"Dumpen van
mest in zee
onschadelijk
Leimuidense begint asiel voor egels
Samen bewuster omgaan met milieu
Over leven
Grenzen
aan groei
aalscholver
GEBIOLOGEERD
Oude kurken voor
nieuwe voetbedden
Wereldnatuurfonds in actie
tegen Griekse stuwdammen
VRIJDAG 14 JANUAR11994
356481
CHEF «GERT VISSER. C
TLS
le
laara;
yerslaj
lie vi
chtvei
de hat
CD,
immei
uit dij
sterei
rrokei
isie 0|
ij. Eer
ij aidr
i Hovej
ter RPï
tatwijl^
ort. Dt
'liet te
die zi
dat il
tlksge
tch dii
wel oj
Opnieuw geld voor windenergie
den haag Het rijk blijft geld beschikbaar stellen voor windener
gie, omdat de belangstelling daarvoor, ondanks vaak tegenval
lende resultaten, onverminderd groot blijft. Voor projecten in
het afgelopen jaar stelde minister Andriessen van economische
zaken in totaal 45,5 miljoen gulden subsidie beschikbaar en dit
jaar gaat het om een subsidiebedrag van 35 miljoen gulden. Er
liggen nu subsidie-aanvragen van zowel particulieren als nuts
bedrijven voor een bedrag van 135 miljoen gulden, gelijk aan
180 megawatt vermogen windenergie. Nederland heeft op dit
moment 120 megawatt vermogen windenergie in werking.
Biesbosch goed voor bevers
drimmelen De Biesbosch blijkt een goed leefgebied te zijn voor
de kolonie bevers die daar vijf jaar geleden bij wijze van experi
ment is uitgezet. Staatsbosbeheer acht het nu tijd om te beslis
sen of de bevers kunnen blijven. Het Instituut voor Bos- en Na
tuuronderzoek heeft onderzoek gedaan en maakt daarvan dins
dag 18 januari de resultaten bekend. Eerder liet Staatsbosbeheer
al weten, dat de beverkolonie levensvatbaar is. Na een moeilijke
aanloopperiode met veel sterfgevallen zijn de bevers zich thuis
gaan voelen in de Biesbosch. Ze planten zich voort, vinden vol
doende voedsel en richten geen schade aan. Het onderzoeksrap
port zal door Staatsbosbeheer worden aangeboden aan staatsse-
Gabor.
Bestrijdingsmiddelen verminderd
leiden De gemeenten hebben de toepassing van bestrijdings
middelen tussen 1986 en 1992 sterk teruggedrongen. Gemeen
ten hebben in 1992 bijna 47.000 kg aan bestrijdingsmiddelen ge
bruikt. Ongeveer de helft hiervan werd gebruikt voor het on-
kruidvrij houden van verhardingen. In beplantingen werd 35%
van het totaal gebruikt. Uit cijfers van het CBS blijkt dat Diuron
met ruim eenderde van het gebruik veruit de meest toegepaste
stof was.
Natuur-werkvakantie in Colombia
leiden Natuurliefhebbers die in hun vakantie willen meewerken
aan het behoud van het tropisch regenwoud, kunnen terecht bij
de reisorganisatie Wolftrail. Deze organiseert een reis naar een
biologisch onderzoeksstation nabij Nuqui in Colombia. De deel
nemers draaien mee in het praktische werk ten behoeve van het
onderzoek. De hand-en-span-diensten lopen uiteen van simpele
huishoudelijke taken tot het beklimmen van tientallen meters
hoge woudreuzen om monsters te nemen. Drie weken meewer
ken kost 2100 gulden, inclusief reis en eten. Tachtig procent van
dit geld komt rechtstreeks ten goede aan Inguedé, een organisa
tie die zich het behoud van het regenwoud ten doel stelt. Voor
meer informatie kan worden gebeld met Wolftrail, telefoon 074-
texel bert de jong
De adviezen van Lindeman, die
opdracht voor het onderzoek
kreeg van de Gelderse Maat
schappij voor Landbouw, heb
ben de woede opgewekt van
Rijkswaterstaat en van het mi
nisterie van landbouw, natuur
beheer en visserij. De onderzoe
ker krijgt het verwijt het mest
beleid tegen te werken, omdat
juist geprobeerd wordt via
moeizaam verlopende interna
tionale onderhandelingen de
vermesting van de zeeën terug
te dringen.
Van nature
Volgens de onderzoeker bevat
de bodem van de Atlantische
Oceaan van nature al hoge con
centraties voedingsstoffen zoals
fosfaat. Lindeboom: „Er is niets
nieuws onder de zon. Wat er in
mijn rapport staat heb ik al eer
der geroepen op studiedagen en
symposia. Fosfaat is een na
tuurproduct. Als je het terug
brengt naar de oceaan speel je
in op de natuurlijke fosfaatcy
clus en hoef je niet voor nadeli
ge effecten op het zeemilieu te
vrezen. Aan de huidige manier
mJooj Onderzoeker zelf geen voorstander
Volgens onderzoeker Han Lindeboom van het Neder
lands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) op Texel
kan overtollige drijfmest best in de Atlantische Oceaan
geloosd worden. Dat zou geen meetbare effecten hebben
op het ecosysteem van het zeewater. De onderzoeker
verbindt er wel een aantal voorwaarden aan. De lozing
dient in de winter plaats te vinden, ver uit de kust en niet
met grote hoeveelheden tegelijk op een plek. Eventueel is
het noordelijk deel van de Noordzee een geschikte
dumpplaats
•s graveland richard mooyman
Jaren achtereen groeide het
aantal aalscholvers in Neder
land. De broedkolonies dijden
steeds verder uit, de zwarte vo
gels begonnen zich zelfs in ste
den te vertonen. Maar voor de
aalscholver lijken de grenzen
aan de groei bereikt, zo schrijft
de bioloog M. van Eerden van
Rijkswaterstaat in het maand
blad Van Nature van de Vereni
ging Natuurmonumenten.
De broedresultaten rond het
IJsselmeer waren vorig jaar be
droevend slecht. Van Eerden is
voorzichtig met het trekken van
conclusies, maar vermoedt dat
er een samenhang is met de
spieringstand en planktonver
houdingen in het IJsselmeer. De
meeste van de rond 20.000
broedparen aalscholvers in Ne
derland zijn voor hun voedsel
aangewezen op het IJsselmeer
(inclusief Markermeer)
In de jaren veertig hadden
aalscholverfamilies zo'n 4 tot 5
vliegvlugge jongen per nest. Te
genwoordig is volgens Van Eer
den het aantal eieren per nest
even groot, maar overleeft
slechts een klein aantal jongen.
Veel ouderparen brengen
slechts één jong groot. Rond het
IJsselmeer vloog in 1993 zelfs
maar één jong per vijf nesten
Voor aalscholvers is het niet
makkelijk om in het troebele
IJsselmeerwater op vis te jagen.
Daarom zijn de vogels inmid
dels overgeschakeld op jacht in
groepsverband. In grote groe
pen jagen de aalscholvers de vis
op, die dan door soortgenoten
in de bovenste waterlagen kan
worden verschalkt. Dit groeps-
vissen is volgens de bioloog Van
Eerden veel efficiënter dan
wanneer elke vogel op eigen
houtje gaat jagen.
Vorig voorjaar was het zicht
in het IJsselmeerwater verbe
terd, waarschijnlijk een gevolg
van milieumaatregelen. Via de
IJssel belanden minder mest
stoffen in het IJsselmeer, de be
langrijkste oorzaak van de al-
genbloei, het troebele water en
de hoge visstand. Van Eerden
verwacht dat de verminderde
toevoer van fosfaten zal leiden
tot een lagere visstand -en een
minder riant gedekte dis voor
de aalscholver.
Naar de precieze oorzaken
kan Van Eerden slechts gissen.
Een feit is dat de spieringstand
vorig jaar zeer laag was. De te
ruggang van de spiering heeft
mogelijk tot gevolg gehad dat
Er is de laatste weken nogal wat
ophef geweest over dames die
zwanger werden. Nu wil daar
wel vaker gedonder van komen,
maar in de meeste gevallen zijn
de dames in kwestie dan geen
mevrouw, of is de meneer die
eraan te pas kwam niet de man
van de
Het gekrakeel gaat deze keer
echter om keurig getrouwde
vrouwen, redelijk tot zeer wel
gesteld, en alleszins in staat om
de boreling een verzorgde toe
komst te bieden. Alleen: de ene
mevrouw was rond de zestig, en
de andere mevrouw wilde graag
een blank kind. Nu wil men hier
en daar wetten gaan instellen
om aan dergelijke praktijken
een einde te maken. Het argu
ment om te willen verbieden
dat mevrouwen rond de zestig
geen kinderen meer zouden
mogen krijgen is: het kind heeft
niks aan zo'n oude moeder. Te
gen de tijd dat het volwassen is,
is ma hoogbejaard zoniet over
leden.
Daar zit wat in. Maar dan moe
ten we consequent zijn en ook
jeugdige zwangerschappen ver
bieden op straffe van abortus.
Wat heeft een zwanger heroïne-
hoertje van dertien haar kind te
bieden? Tegen de tijd dat het
kind volwassen js, is ma volko
men afgeleefd zoniet overleden.
Als ik als foetus mocht kiezen,
dan wist ik het wel: doe mij die
schatrijke moeder maar valt
er binnen afzienbare tijd nog
wat te erven ook.
Het argument dat het kind
emotionele schade zou kunnen
oplopen door het enorme leef
tijdsverschil snijdt ook geen
hout. Die kans is er natuurlijk,
maar met datzelfde argument
kun je ook de koninklijke fami
lie verbieden zich voort te plan
ten. Reken maar dat je emotio
nele schade oploopt als je gebo
ren wordt in een glazen ko
ningshuis, met continu de we
reldpers hijgend in je nek. en
het Damocleszwaard van een
mogelijk koningsschap bóven je
hoofd. Als we bij wet of regel
gaan vastleggen wie zich mag
voortplanten kunnen we de
Oranjes alvast bovenaan de ca
tegorie NEE zetten.
En daarna natuurlijk de geeste
lijk of anderszins gehandicap
ten (zoals in China), sekteleden,
mensen met een strafblad, bij
standtrekkers. alcoholisten, pit-
bullbezitters, lieden die hun
vuilnis te vroeg buiten zetten,
joggingpakdragers... enfin, ie
dereen van wie de kans groot is
dat hun kinderen meer dan ge
middelde problemen zullen
krijgen in hun verdere leven.
die een blanke
ergeten. De
(Oh ja, dievro
baby wilde bijl
kneep zat hem erin dat de
vrouw zelf zwart is. Zelf was ze
onvruchtbaar, haar witte man
niet en ze vroeg om een eicel
van een blanke vrouw ingeplant
te krijgen. Blanke kinderen heb
ben het nou eenmaal makkelij
ker in deze maatschappij. Als
dat geen moederliefde is...)
co loerakker en piet zeeman
Actie levert drie miljoen kurken op
het dierlijke plankton minder
natuurlijke vijanden had. Dat
dierlijke plankton kon zich te
goed doen aan de algenmassa,
waardoor de helderheid van het
vis mogelijk meer kans om de
sociaal jagende aalscholvers te
ontvluchten. De vis kan zich bij
helder water ook dichter bij de
bodem ophouden. Al met al kan
het voor de aalscholver moeilij
ker zijn geworden om z'n kostje
op te scharrelen en jongen
groot te brengen. Volgens Van
Eerden zullen, milieufactoren -
met een lager voedselniveau-
uiteindelijk bepalen hoeveel
aalscholvers in Nederland kun
nen leven.
leiden monica wesseling
Na oud papier, lege flessen en
blikken, afgedragen textiel en
aluminium flessedoppen, wor
den nu ook oude kurken inge
zameld om opnieuw te gebrui-
ken. Schoenenfabrikant Ganter
uit Duitsland vraagt de winke
liers die zijn merk voeren, oude
kurken in te zamelen. De kur
ken worden gebruikt bij de fa
bricage van voetbedden. In
Duitsland heeft de actie drie
miljoen kurken opgeleverd.
van mestverwerking op het land
kleven wel ernstige bezwaren.
V^n de landbouwgronden uit
gespoelde fosfaten en stikstof
komen via de rivieren in de on
diepe kustzone van de Noord
zee en in de Waddenzee te
recht, waar ze onder andere al-
genbloei veroorzaken."
Gesloten
Lindeboom zegt zelf overigens
geen voorstander te zijn van
mestdumping in de oceaan:
„Het is geen structurele oplos
sing en draagt niet bij tot een
duurzaam gebruik van relatief
schaarse meststoffen. De agrari
sche sector moet gaan werken
in een gesloten kringloop. Daar
passen geen grote hoeveelhe
den onverwerkbare meststoffen
in. De politiek moet ervoor zor
gen dat die duurzame land
bouw met gesloten kringloop
wordt gerealiseerd.
„Zolang de politiek geen be
leid ontwikkelt dat een einde
maakt aan de mestoverschot
ten, lijkt zeelozing minder erg
dan dumping op het land. De
discussie daarover heb ik willen
openbreken."
leimuiden monica wesseling
Gezocht: vijf pleeggezinnen
voor revaliderende egels. De
dieren zitten nu nog lekker
warm op een bovenkamer in
Leimuiden, maar het wordt
langzamerhand tijd voor ze om
weer naar buiten te gaan. Daar
om zoekt M. Zijlstra, egelop-
vangster in Leimuiden, mensen
die tijdelijk een egeltje in de
tuin willen nemen. „Zodra ze
helemaal hersteld zijn, moeten
ze weer in de vrije natuur wor
den vrijgelaten. Het zijn be
schermde .dieren, dus we mo
gen ze niet eens gevangen hou
den."
Zijlstra heeft sinds een paar
maanden in haar eengezinswo
ning een egelopvangcentrum.
Ze was al, samen met een
dorpsgenoot, vertegenwoordig
ster van de plaatselijke afdeling
van de Dierenbescherming,
toen ze eind verleden jaar in
contact kwam met het voge
lasiel in Haarlem. Daar vangen
ze ook egels op, 'en toen was ik
meteen verkocht'.
In de wijde omgeving van Lei
muiden is geen egelasiel te vin
den en Zijlstra is maar direct
begonnen. Op dit moment
heeft ze vijf egel-logés afkom
stig uit alle dorpen in de buurt.
Egels hebben het, zo blijkt uit
de vijf egels v
r Zijlstra een pleegadres zoekt.
FOTO BEN DE BRUYN
de verhalen van £ijlstra, niet ge- er nogal wat ten prooi aan hon-
makkelijk. Veel mensen kennen den. Slakkengif is ook berucht:
de dieren alleen in 'platgereden egels eten slakken, zelfs als deze
uitvoering': het verkeer eist me- vergiftigd zijn. Jonge of ver-
nig slachtoffer. Daarnaast vallen zwakte dieren zijn ook gevoelig
voor in- en uitwendige parasie
ten. Het vroeg invallen van de
kou afgelopen najaar heeft veel
slachtoffers gemaakt onder het
jong grut. De jonge egels kon
den zichzelf niet meer warm
houden, verzwakten en werden
'opgevreten' door de parasieten.
Egels zijn nachtdieren. „Als je
ze overdag ziet, dan is er vrijwel
altijd iets mis mee. Ze kunnen
dan maar het best bij een asiel
worden afgegeven. Wel voor
zichtig oppakken, want de die
ren kunnen flink bijten. En dan
houden ze vast als pitbulls. Jon
ge egels die zonder moeder
worden gevonden, of dat nou 's
nachts is over overdag, moeten
altijd worden opgepakt? De die
ren kunnen zichzelf niet red
den. Een beetje water geven kan
nooit kwaad, melk is niet best.
De meeste egels kunnen, als
ze bij Zijlstra genezen zijn van
hun kwalen en aandoeningen,
weer teruggezet worden in de
natuur. De vijf die er nu zitten,
hebben een overgangsperiode
nodig. De Leimuidense zoekt
mensen met een omheinde tuin
die een egel willen opvangen.
Het dier krijgt een bekleed si
nasappelkistje als 'stacaravan'
mee en Zijlstra komt af en toe
kijken of het goed gaat.
Zijlstra betaalt de opvang van
egels en andere gewonde of zie
ke dieren uit eigen zak. „Ik ben
niet iemand om een collectebus
in de hal te zetten, maar dona
ties zijn natuurlijk altijd wel
kom."
Milieuoverwegingen waren
voor directeur O. Riekerink van
het importbedrijf Profisor uit
Losser dat de gezondheidssan
dalen invoert, de belangrijkste
reden om ook in Nederland een
kurkinzamelactie op touw te
zetten. Kurk wordt gewonnen
van kurkeiken in Zuid-Europa.
Het duurt 25 jaar voor de eerste
oogst van kurk kan worden bin
nengehaald. Na de eerste schil-
beurt, heeft de eik negen jaar
nodig voor ze opnieuw kan
worden geschild. „Voldoende
reden om kurk te hergebrui
ken", aldus de directeur.
De schoenenfabrikant ge
bruikt het kurk in het voetbed
van de sandalen en schoenen.
Uit 35 oude kurken en een bijna
evengrote hoeveelheid nieuw
kurk, kan een nieuw voetbed
voor een schoen worden ge
maakt.
De animo van de Nederland
se winkeliers om ook een bak
voor kurken neer te zetten is in
deze regio niet overmatig groot.
In de schoenwinkel van Noyen
in Leiderdorp staat volgens de
heer Noyen zelf al wel een bak
je, maar niemand gooit er kur
ken in. „Maar dat komt onge
twijfeld omdat ik nog geen
campagne gevoerd héb. Nie
mand weet waarvoor het bakje
is." Noyen is wel voornemens
zijn klanten op te roepen kurk
te gaan inzamelen.
De Noordwijkse schoenwin
kelier Van de Berg doet niet met
de inzamelactie mee: „Ik zie het
nut er niet van in." Zijn collega
Schouten uit Noordwijkerhout
is na een teleurstellende erva
ring ook afgehaakt. Schouten
heeft verleden jaar geprobeerd
de Noordwijkerhouters warm te
krijgen voor het hergebruik van
kurk. „Ganter adverteerde zelf
met de actie en ik heb daarop
ingehaakt door ook in mijn win-
keUeen bak neer te zetten. Maar
dat lukt hier niet. Noordwijker
houters hebben meer interesse
voor wat er onder de kurk zit
dan voor de kurk zelf."
Het schoenenmerk Ganter
wordt in bijna 300 zaken ver
kocht. De eerste vrachtwagen
vol kurken is al naar Duitsland
vertrokken.
leiden monica
Huishoudens vormen ecoteams
„Mensen voelen zich machte
loos als ze horen dat het broei
kaseffect steeds erger wordt, de
ozonlaag dunner en het tro
pisch regenwoud kleiner. Aan
zulke gigantische wereldproble
men lijk je als enkeling weinig
te kunnen doen. Dat is niet zo.
Door samen met anderen een
ecoteam op te richten en
milieuvriendelijker te gaan le
ven, kun je wel degelijk je steen
tje bijdragen."
Met die overtuiging gaan J.
Klein van het Leidse Milieu In
formatie Centrum en S. Knipp
van de afdeling milieu van de
gemeente Leiden de komende
maanden aan het werk om in
Leiden en de regio ecoteams
van de grond te tillen. Een eco
team bestaat uit een groepje
huishoudens dat gezamenlijk
probeert bewuster met het
milieu om te gaan. Het idee van
ecoteams is afkomstig van het
Global Action Plan for the Earth,
een internationale milieuorga
nisatie. Overal in Nederland zijn
al teams actief.
Elk nieuw ecoteam wordt de
weg gewezen in milieuland
door een lid van een reeds be
staand ecoteam. Na deze eerste
bijeenkomst, komen de huis
houdens van
keer per maand samen om pro
blemen door te spreken en
vooral ook om elkaar te stimu
leren in milieuvriendelijk ge
drag. Na zes maanden zijn alle
onderwerpen behandeld, en
moeten de huishoudens van het
ecoteam het voortaan zelf doen.
Goedkoper
De leden van een ecoteam bui
gen aan de hand van een werk
boek (25 gulden) in een halfjaar
tijd hun gedrag in milieuvrien
delijker richting om. Elke
maand wordt een nieuw thema
aangesneden. De eerste maand
komt vermindering van de hoe
veelheid huishoudelijk afval aan
de orde. Knipp: „De maatrege
len liggen voonde hand. Kijk uit
bij wat je koopt, scheid afval en
gebruik statiegeldverpakkin
gen." De maand erop bekijkt
het ecoteam hoe het gasver
bruik kan worden verminderd.
„Daarmee verminder je dus het
broeikaseffect." 'Efficiënt om
gaan met elektriciteit', 'wijs met
water' en milieuvriendelijke
manieren van vervoer komen
de maanden daarop aan de
beurt. De laatste maand wordt
aandacht besteed aan het koop
gedrag. „Door slim in te kopen,
kun je het milieu sparen. Geen
hardhout, verf op milieuvrien
delijke basis, minder vlees en
biologische produkten."
Knipp en Klein denken dat
milieuvriendelijk huishouden,
want dat is eigenlijk waar het op
neer komt, niet meer geld kost.
„Sterker nog, het levert geld op.
Biologische produkten zijn dan
wel duurder, maar minder vlees
eten bespaart weer geld. Een
spaarlamp verdient zichzelf te
rug." Deelname aan een eco
team kost geen geld.
Knipp: „Uitgangspunten zijn
je eigen mogelijkheden en je
bereidheid tot milieuvriendelijk
gedrag. Er zijn mensen die na
het baden hun bad leegschep
pen, en het water in de wasma
chine gooien om er vervolgens
mee te wassen. Dat gaat wel erg
ver. Maar er zijn talrijke een
voudiger dingen te doen.
Op dinsdagavond 18 januari
wordt er vanaf 20.00 uur een in
formatieavond over ecoteams
gehouden in het Gulden Vlies
aan de Breestraat in Leiden.
Mensen die willen deelnemen
ar nog op
zoek zijn naar teamleden, kun
nen zich ook aanmelden. Op de
avond worden desgewenst
teams geformeerd.
Het Wereldnatuurfonds (WNF)
heeft zijn jeugdleden - de Ran
gers - ingeschakeld om actie te
voeren tegen de bouw 'van
stuwdammen in Griekenland.
Met een briefkaartenactie
vraagt het WNF de Europese
Unie af te zien van subsidiëring
van het project.
Griekenland wil in zijn groot
ste rivier, de Akheloös, een aan
tal stuwdammen bouwen. Hier
door komt een groot deel van
het rivierdal onder water te
staan, hetgeen het leefgebied
van wolven t
In de delta v
daarnaast ec
drogen.
crkleint.
?r dreigt
vindt
Het Wereldnatuurfonds
het vreemd dat de EU een der
gelijk project steunt. Brussel
probeert de overproduktie van
de landbouw tegen te gaan en
de natuur te bevorderen, maar
doet met dit project het tegen
overgestelde, aldus het WNF.
Het fonds hoopt dat 45.000
Rangers een briefkaart aan Eu
ropees commissaris Hans van
der Broek sturen.
