
Het water en de bodem bevat
ten te veel nitraten, fosfaten
en zware metalen, oevers en
moerasgronden verdrogen,
het gebied ligt ingeklemd tus
sen auto- en spoorwegen en
alsof dat nog niet genoeg is,
loopt er een aanvliegroute van
Schiphol dwars overheen.
Niettemin breken er nu betere
tijden aan voor het Naarder-
Veertien partijen hebben
namelijk in 's Graveland een
convenant getekend waarin ze
afspreken dit symbool van Ne
derlandse natuurbescherming
te zullen herstellen tot het ni
veau van de jaren dertig.
Voor de herstelwerkzaam
heden is naar schatting ruim
acht miljoen gulden nodig.
Het Naardermeer geniet lan
delijke faam. De plannen van
de gemeente Amsterdam om
er in 1905 een vuilstortplaats
van te maken, vormden de
aanleiding tot de oprichting
van de Vereniging Natuurmo
numenten. Jaarlijks genieten
er duizenden mensen van de
natuur, zonder op de hoogte
te zijn van de verborgen ge
breken van het gebied.
Die gebreken zijn talrijk.
Tientallen jaren hebben de be
heerders machteloos gestaan
tegenover de vernietigende
combinatie van vervuiling en
verdroging. Het verdwijnen
van de bijzondere kranswieren
en de groei van algen gaven
aan dat het goed mis was. Het
gebied was blijkbaar te voed
selrijk, waardoor verruiging en
verbossing dreigde.
Het watertekort wordt ver
oorzaakt door drinkwaterwin
ning en een te grote afvoer van
regenwater via het riool, waar
door vanuit' 't Gooi onvol
doende schoon kwelwater het
meer bereikt. Bovendien is er
sprake van een laag polderpeil
in het omliggende landbouw
gebied. Het Naardermeer
dreigt heel langzaam leeg te
lopen. De vervuiling wordt on
der meer veroorzaakt door de,
vanwege de verdroging nood
zakelijke, aanvoer van vuil
Vechtwater.
In het jaar 2005 moet de wa
terkwaliteit weer in orde zijn.
Ook in de Bovenste Blik, het
deel van het Naardermeer dat
nu echt een zorgenkind is.
De veertien partijen die zich
inzetten voor het herstel van
het meer zijn Natuurmonu
menten, de provincie Noord-
Holland, de gemeenten Naar-
den, Weesp, Muiden, Bussum
en Hilversum, het gewest
Gooi- en Vechtstreek, het zui
veringschap Amstel en Gooi
land, het hoogheemraadschap
Amstel en Vecht, het Land
bouwschap, de ministeries
van landbouw, natuurbeheer
en visserij en verkeer en wa
terstaat en de Nederlandse
Spoorwegen.
De Stichting Natuur en Milieu
en de Vereniging Milieudefensie
willen dat het kabinet op korte
termijn besluit tot een terugna
me- en verwerkingsplicht voor
elektrische apparaten, verpak
kingen, auto's en batterijen.
Verder moet het gebruik van
onder meer chloor (in zwemba
den), carbolineum en pvc wor
den verboden. De overheid zou
bovendien energienormen
moeten vaststellen voor koel
kasten, tv's en andere huishou
delijke apparaten.
Met deze waslijst aan eisen
reageren de milieuorganisaties
op de onlangs gepresenteerde
Nota Produkt en Milieu van de
ministers Alders (Milieu) en An-
driessen (Economische Zaken).
Volgens Natuur en Milieu en
Milieudefensie ontbreekt het in
de nota aan daadkracht en durf.
De Tweede Kamer buigt zich
eind februari over het stuk.
In de nota staat een verdere
vermindering van de milieube
lasting van produkten centraal.
Vooral het bedrijfsleven kan
daaraan bijdragen. Met onder
meer eisen voor betere infor
matie over produkten en de
mogelijke invoering van statie
geldregelingen of verboden wil
len Alders en Andriessen het be
drijfsleven een zetje geven in de
goede richting.
Natuur en Milieu en Milieu
defensie vinden de nota veel te
slap. Ze verwachten weinig be
reidheid van bedrijven om zelf
te zorgen voor betere produkten
die het milieu minder schaden.
De organisaties willen dat de
overheid krachtig stelling neemt
tegen vervuilende produkten,
zeker als daarvoor goede alter
natieven zijn. Bovendien kan de
overheid nadrukkelijk gebruik
maken van heffingen op milieu
belastende produkten. verwij
deringsbijdragen en regelingen
om hergebruik te stimuleren.
„De nota heeft de pretentie
voortvarend te zijn, maar daar
zien we niets van terug. Echte
beleidsmaatregelen blijven uit
en harde ingrepen worden na
drukkelijk vermeden of uitge
steld", aldus een woordvoerder
van Natuur en Milieu. Binnen
bepaalde bedrijfstakken zijn al
gesprekken gaande over milieu
vriendelijker produkten, maar
die verlopen bijzonder traag,
weet de zegsman.
FOTO PR
deed de reizende slangenexpo
'Serpo' Leiden aan in de Hortus
Botanicus. Vele duizenden be
zochten toen de expositie. Een
veel gestelde vraag was destijds
waar de dieren vandaan kwa
men en waar de rest van de col
lectie dieren van 'Serpo' te be
zichtigen was. In die behoefte is
dus tegenwoordig voorzien en
wel in Delft aan het Stations
plein 8. Inlichtingen tel. 015 -
122184
Het aantal vrijwilligers en vee
houders dat zich in Zuid-Hol
land inzet voor het behoud van
de weidevogels groeit nog
steeds gestaag. Verleden jaar
gingen 240 vrijwilligers de wei
in en werkten daar met 250 vee
houders samen. In 1992 waren
dat er nog respectievelijk 189 en
205. Er is verleden jaar op een
oppervlakte van 4500 hectare
aan intensieve bescherming van
weidevogels gedaan.
Het Zuidhollandse veenwei-
degebied is een belangrijke
kraamkamer voor weidevogels.
Vrijwilligers en veehouders zor
gen er samen voor dat de vogels
hun eieren kunnen uitbroeden
en de jongen kunnen opgroei
en. Vóór het maaien gaan vrij
willigers de wei in en zetten een
stok bij elk nest. De veehouder
maait daar dan voorzichtig om
heen. Zodra de koeien weer
naar buiten gaan worden nest
beschermers over de nesten ge
plaatst zodat de eieren en de
jonge kuikens niet vertrapt wor
den.
Voordat een weidevogel wach
ter goed kan helpen, moet hij
het een en ander aan kennis
hebben. Vandaar dat de Stich
ting Natuur- en Landschapsbe
heer, de organisatie die het wei
devogelbeheer in handen heeft,
cursussen organiseert. Dit jaar
worden die gehouden in Delft
en Alphen aan den Rijn.
Volgende week woensdag, 2
februari, is er een informatie-
en ontmoetingsavond voor de
vrijwilligers en veehouders. De
bijeenkomst wordt gehouden in
De Brug aan de Dunantlaan in
Reeuwijk (20.00 uur).
De resultaten van het afgelo
pen jaar worden belicht en M.
Kruk vertelt over zijn promotie
onderzoek naar weidevogelbe
scherming op intensieve vee
houderijen.
„Kijk, hier kun je duidelijk zien
dat er bevers aan het werk zijn
geweest. In het begin kreeg ik
daar wel een kick van. Toen aai
de ik elk stompje. Maar inmid
dels ben ik eraan gewend ge
raakt."
Boswachter Dirk Fey wijst
met zijn rechterhand naar de
oever. Zijn linkerhand stuurt de
motorvlet van Staatsbosbeheer
door de kreek. Langs de water
kant eindigen tientallen wilge-
takken abrupt in witte stompjes.
De afdrukken van lange snijtan
den laten geen ruimte voor twij
fel: hier hebben bevers hun
avondeten ingeslagen. Op de
kant, waar de buit is verorberd,
liggen afgekloven takken. Het is
de dieren vooral te doen om de
sappige bast.
Vijf jaar wordt de Biesbosch
nu bevolkt door een beverkolo
nie, geïmporteerd uit de voor
malige DDR. Binnenkort beslist
staatssecretaris Gabor (Natuur
beheer) of ook elders in Neder
land bevers moeten worden uit
gezet. Want alleen in de Bies
bosch kan de bever als soort
waarschijnlijk 'niet overleven.
De populatie is dan te kwets
baar voor inteelt, besmettelijke
ziektes en natuurlijke catastro
fes. Om het risico te spreiden
moeten daarom ook elders
langs de grote rivieren nieuwe
beverkolonies worden gesticht.
Zodat Nederland na verloop
van tijd 1500 tot 2000 in het
wild levende bevers kent.
Inmiddels telt de Biesbosch
naar schatting vijftig bevers.
Tussen 1988 en 1991 zijn er 42
uitgezet, afkomstig uit het Elbe-
gebied in het vroegere Oost-
Duitsland. Ruim de helft is ge
storven, zo blijkt uit cijfers van
onderzoeker Bart Nolet van het
Instituut voor Bos- en Natuur
onderzoek.
Gelukkig planten de Biesbos-
sche bevers zich ook voort. Het
aantal geboorten overtreft mo
menteel zelfs het aantal sterfge
vallen. Toch blijkt slechts een
derde van de paren nakomelin
gen te verwekken. Elders in Eu-
Bevers vreten de bast van wilgen en gebruiken de takken voor het bouwen van burchten.
ropa ligt dat aantal veel hoger.
Over de oorzaak daarvan tast
Nolet in het duister. Aan de ver
vuilde bodem van de Biesbosch
kan het niet liggen, meent hij.
„De belasting met cadmium is
hier erg hoog. Eigenlijk net zo
hoog als in de Oostduitse rivier
de Mulde. Die rivier staat be
kend als enorm goor, een gevolg
van de vervuiling door de indu
strie. Maar toch blijkt de voort
planting daar geen enkel pro
bleem te zijn. Blijkbaar zijn be
vers relatief ongevoelig voor
vervuiling."
Noler vermoedt dat het voed
selpakket van de Biesbossche
bever te eenzijdig is. De dieren
eten voornamelijk bast en bla
deren van wilgen. Maar aan wa
terplanten ontbreekt het in het
gebied. „In het voorjaar en de
zomer eten bevers van nature
veel kruiden en wortels. Dat
doen ze tenminste in het bui
tenland. Maar hier niet. Het zou
kunnen dat daardoor een ge
brek aan zouten en eiwitten
ontstaat. Dat kan de reden zijn
voor de geringe voortplanting."
Bevers zijn echte bouwers.
Trots toont boswachter Fey een
burcht van een beverfamilie.
Overdag liggen de dieren daarin
te slapen. Het is een grote stapel
takken, ruim een meter hoog,
schijnbaar achteloos neerge
worpen. Maar wie goed kijkt,
ziet dat de takken bij elkaar
worden gehouden door mod
der, de beverspecie bij uitstek.
Het is die bouwnijverheid die
de bever zo welkom maakt voor
de Biesbosch. Want het gebied
groeit dicht met wilgen. Vroeger
werden de takken gesneden
door griendwerkers. Die activi
teit is tegenwoordig econo
misch niet meer rendabel. Het
is de bedoeling dat de bever de
taak van de griendwerker over
neemt. Dat lukt nu nog maar
mondjesmaat. De vijftig bevers
kunnen het karwei niet aan. Ei
genlijk biedt de Biesbosch
ruimte aan 300 bevers, meent
Nolet.
Maar op de lange termijn
kunnen de bevers vermoedelijk
niet overleven in de Biesbosch.
Daarvoor is deze ene populatie
te kwetsbaar. Als de Biesbos
sche bever een ramp te verdu
ren krijgt, is dat einde verhaal.
In de natuur wordt vrijgekomen
territorium opgevuld door
soortgenoten uit de omgeving.
Dat is recent ook gebeurd in de
FOTO MARTON DE JONCE
Waddenzee, nadat de Neder
landse zeehonden massaal wer
den geveld door een virus. De
opengevallen plaatsen zijn in
middels ingenomen door Deen
se zeehonden.
In de Biesbosch is zoiets niet
mogelijk. De dichtstbijzijnde
populaties liggen te ver weg. De
bevers hebben eigenlijk behoef
te aan een goede buur, die in
tijd van nood een handje komt
helpen. Daarom willen onder
zoeker Nolet en Staatsbosbe
heer dat er ook elders langs de
grote rivieren beverkolonies
worden gevestigd. Staatssecre
taris Gabor moet daarover in
maart een definitief besluit ne
men. De bewindsman heeft al
laten weten enthousiast te zijn
over het plan.
Vragen, vragen, vragen te over
over de afgelopen week. Wat
zou er gaan gebeuren met die
120.000 zakjes met elk tien
gram onkruidbestrijdingsmid
del die intussen van het Noord
zeestrand zijn geraapt? Laten
drogen en alsnog naar de be
stemming (Nigeria) versche
pen? Weggooien is immers zon
de: dan moeten al die zakjes op
nieuw worden gemaakt en ge
vuld, want reken maar dat ze in
Nigeria om het spul zitten te
springen.
En bovendien: weggooien kost
geld, want duizend kilo che
misch afval storten of verbran
den is duur en ook nog eens
slecht voor het milieu. Of steu
nen we onze milieuvriendelijke
afvalverbranders juist met zo'n
opdracht? Er schijnt een overca
paciteit op dat gebied te drei
gen.
Terugsturen, de hele bende,
naar de Zwitserse producent,
Ciba-Geigy, voor straf? Daar
storten ze de boel natuurlijk ge
woon in de Rijn, zoals ze met
zowat al hun chemisch afval
doen, en hebben we de bestrij
dingsmiddelen overeen poosje
wéér voor de kust, maar dan bij
Hoek van Holland.
Of, nog erger, ze verkopen de
Iichtbeschadigde partij alsnog
aan een of ander ontwikkelings
land - maar nu als babyvoeding.
Met subsidie van Unicef, dat
spreekt.
Waarom zit dat spul eigenlijk in
van die kleine, fleurige zakjes?
Van tien gram? Hier gebniiken
we bestrijdingsmiddelen in zak
ken van toch minimaal dertig
kilo. Hebben die boeren in Ni
geria soms zulke kleine akker
tjes? Of nodigt zo'n klein zakje
uit tot zuiniger gebruik? Of kun
je het spul bij een kleine dip in
de onkruidbestrijdingsmarkt in
die lollige kleine zakjes makke
lijker als babyvoeding of, laten
we zeggen, potentieverhoger
verkopen?
En wat was er gebeurd als een
milieugroep nèt een paar
maanden geleden na jarenlang
actievoeren voor elkaar had ge
kregen dat Ciba-Geigy z'n spul
len voortaan in biologisch af
breekbaar plastic verpakte?
Hadden we dan de flora en fau
na voor de vaderlandse kust
voorlopig kunnen afschrijven?
En krijgen we dan van strand -
bezoek voortaan geen eczeem
en voetschimmel meer (in de
zakjes zit immers een anti
schimmelmiddel)? Kunnen
kwallen eigenlijk tegen het spul?
En hoeveel milieuschade heb
ben die opruimers met hun
rubberlaarzen en rubberboten
eigenlijk zelf aangericht?
Allemaal vragen, het hoofd
loopt om. Even uitwaaien op de
IJmuidense pier. Ach kijk, een
schip met containers. Wat zou
daar in zitten? En krijgen we
nog storm deze week?
CO LOERAKKER EN PIET ZEEMAN
Informatie over
broeikaseffect
LHDEN
Het Derde Wereld Centrum
houdt op woensdag 16 februari
in Leiden een gratis voorlich
tingsavond over het broeikasef
fect. Milieudefensie en mede
werkers van de Pacific Werk
groep en de Bangladesh People
Solidarity Centre belichten de
gevolgen van het broeikaseffect.
De voorlichtingsavond in Lei
den wordt om 20.00 uur gehou
den in het I.eids Vrijetijdscen
trum aan de Breestraat.
