)iet oog
usiijimïji
Bulgarije is
toeristisch nog
niet Verknald'
Bulgarije
De avontuurlijke reiziger wordt ruimschoots beloond
Holiday Village in Bulgarije. De ramen klem
men, de douche is koud en de badkamer
kraan breekt. En toch... toch is Bulgarije een
leuk vakantieland. Je moet alleen bereid zijn
wat water bij de wijn te doen. Niet ver
wachten dat het land na de Russische over
heersing, nu al in staat is de toerist optimaal
te ontvangen. Bulgarije is vooral onderhou
dend op cultureel gebied. In Nesebar bij
voorbeeld lieten Thraciërs, Grieken, Romei
nen en Byzantijnen hun sporen na. Balkan-
tourist, de nationale toeristische organisatie,
noemt het plaatsje een miniatuurparadijs.
Niets teveel gezegd. Zeker niet als ook nog
eens de prijzen in ogenschouw worden ge
nomen. Alsof je een miljonair bent, een mil
jonair in Oost-Europa.
nige vrijetijdsbesteding; ze zijn te koop.
Ove Rullestad, burgemeester van Farsund,
is hoogstpersoonlijk naar hier gekomen om
zijn bezoek uit Holland te verwelkomen.
Zijn gemeente onderhoudt sinds jaar en
dag economische banden met Nederland,
en daaruit zijn persoonlijke voortgekomen.
Menige Farsunder stelt zich daarom voor
met een Nederlandse familienaam. In 1901
stond de gemeente in lichterlaaie; de hou
ten huisjes brandden als fakkels. Tijdens de
nieuwbouw werd de stijl van weleer geres
pecteerd; het stadsgezicht is van een beton
nen constructie, maar geraffineerd met
hout gecamoufleerd.
Onder Rullestads bestuur valt ook Loshavn,
dat onaangedaan door het toerisme elf
maanden vervuld van weemoed dagdroomt
van welvarender dagen. Maar in juli wemelt
het hier van vakantiegangers en dagjes
mensen. Zo ook in Lista, dat zich van de
vuurtoren laat bezichtigen als klein-Noor-
wegen, en in Penne, feitelijk een groot pre
historisch monument. Te zien is hier onder
meer een rots met roodkleurige gravures uit
het bronzen tijdperk.
Route 465 voert landinwaarts naar het Sir-
dal. Lysebotn komt hier eenzaam de dagen
door. Er is een postkantoor en een super
markt, voor het overige mag iedereen het
hier zelf uitzoeken, 's Winters zijn de 40 in
gezetenen voor het contact met de buiten
wereld aangewezen op de boot, die enkele
dagen per week een veerdienst met het op
vier uur varen gelegen Stavanger onder
houdt. Van mei tot oktober, als de weg hier
naartoe is ontsloten, leven hele families
zich bovenop de berg uit op het rotspla
teau. Door stenen op elkaar te stapelen ver
vaardigen de Noren hier hun eigen familie
standbeeld. Er staan er hier honderden in
slagorde opgesteld.
Het moet hier volgens Harald Avrsland, ho
telier te Fidjeland en bestuurslid van de
VW-Sirdal vooral in mei mooi wezen. „Op
de top van de berg wintert het dan nog. Op
de flanken/hellingen staat alles in lentetooi,
terwijl het beneden in het dal zomert, om
dat de bergen rond de fjord een broeikasef
fect veroorzaken.
De omloop van Zuid-Noorwegen vindt z'n
einde in Egersund, waarvandaan de Fjord-
line sinds juni vorig jaar een bootdienst on
derhoudt met het Deense Hanstholm. De
overtocht laat voldoende tijd (6,5 uur) voor
overpeinzingen. Bijvoorbeeld hoe duur het
leven in Noorwegen is. „De kroon is gezakt
en jullie munteenheid is duurder geworden,
zo komen we elkaar aardig tegemoet", had
Farsunds burgemeester Ove Rullestad
monter geroepen. Maar dan nog hakt het er
behoorlijk in als een liter Euroloodvrij ruim
twee gulden kost, een ordinair softijsje op
bijna vijf gulden komt en voor een pakje si
garetten omgerekend een tientje wordt ge
vraagd. En dan hebben we het maar niet
over alcohol. Wie skolroept hoort de kassa
uitbundig rinkelen. Noorwegen is een stre
ling voor het oog, maar pijnigt bij tijd en
wijle de portemonnee.
Lege radio- en televisiewinkel in de hoofdstraat van de havenstad Varna, waar de bananenverkoopster wegloopt als ze een fototoestel ziet.
FOTO COR BOOS
Wanneer je vanaf het vliegveld
door de havenstad Bourgas met
gammele vuile stadsbussen
door verpauperde woonwijken
naar Holiday Village rijdt, krijg
je spijt Bulgarije als vakantie-
doel te hebben gekozen. In het
hotel steekt verder ongerief de
kop op. De verlichting weigert,
de kraan in de badkamer breekt
af, de douche geeft geen warm
water, ramen klemmen en op
mijn balkon zitten buren omdat
een tussenwand ontbreekt. Geld
voor renovatie is er niet, excu
seert gids Georgi Georgiev zich.
Het vakantiecomplex is, on
danks de overgang van plan-
naar markteconomie, nog
steeds staatseigendom.
Maar zo'n eerste ervaring mag
je niet de lust ontnemen meer
van het land te bekijken, want
de avontuurlijke reiziger wordt
ruimschoots beloond. Vanaf
Djuni rijden we in een busje
van Balkantourist naar Sozopol.
Een karakteristiek stadje uit de
7de eeuw met overhangende
houten huizen en kleine haven.
Een centrum van edelsmeed
kunst dat vroeger Appolonia
heette. Je vindt er een Thraci-
sche herberg en de kerk van de
Heilige Maagd. Sozopol ligt aan
de woeste warmere zuidkust.
Aan de muur hangt een gele
brievenbus met een groot aan
tal gleuven: de afzender moet
zelf voorsorteren op land of
plaats van bestemming. Het
naamplaatje USSR is van het
front gerukt. „We willen niets
meer met Russen te maken
hebben", verduidelijkt een
voorbijganger. Opmerkelijk zijn
de vele overlijdensberichten die
op bomen en houten huizen
zijn gespijkerd.
We reizen naar het noorden via
Bourgas, waar we twee dagen
eerder waren geland met het
eerste Transavia toestel dat naar
Bulgarije vloog en waar we als
VIP's werden verwelkomd door
autoriteiten, fanfare en media.
We rijden over slechte asfaltwe
gen met niet afgebouwde brug
gen. Rechts enorme vlakten met
vijgebomen en druivenranken.
Op een vuilnisbelt bivakkeert
een zigeunerfamilie die zich
nog met antieke huifkarren ver
plaatst. De wegen worden beter
en de omgeving groener. We
bezichtigen het fraaie door
Unesco gerestaureerde Nese
bar, een van de oudste stadjes
van Europa. Een terminal voor
draagvleugelboten staat op in
storten, maar de opgeknapte
kerkjes zijn een lust voor het
oog. Op deze plek leefden Thra
ciërs, Grieken, Romeinen, By
zantijnen en Bulgaren die voor
de typische bouwstijl zorgden.
Inwoner van de historische plaats Nesebar die de overlijdensadvertentie v
heeft gespijkerd.
Balkantourist noemt het een
miniatuurparadijs en dat is niet
teveel gezegd. Ons terras, waar
je jezelf miljonair waant als je
hoort wat de kelner vraagt voor
een rondje, biedt een fraai uit
zicht over de zee.
We reizen verder over stille we
gen door een ongecultiveerd ge
bied. Dat woeste ongeordende
heeft z'n bekoring. Voor dege
nen die langer wil rondkijken
zijn er eenvoudige kampeerter
reinen. Langs de weg liggen ho
ge bergen zout, gewonnen uit
de Zwarte Zee. In deze uithoek
blijken ook Hollanders zaken te
doen; we passeren vrachtwa
gens van J. van Zeist uit Apel
doorn en van Groothandel Van
Erpen uit Bennekom. In katoen-
velden staan ezels voor de ploeg
en helikopters besproeien plan
ten en bomen. Een groter con
trast is niet denkbaar.
Over de nieuwe 60 meter hoge
Asparouh kanaalbrug, met voor
ons een Litouwse auto, rijden
we de havenstad Varna binnen.
De chauffeur zet ons af voor
restaurant Oud-Varna. We be
treden het duistere complex
met nachtclub; vergane glorie.
In een gigantische eetzaal zijn
de tafels keurig met linnen ge
dekt en een muzikant in een
donkere hoek speelt saxofoon.
In de kelder is een bejaarde
vrouw tevreden met een hon
derdste cent voor gebruik van
het toilet. Boven serveren kel
ners een frisse salade met scha
pekaas, stukken geroosterd
vlees, champions en zoete kro
ketten. De lunch lijkt wel een
diner.
Je kunt Bulgaren niet verwijten
dat ze geen werk van het eten
maken. De keuken is eenvoudig
maar gevarieerd. Vlees vormt de
basis, aangevuld met verse
groenten, bonen, specerijen en
kruiden die voor een specifieke
smaak zorgen. Salades zijn er in
allerlei samenstellingen. Lams-
en vissoep zijn populair. Anders
wel de gevulde vijgenbladeren
met kebab en sauzen. En na
tuurlijk komen er Bulgaarse wij
nen op tafel.
Na de maaltijd voert de minibus
ons naar de badplaats Zlatni
Piassatsi (Gouden Zand) ten
noorden van Varna. In de hal
van hotel Chipka worden we
ontvangen met brood, zout en
honing. Traditie. Mijn kamer op
de tiende etage ziet er redelijk
uit, alles functioneert. Vanaf het
balkon heb je uitzicht op de
bosrijke omgeving en de Zwarte
Zee. Het brede zandstrand is op
een steenworp afstand.
In het dure Grand Hotel Varna
in Drujba ontmoeten we 's
avonds Henk Spelt uit Nun-
speet. De touroperator raakt
niet uitgepraat over de binnen
landen van Bulgarije. „Wie zich
laat overhalen kris-kras door dit
land te reizen ontmoet zoveel
aardige mensen en prachtige
plekken, dat het niet bij een eer
ste reis blijft", verzekert Spelt.
Toon Moeskops, hoofd com
municatie Transavia, hoopt dat
veel Nederlanders net zo en
thousiast worden. Zijn lucht
vaartmaatschappij heeft dit jaar
twee lijnen geopend op Bulga
rije. Elke dinsdag kun je van
Amsterdam naar Bourgas en
donderdags naar Vama vice
Moeskops: „We verwachten
veel van deze lijnen. Vama is de
grootste havenstad die goede
contacten heeft met Rotterdam.
Bovendien organiseren Holland
International, Vemu en enkele
kleine bedrijven reizen naar
Bulgarije. Er komen hier niet
zoveel Nederlanders, het is toe
ristisch nog niet verknald. De
omgeving is prachtig. Maar je
moet wel een avontuurlijk aan
leg hebben, want alles loopt nog
niet op rolletjes. Toch ben ik
optimistisch. De bevolking is
vriendelijk en bereid het beter
te doen. Met kleine ingrepen is
veel te verbeteren. Het hoeft
niet altijd veel geld te kosten.
De mentaliteit moet verande
ren, de mensen moeten hun
mouwen opstropen. Ik ben er
van overtuigd dat met een en
thousiast management, dat per
soneel weet te motiveren, veel
valt te bereiken. Ik geloof ook
dat het gebeurt. Dus als je wilt
profiteren van het exclusieve
dat Bulgarije nu nog te bieden
heeft, moet je geen tien jaar
wachten. Dan zou het hier wei
eens op de Costa del Sol kun
nen lijken."
Het hele jaar door kun je er op
vakantie. Te zien is er genoeg,
zoals het prachtige klooster van
Rila bij voorbeeld. Niet ver van
de hoofdstad Sofia op bijna
1200 meter hoogte. Er zijn meer
kloosters te bewonderen, zoals
het rotsklooster Ivanovo. Het
land is rijk aan museumsteden:
Koprivchtsa, Melnik, Kotel,
Jeravna, Arbanasi, Bojentsi en
het eerder genoemde Sozopol
en Nesebar. De rozenvallei staat
in mei in volle bloei. Ook de
vroegere hoofdstad Veliko Tar-
novo is een bezoek waard. De
prachtige fresco's in het graf
van Kazanlak dat 2400 jaar oud
is mag je niet missen. Dat geldt
ook voor de fresco's in de kerk
van Boiana bij Sofia.
Het nationaal park Pirine ver
dient eveens aandacht. Met
27.500 hectare is dit het groot
ste bergpark met niet minder
dan 176 meren en interessante
flora en fauna, waaronder beren
en vossen. Kleiner is het Srebar-
na reservaat waar je pelikanen
en witte reigers tegenkomt. De
Melnik piramiden, grillige zand
steenformaties tot honderd me
ter hoogte, trekken veel bezoe
kers. In Stara Planina vormden
zich in honderdduizenden jaren
de Belogradtchik rotsen. Bulga
rije heen ten westen van Vama
zelfs een mini-woestijn met het
versteende bos Pobiti Kamani.
De rotsbruggen van Rhodope,
de bergpas van Iskar en honder
den onderaardse grotten staan
ook op het programma van
touroperators. Belangrijke berg
gebieden waar kan worden
geskied zijn Vitocha, Borovets
en Pamporovo. Bulgarije be
schikt bovendien over een groot
aantal kuuroorden, waarvan
Sandanski internationale be
kendheid geniet.
Folklore ontbreekt niet. Er zijn
regelmatig volksfeesten en festi
vals waarbij fraaie klederdrach
ten te zien zijn. In augustus is
bijvoorbeeld het international
zang- en dansfestival van de
Zonnekust bij Bourgas. Het Bul
gaarse nachtleven speelt zich
voornamelijk af in de echte toe
ristenplaatsen. Zoals in Albena
en Zlatni Piassatsj bij Vama,
waar ook een paar buitenlandse
restaurants zijn. Wie bereid is af
en toe wat water bij de wijn te
doen kan met een gerust hart
zijn vakantie in Bulgarije doorb-
regen.
