Dominee voor de verdrukten
Kerk Samenleving
'De wereldraad leeft onder de mensen hier'
Aukje Westra:
ZATERDAG 22 JANUAR11994
HET WEER
HEINZ
/frtso/H urr£>£ 2oeeeuiv
<SV DAAJS 'S /y£THE£L &£-
WOOA/ £>AT AT/>7T£/V Art/MV&V
P/ZAT£/V £MP£SABBSLerV.'
UIT DE KERKBLADEN
Brandoffer
Wat gebeurde er achter de
kansel tijdens de kerstnacht
dienst? Met die intrigerende
kop beschrijft Max Kolden-
hof in het blad 'Samen Kerk'
van de hervormden en gere
formeerden in Hillegom een
gebeurtenis in de plaatselijke
Maartenskerk, „juist toen de
evangelielezing was begon
nen, zagen wij vanuit de zij
beuk rook en vuur opstijgen
achter de kansel. Wat denk je
dan? Zeker als je bedenkt dat
er wel zo'n 700 mensen in de
kerk zitten. Dan kun je zo'n
brandje niet zo maar laten
passeren. Dus je rent er naar
toe en stelt zo vlug mogelijk
vast wat er werkelijk aan de
hand is. En wat was dat nu:
bovenop een halogeenlamp,
die daar is opgesteld en het
koor verlicht, was rook en lag
wat te sissen. Ik denk direct:
die lamp moet uit! Dus moet
de koster erbij komen. Ter
wijl die er aan kwam keek ik
nog eens goed en wat zag ik?
Een hele dikke bromvlieg
wordt letterlijk levend ge
roosterd op de fel brandende
halogeenschijnwerper. De
koster stapt er kordaat op af
en haalt diep adem en blaast
dan de inmiddels overleden
vlieg weg! Einde incident.
Ik wist niet dat er in de
Maartenskerk nog 'stiekem'
gebrandofferd werd. En nog
wel achter de kansel in de
kerstnacht..."
Engelen (1)
Geloof u in engelen? Die
vraag werd dominee P. Roze-
boom (sinds 1991 gerefor
meerde predikant van Gar
deren) gesteld, zo blijkt uit
de jongerenrubriek van 'Cre
do', het blad van het confes
sioneel gereformeerd beraad.
„En direct begon ik te vertel
len van mijn recente auto
ongeluk. Hoe ik op wonder
lijke wijze bewaard ben door
goddelijk ingrijpen. Op het
moment namelijk dat ik een
inrit zou inslaan (ik had im
mers m'n richtingaanwijzer
al uitstaan) hoorde ik een
duidelijke stem: 'Kijk uit!'. Ik
aarzelde, keek in de spiegel
en 'BOEM', een auto reed
met hoge snelheid op de
voorzijde van mijn auto. In
plaats van middenin de flank
de voorzijde, waardoor ik
zonder ook maar een
schrammetje uit mijn auto
stapte! Ook de bestuurder
van de andere wagen was
(bijna) ongedeerd. Een
vriend reageerde zo: 'dan zat
er een engel naast je'. En dat
geloof ik: dat een goddelijke
beschermer nabij geweest is,
gedachtig aan een bijbel
woord uit Psalm 91. 'Hij zal
aangaande u zijn engelen ge
bieden, dat zij u behoeden
op al uw wegen'."
Engelen (2)
Rozeboom heeft meer van
dergelijke wonderlijke ge
beurtenissen vernomen. „Op
beslissende momenten een
bijzonder, onverklaarbaar
gebeuren, waardoor er uit
komst is geweest. Nu ja, on
verklaarbaar: tenzij je de
ogen open houdt voor de
wonderen, die de wereld niet
uit zijn en die bovendien in
de Bijbelse verhalen ook
voorkomen!" Er is, zo ver
volgt de predikant, meer tus
sen hemel en aarde dan zich
laat aanzien en verklaren.
„De goede God is in Zijn ont
ferming meer nabij dan wij
gedacht hadden. Hij werkt
onder ons met Zijn Heilige
Geest, maar soms op bijzon
dere wijze stuurt Hij een
'boodschapper'. De Bijbel
gaat uit van het bestaan van
engelen, zij het dat er aan
hun verschijningsvorm geen
aandacht wordt besteed. Ze
zijn er namens God als bood
schappers met een bijzonde
re boodschap. Details als
'vleugeltjes' worden niet ver
meld."
DE RECHTER
Milde lucht
Massa's warme en zeer vochtige
oceaanlucht baanden zich vrijdag
een weg over het noorden en wes
ten van Europa, wat resulteerde in
een sombere dag met af en toe een
druilerige motregen. In de noorde
lijke provincies liep het kwik op tot
een graad of 8; meer naar het zui
den werd de zachte lucht in haar
opmars belemmerd. Een sterke uit
loper van het Azorenhoog had in de
voorgaande dagen voor een 'koude
plaklaag' gezorgd boven Midden-
Europa, waar het op diverse plaat
sen bleef vriezen.
Maar er komt nu duidelijk meer
beweging in de atmosfeer. Ten
westen van Ierland wordt een klei
ne storing door de straalstroom op
gepikt, die op haar weg naar Zuid-
Noorwegen snel dieper wordt. Van
nacht trekt het bijbehorend storm-
veld de Noordzee op. In het Wad
dengebied zwelt de wind aan tot
kracht 8 of 9, meer naar het zuiden
waait het een fractie minder hard.
Ook qua neerslag komen de zuide
lijke provincies er het beste vanaf.
Dat wordt anders op maandag
als een volgende, snelle storing
koers zet naar België, waarbij het
op de meeste plaatsen pittig gaat
regenen. Achter de storing komt
even wat koudere lucht vanuit IJs
land omlaag zakken. Meer dan het
zoveelste winterse speldeprikje
wordt het niet; er kan een hagel- of
sneeuwbui vallen, maar daarna ligt!
een nieuwe portie milde Atlanti
sche lucht klaar.
Waarnemer Pieter Meyer uit Aal
smeer ziet het niet meer zitten met
deze winter. Als kleine jongen
reeds 'verslaafd' aan het weer,
schrijft hij: ,,0p school was ik on
handelbaar. Als het weer eens
sneeuwde, keek ik alleen maar
naar buiten; dan zette de juf me
voor de klas en moest ik het weer
voorspellen."
De vele vorst- en sneeuwperio-
den uit de jaren '40 en '50 weet hi
zich tot op de dag nauwkeurig voor
de geest te halen. „De hongerwin
ter van 1945 kwam op 7 januari
pas goed uit de startblokken; tot
het einde van de maand volgde een
harde tijd met aanhoudende vorst
en vrijwel dagelijks sneeuw. Dui
zenden vroren dood in deze laatste
oorlogswinter. Op 25 januari kwam
een oom van mij op houten banden
uit Den Haag fietsen met honge
roedeem. Toen kreeg hij wat erw
tensoep, meer had mijn moeder
niet." Als buitenmens meent hij
aan het gezang van de koolmezen
te kunnen bepalen hoe de winter er
uit gaat zien. Wat hem betreft
moeten de schaatsers het ook in
februari zonder natuurijs stellen...
HET WEER IN EUROPA
BOES
JOHANNESBURG WIM SCHRUVER
De zitting van het Centraal Comité, het
150 leden tellende bestuur van de We
reldraad van Kerken, begon donderdag
in Johannesburg gewoontegetrouw met
een gebed voor de verdrukten. De eerste
keren dat de Nederlandse afgevaardigde
drs. Aukje Westra dit meemaakte had ze
een gevoel van: „Daar gaan we weer, de
wereldraad is weer bijeen." Dit keer had
ze echter een paar mensen op haar net
vlies voor wie zij kon bidden.
Westra heeft namelijk voor de aanvang
van de zitting van het Centraal Comité
deelgenomen aan een teambezoek van
enige dagen aan de Zuidafrikaanse ha
venstad Durban. Dankzij bemiddeling
van de plaatselijke Raad van Kerken, was
Westra in staat om iets meer te zien dan
wat een toerist zou tegenkomen. Zo be
zocht zij diverse 'townswhips'. En zij is
er van onder de indruk gekomen.
Westra: „Ik ben zo blij dat een aantal van
ons eerst op pad is geweest, anders had
den we hier blind gezeten en hadden we
lege woorden over dit land gesproken."
De dagelijkse aanwezigheid van dood
en geweld heeft een niet te peilen in
vloed op de mensen, zo merkte ze al
snel. „Je moet je eens proberen voor te
stellen dat je bij thuiskomst hoort dat
jouw kind is gedood. Dat soort dingen
gebeurt hier dagelijks." Westra vervolgt:
„Geweld is in de townships overal. En als
je daar loopt moet je ook zeggen dat het
vrij logisch is dat daar voortdurend ge
weld ontstaat. De mensen leven er bo
venop elkaar, in armoedige omstandig
heden en zonder vooruitzichten."
Vanuit de kerken worden desondanks
pogingen ondernomen om de spiraal te
doorbreken. Eén van degenen die de to
lerantie predikt, allereerst tussen de
zwarten onderling, is de jonge dominee
Mokubu. Hij heeft eens, per ongeluk, op
een dodenlijst gestaan, maar is zijn leven
nog niet zeker. Westra: „Het was heel
vreemd om hem te horen praten. Hij is
nog jong. heeft een gezin, maar zegt dit
als een risico van het werk te beschou
wen. Jezus ging ook jong dood, zo zei hij.
En hij meende het."
Terwijl Westra constateert dat de we
reldraad echt leeft onder het kerkelijk ka
der van de zwarte kerken die zij tegen
kwam, was het oordeel van de blanken
die zij ontmoette veel minder positief.
„Een communistische organisatie die
geweld (het ANC) steunt", zo luidde het
oordeel ongeveer van haar gastvrouw,
een methodiste. Westra heeft stille hoop
dat de vrouw na hun gesprekken haar
oordeel wat heeft bijgesteld.
gen of sneeuw. Tamelijk
midden overdag lichte
tot matige vorst. In het
zuiden maxima rond het
vriespunt.
Denemarken:
Veranderlijk bewolkt en
i enkele bui, mogelijk
t hagel. Zondag erg veel wind. Mid
dagtemperatuur van 3 in het noorden tot
n het zuiden.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
ielend bewolkt en vooral in Ierland
rest-Schotland een enkele regen- of
hagelbui. Zondag meer bewolking en ge-
le tijd regen. In Engeland eerst nog
droog. Zacht met maxima van ongeveer
9 graden.
België en Luxemburg:
Wolkenvelden, ook af en toe zon en
al zondag nu en dan regen. Middag-
temperatuur ongeveer 8 graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
droog. Plaatselijk mist. Zondag in
Bretagne en Normandië wat regen. Mid-
dagtemperatuur van 10 in het westen
4 in het oosten. Zondag enkele gra-
Portugal:
Droog en overwegend zonnig. Middag-
temperaturen aan zee ongeveer 13 gra-
en, in de Algarve enkele graden hoger.
Nachts landinwaarts eerst'nog kans
op lichte vorst.
Wisselende bewolking en een enkele
Maximumtemperatuur ongeveer 17
Spanje:
<e zonnige perioden en droog. In het
noordwesten ook wolkenvelden en mo
gelijk wat regen. Middagtemperatuur
aan de Costa's oplopend naar ongeveer
Canarische Eilanden:
Aan de noordzijde van de eilanden half
waar bewolkt en nog een enkele bui.
Aan de zuidstranden meer zon en waar
schijnlijk droog. Maxima aan de zuids
tranden ongeveer 18 graden.
Marokko:
Westkust: Af en toe zon en in het noor
den nog kans op een bui. Naar het zui
den toe meer zon. Maxima ongeveer 15
Tunesië:
Eerst perioden met zon en droog. In de
iop van zondag toenemende bewolking
n enkele buien. Iets warmer met maxi-
la van 15 graden bij Tunis tot 18 bij
Zuid-Frankrijk:
Droog weer met vooral in het westen en
kele wolkenvelden, elders perioden met
i. Maxima iets oplopend naar onge-
:r 9 graden. In de Franse Alpen en Py
reneeën ligt de temperatuur op 2000
meter rond het vriespunt.
Mallorca en Ibiza:
Flinke perioden met zon en droog. Koel
maxima van ongeveer 14 graden.
Italië:
het westen uit perioden met zon,
wel eens wolkenvelden. Bijna overal
droog. Maxima van 5 graden in de Po-
vlakte, 14 bij Rome en circa 18 op Sici-
In de Alpen en Dolomieten overwe
gend zonnig en rustig weer. Tempera
tuur op 2000 meter rond het vriespunt.
Corsica en Sardinië:
Perioden met zon en droog. Zondag iets
r bewolking. Middagtemperatuur
ongeveer 14 graden.
Griekenland en Kreta:
Eerst nog veranderlijk bewolkt en van
J tot tijd regen. Op de Egeïsche Zee
n stevige noordenwind. Zondag verbe
tert het weer licht. Maxima aan zee rond
13 graden, bij Thessaldniki ongeveer 9
graden. Op Kreta wolkenvelden, ook af
"oe wat zon en plaatselijk wat regen.
Middagtemperatuur dalend naar 13 gra-
.-i- opklaringen
hagel
Neerslagkans
Minimumtemp.
Middagtemp.
WEERRAPPORTEN
Hervonnde predikant Ab Harrewijn: 'GroenLinks voor mij de christeiijkste partij'
BOEKBESPREKING
Dood als straf
Waarom een boek over de doodstraf, die nota bene al
in 1870 in ons land is afgeschaft? Alleen na de Tweede
Wereldoorlog dook de doodstraf weer even op in de
rechtszaken tegen landgenoten die als oorlogsmisdadi
ger te boek stonden en na hun proces werden terecht
gesteld. Toch schreef Lize Stilma uit Naarden een boek
over dit onderwerp. „Dat heb ik gedaan omdat de cri
minaliteit is toegenomen, waarbij in dit kader het ac
cent moet worden gelegd op de ernst van de huidige
misdrijven. Van veel kanten hoor je nu weer de roep
om de herinvoering van de doodstraf, een roep die lui
der klinkt dan lange tijd het geval is geweest."
Stilma (70) heeft al een indrukwekkend aantal boe
ken op haar naam staan over de meest uiteenlopende
onderwerpen. Ze schenkt veel aandacht aan de ver
schoppelingen in de maatschappij, de mensen aan de
rand van de samenleving, aan God en geloven in en
buiten de kerk. Haar boek 'De dood als straf is ont
staan met medewerking van onder meer prof. dr. H.
Faber, voormalig hoogleraar in de pastorale psycholo
gie en godsdienstpsychologie aan de universiteiten van
Leiden en Tilburg, en mgr. E.J. Schraven, oud-hoofdaal
moezenier van justitie, die executies van terdoodver-
oordeelden bijwoonde. In het boek zegt hij: „Eigenlijk
is de doodstraf een teken van onmacht, immers in we
zen zeggen we tegen een gestrafte: we weten geen raad
met jou, je moet maar dood, we willen van je af." Ver
der komen in het boek aan het woord mevrouw mr. LP.
Michiels van Kessenich, raadsheer bij het gerechtshof
in Den Haag, mr. R.V.H. Jonker, advocaat en procureur
in Amsterdam, rabbijn A. Soetendorp en prof. dr. Anne
van der Meiden, docent massa-communicatie en pu
blic relations aan de Rijksuniversiteit in Utrecht.
Een eigen mening over de doodstraf heeft ze niet. „Ik
zeg dat heel oprecht. Enerzijds zou ik bijvoorbeeld de
man die meermalen kinderen vermoordde willen laten
doden, definitief verwijderen uit onze samenleving. An
derzijds vraag ik mij af of wij als mensen het recht heb
ben de dood als straf te hanteren. Ik heb in dit boek een
aantal dingen op een rijtje gezet. Meer niet, want voor
de beoordeling van dit vraagstuk is minstens de wijs
heid van Salomo nodig, die mij tot op heden ontbreekt.
Daarom heb ik waardering voor de gesprekspartners in
het boek, die wikkend en wegend zeiden wat ze meen
den te denken en er allerminst luchthartig over spra
ken".
De dood als straf Liza Stilma. Uitgegeven door Ten Have in
NPA
Als hij weer eens het ver
wijt krijgt dat hij wel erg le
lijk doet tegen de regering,
weet de hervormde domi
nee Ab Harrewijn zich in
goed gezelschap. „Moet je
eens in het Oude Testa
ment lezen wat de profeten
de toenmalige machtheb
bers allemaal toevoeg
den.... Daar ben ik maar
een lieverdje bij." Harre
wijn (39) was deze week te
gast bij de GroenLinks-af-
deling in Katwijk. Om juist
in deze als overwegend
christelijk bekend staande
gemeente uit te leggen
waarom hij voor een pro
gressieve partij kandidaat
staat voor het Tweede Ka
mer-lidmaatschap. De
twee stellingen die hij ver
dedigde luidden: 'Groen
Links is de meest christelij
ke partij' en 'Voor Groen
Links is binnen de kerken
veel te winnen'.
KATWU K/AMSTERDAM»
DICK VAN DER PLAS
Harrewijn kent het Katwijkse
milieu. Hij groeide op in een
goed orthodox nest - zijn ou
ders waren van de Gerefor
meerde Bonds-richting - in het
dorpje Giessenburg, in de Al-
blasserwaard. Om theologie te
studeren ging hij naar Utrecht,
de universiteit die het nauwst
bij de opvattingen van de gere
formeerde gezindte aansluit.
Maar al snel ging'Harrewijn hier
een hele andere richting uit dan
hem van huisuit was gestimu
leerd. Het godsbeeld uit zijn
jeugd ruimde het veld voor een
hele nieuwe kijk op wat de bij
bel de mensen duidelijk wil ma
ken. Hij werd actief binnen de
studentenvakbond en allerlei
andere progressieve groeperin
gen.
Na de afronding van zijn stu
die viel hij twee jaar in als wijk-
predikant in een Utrechtse ge
meente, om vervolgens af te rei
zen naar het door zijn ouders zo
verfoeide Amsterdam. Daar is
hij inmiddels 11 jaar werkzaam
als bedrijfspastor. Zijn 'gemeen
te' bestond hier aanvankelijk uit
Dominee Ab Harrewijn: „In de bijbei gaat het steeds om de armen en de verdrukten." foto dick hocewoninc
werknemers van het motoren-
bedrijf Stork Werkspoor Diesel
en twee scheepswerven. Maar
de recessie sloeg hard toe. De
werven gingen dicht en het per
soneelsbestand van de moto-
renfabriek moest sterk worden
ingekrompen. Sindsdien houdt
Harrewijn zich - 'namens en
vanuit de kerken' - voorname
lijk bezig met het pastoraat on
der werklozen, wao'ers en an
dere uitkeringsgerechtigden. De
predikant is één van de oprich
ters van de werkgroep 'De arme
kant van Nederland', een on
derdeel van de Raad van Kerken
en DISK (Dienst in de Industrië
le Samenleving vanwege de
Kerken).
Slavenvolk
De breuk met het theologisch
gedachtengoed uit zijn jeugd
werd door een aantal factoren
veroorzaakt. Harrewijn: „Als
kind is mij altijd duidelijk ge
maakt dat het in de bijbel om
de hemel ging. Maar als je het
boek goed leest, blijkt het vooral
om de aarde te gaan. De aarde
waarvan God zag dat het goed
was. In het begin was-ie dus
goed." Een ander 'leitmotiv'
was voor hem het verhaal over
de bevrijding van het slavenvolk
uit Egypte. „Mij is altijd geleerd
om te buigen voor de machti
gen. Maar in de bijbel gaat het
steeds om de armen en de ver
drukten. In die geloofswereld
gaat het over politiek, hoe ieder
zijn plek mag hebben op deze
aarde."
De predikant citeert als voor
beeld uit Psalm 72, vers 12 en
verder. „Voorwaar, hij zal de ar
me redden, die om hulp roept,
de ellendige, en wie geen helper
heeft: hij zal zich ontfermen
over de geringe en de arme, hij
zal de zielen der armen verlos
sen." Daaraan ontleent Harre
wijn ('de bijbel staat vol met de
ze citaten') niet alleen de moti
vatie voor zijn werk als domi
nee, maar ook voor zijn politiek
handelen. „Deze teksten maak
ten mij in elk geval duidelijk dat
ik bij het CDA niks te zoeken
had", zegt hij.
Voordat Harrewijn zich aan
meldde bij GroenLinks was hij
lid van de CPN, 'de partij met
het meeste respect voor gewone
mensen'. Binnen GroenLinks
weet hij zich weliswaar niet ex
clusief omringd door leden die
zich christenen noemen, maar
wel door 'mensen die zo naïef
zijn te geloven dat het anders
kan'. „In dat verband zou er
meer gepraat moeten worden
over wat ons toekomstbeeld is,
waar we precies in -geloven en
wat onze waarden zijn. We
moeten het debat aangaan, niet
alleen met het christendom,
maar ook met bewegingen als
'new age'." Harrewijn wijst erop
dat een politieke partij als
GroenLinks weliswaar pleit voor
een scheiding tussen kerk en
staat, maar dat dit voor hem
niet wil zeggen dat de kerk voor
de partij niet belangrijk is.
„Daar krijgen mensen tenslotte
ook een stuk eigenwaarde mee
en wordt met hen nadrukkelijk
stilgestaan bij zingevingsvra-
gen."
De uitgangspunten van
GroenLinks noemt hij
'christelijker dan die van meni
ge christelijke partij, hoewel wij
het predikaat 'christelijk' en het
alleenrecht op de bijbel niet
claimen'. Hij verwijst in dit ver
band nadrukkelijk naar het pro
gramma van het CDA, waarin
volgens hem vooral wordt uit
gegaan van een andere God, die
van de economie. "Een collega
predikant van mij in Amster
dam bestudeert al jaren de ver
kiezingsprogramma's van de
christendemocraten. In het hui
dige programma komt God nog
maar één keer voor, zei hij laatst
tegen me. In het volgende is Hij
er waarschijnlijk helemaal uit
verdwenen."
COLOFON
HOOFDREDACTIE: Jan-Geert Majoor. Fran
Nypels, Henk van der Post (adj)
OMBUDSMAN: R.D. Paauw, tel dag. 9 30
30uur071-356215.ofperpost.
329,30 328,3
VERZENDING PER POST
Nededand: per kwartaal 125.50
overige landen op aanvraag
KLACHTEN BEZÓRGING
ma t/m vrij: 18.00-19.30 uur.
zat 10.00-12.00 uur Tel. 071-143241
Mr. Jesse van Muylwijck
