Premier Tansu giller is de baas in Turkije
Algerijnse conferentie zonder FIS
'Peilingen geven de trends goed aan'
Feiten &Meningen
DONDERDAG 20 JANUAR11994
IK ITENK PAT IION:
Mu TOCH WAAR OVER
STAP Of êEnj
- DIEET I/AM ">T
.^-—VfOUg VUÊ&5 J'
LAWF^F
AJJgSjgïï
ANKARA HUGH POPE
THE INDEPENDENT
Een twee-sterrengeneraal zat in de
wachtkamer van de Turkse premier,
Tansu (giller. Hij trommelde met zijn
vingers op een geheime rode dossier
map terwijl hij zijn vonnis velde over
de jonge hoogleraar die zeven maan
den geleden de eerste vrouwelijke lei
der werd van dit islamitische land.
„Zij is de baas", zegt hij.
Het waarheidsgehalte van dat oor
deel wordt steeds hoger. Zelfs als de
Turkse staat die de eigenzinnige giller
leidt steeds zwakker lijkt te worden,
ondermijnd door politieke blokkades,
economische tegenstrijdigheden en
ook nog een oorlog van Koerdische
opstandelingen waarin op veel dagen
evenveel mensen omkomen als in
voormalig Joegoslavië.
De Turkse leider heeft het ver ge
schopt sinds haar verkiezing in juni
tot leider van de conservatieve Partij
van het Juiste Pad, de belangrijkste
partner in de coalitieregering. Het is
nu al moeilijk de eerste dagen in her
innering te roepen, toen ze nog zó
weinig gewend was aan het officiële
leven dat ze als ze uit een vliegtuig
stapte soms onhoffelijk werd verdron
gen tussen haar gewone assistenten.
Ambtenaren, adviseurs en zelfs mi
nisters hebben met verbazingwekken
de snelheid de houding aangenomen
die iedereen aan haar verplicht is.
Haar stem heeft aan vastberadenheid
gewonnen en kan in enkele seconden
een einde maken aan een vergade
ring. Af en toe klinken er sporen in
door van haar voorbeeld, barones
Thatcher. Bijvoorbeeld als ze stelt dat
een beleid goed is omdat zij vindt dat
het goed is. Maar anders dan Lady
Thatcher lijkt haar enige ideologie de
hervorming van Turkije te zijn.
Zij is niet langer een nieuweling in
het jongleren met de complexe wirwar
van prioriteiten die Turkije heeft. Ze
veegde opgewonden assistenten opzij
toen ze zich op gevoelig gebied begaf,
zoals de bezorgdheid van Turkije over
de uitbreiding van de NAVO en een
'partnerschap voor vrede' voor enkele
Oosteuropese landen.
,,lk denk dat het een realistische
houding té. Ik denk dat we niet uit
moeten zijn op verdeling van Europa,
maar op eenwording van Europa. Het
partnerschap voor vrede is wat ons
betreft te geleidelijk, misschien moe
ten we sneller gaan", zegt ze.
giller waarschuwt dat het Westen
de potentiële Russische-dreiging ten
aanzien van de nieuwe onafhankelijke
staten in de islamitische zuidelijke
rand van de voormalige Sovjetunie,
waaiyan de bevolking etnische ban
den heeft met Turkije, serieus moet
nemen. „Ondanks wat president Jelt-
sin in zijn hoofd mag hebben, is er nu
een thema komen bovendrijven, niet
precies terug naar de oude grenzen
maar absoluut een nationalistische
houding. De wil is aanwezig...om Rus
land tot de enige beschermer van die
regio te maken", zegt zij.
Maar zij benadrukt dat Turkije
dat ooit de wacht hield over eenderde
deel van de grens met het Warschau
pact met de noordelijke buur wil
samenwerken en geen ambities heeft
het grondgebied uit te breiden. Maar
ze weigert volledig uit te sluiten dat
door middel van militaire interventie
een einde wordt gemaakt aan de over
winningen van Armenië over de Turk
se broeders in Azerbeidzjan. „We hou
den het steeds nauwkeurig in de ga
ten...overwegen en heroverwegen.
Wat Turkije betreft, vinden we alle
maal dat Armenië zich moet terug
trekken", zegt ze.
Ze deinst er niet voor terug van de
andere Europese landen te eisen dat
ze hard optreden tegen de activiteiten
van de sympathisanten van de
Marxistische Koerdistaanse Arbeiders
partij (PKKJ in hun land. Volgens
Turkse functionarissen zijn berichten
over de dood van PKK-leider Abdullah
Ocalan in Syrië niet waar en hopen zij
op westerse druk op Damascus om
zijn activiteiten aan banden te leggen,
met name na het verbod van de PKK
in Duitsland en Frankrijk.
„Wij moeten in al deze kwesties één
lijn trekken. We moeten de kwestie
van de PKK niet verwarren met de
Koerden die in Turkije en elders wo
nen. Ongeveer 2000 mensen zijn het
afgelopen jaar in Turkije gedood. Wij
proberen onze burgers te bescher
men", zegt ze.
Niets wijst erop dat (giller haar steun
wil onthouden aan de al negen jaar
durende pogingen van de veiligheids
dienst om de separatistische bewe
ging met geweld te onderdrukken. Ge
matigde Koerden die toenaderingspo
gingen deden werd de mond ge
snoerd, evenals enige beloften om
Turkije's grondwet van 1982 te her
vormen volgens welke mensen nog
steeds de gevangenis in kunnen wor
den gegooid alleen maar omdat ze
zeggen wat ze denken over Koerdi
sche en andere kwesties.
„Democratisering is iets waarin we
geloven. We gaan daar enorm grote
stappen in zetten. Niet als concessie
aan de PKK, niet voor dat gebied,
maar voor het hele land", zei zij. Dat
mag ze dan wensen, maar volgens di
plomaten zijn grote hervormingen al
leen maar mogelijk in het onwaar
schijnlijke geval dat gillers partij we
zenlijk nieuwe steun krijgt in de plaat
selijke verkiezingen in maart.
(giller kan wellicht rekenen op meer
sympathie in de kwestie van Turkije's
relaties met de Europese Unie. Ze zegt
dat het Griekse voorzitterschap van de
EU slechts een klein probleem was,
zelfs hoewel Athene sinds 1980 haar
veto heeft uitgesproken over iedere
wezenlijke Europese hulp aan Turkije.
Ze zegt verheugd te zijn over een re
cent Brits-Duits initiatief voor een
nieuw consultatiemechanismetdat tij
dens een bezoek van de Britse minis
ter van buitenlandse zaken Douglas
Hurd en zijn Duitse tegenhanger
Klaus Kinkel later deze maand in Ank
ara zal worden ingesteld.
„Het belangrijkste punt is dat de an
dere Europese landen de vitaliteit in
Turkije zien. Wij gaan heel hard in de
richting van eenheidsgrenzen met Eu
ropa. Het kost ons een hoop. Deson
danks zijn we gehouden dit stap voor
stap te doen. Wat wij aan het doen
zijn, moet worden erkend door onze
vrienden in Europa. Er is geen ander
land dat dit op eigen kracht heeft ge
daan", zegt ze.
„Turkije is een brug naar vrede, een
brug naar de onafhankelijke landen
die zich van Rusland hebben afge
scheiden, en ook een brug voor Wes
terse waarden in het Midden-Oos
ten", voegt ze eraan toe. „Wanneer
men Turkije opgeeft, kan men komen
te zitten met een islamitisch-funda-
mentalistische grens. Wij moeten niet
op zoek gaan naar een deling van de
culturen, maar naar een vermenging."
VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
Premier Tansu giller.
Alleen schokeffecten kunnen verkiezingsuitslag van mei wijzigen
ROTTERDAM WESSEL PENNING
Na de verkiezingen van mei zal
het Nederlandse politieke land
schap een geheel andere aan
blik bieden: het CDA verliest
minimaal 10 zetels, de PvdA
misschien wel 20, terwijl D66 20
zetels gaat winnen. Ten minste,
dat zeggen de peilingen.
„Politieke partijen doen er goed
aan de uitkomsten serieus te
nemen", zegt politicoloog dr. P-
hilip van Praag. „Ze geven een
duidelijke trend weer."
Aan de kwaliteit van de opinie
peilingen wordt vaak getwijfeld.
Vooral als de resultaten minder
zijn dan verwacht, wijzen politi
ci graag op de onbetrouwbaar»
heid van de betreffende cijfers.
Maar tegelijk leven partijen bij
de 'polls'. Verlies kan aanleiding
geven tot paniek, wirfst tot over
moed. De PvdA moet zich al
een jaar of 4 achtervolgd voelen
door de peilingen en weet maar
geen rust in de partij te creëren,
bang zich van nog meer kiezers
te vervreemden.
„Ze hebben zelfs een onderzoe
ker in dienst genomen, die de
peilingen van dag tot dag analy
seert", schampert professor
RudyAndeweg, politicoloog te
Leiden. „Hij zal de PvdA wel
waarschuwen voor het betrek
kelijke van de cijfers. Maar of ze
naar hem luisteren? Peilingen,
pff, meer dan een gezelschaps
spel is het niet." Andeweg haalt
een van de recente onderzoe
ken van het bureau Interview
aan, dat meldde dat ongeveer
40 procent van de kiezers op dit
moment nog niet weet op welke
partij men zal stemmen.
Maar dat percentage is volgens
dr. Philip van Praag, politico
loog aan de Universiteit van
Amsterdam, niet 'schokkend
veel' hoger dan normaal. „Je
moet niet naar een zetel of twee
kijken, maar lange-termijn-
trends zijn wel interessant en
geven al een duidelijke indicatie
van de verkiezingsuitslag." Zo is
het verlies van regeringspartijen
PvdA en CDA voor Van Praag
overigens ook voor Andeweg
definitief.
Van Praag houdt sterk rekening
met zo'n uitslag en gelooft dat
alleen 'politieke schokeffecten'
dat beeld nog kunnen verande
ren. Schokeffecten? Van Praag
speculeert: „Een crisis bijvoor-
beeld. Misschien besluit het
CDA wel met het kabinet te bre
ken."
Want volgens Van Praag is bij
het CDA momenteel sprake van
'stille paniek' en woedt binnen
de partij een felle discussie over
de strategie en de stijl van haar
leider Brinkman. Als dat zo is, is
het opvallend hoe de christen
democraten dat uit de publici
teit weten te houden. Coalitie
partner PvdA maakt nu al een
paar jaar heel Nederland deel
genoot van haar problemen.
„Het CDA is veel gedisciplineer-
der. Partijleden rollen niet zo
gauw over straat."
Het leiderschap van Brinkman
staat ter discussie, meent Van
Praag. Het CDA beseft dat de
opvolging van Lubbers een pro
bleem is. „Want stel je eens
voor, als de partij zo flink gaat
verliezen, zit ze direct onder het
zetelaantal van 1977. Dan is het
succes van het CDA zomaar
weg en is het slechts een Lub
bers-effect gebleken, en heeft
het nu té maken met een nega
tief Brinkman-effect."
Volgens Andeweg kan Kok nog
gaan profiteren van de impopu
lariteit van Lubbers' opvolger.
„Je kunt veel van Kok zeggen.
Maar hij is betrouwbaar en
heeft goed op de centjes ge
past."
Van Praag ziet het anders: „Van
de fouten van Brinkman kan
Kok nauwelijks profiteren. Zijn
concurrent is Van Mierlo. Ook
het verlies van het CDA komt
vooral bij D66 terecht." De
PvdA gaat haar stemmen kwijt
raken aan de Centrumdemocra
ten en, vooral, aan de niet-
stemmers.
Niet-stemmers zullen er op 3
mei meer zijn dan ooit. Van
Praag voorspelt een opkomst bij
de kamerverkiezingen van on
der de 80 procent, de laagste
sinds de afschaffing van de
stemplicht in 1971.
Maar ook met een lage opkomst
zal de Nederlandse politiek er
anders uitzien na 3 mei. Van
Praag en Andeweg zien 4
machtsblokken ontstaan, die in
sterkte niet veel zullen verschil
len. PvdA, WD en D66 krijgen
rond de 30 zetels. Het CDA zal
deze partijen 'slechts' met 10
zetels voorgaan.
Andeweg: „EenCDA/PvdA-coa-
litie zal geen meerderheid ha
len. En een centrum-rechts ka
binet ontbreekt het ook aan de
nodige zetels." Een 'paars' kabi
net (PvdA/D66/WD) is politiek
weer onmogelijk, zodat D66 een
doorslaggevende rol gaat spelen
bij de coalitievorming. Van
Praag: „D66 verdringt het CDA
uit het centrum van de macht,
precies wat het altijd wilde."
Van Mierlo als premier? „Nee",
zegt Andeweg. „Volgens de tra
ditie van de laatste jaren levert
de grootste partij, het CDA dus,
gewoon de premier."
In de Algerijnse hoofdstad
Algiers wordt weinig ver
wacht van de nationale
conferentie die komende
dinsdag moet beginnen.
Aan deze conferentie ne
men in principe alle poli
tieke partijen en groeperin
gen van Algerije deel. De
conferentie moet een nieu
we regering opleveren en
een compromis over een
gemeenschappelijke kan
didaat voor het president
schap. Want het mandaat
van de Hoge Staatsraad,
die de afgelopen 2 jaar de
touwtjes in Algerije in han
den heeft gehad, loopt for
meel eind deze maand af.
ALGIERS-BARCELONA RUUD DE WIT
CORRESPONDENT
Het welslagen van de nationale
conferentie valt of staat met de
deelname van gematigde lei
ders van het verboden Islami
tisch Reddingsfront, het FIS.
Maar het is onwaarschijnlijk dat
het FIS bereid is hiervoor perso
nen aan te wijzen. Een diplo
maat in Algiers: „Zo er al gema
tigde FIS-leiders worden gevon
den om mee te praten, blijft het
zeer de vraag of die daarna nog
door het FIS geaccepteerd wor
den. Daar komt nog bij, dat nie
mand weet of het leger een wer
kelijke inbreng van het FIS op
de conferentie accepteert."
Over de rol van het leger wordt
in Algerije breeduit gespecu
leerd. Afgelopen weekeinde ver
scheen onverwachts de minister
van defensie, Liamin Zerual, op
de Algerijnse televisie. Hij sloeg
dreigende taal uit in de richting
van de politiek. Zerual waar
schuwde dat het leger niet met
geboeide handen zal blijven
toezien hoe het land op een
burgeroorlog afstevent.
Deze harde woorden aan het
adres van de officiële politiek
worden door sommigen in Al
giers uitgelegd als een laatste
waarschuwing van het leger,
voordat dit de macht volledig
mier Reda Malek, om een hand
van verzoening uit te steken
naar gematigde elementen bin
nen het FIS werden al eerder
met scepsis begroet. De Alge
rijnse regering heeft de afgelo
pen weken een groot aantal FIS-
gevangenen vrijgelaten en heeft
gematigde leiders van de bewe
ging benaderd om in te gaan op
de initatieven van de Nationale
Commissie voor Dialoog. Deze
commissie bestaat uit 5 voor
aanstaande burgers en 3 mili
tairen, maar heeft nog geen en
kel concreet resultaat geboekt.
De reden hiervoor is dat het FIS
pas over een dialoog wil spre
ken als de belangrijkste FIS-lei
ders, onder wie sheik Abassi
Madani en imam Ali Belhadj,
worden vrijgelaten; het FIS
moet worden gelegaliseerd en
het democratisch proces, dat 2
jaar geleden door het leger werd
afgebroken, moet worden her
steld.
Maar daar voelt het leger niets
voor. Verkiezingen op dit mo
ment zouden namelijk zonder
twijfel het FIS een absolute
meerderheid opleveren en indi
rect een legalisering betekenen
van de terreur waarmee het FIS
en zijn commando's Algerije de
afgelopen 2 jaar hebben geteis
terd. En vooral het leger en de
politie zijn de belangrijkste
slachtoffers geworden van de
bloedige terreur van radicale
moslims.
Vandaar dat niemand in Algiers
gelooft, dat de nationale confe
rentie van volgende week enige
kans op succes heeft. Daarvoor
zijn de tegenstellingen en de
belangen van de diverse partij
en en groepen te groot. De Ge
wapende Islamitische Groep, de
GIA, die de afgelopen maanden
de meeste aanslagen tegen bui
tenlanders heeft opgeëist en
ook de dood van vele 100-en Al
gerijnen op zijn geweten heeft,
was daarin het duidelijkst: „De
woorden dialoog, wapenstil
stand en verzoening komen in
ons vocabulaire niet voor. Wij
streven een islamitische gods-
staat na en zullen niet rusten
voordat die is gerealiseerd".
BELASTING BELICHT
IK- WH- OOK 70(N
60£V Vcce IM 0UZE
<ÖJKEM zoh[S JE WEET
ET6KJ WE 1HU1S MÖltTAZISthl
nea misselijk ÊKJ
KEEE6 HCCFpfuA
KiACAr IK- jUlllE
WAV <j£
Een Algerijnse peuter samen met haar vader tijdens een bijeenkomst van het inmiddels verboden FIS.
naar zich toe te trekt. Een mili
taire staatsgreep dus. Maar an
dere diplomaten zijn van me
ning dat het leger daartoe niet
in staat is: „Het leger is net zoals
de politiek verdeeld en corrupt.
Het is een lamme tijger met rot
te tanden".
Het is algemeen bekend, dat de
top van het leger fel tegen meer
invloed van het FIS is en al hele
maal geen door het FIS gecon
troleerde regering zal accepte
ren. Maar daar staat tegenover
dat een belangrijk deel van het
lagere kader en de gewone sol
daten sympathiseert met het
FIS.
Veel gematigde Algerijen zijn
ervan overtuigd, dat er slechts
één weg is naar een oplossing
voor de uitzichtloze situatie in
de voormalige Franse kolonie.
Een westerse diplomaat: „Dal is
FOTO EPA
een grootscheepse hervorming
van het corrupte staatsappa
raat, de politiek, het legeren de
regering. Er zijn nog vele in
vloedrijke personen in het land,
die er alle baat bij hebben dat
de chaos blijft voortbestaan. En
die is weer een uitstekende voe
dingsbodem voor het FIS en de
De pogingen van de huidige re
gering. onder leiding van pre-
Tweewekelijkse rubriek over fiscale
kwesties door Dennis Weber
Zi
De wijziging van de regeling
rond het zogenoemde grijze
kenteken is uiteraard niet uit
de lucht komen vallen. Al een
tijd was het de regering een
doorn in het oog dat veel Ne
derlanders oneigenlijk gebruik
maakten van de regeling. Van
daar dat vanaf begin dit jaar de
regeling ingrijpend is gewij
zigd. De belangrijkste wijzigin
gen op een rijtje.
Wie een bestelauto koopt met
grijs kenteken betaalt geen Be
lasting Personenauto's en Mo
torrijwielen (BPM). Dit maakt
de aanschafprijs van de auto
een stuk lager. Daarnaast be
taalt de eigenaar van een auto-
bestelwagen met grijs kente
ken minder Motorrijtuigenbe
lasting (MRB) dan die met een
geel kenteken. De regeling was
oorspronkelijk bedoeld om on
dernemers een fiscaal voordeel
tje te geven. Steeds meer niet-
ondernemers zijn in de loop
van de jaren ook in een bestel
auto gaan rijden.
Om dit tegen te gaan zijn de
inrichtingseisen voor de fiscaal
goedkopere bestelauto ver
scherpt. De algemene eisen zijn
dat de laadruimte voorzien
moet zijn van een vaste, vlakke
laadvloer en dat er geen zit
plaatsen in zijn aangebracht.
Daarnaast gelden er per type
bestelauto nog een aantal speci
fieke eisen. De Belastingdienst
of autodealer weet hier het fijne
van. Als een nieuw gekochte au
to aan de nieuwe eisen voldoet,
zal geen BPM worden geheven
en geldt het lagere motorrijtui
gen-belastingtarief.
Voor oude grijs-kentekenau-
tós die per 1 januari van dit jaar
opeens niet meer aan de eisen
voldoen en dus als personenau
to worden aangemerkt, bete
kent het niet dat de eigenaar
WIM STEVENHAGEN
alsnog BPM moet betalen. Wel
moeten de bezitters van deze
oude grijs-kentekenautós vanaf
1 januari 1995 het hoge motor
rijtuigenbelasting-tarief gaan
betalen (net als de geel-kente-
kenautós). Voor invaliden en
voor grijs-kentekenautós van
vóór 1988 blijft het lage tarief
van toepassing.
Omdat velen vanaf 1 januari
1995 toch motorrijtuigenbelas
ting naar het tarief van een geel
kenteken moeten gaan betalen,
zal een grote groep zijn bestel
auto willen ombouwen tot een
'echte' personenauto. Dat wil
zeggen dat de auto van door
zichtige zijruiten en/of een ach
terbank wordt voorzien. De au
to is dan beter verkoopbaar èn
een stuk comfortabeler.
Er is dan echter wel een pro
bleem. Want bij ombouw tot
een personenauto moet alsnog
BPM worden nabetaald, (behal
ve bij autós ouder dan 8 jaar en
4 maanden) en dat is al snel een
paar duizend gulden. Om dit te
voorkomen heeft de Tweede
Kamer een overgangsregeling
bedacht.
Tot 1 juli 1994 mogen bezit
ters van een auto met een grijs
kenteken waarvan deel I is afge
geven vóór 1 januari 1993, hun 0
auto ombouwen zonder dat 0
men BPM moet betalen. De I
BPM moet dan pas betaald wor-
den bij eventuele verkoop na 1
juli 1994. Dat betekent dat tot
en met 1 juli 1994 de omge- J r'
bouwde auto nog BPM-vrij van s
eigenaar kan verwisselen. Die- j
genen die een nieuwe achter-
bank plaatsen, zullen de auto
wel opnieuw moeten laten keu-
ren door de Rijksdienst voor het
Wegverkeer (RDW). Daarnaast 1
moet men vanaf het moment z
dat de" auto is omgebouwd J*
meteen, dus niet pas vanaf 1 ja-
nuari 1995, het hogere tarief
motorrijtuigenbelasting gaan
betalen.
Heeft men een bestelauto als 1
auto van de zaak die niet (meer)
aan de nieuwe eisen voldoet,
dan moet vanaf 1 januari 1995 1
bij eventueel privé-gebruik 20 of c
24 procent van de catalogus-
waarde van de auto bij het in- 1
komen worden geteld, in plaats j
van een bijtelling van de werke-
lijk gereden privé-kilometers.
Vaak vervoert iemand in de
laadruimte van zijn BPM-vrije1
bestelauto een aantal personen.
Hierdoor wordt de bestelauto
echter een personenauto waar
voor wel BPM moet worden be
taald. Als men gesnapt wordt
dan moest volgens het oor
spronkelijke voorstel meteen de j
BPM worden nageheven. Pro
bleem was echter dat bij nieuwe
auto's dit in de duizenden gul
dens kon lopen, maar bij autós j
ouder dan ruim 8 jaar er hele
maal geerr BPM meer geheven
kan worden. Om dit op te los
sen is nu bepaald dat bij perso
nenvervoer in de laadruimte
een boete van 1.000,- kan
worden opgelegd.
