'Muziek die geen compromis duldt'
Cultuur&Kunst
Fabelachtig basspel
in talenten concours
LEIU'SE JAZZWEEK
Aantrekkelijke combinatie
van beeld en muziek
tig-
'Overheid erkent popmuziek
nog niet als kunstvorm'
Kaarten bij K&O voor 'Kleine Zielen'
Januari: Messiaen-maand
DINSDAG 11 JANUARI 1994
Bettie Serveert wint Popprijs
Groningen» De groep Bettie Serveert is winnaar van De Popprijs
1993. De band heeft de onderscheiding van de BV Pop en Stich
ting Conamus. volgens de jury, verdient omdat ze het afgelopen
jaar de belangrijkste bijdrage heeft geleverd aan de Nederlandse
popmuziek. De prijs bestaat uit een geldbedrag van 10.000 gul
den en een beeldje van kunstenaar Theo Mackaay. Eerdere win
naars van de Popprijs waren Mathilde Santing, Herman Brood,
Claw Boys Claw, The Nits, Urban Dance Squad, The Ex en The
Scene.
Acteur Vittorio Mezzogiorno overleden
milaan De Italiaanse acteur Vittorio Mezzogiorno, die vooral
bekend werd als de politie-inspecteur in de tv-serie La Piovra'
(De Octopus) is overleden aan een hartaanval. Hij werd 52 jaar.
Mezzogiorno speelde behalve in de Octopus in tientallen andere
tv-series en theaterprodukties. Ook was hij te zien in speelfilms
zoals 'Condanna' van Marco Bellocchio (1990) en Werner Her-
zogs 'Shouts from Stone' (1991).
Schrijver The Untouchables overleden
fort lauderdale Oscar Fraley, de schrijver van de misdaadro
man 'The Untouchables' is op 79-jarige leeftijd in Fort Lauder
dale in Florida overleden. Fraley schreef The Untouchables, dat
de basis vormde voor de gelijknamige televisieserie, nadat hij
een avond drinkend had doorgebracht met Elliot Ness, een
agent van de Amerikaanse federale politie die het gangsterbaas
Al Capone in Chicago lastig maakte. Fraley schreef zo'n 30 boe
ken.
Audities voor Leids Cabaretfestival
leiden Op drie zondagmiddagen in januari (16, 23 en 30 janua
ri) worden in sociëteit De Burcht, aan de Burgsteeg in Leiden,
openbare audities gehouden voor deelname aan het Vara Leids
Cabaret Festival. Belangstellenden zijn vanaf 14.00 uur welkom
de optredens bij te wonen.
Hoogtepunten van de renaissance
leiden Beeldend kunstenaar Fredy Wolf-Wubben houdt op
donderdag 13 januari een dialezing met als titel 'Hoogtepunten
van de renaissance in Toscane'. De lezing vindt plaats in de Ka
pelzaal van het K&O-gebouw aan de Oude Vest 45 waar ook
kaarten verkrijgbaar zijn. Aanvang: 20.15 uur.
Thunderbirds in Den Haag
Lady Penelope. foto pr
den haag Van 20 februari t/m 2 maart staat het Haagse Theater
aan het Spui, het Filmhuis en het World Video Centre in het te
ken van de poppenseries van Gerry Sylvia Anderson, zoals:
Stingray, The Thunderbirds en Captain Scarlet. Het Britse Mime
Theatre Project speelt in Theater aan het Spui een aantal voor
stellingen van hun persiflage 'Thunderbirds FAB - The Next Ge
neration', een theaterstuk dat, als hommage aan de scheppers,
is gebaseerd op karakters uit de series. Cinematheek Haags
Filmshuis en World Video Centre vertonen afleveringen van de
tv-series alsmede twêe Thunderbirdsspeelfilms. Daarnaast is er
een tentoonstelling van een aantal originele poppen, sets en
kostuums. Ook is een aantal gasten uitgenodigd die deel uit
maakten van het produktieteam, waaronder Sylvia Anderson,
die onder meer de stem van Lady Penelope deed.
Pianiste Klara Würtz bedwingt Bartdks wilde paarden
groningen» eric bos
Van de Hongaarse, in Groningen wonende pianiste Klara
Würtz (28) verscheen onlangs een eerste cd, met muziek
van Béla Bartök (1881-1945). Bij Würtz, regelmatig op
tournee door de Verenigde Staten, Canada en Europa,
klinkt Bartök als nieuw.
een heel beheerste manier.
Wanneer ik zelf moet spelen,
dreig ik geregeld mijn hoofd te
verliezen. Nu moest ik juist aan
de gang met waar het in de mu
ziek van Bartök om gaat: emo
ties opwekken maar je er niet
door laten meeslepen. Daarom
was dit cd-project zo belangrijk
voor me. Want het is muziek die
geen compromis duldt."
Boedapest
Klara Würtz werd in 1965 in de
Hongaarse hoofdstad Boeda
pest geboren. Ze begon piano te
spelen toen ze zes jaar was. In
dezelfde tijd werd ze lid van het
Hongaarse Radio en Televisie
Kinderkoor. Tot haar veertiende
jaar maakte ze jaarlijks tournees
met het hoog aangeschreven,
uit 35 kinderen bestaande koor.
„Het was one big song," vat
Klara Würtz haar jeugd samen.
„Ik zong, later begeleidde ik het
koor en speelde ik tijdens de
changementen korte solostuk-
ken. Muziek was ons leven. Het
was heel hard, heel gediscipli
neerd, maar heerlijk. We reis
den veel, hoefden niet zo vaak
naar school en kregen zo de
ruimte en de mogelijkheden
ons talent te ontplooien."
Op haar veertiende begon ze
haar studie piano in Boedapest
en werd leerling van de ver
maarde Zoltén Kocsis, wiens
docent een leerling was van
Bartök zelf. In 1985 won Klara
Würtz de eerste prijs op het Et-
tore Pozzoli Pianoconcours in
Milaan. Drie jaar later kreeg ze
een prijs op de Dublin Interna
tional Piano Competition voor
haar uitvoering van de Sonate
Bij veel Bartok-interpretaties uit
het verleden klinkt de piano als
of het een percussieinstrument
is geworden: de klank van me
nige uitvoering van zijn Roe
meense en Hongaarse volks
dansen voor piano is daardoor
droog, staccato, koud.
Niet bij Klara Würtz. Bij haar
vallen juist de vloeiende bewe
ging, het dansante, het zangeri
ge in Bartöks muziek op. Met
een grote helderheid en precisie
uitgevoerd. Zelfs waar explosie
ve kracht en geweld klinkt, blijft
een uiterst zorgvuldig toucher
hoorbaar. Onderhuidse emoties
klinken er, met een enkele hevi
ge, maar beheerste uitbarsting,
en dat verwekt in de uitvoering
van Klara Würtz van de Hon
gaarse, Roemeense en Bulgaar
se dansen en liederen, een spe
ciaal soort spanning.
„Die spanning is precies de
sleutel tot Bartöks muziek," zegt
Klara Würtz. „Een Hongaarse
dichter heeft zijn muziek eens
vergeleken met de wilde paar
den op onze poesta's. Dat lijkt
een cliché, maar het ging die
dichter vooral om de woede in
die honderden paarden die daar
voortrazen. Die zag hij ook bij
Bartök. Het was zijn kracht,
voegde hij er aan toe, dat hij die
emoties onder controle wist te
houden."
„Wanneer ik naar Bartök luis
ter, vooral naar zijn orkestrale
werken, is het verbazend hoe
sterk die spanning tussen ge
voel en controle is. Het is emo
tionele muziek zonder dat het
hysterisch wordt, extatisch op
Klara Würtz: „Wanneer ik zelf moet
in B van Schubert, reden voor
het Newyorkse impresariaat Co
lumbia Artists om haar direct in
te lijven. Het Franse dagblad 'Le
Monde' schreef na een concert
in Zuidfrankrijk dat weinig pia
nisten geïnspireerder klinken
dan zij. Intussen leerde ze in
Boedapest een Nederlandse
journalist kennen, trouwde met
hem en ging met hem mee naar
Groningen.
spelen, dreig ik geregeld mijn hoofd t
Klara Würtz is uitgegroeid tot
een pianiste van wereldklasse,
regelmatig op tournee door de
Verenigde Staten, Canada en
Europa met een repertoire dat
uiteenloopt van Bach tot de
modernen. Solotournees wisselt
ze af met optredens met orkes
ten, waaronder twee jaar gele
den het Tsjechisch Philharmo-
nisch Orkest dat Würtz bege
leidde tijdens een tocht langs de
Amerikaanse oostkust in Beeth-
ovens Derde Pianoconcert. In
Nederland speelt ze in het Am
sterdam Piano Trio onder ande
re muziek van Henk Badings.
„Het is grappig, men zegt dat
je leven bepaald wordt door wat
er in je vroegste jeugd is ge
beurd. Als ik tegenwoordig last
heb van plankenkoorts, denk ik
vaak terug aan het 'paradijselij
ke' gevoel dat ik als kind op het
foto clobe
podium had. Dat houdt je in
evenwicht. Je voelt de spanning,
maar tegelijk weet je welke toe
stand je af en toe zult bereiken.
Dat maakt dat ik me als pianiste
heel prettig voel in het leven."
Kléra Würtz speelt op 20 janu
ari met het Amsterdam Piano
Trio werken van Haydn, Schu
bert en Badings in De Rode
Hoed in Amsterdam.
recensie dick hermsen
Concert: Robin Koerts Band. In het ka
der van 'ISW-Leids Jazz Talent Award
1994'. Gezien: 10/1, de Waag, Leiden.
De jury van het talenten con
cours zal het heel lastig krijgen.
Niet alleen omdat de genomi
neerden zich muzikaal tot nu
toe op een zeer hoog peil bege
ven, maar ook vanwege de uit
eenlopende genres waarin zij
hun virtuose hoogstandjes pre
senteren. Gisteravond was het
podium van de De Waag voor
Robin Koerts. In Leidse kringen
geniet hij grote populariteit
door zijn aandeel in bands als
Shoot Again en Purple Item. Hij
is 22 jaar en studeert basgitaar
aan het Hilversums conservato-
De stijl waarin hij zich het ge
makkelijkst beweegt is een
mengeling van fusion en jazz-
rock. De mensen die hij voor dit
optreden had uitgenodigd, Ro
bert Lucas op gitaar, Reyn Ou
wehand op toetsen en Jeroen
Vrolijk op drums, waren onge
twijfeld op hun kwaliteiten in
die richting geselecteerd. De
muziek hing van uiterst virtuose
breaks en riffs aan elkaar.
Alhoewel er aan het begin wat
gejaagd werd gespeeld, bleef de
muziek goed overeind. Het ge
luid was hard en massief maar
werd door de strakheid nergens
troebel. De spelkwaliteit van de
band boet in bij het enige up
tempo swingstuk. Door zichtba
re onwennigheid met de stijl
verloren solo's aan kracht en
overtuiging. Gelukkig knalde de
strakke groove er weer direct
achteraan.
Robin beschikt over een fa
belachtige techniek. Hij is snel,
exact en speelt met veel power.
In de begeleiding vormden de
bas- en drumpartijen een hech
te eenheid waardoor de ritmi
sche basis gegarandeerd bleef.
Melodische solo's van de bassist
misten veelal een harmonisch
uitdaging en mondden boven
dien te vaak uit in zichzelf her
halende patronen. Bassolo's
waar het accent lag op het ritme
waren ongelooflijk opzwepend
met als absoluut hoogtepunt de
solo in het slotstuk van Mike
Stern.
Overigens kan Robert Lucas,
wat mij betreft, alvast opgeno
men worden op de lijst van ge
nomineerden voor volgend jaar.
Hij is een gitaarvirtuoos om in
de gaten te houden.
AGENDA
Dinsdag 11 januari
Rijksmuseum van Oudheden
20.00 uur: Jazz at the Temple.
De Bernard Berkhout Swingma-
tes met Rita Reys en Pim Ja
cobs.
De Waag
20.30 uur: ISW Leids Jazz Ta
lent 1994 met Anita Wiersma.
22.00 uur: The Handsome Harry
Company.
Jazz at the Duke
21.30 uur: Ugly White Belly
daarom ook op zich bestaans
recht.
Gitarist Olaf Tarenskeen liet
zich door 'Faits Divers' inspire
ren tot de mooist klinkende
compositie van de avond met
opvallend goed solowerk van
Overwater en Honing. 'Faits Di
vers' zelf was de meest concrete
van de films, met dramatische
close-ups en een prachtige rit
mische climax aan het einde,
onder meer geaccentueerd door
het kleurrijke percussiewerk van
Joshua Samson.
Direct na de pauze las dichter
Charles Schouten voor uit eigen
werk, geschreven voor deze
jazzweek, over de klank van
jazzinstrumenten. Aardig was
dat de gedichten over de vier
instrumenten van het kwartet
werden gecombineerd met im
provisaties van elke musicus.
Een leuke afsluiter was de
zeer korte, abstracte beelden
collage van Man Ray, 'Le Retour
la Raison uit 1927. Hier hadden
de musici zichzelf de vrije hand
gegeven om een stevige, maar
georganiseerde groepsimprovi-
satie te spelen. Hopelijk is er
volgend jaar in de jazzweek we
derom ruimte voor een dergelij
ke aantrekkelijke combinatie
van muziek, beeld en woord.
recensie ken vos
Leidse Jazzweek: 'Cinema Pur" met het
Tony Overwater Kwartet en gedichten
Na 'Metropolis' van Fritz Lang
en en vier vroege films van Joris
Ivens is er een derde film- en
muziekproject van de Haagse
bassist Tony Overwater. Hij
koos als uitgangspunt voor zijn
muziek ook nu weer stomme
films, dit maal avantgardistisch
Frans werk uit uit de jaren twin-
Man Ray's 'Etoile de Mer' uit
1928 op basis van een gedicht
van de surrealist Robert Desnos
was van de vier rolprenten de
krachtigste. Hij smeerde voor
bepaalde delen de cameralens
in met vaseline, zodat er vage,
mysterieuze beelden ontston
den die doen denken aan im
pressionistische schilderijen.
Voor dit korte werk met eroti
sche suggesties rond de relatie
van veel beeldspraak, schreef
saxofonist Yuri Honing de hel
dere muziek. De opzet van die
muziek is niet zozeer begelei
dend of becommentariërend,
als wel aanvullend en heeft
Docent kunstbeleid aan rijksuniversiteit:
groningen» anp
De overheid beseft nog niet dat anno 1994 pop
muziek een ander woord is voor de muziek van
de twintigste eeuw. „Het publiek heeft popmu
ziek allang als kunstvorm erkend. Nu de overheid
nog."
Hans Onno van den Berg, onder meer docent
kunst- en kunstbeleid aan de Rijksuniversiteit
Groningen, zei een en ander in Groningen op het
jaarlijkse Nederlandse Popmuziek Seminar. Tus
sen de popmuziek en de overheid botert het nog
altijd niet echt, stelde hij vast. Nog steeds lijkt
popmuziek te lijden onder een zeker minder
waardigheidscomplex dat zij gemeen heeft met
andere vormen van massacultuur, zoals de film
en de televisie.
Opzwepend
De klassieke tweedeling tussen kunstmuziek en
populaire muziek, of tussen ernstige en lichte
muziek, die het denken van de overheid nog
steeds beheerst, is volgens Van den Berg niet lan
ger houdbaar. Dat onderscheid was vrijwel altijd
en overal hetzelfde.
Kunstmuziek was pielodisch en zonder een op
gewonden ritme maar met een meer of minder
gecompliceerde begeleiding van vooral zachte in
strumenten, zoals luit, harp, houten blaasinstru
menten, clavecimbel of viool. De populaire mu
ziek van de straat of de kroeg was bijna steeds
eenvoudiger, sterk ritmisch en liefst opzwepend
omdat erop moest worden gedanst.
Popmuziek, dat aanvankelijk als kenmerk had
dat zij elektrisch was, is bij deze tegenstelling van
melodie versus ritme, vanaf het begin onder het
laatste ingedeeld. Dat is volgens Van den Berg
niet meer mogelijk. Popmuziek is een verzamel
begrip geworden waarin tientallen stijlen en hon
derden groepen op duizenden verschillende ma
nieren muziek maken met elk hun eigen publiek.
Daarom is popmuziek een ander woord voor mu
ziek van de twintigste eeuw, aldus Van den Berg.
Voorkeur
Het gebrek aan erkenning door de overheid wordt
volgens hem bevestigd door de naar verhouding
kleine bedragen die zij voor popmuziek beschik
baar stelt: iets meer dan een miljoen gulden op
een totaal muziekbudget van de overheden van
30 miljoen. Bij onderzoek naar de verkoop van
Nederlandse kunst in het buitenland worden
popconcerten niet meegerekend.
De overheid neemt aJJeen ernstige muziek seri
eus. Van den Berg stelt vast dat machthebbers
een duidelijke voorkeur hebben voor bedachtza
me, verstilde kunstmuziek, zoals zij de voorkeur
geven aan gedisciplineerde, beheerste en stilzit
tende onderdanen.
De gedachte was en is dat wie in een stoel zit en
zich concentreert op het met elkaar spreken van
de instrumenten, niet op opruiende gedachten
komt. 'Fuck Jesus', 'Kill the Cops' of vredelieven
der -We shall overcome', het zijn gedachten waar
je bij Mozarts KV 242 niet op komt, aldus Van den
Berg.
leiden Bij het Uitbureau van K&O, aan de Oude
Vest in Leiden, zijn kaarten verkrijgbaar voor de
voorstelling 'Kleine Zielen', naar het boek van
Louis Couperus, in de Koninklijke Schouwburg in
Den Haag. Ger Thijs bewerkte het meesterwerk
'De boeken der Kleine Zielen' over het ven/al van
een Haagse familie tot een voorstelling in twee
delen. Hij koos voor die splitsing om het werk zo
veel mogelijk in tact te laten. De voorstelling, met
in de hoofdrollen onder anderen Anne-Wil Blan-
kers, Willem Nijholt, Josee Ruiter en Hans Croiset,
is op twee opeenvolgende avonden te zien of op
zaterdagmiddag en -avond. Bij K&O zijn kaarten te
koop voor dinsdag 25 en woensdag 26 januari
(20.15 uur) en voor zaterdag 29 januari (14.00 uur
en 20.15 uur). Kaartverkoop tot een week voor de
voorstelling aan de Oude Vest 45 te Leiden (tel.
141141). Op de foto: Anne-Wil Blankers en Bram
van der Vlugt. foto pansok
amsterdam rob v
de muziek van de Franse mees
ter alleen maar toe te nemen.
Het Koninklijk Concertgebouw
orkest wijdt deze maand zelfs
twee programma's aan zijn mu
ziek: de Zwitserse dirigent Char
les Dutoit leidt op 20 en 21 ja
nuari uitvoeringen van 'Trois
Petits Liturgies'. Eind deze
maand zal het (versterkte) Ra
dio Symfonie Orkest onder lei
ding van Reinbert de l,eeuw de
Nederlandse première verzor
gen van Messiaens laatste opus:
Eclairs sur l'Au-délè (Lichtstra
len op het Hiernamaals: 20 jan.
in Utretin. jan. in Amster
dam). Januari is dus Messiaen-
maand.
De 'ster' van de Franse i
componist Olivier Messiaen
(1908-1992) is in Nederland pas
vanaf 1985 echt gaan rijzen.
Toen wijdde het Koninklijk
Conservatorium in Den Haag
een groot project aan de meest
filosofische, meest eigenzinnige
en welhaast aller-origineelste
20ste eeuwse componist van
het westelijke halfrond. De diri
gent Reinbert de Leeuw is zich
vanaf die tijd tot een echte Mes-
siaenambassadeur gaan ont
poppen.
Na Messiaens overlijden in
1992 lijkt de belangstelling voor
rotterdam npa
Van Heusden mogelijk nieuwe
directeur museum Boymans
Beuningen heeft hiermee een
nieuwe wending gekregen. Di
verse leden van het Rotterdam
se college van b en w sturen aan
op een bijgestelde sollicitatie
procedure met meer oog voor
gezichtsbepalende kandidaten,
opdat het museum zijn voor
aanstaande positie op het ge
bied van moderne kunst blijft
behouden. Volgens de eerste
advertentie zou de opvolger van
de in november vertrokken
Wim Crouwel meer een mana
ger dan een 'kunstpaus' moeten
S. van Heusden, hoofd directeur
kunsten van het ministerie van
WVC. wordt genoemd als nieu
we directeur van het Rotter
damse museum Boymans-van
Beuningen. Hij zou op dit mo
ment de enige kandidaat zijn
van de Rotterdamse wethouder
kunstzaken na het afvallen van
de Gentse museumdirecteur
Jan Hoet.
De al maanden durende
speurtocht naar een directeur
voor Museum Boymans-van
zijn.
