s
'Een fretachtige
verbetenheid'
Heimwee kan een rijke inspiratiebron zijn
'Eenmaal ontworteld, altijd ontheemd'
Cultuur Kunst
Michael
Jackson
bereid tot
schikking
Terra Nova na 60 jaar te zien
Monster op muziek in LVC
Wereldtopper Gergjev leidt RPHO eenentwintigste eeuw binnen
Voorstelling Circus Custers afgelast
leiden De kindervoorstelling 'Kunst en vliegwerk' van Circus
Custers, die op maandag 7 februari zou worden opgevoerd in de
Leidse Schouwburg, komt te vervallen omdat een van de spelers
een verkeersongeval heeft gehad. De schouwburg heeft geen
vervangend programma. Wel is er 's avonds een familievoorstel
ling van Martin Mens die 'Arthur, koning voor eens en altijd' op
de planken brengt. Aanvang: 19.00 uur (vanaf 8 jaar).
Jeugdvoorstelling in Tripodia
leiden» Kindertheatergroep Mijn Broer brengt morgenmiddag
bij Tripodia in Katwijk de komische jeugdvoorstelling 'Een pot
nat' op de planken. De voorstelling, met als thema dicriminatie,
is bedoeld voor de jeugd van 6 tot 12 jaar. Aanvang: 14.00 uur.
Kaarten zijn vanaf 13.30 uur verkrijgbaar aan de zaal (Hoornes-
plein 155) of telefonisch te reserveren bij K&O, tel. 01718-16400
(9.00-12.00 uur).
Marilyn French in Amsterdam
Amsterdam Marilyn French bespreekt op 15 februari haar boek
'Our Father' in De Rode Hoed in Amsterdam. Zij spreekt in het
kader van de serie American Literature Today. Deze lezingency
clus wordt georganiseerd door het John Adams Institute in Am
sterdam. Aanvang 20.00 uur.
Toneel in paleis Lange Voorhout
den haag Het toneelstuk 'Belle of geen talent voor onderge
schiktheid' komt terug naar Den Haag. Toneelgroep De Kern
speelt dit stuk over Belle van Zuylen bij kaarslicht in Museum
Paleis Lange Voorhout. De voorstellingen zijn op 12,19 en 26 fe
bruari en 12,19 en 26 maart. Belle van Zuylen wordt gespeeld
Ineke ter Heege en Rutger Weemhoff speelt Constant
d'Hermenches. Jan-Jaap zet De Charrière neer. De regie is in
handen van Dirk Laroy.
Memoires Adriaan Veneina verschenen
amsterdam cees van hoore
Bij uitgeverij Balans in Amster
dam zijn gisteren onder de titel
'Verleden tijd. Memoires' de
memoires verschenen van
schrijver Adriaan Venema.' De
auteur pleegde eind vorig jaar
zelfmoord, een zelfmoord die
hij al maanden tevoren had
aangekondigd. De weduwe van
Venema, die het boek ten doop
hield, legde in een geëmotio
neerd betoog uit wat haar man
met de ondertitel van zijn boek
had bedoeld. „In dit boek", zo
verklaarde ze, „beschrijft Adri
aan zijn leven als publiek figuur,
een leven dat nogal eens in leed
is voorbijgegaan. Vandaar dat
'verleden'."
Venema begint zijn
bij een van de slot-episodes van
zijn leven: z'n optreden voor
RTL-4, enkele jaren geleden. Hij
zou door Dieuwertje Blok wor
den geïnterviewd over de me
moires van de weduwe Rost van
Tonningen. Op weg naar de stu
dio werd Venema door twee
mannen in elkaar geslagen. Ja
ren later zag de auteur in Het
Parool plotsklaps de foto van
een van de mannen die hem.
hadden gemolesteerd. „Het
bleek te gaan om een van de
topfiguren van de Centrumde
mocraten, Richard van der Plas,
naaste adviseur van Janmaat",
zo schrijft Venema. Hij riep de
hulp in van Hans van Mierlo en
werd door diens bemiddeling
enkele dagen later uitgenodigd
voor een onderhoud met BVD-
directeur Docters van Leeuwen.
De zaak is overigens nog steeds
bij deze dienst in onderzoek.
In zijn memoires haalt Vene
ma weer heel wat zaken over
hoop. Tal van literatoren en
kunstenaars, zoals Hans War
ren, Jan Vrijman en Josephine
van Gasteren, worden door hem
nog eens onder de loep geno
men. Daardoor krijgt dit boek
enigszins het karakter van een
definitieve afrekening. In zijn
voorwoord schrijft Venema dat
het schrijven van deze me
moires hem zeer aangenaam
was. Vooral omdat hij zich niet
meer hoefde te verdedigen.
Met zijn geruchtmakende se
rie 'Schrijvers, uitgevers en hun
collaboratie' riep Venema in de
literaire wereld veel weerstan
den op. Maar De Arbeiderspers
bleef zijn boeken trouw uitge
ven. Vooral Theo Sontrop, een
van de leidinggevende figuren
bij deze uitgeverij, spande zich
in voor het oeuvre van Venema.
Sontrop: „Ik was en ben ervan
overtuigd dat Venema goed
werk heeft gedaan en dat zijn
boeken over honderd jaar nog
gelezen zullen worden. Hij was
uiterst precies. Heel af en toe
moesten er wat correcties wor
den gepleegd maar dat betrof
vaak een paar initialen en ging
nooit om echt schokkende za
ken." Sontrop kenschetst Vene
ma als een man van een „fret
achtige verbetenheid" die zich
nooit van de wijs liet brengen
maar altijd op zijn eigen kom
pas bleef varen.
Venema's weduwe is blij met
de publikatie van deze me
moires. „Voor het eerst voel ik
nu eens wat Adriaan moet heb
ben gevoeld na de publikatie
van een boek. En er komen nog
twee boeken. Adriaan was de
liefste man die ik kende. In het
voorjaar van 1989 heb ik hem in
het Amsterdamse café Welling
ontmoet. Dit boek heeft hij me
helemaal gedicteerd. Ik heb het
op de tekstverwerker uitgetikt,
want dat kon ik beter dan hiji
Adriaan was bang voor de dood,
voor de aftakeling. Dat wilde hij
niet meemaken. Hij wist dat er
op een gegeven ogenblik een
hartklap zou komen, dat hij in
eens weg zou zijn. Dat heeft hij
niet willen meemaken. Daarom
heeft hij het in eigen hand ge
houden."
Heimwee kan een last zijn, maar ook een
rijke inspiratiebron. Het heen en weer
reizen tussen twee culturen is het thema
van een tentoonstelling die momenteel
te zien is in in Haarlem. Voor dit project
zijn tien architecten en een beeldhouwer
uitgenodigd die in Nederland werken,
maar afkomstig zijn uit Indonesië, Suri
name, Curacao en Aruba.
De Haarlemse architect Mike Janga is
de initiatiefnemer. „We willen laten zien
dat kleurlingen een positieve bijdrage
aan de samenleving kunnen leveren. Van
zwarte voetballers is dat bekend, maar
de veelkleurigheid zit in alle delen van
de maatschappij. Omdat architectuur
mijn vakgebied is, heb ik het initiatief
genomen tot deze tentoonstelling."
„Normaal gesproken ben ik tegen het
bij elkaar hokken van minderheden. Ze
behoren zich door de hele samenleving
heen te bewegen. Maar af en toe moet je
eens bij elkaar komen, om aan andere
migranten te laten zien wat je kunt be
reiken.'
„Allochtone architecten ontwerpen
niet anders dan hun Nederlandse colle
ges, meent Janga: „Van de meeste deel
nemende architecten vind je geen spoor
van hun herkomst terug. Het zijn ook al
lemaal verschillende individuen, met ei
gen meningen. En architectuur is tegen
woordig zo internationaal. Je spiegelt je
eerder aan de wereldstijlen dan aan je
tropische achtergrond^
Tentoonstelling: Altijd op reté, t/m 27
februari, met werk van Mike Janga,
Ernst Kasanmoentalib, Gerrit Kuen,
Lucien Lafour, Ed Morroy, Djuanita
Soedjond, Timmie Thio, Bert Tjhie,
Freddie van Trikt, Carel Weeber en
Nelson Carrilho, ABC/ Woonhuis En
schedé, Klokhuisplein 9, open di t/m za
12.00-17.00 uur, zo 13.00-17.00 uur
los angeles
Djuanita Soedjono put inspiratie uit het reizen
De Leidse architecte Djuanita Soedjono is geboren in
Indonesië. Haar vader, van beroep elektro-technisch in
genieur, was in veel opzichten haar voorbeeld. „Mijn va
der had in Nederland zijn opleiding genoten. Ik wou iets
worden dat moeilijker was dan wat hij deed. Dat idee heb
je nou eenmaal als kind. Mijn vader zei toen: ga maar
bouwkunde studeren. Hoewel dat natuurlijk helemaal
niet moeilijker is, maar goed. Ik tekende altijd al graag,
net als mijn vader."
leiden» wim de wagt
Ze begon
bouwkunde. Mede op aandrang
van haar vader vertrok ze naar
Nederland waar Soedjono in
1982 cum laude afstudeerde
aan de TH in Delft. Twee jaar
later nam ze het aloude Leidse
architectenbureau Schutte
Partners over. „Net als mijn va
der, die ook een eigen zaak
had." Haar echtgepoot, de ar
chitect Tammo Bruins, sloot
zich bij haar aan. Sinds 1990
heet hun bureau Bruins Soedjo
no. Zowel nieuwbouw als reno
vatie en restauratie rekenen zij
tot hun pakket: woningbouw,
stadsvernieuwing, bejaardente
huizen, scholen, kantoren,
sportcomplexen, enzovoort.
Soedjono is nu bijna 40. „Dat
vind ik een heerlijke leeftijd. Het
geeft me het gevoel dat ik een
heuvel op ben gelopen en kan
terugkijken. Mijn levenservaring
maakt me rijker. Dat heb ik no
dig om mijn vak goed te kun
nen beoefenen. Toen ik pas be
gon, was ik best rebels. Dat
heeft me ook wel opdrachtge
vers en andere zakelijke relaties
gekost."
„Toch moet je als architect al
tijd principieel blijven. De kwes
tie is, wanneer je wel of niet een
compromis sluit. Een architect
moet veelzijdig zijn, een lange
adem hebben en geduld oefe
nen. Het is een boeiend maar
ook lastig vak. Je moet je inte-
beetje psycholoog zijn, want je
bouwt in de eerste plaats voor
mensen. Gebouwen moeten
herbergzaam zijn. Dat bereik je
onder meer door een zorgvuldi
ge detaillering, die gericht is op
een comfortabel gebruik."
Brede daken
„Nee, iemand zal aan mijn ge
bouwen niet kunnen aflezen dat
ik uit Indonesië kom," geeft
Soedjono toe. „Immers, je
bouwt in Nederland, voor dit
klimaat, voor Nederlandse
mensen. Het moet een Neder
lands gebouw worden. In Indo-
Djqanita Soedjono: „Iemand zal aan mijn gebouwen niet kunnen aflezen dat ik uit Indonesië kom."
FOTO HIELCO KUIPERS
onplezierig, maar toen ik 17
nesië maak je bijvoorbeeld bre
de dakoverstekken, omdat de
zon buiten moet blijven. De
plattegrond moet zo zijn dat de
wind door het gebouw kan
waaien. Mooie gevelbaksteen is
niet voorradig. De gevels wor
den doorgaans gestuct."
De opzet van de tentoonstel
ling 'Altijd op reis', waar ze met
enkele projecten aan deel
neemt, kan haar bekoren. „Hoe
je het ook wendt of keert, je
bent toch een vreemdeling en
dat is een handicap. Deze ten
toonstelling laat zien hoe je dat
kunt overwinnen. Het heeft mij
geleerd over mezelf na te den
ken."
Indonesië blijft het vaderland
in haar verbeelding. „Als je een
maal ontworteld bent blijf je al
tijd ontheemd," zegt Soedjono.
„Nu ervaar ik dat niet meer als
onzeker voelde, wel. Nu
onüeen ik er mijn overzicht aan.
Ik kan boven het bos vliegen.
De vele indrukken die ik opdoe
tijdens het reizen betekenen
voor mij een inspiratiebron."
De tentoonstelling 'Altijd op
reis' is tot 28 februari te zien in
ABC/Woonhuis Enschedé,
Klokhuisplein 9. Open di t/m
za 12 - 17 uur, zo 13- 17 uur.
Advocaten van de Amerikaanse
popzanger Michael Jackson en
van de nu 14-jarige jongen die
hem van seksueel misbruik
heeft beschuldigd werken aan
een schikking, die de zanger
miljoenen dollars kan gaan kos
ten. De vader van de jongen
werd dezelfde dag door de on
derzoeksrechter vrijgesproken
van Jacksons beschuldiging dat
hij heeft gepoogd de ster te
chanteren door twintig miljoen
dollar zwijggeld te eisen.
Jackson is bereid voor een
schikking zeker tien miljoen
dollar te betalen, zo meldde een
Amerikaans persbureau giste
ren uit anonieme bron. Daaruit
werd ook vernomen dat het ak
koord over de financiële rege
ling vandaag wordt bekendge
maakt voor een hof in Los An
geles. Om welk bedrag het pre
cies gaat werd niet gezegd, al
leen dat het er een van acht cij
fers is. In de Amerikaanse pers
circuleerden bedragen van tus
sen de vijf en 50 miljoen dollar.
Bij een schikking zou er geen
rechtszaak hoeven te komen.
Dit zou een tegenslag voor Jack
son zijn inzoverre hij heeft ge
zworen onschuldig te zijn en
zijn naam te zullen zuiveren. De
35-jarige zanger zegt namelijk
slachtoffer te zijn van een mis
lukte poging tot afpersing van
20 miljoen dollar door de vader
van de jongen, een welgestelde
tandarts uit Beverly Hills. Jack
son moet tussen 26 januari en 1
februari achter gesloten deuren
zijn verklaring onder ede afleg
gen en heeft tot dusverre alle
beschuldigingen met kracht van
de hand gewezen. Maar in de
afgelopen tijd hebben steeds
meer vroegere medewerkers
van de artiest de aanklachten
wegens kindermisbruik tegen
hem ondersteund.
De Afsluitdijk is het gevolg van een overspelige vissersvrouw
amsterdam
Dat de Zuiderzee nu IJsselmeer
heet, is de wraak van God. De
Afsluitdijk is aangelegd om een
Volendamse vissersvrouw te
straffen voor haar overspel met
een knecht. Haar bedrogen
echtgenoot besluit haar namens
God te straffen. Dat is grofweg
het verhaal van 'Terra Nova', de
eerste Nederlandse geluidsfilm.
De rolprent werd zo'n zestig
jaar geleden gemaakt maar is
nu pas voor het eerst te zien in
het Nederlands filmmuseum.
Het drama beperkte zich niet
alleen tot het doek want na de
opnamen, in de zomer van
1931, ging zo ongeveer alles
fout wat er maar fout kon gaan.
Regisseur Gerard Rutten ont
dekte dat de vrouw van produ
cent Williams Rienks
'onvakkundig' in de film had
gesneden. Na een ruzie werd hij
de studio uitgesmeten. Rienks
maakte de film zelf af en ver
ving de 'moderne' muziek, van
de .jonge componist „..Hans,
Brandts Buys, door beter in, het
gehoor liggende klanken van
Paul Mulder en Joseph Engel-
Bij de première op 1 decem
ber 1932 brandde de pers de
rolprent af. Drie maanden later
gebeurde dat ook letterlijk. Re
gisseur Rutten probeerde zijn
eigen versie te monteren toen
een ploffende gloeilamp het
materiaal in vuur en vlam zette.
Het materiaal van Rienks ver
dween in de archieven, lag te
verstoffen en raakte verloren.
Althans dat dacht men. In 1991
werd, bij de grote schoonmaak,
een groot deel van de film te
ruggevonden.
Het filmmuseum heeft nu een
reconstructie gemaakt van 'Ter
ra Nova'. De beelden werden
achter elkaar geplakt met de
hulp van een 'shotlist' bij de
partituur van componist
Brandts Buys. De teksten en de
geluidsband van 'Terra Nova'
ontbraken. Hier brachten liple
zers uitkomst. Ze bekekende
film en noteerden wat de ac
teurs zouden hebben gezegd.
De acteurs Gerard Tholen en
Huub Stapel spraken voor de
reconstructie de schaarse dialo
gen in.
De muziek werd teruggevon
den in het Haags gemeentemu
seum en studenten van het Rot
terdams Conservatorium maak
ten onder leiding van Ruud Bos
nieuwe geluidsopnamen. Het
resultaat is een oer-Hollands
filmdrama, opgenomen in Vo-
lendam, met prachtige getaan
de visserkoppen die pruimtabak
kauwen en vrouwen in kleder
dracht die aan De Dijk staan te
breien. En natuurlijk nog volop
actieve visbotters en de Volen
damse variant daarop, de kwak,
uit de tijd dat IJsselmeer nog
Zuiderzee heette.
Terra Nova, Nieuw Land is tot
en met 2 februari iedere avond
om 20.30 uur te zien in het
Filmmuseum, Vondelpark 3 in
Amsterdam.
Acteur Max Schreck zet
FOTO ARCHIEF
'Stommegriezelklassieker nog steeds de moeite waard
leiden letty stam
Dracula die zijn tanden in blan
ke vrouwenhalzen zet terwijl
vier saxofonisten en een pianist
hem muzikaal begeleiden bij dit
werkje. Dat is donderdag 27 ja
nuari te zien en te horen bij
LVC in Leiden. In het vrijetijds
centrum draait de 'stomme'
griezelklassieker 'Nosferatu'
(1922) van Friedrich Wilhelm
Mumau waarbij Das grausame
Orchester een speciaal geschre
ven stuk speelt.
William Raayman en Hans-
Erik Dijkstra zijn de componis
ten. De twee verwerkten muziek
uit die tijd met fragmenten uit
klassieke meesterwerken en
mengden die met meer experi
mentele delen. Het wreed
(aardige), vreselijke orkest, zoals
vrij vertaald het uitvoerend ge
zelschap heet, beperkt zich niet
alleen tot de bladmuziek maar
improviseert ook. De naam is
ontleend aan de ondertitel van
'Nosferatu': 'eine Symphonie
des Grauens'..
De film vertelt het verhaal van
het gelukkig getrouwde stel Jo
nathan en Mina Harker in de
havenstad Bremen. Hij werkt bij
makelaar Renfield, een hand
langer van Dracula zoals later
blijkt. Jonathan krijgt de op
dracht een huis te verkopen aan
graaf Nosferatu in Transsylvanië
en gaat op weg naar diens kas
teel. Als de adellijke heer Mina's
foto ziet, raakt hij zeer onder
haar bekoring en reist hij af
naar Bremen om haar te ont
moeten.
'Nosferatu' hoort tot de zoge
noemde expressionistische
films. Regisseur Murnau haalde
alle middelen uit de kast om het
effect van de scènes te vergro
ten. Als Jonathan bij voorbeeld
in een doodskoets op weg is
naar het slot van de graaf pak
ken donkere wolken zich drei
gend samen. Om te benadruk
ken dat het voertuig razendsnel
gaat, draaide de regisseur die
scène in negatief beeld.
Dreigende beelden van een
spin in zijn web en vleesetende
planten zijn eveneens stijlken
merken van de expressionis
tische film. Murnau maakte
daarnaast een uitgekiend ge
bruik van de belichting. Bij hem
is licht extra licht en donker ex
tra donker. Zo kreeg acteur Max
Schreck, die een zeer lugubere
vampier neerzet, van Murnau
een enorme schaduw mee. Die
speciale technieken maken dat
'Nosferatu' ook na zeventig jaar
nog steeds zeer bezienswaardig
De musici van Das grausame
Orchester, waaronder compo
nist Raayman op baritonsax,
zijn allen conservatoriumstu
denten. Vincent van Gelder is
de pianist. De overige drie bla
zers zijn Wilbert Sleumer op so
praansax, Linda Arnoldus (alt
sax) en Niels Bijl (tenorsax). Di
rigent van het gezelschap is Jac-
có Camphens.
'Nosferatu' en Das grausame
Orchester zijn donderdag 27
januari vanaf 20.30 uur te zien
en te horen in LVC, Breeslraat
66 in Leiden.
rotterdam peter van eijkelenburg
Met de komst van Valery Gergjev naar
het Rotterdams Philharmonisch Orkest
krijgt Rotterdam er een jaarlijks mu
ziekfestival bij. Het orkest en de nieu
we chef-dirigent denken aan een tien
daagse serie opmerkelijke concerten
met ruimtevoor opera. Een spannende
programmering en hoge muzikale
kwaliteit van de uitvoeringen zullen de
internationale muziekpers naar Rotter
dam lokken, is de bedoeling.
„Gergjev vindt het jammer dat ons
orkest niet meer buitenlandse aan
dacht trekt. Volgens hem moet dat
kunnefi lukken. Bovendien is het goed
voor de stad", zegt Kees Hillen, artis
tiek leider van het RPhO. „Gergjev wil
met het orkest ook meer naar het bui
tenland de komende jaren. Dan den
ken we aan een toer langs de Europese
hoofdsteden".
Na vele maanden onderhandelen
met het Rotterdamse orkest doorbrak
Valery Gergjev (40) het afgelopen
weekeinde de spanning. De knoop
werd in Londen doorgehakt na de
laatste besprekingen met de orkestdi
rectie. Die was aanwezig was bij de uit
verkiezing van de Rus door het tijd
schrift Classical Music tot Dirigent van
het Jaar. „Dat viel toevallig samen met
het afronden van onze besprekingen
met hem, maar voor ons is dat natuur
lijk niet slecht. Want door die verkie
zing staat Gergjev dezer dagen interna
tionaal extra in de aandacht en wij dus
ook", aldus Hillen.
Gergjev heeft zich v
vijf
verbonden i
chef-dirigent jaarlijks 25 tot 30 concer
ten te leiden. De Russische dirigent zal
het orkest dus de 21e eeuw binnenlei
den: het nu overeengekomen contract
loopt in het jaar 2000 af.
Kees Hillen: „Vraag het aan twintig
internationale muziekdeskundigen en
niemand van hen zal zeggen dat de
komst van Gergjev naar ons orkest een
logische stap is in diens carrière. Ze
denken allemaal dat hij hoger had kun
nen grijpen, naar Londen of naar New
York bijvoorbeeld. Maar Gergjev houdt
van avontuur en van uitdagingen. Hij
vindt het muzikale klimaat in Neder
land stimulerender dan in Londen of
Parijs. Het is hier leuker werken voor
hem, zegt-ie. Hij streeft niet op de eer
ste plaats naar eer of een sterpositie of
naar heel veel geld. Daar hingen de on
derhandelingen ook niet op de afgelo
pen maanden."
Galaconcert Randy Crawford
Amsterdam Randy Crawford geeft op 13 februari ee
cert in het RAI Congrescentrum in Amsterdam. Het
de Amerikaanse zangeres wordt voorafgegaan door
den van The Rosenberg Trio. Haar optreden in Nedi
éénmalig.
uit 'Terra Nova', het filmdrama over Volendamse
FOTO ANP
