Gestileerde bewogenheid
VOLK
HET
7
Albert Halm is zonder enige tiuijfel de meest
invloedrijke politieke tekenaar die Nederland
ooit heeft gehad. En de beroemdste. Hahn
maakte tussen 1902 en 1918 meer dan 3600
spotprenten. Aan de kunstenaar is een door het
Nederlands Persmuseum samengestelde
expositie gewijd die tot 1 april duurt.
Tegelijkertijd verscheen een boek over leven en
werk van de 'hoftekenaar van de sociaal
democraten
'Hij was de milde, gulle schenker van geluk.
Een van de bekendste affiches die Hahn, vlak voor zijn dood, voor de SDAP tekende. De prent waarmee Hahn zich de eeuwige bewondering van Pieter Jelles Troelstra verwierf. Tekening naar
aanleiding van een prijsvraag van het 'Zondagsblad' in 1902.
Expositie en boek over politiek tekenaar Albert Hahn
Albert Hahn tekende
niemand zo graag en
zo goed als de anti-
revolutionare voor
man, Abraham Kuy-
ijn trouwe Kop van Jut was
m Abraham Kuyper. Niet zodra
moest er een misstand worden ge
signaleerd of het markante hoofd van de an
ti-revolutionaire voorman verscheen als het
ware volautomatisch op zijn tekenvel. Had
Alben Hahn dan zo'n hekel aan Abraham de
Geweldige1. Nee. Tegen journalist M.J. Brusse
van de Nieuwe Rotterdamsche Courant ver
telde Neêrlands beroemdste politieke teke
naar in 1911 tenminste: „Ik vind het een
vreeselijk lollig kereltje, een man die wat is
hè?"
Het duel Hahn-Kuyper. Rode draad in de ex
positie,'die tot en met vrijdag 1 april is te zien
in het Nationaal Vakbondsmuseum aan de
Henri Polaklaan te Amsterdam. Hij ging niet
bijster fijnzinnig te werk, de hoftekenaar van
de sociaal-democraten. De invloedrijke poli
ticus was 'een vreeselijk lollig kereltje', jawel,
maar in Hahns ogen ook een raaskallende
papzak, een smerige onderdrukker, een
zwammende paddestoel, een ingezakte pud
ding en een zielige naaktloper. Dr. Kuyper
was voor Hahn 'gefundenes Fressen'; zoals
Dries van Agt dat later voor Peter van Straat-
en zou worden en Gijs van Aardenne voor
Opland.
Albert hahn werd op 17 maart 1877 in Gro
ningen geboren en overleed op 3 augustus
1918 in Blaricum. Op 5 augustus wijdde de
krant Het Volk een halve voorpagina aan het
verscheiden van 'onzen onvergetelijken ka
meraad' en een dag later zelfs een hele.
Hoofdredacteur Ed. Polak in zijn artikel: „Hij
was onze weelde."
Van hoeveel betekenis Hahns spotprenten
voor de opkomst van de socialistische arbei
dersbeweging zijn geweest, is moeilijk te
schatten. Maar immens was ze zeker. Dat
Hahn in 1902 na een prijsvraag werd uitver
koren - boven onder anderen Kees van Don
gen - als politiek tekenaar van het Zondags
blad (later De Notenkraker), moet voor een
groot deel te danken zijn geweest aan Pieter
lelies Troelstra. De socialistische voorman de
inzending van de tekenleraar op een Am
bachtschool bekijkend: „Die vent heeft het
gesnapt, die heeft politiek instinct."
De deelnemers aan de prijsvraag was ge-
vraagtj een prent te maken met als thema 'De
Brandkast, beschermd met Bijbel en Wie
rookvat'. Een kolfje naar Hahns hand. Zwaar
aangezette titels vragen om zwaar aangezette
lijnen, juist het genre waarin hij zich graag
uitleefde. De tekening verscheen op 6 juli
1902 op de voorpagina het Zondagsblad (bij
lage van Het Volk) en hakte er ogenblikkelijk
flink in. Kuyper - met in zijn handen de Heili
ge Schrift - en Schaepman - zwaaiend met
een wierookvat - bewaken een reusachtige
brandkast. Op gepaste afstand, met gebogen
rug en hoofd naar de beschouwer gekeerd,
kijkt een groepje arbeiders schuw toe.
Hahn was op slag de heraut van de Rode
Scharen, die zingend en vaandelzwaaiend de
ene na de andere overwinning behaalden op
Kerk en Kapitaal. Precies de twee-eenheid
waarvoor Hahn het tekenpotlood zo graag
aanscherpte. Z'n produktie was enorm? Tus
sen 1902 en 1918 maakte het prominentste
lid van Het Roode Licht (de fietsclub van de
Socialistisch Democratische Arbeiders Partij)
alleen al voor het Zondagsblad en De Noten
kraker 3600 tekeningen. Die van 8 februari
1903 was de beroemdste.
Als steun voor de spoorwegstaking (door
Kuyper in het parlement 'Een misdadige
woeling' genoemd) tekende Hahn toen een
arbeider die slecht? door het heffen van z'n
arm een heel stationsemplacement stillegt.
Onvergetelijke, uit een Duits vakbondslied
gejatte en nadien nog vaak geparafraseerde
titel: 'Gansch het raderwerk staat stil, als uw
machtige arm het wil' ('Alle Rader stehen
still, wenn dein starker Arm es will').
Zo moest kunst zijn, vond Hahn. Gestileerde
bewogenheid. Niet elitair, maar deel uitma
kend van het dagelijks leven. Vandaar ook
zijn befaamde 'worgprent' (8 maart, 1903).
Socialisten die de tekening zo mooi vonden
dat ze haar voor de ramen hingen, werden
prompt justitieel vervolgd. Want dat kon dus
niet. Een duivelse Kuyper die hoogstpersoon
lijk een vastgeketende arbeider wurgt en
Hahn die daar dan ook nog eens bij durft te
schrijfen: 'Dr. Kuypers zorg voor de kleine
luijden.Tn den naam van Christus! Zoo temt
men dieren, zoo bedwingt men wilden, maar
zoo regeert men geen volk."
De overtreders werden tot in de hoogste in
stanties vrijgesproken en Hahn - die tot zijn
eigen verbazing buiten het gekrakeel bleef -
tekende verder. Tussen de steeds zwaarder
wordende TBC-aanvallen door. Naast teke
ningen nu ook veel affiches: Arbeiders van
Nederland, volgt ons! Stemt Rood! Tekent het
Dikke kapitalist blaast de wereldbrand nog eens extra aan. Aan oorlog wórdt geld verdiend. Tekening in 'De
Notenkraker' van 24 april 1915.
Volkspetionnement voor Algemeen Kies
recht! Hahn werkte verder. Zelfs nadat hij in
1909 werd opgenomen in het Sanatorium
voor Borstlijders te Hoog-Laren. 'Patiënt is
verplicht bij aankomst 2,50 te storten. Hier
voor ontvangt patiënt 1 thermometer en 1
sputumflacon wat het eigendom van patiënt
blijft."
Hahn mocht het herstellingsoord later weer
verlaten, maar werd nooit meer beter. Inte
gendeel. De ziekte verergde. Vier maanden
voor het einde van de Eerste Wereldoorlog
overleed hij. Dagblad Het Volk in het overlij-
densartikel: 'Tienduizenden heeft hij het
hoofd doen opheffen en het oog doen glan
zen van vertrouwen. Hij was de milde, gulle
schenker van geluk. De liefde, die hij zich
bij de ongetelde
de samenleving, is
i deze dagen een
daarmede heeft
massa der lastdragers v
de grootste schat, die
mensch kan bezitten.'
[Albert Hahn; Marien vt
verij Thomas Rap).
7 der Heijden. Uitge-
i Albert Hahn: 'Gansch het raderwerk
Hahns beruchte 'Worgprent' waarop Abraham Kuyper een arbeider
wurgt.