Gestileerde bewogenheid VOLK HET 7 Albert Halm is zonder enige tiuijfel de meest invloedrijke politieke tekenaar die Nederland ooit heeft gehad. En de beroemdste. Hahn maakte tussen 1902 en 1918 meer dan 3600 spotprenten. Aan de kunstenaar is een door het Nederlands Persmuseum samengestelde expositie gewijd die tot 1 april duurt. Tegelijkertijd verscheen een boek over leven en werk van de 'hoftekenaar van de sociaal democraten 'Hij was de milde, gulle schenker van geluk. Een van de bekendste affiches die Hahn, vlak voor zijn dood, voor de SDAP tekende. De prent waarmee Hahn zich de eeuwige bewondering van Pieter Jelles Troelstra verwierf. Tekening naar aanleiding van een prijsvraag van het 'Zondagsblad' in 1902. Expositie en boek over politiek tekenaar Albert Hahn Albert Hahn tekende niemand zo graag en zo goed als de anti- revolutionare voor man, Abraham Kuy- ijn trouwe Kop van Jut was m Abraham Kuyper. Niet zodra moest er een misstand worden ge signaleerd of het markante hoofd van de an ti-revolutionaire voorman verscheen als het ware volautomatisch op zijn tekenvel. Had Alben Hahn dan zo'n hekel aan Abraham de Geweldige1. Nee. Tegen journalist M.J. Brusse van de Nieuwe Rotterdamsche Courant ver telde Neêrlands beroemdste politieke teke naar in 1911 tenminste: „Ik vind het een vreeselijk lollig kereltje, een man die wat is hè?" Het duel Hahn-Kuyper. Rode draad in de ex positie,'die tot en met vrijdag 1 april is te zien in het Nationaal Vakbondsmuseum aan de Henri Polaklaan te Amsterdam. Hij ging niet bijster fijnzinnig te werk, de hoftekenaar van de sociaal-democraten. De invloedrijke poli ticus was 'een vreeselijk lollig kereltje', jawel, maar in Hahns ogen ook een raaskallende papzak, een smerige onderdrukker, een zwammende paddestoel, een ingezakte pud ding en een zielige naaktloper. Dr. Kuyper was voor Hahn 'gefundenes Fressen'; zoals Dries van Agt dat later voor Peter van Straat- en zou worden en Gijs van Aardenne voor Opland. Albert hahn werd op 17 maart 1877 in Gro ningen geboren en overleed op 3 augustus 1918 in Blaricum. Op 5 augustus wijdde de krant Het Volk een halve voorpagina aan het verscheiden van 'onzen onvergetelijken ka meraad' en een dag later zelfs een hele. Hoofdredacteur Ed. Polak in zijn artikel: „Hij was onze weelde." Van hoeveel betekenis Hahns spotprenten voor de opkomst van de socialistische arbei dersbeweging zijn geweest, is moeilijk te schatten. Maar immens was ze zeker. Dat Hahn in 1902 na een prijsvraag werd uitver koren - boven onder anderen Kees van Don gen - als politiek tekenaar van het Zondags blad (later De Notenkraker), moet voor een groot deel te danken zijn geweest aan Pieter lelies Troelstra. De socialistische voorman de inzending van de tekenleraar op een Am bachtschool bekijkend: „Die vent heeft het gesnapt, die heeft politiek instinct." De deelnemers aan de prijsvraag was ge- vraagtj een prent te maken met als thema 'De Brandkast, beschermd met Bijbel en Wie rookvat'. Een kolfje naar Hahns hand. Zwaar aangezette titels vragen om zwaar aangezette lijnen, juist het genre waarin hij zich graag uitleefde. De tekening verscheen op 6 juli 1902 op de voorpagina het Zondagsblad (bij lage van Het Volk) en hakte er ogenblikkelijk flink in. Kuyper - met in zijn handen de Heili ge Schrift - en Schaepman - zwaaiend met een wierookvat - bewaken een reusachtige brandkast. Op gepaste afstand, met gebogen rug en hoofd naar de beschouwer gekeerd, kijkt een groepje arbeiders schuw toe. Hahn was op slag de heraut van de Rode Scharen, die zingend en vaandelzwaaiend de ene na de andere overwinning behaalden op Kerk en Kapitaal. Precies de twee-eenheid waarvoor Hahn het tekenpotlood zo graag aanscherpte. Z'n produktie was enorm? Tus sen 1902 en 1918 maakte het prominentste lid van Het Roode Licht (de fietsclub van de Socialistisch Democratische Arbeiders Partij) alleen al voor het Zondagsblad en De Noten kraker 3600 tekeningen. Die van 8 februari 1903 was de beroemdste. Als steun voor de spoorwegstaking (door Kuyper in het parlement 'Een misdadige woeling' genoemd) tekende Hahn toen een arbeider die slecht? door het heffen van z'n arm een heel stationsemplacement stillegt. Onvergetelijke, uit een Duits vakbondslied gejatte en nadien nog vaak geparafraseerde titel: 'Gansch het raderwerk staat stil, als uw machtige arm het wil' ('Alle Rader stehen still, wenn dein starker Arm es will'). Zo moest kunst zijn, vond Hahn. Gestileerde bewogenheid. Niet elitair, maar deel uitma kend van het dagelijks leven. Vandaar ook zijn befaamde 'worgprent' (8 maart, 1903). Socialisten die de tekening zo mooi vonden dat ze haar voor de ramen hingen, werden prompt justitieel vervolgd. Want dat kon dus niet. Een duivelse Kuyper die hoogstpersoon lijk een vastgeketende arbeider wurgt en Hahn die daar dan ook nog eens bij durft te schrijfen: 'Dr. Kuypers zorg voor de kleine luijden.Tn den naam van Christus! Zoo temt men dieren, zoo bedwingt men wilden, maar zoo regeert men geen volk." De overtreders werden tot in de hoogste in stanties vrijgesproken en Hahn - die tot zijn eigen verbazing buiten het gekrakeel bleef - tekende verder. Tussen de steeds zwaarder wordende TBC-aanvallen door. Naast teke ningen nu ook veel affiches: Arbeiders van Nederland, volgt ons! Stemt Rood! Tekent het Dikke kapitalist blaast de wereldbrand nog eens extra aan. Aan oorlog wórdt geld verdiend. Tekening in 'De Notenkraker' van 24 april 1915. Volkspetionnement voor Algemeen Kies recht! Hahn werkte verder. Zelfs nadat hij in 1909 werd opgenomen in het Sanatorium voor Borstlijders te Hoog-Laren. 'Patiënt is verplicht bij aankomst 2,50 te storten. Hier voor ontvangt patiënt 1 thermometer en 1 sputumflacon wat het eigendom van patiënt blijft." Hahn mocht het herstellingsoord later weer verlaten, maar werd nooit meer beter. Inte gendeel. De ziekte verergde. Vier maanden voor het einde van de Eerste Wereldoorlog overleed hij. Dagblad Het Volk in het overlij- densartikel: 'Tienduizenden heeft hij het hoofd doen opheffen en het oog doen glan zen van vertrouwen. Hij was de milde, gulle schenker van geluk. De liefde, die hij zich bij de ongetelde de samenleving, is i deze dagen een daarmede heeft massa der lastdragers v de grootste schat, die mensch kan bezitten.' [Albert Hahn; Marien vt verij Thomas Rap). 7 der Heijden. Uitge- i Albert Hahn: 'Gansch het raderwerk Hahns beruchte 'Worgprent' waarop Abraham Kuyper een arbeider wurgt.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 37