Strijd tegen vuur is nog lang niet over Frits Gorter: Engel der wrake op het tropische eiland Aruba Feiten &Meningen Tienduizenden dieren komen om in vuurzee Australiërs negeerden kracht van de natuur MAANDAG 10 JANUAR11994 Terwijl de enorme bosbran den in het zuidoosten van Australië de stadsbevolking bedreigen zeggen functiona rissen van de natuurbescher ming dat er vermoedelijk tienduizenden dieren ten onder zijn gegaan in de vlammenzee. „Niemand weet hoe groot het aantal is maar ik denk dat dat de ver liezen enorm zijn. Hele kolo nies van diersoorten moeten zijn uitgeroeid," aldus Ri chard Gould van Safe Australia, een beweging voor dierenwelzijn. „De branden zijn te fel en te snel voor veel van de dieren die proberen te ontsnappen. Wc zullen veel verkoolde die renlijken in de uitgebrande bossen aantreffen," zei Gould. De angst voor het vuur blijkt bij de dieren groter dan de angst voor mensen. Austra liërs die dichtbij wildparken wonen melden dat veel angstige kangoeroes en ren dieren in hun achtertuinen zijn verschenen. Verwarde en gewonde kangoeroes en emoes, Australische struis vogels, worden aangetroffen op wegen in de wildparken. Een grote groep zwartkop vleermuizen, een zeer zeld zame soort, kwam om toen het vuur oversloeg op het ge ïsoleerde woud waar zij ver blijven. Gould zei zich vooral zorgen te maken over de koala's, waarvan er nog geen enkele is aangetroffen bij de speur tochten. „Er zijn maar wei nig koala-kolonies nabij Syd ney en de kans bestaat dat grote groepen zijn omgeko- SYDNEY ROBERT MILLIKEN Vertwijfeld probeert deze Australiër met een tuinslang het dak van zijn huis nat te houden Nederlanders in Sydney bang dat ook hun woning in vlammen opgaat De Nederlandse gemeenschap in Sydney leeft in grote angst, omdat de strijd tegen de verwoestende vuurzee die al dagen woedt, nog lang niet is gestreden. „Soms ziet de situatie er 's morgens redelijk uit, dan waait het nog niet zo hard. Maar de wind kan opeens krachtiger worden en ontstaan er opnieuw brandhaarden", vertelt de Neder landse consul in Sydney, A. J. Wagemakers. „Nederlan ders die aan de rand van de stad wonen, zijn bang dat ook hun woning in vlammen opgaat." N HAAC-SYDNEY Wagemakers heeft het afgelo pen weekeinde telefonisch con tact gehad met Nederlandse emigranten die in het noorden en zuiden van Sydney wonen, de meest brandgevaarlijke de len van de Australische stad. „Veel mensen hebben hun waardevolle spullen in koffers opgeborgen, zodat ze ieder mo ment kunnen vertrekken, ze maken bange uren door. Vlam men van veertig meter hoog kunnen plotseling ook hun rich ting opkomen. Dan is het niet meer te overzien." In Sydney en omgeving wonen naar schatting zo'n 15.000 Ne derlandse emigranten. De con sul heeft geen overzicht waar ze precies verblijven, omdat de meesten er al zo'n dertig tot veertig jaar wonen en Volledig zijn geïntegreerd. Volgens hoofdredacteur W. Roskam van de Dutch Weekly hebben onge veer 3.000 voormalige Neder landers direct of indirect met de branden te maken. De hoofdredacteur van de krant 12.000 abonnees in Australië en Nieuw-Zeeland voor Ne derlandse emigranten heeft het afgelopen weekeinde 150 Ne derlanders die in de getroffen gebieden wonen, gebeld. Van hen moesten ongeveer 30 eva cueren. Van twee Nederlandse emigranten is bekend dat hui zen van hun kinderen door het vuur zijn getroffen. Uit.de telefoontjes blijkt dat er vooral angst heerst. „De angst zit diep. Mensen reageren rede lijk opgelucht en nuchter, maar ook angstig. Velen hebben vuur aan zich voorbij zien trekken. Ze hebben toch soms vuurgol- ven van zestig meter hoog met een snelheid van 80 kilometer per uur voorbij zien komen. Vooral de wisselvalligheid van het weer baart de mensen zor gen." Dokters en andere hulpverle ners constateren in het alge meen dat in de noordelijke wij ken veel stress is. Mensen lopen rond in trance en weten niet wat te doen. Honderdduizend mensen zijn de afgelopen drie dagen geëvacueerd, de meesten zijn weer teruggekeerd, aldus Roskam. Opvang is volgens hem niet mogelijk. Het Rode Kruis en een Australische hulp organisatie zorgen wel voor op vang van evacuées. Ook zijn er bankrekeningen geopend. Consul Wagemakers heeft het afgelopen weekeinde veel ver zoeken om informatie gehad van ongeruste familieleden uit Nederland. Maar hij kon hen niet veel vertellen, omdat door de hevige bosbranden telefoon verbindingen zijn verbroken en mensen onbereikbaar zijn ge worden. De consul heeft de fa milieleden doorverwezen naar hulpverlenende instanties waar wordt geregistreerd welke men sen zijn geëvacueerd. Ook de ANWB-alarmcentrale in Den Haag krijgt dagelijks tien tallen telefoontjes van veront ruste mensen van wie familiele den in en rond Sydney wonen. De mensen proberen met fami lie in Australië te bellen, maar krijgen meestal geen contact omdat telefoonkabels zijn ver brand. Veel mensen vragen of er een speciale informatielijn is. De ANWB vindt dat het minis terie van buitenlandse zaken daar voor moet zorgen. Buiten landse Zaken vindt een infor matielijn vooralsnog niet nodig. Volgens een woordvoerster heeft de afgelopen dagen slechts een beperkt aantal men sen gebeld. Zij zegt dat er zich tot nu toe geen Nederlanders hebben gemeld uit het rampge bied, die in problemen verke- Wagemakers maakt zich zorgen over de Nederlanders die niet zijn verzekerd tegen natuurge weld. „Het is een dure verzeke ring die, ook door Australiërs, nauwelijks wordt afgesloten. Ie dereen denkt: zo'n ramp over komt mij niet. Maar de schade kan nu wel oplopen tot miljoe nen guldens." De Australische natuur heeft zich in de afgelopen vijf ver schrikkelijke dagen gewroken. De vuurzeeën, die de 960 kilo meter lange kust van de provin- cië New Sout Wales teisteren, hebben de stedelijke Australiërs pijnlijk herinnerd aan hun kwetsbare relatie met hun oer oude, ruige land. De schaal van de ramp is onge kend: meer dan één miljoen acres is afgebrand, er zijn vier doden en honderden gewonden gevallen en ten minste 150 hui zen zijn verwoest. Ongeveer 100.000 mensen zijn geëvacu eerd en de grote delen van Syd ney dreigden ten onder te gaan. Bij het optrekken van de rook wolken vragen de Australiërs zich af hoe zo'n natuurramp heeft kunnen plaatsvinden. Al voor de Britse kolonisatie van de kusdijn van Sydney in janua ri 1788, speelde vuur een be langrijke rol in het droge land schap van het continent. Eeu wenlang gebruikten de Aborigi nes het vuur op een gecontro leerde wijze om wilde dieren uit hun schuilplaats te drijven en om de gewassen in hun jachtge bieden zich te laten verjongen. Bij de kolonisatie van het Australische land gebruikten de Europeanen het vuur op een meer agressieve manier om zo het land vrij te maken voor boe- derijen en steden. Hiermee ver stoorden zij de tere balans van het natuurlijke landschap, waardoor het vuur zich al vaak meedogenloos tegen de 'indrin ger' heeft gekeerd. De hitte en de droogte maken Australië vatbaar voor bosbran den, iets dat de aan de oostkust wonende meerderheid van de bevolking minder begrijpt dan pioniers die meer landinwaarts wonen. De inheemse en de meest voorkomende boom in het land, de eucalyptus, levert kant en klare brandstof i,n de vorm van olie in de schors en bladeren. Deze olie lost op in een damp, die explosieve infer nos veroorzaakt die van boom naar boom springen. In de jaren zeventig startte New South Wales een vuurbestrij- dingsprogramma waarbij in de koelere maanden bepaalde stukken bos werden platge brand. In de jaren tachtig werd dit programma gestaakt na pro testen over door de rook veroor zaakte luchtvervuiling in de rij ke buitenwijken. Ook natuurbe-; scherrtiers tekenden protest aan: het voortbestaan van een aantal inheemse planten en dieren zou worden bedreigd. Toen het vuur vorige week los barstte, werd het dan ook ge voed door een enorme opeen hoping van droog brandhout in de bossen. Sydney is omgeven en doortrokken van dergelijke stukken bos en wildpark. Veel van de 4 miljoen inwoners van Sydney hebben hun luxe Australische droomvilla's in de weelderig groene voorsteden gebouwd, waardoor in het hart van dit verstedelijkte gebied al tijd al een opmerkelijke samen leving bestond tussen mensen en de inheemse flora en fauna. Dit alles ging vorige week in vlammen op. Uitzonderlijke weersomstandigheden, kleine i bosbrandjes (sommige veroor- i zaakt door menselijke onoplet- j tendheid), een overdaad aan kurkdroog brandhout in de bos sen en een ongestructureerd landschapsbeheer hebben alle maal bijgedragen tot deze na- tuurramp. In de afgelopen da- gen ben ik langs de door het vuur verwoeste gebieden rond Sydney en in de noordelijke voorsteden gereden. De afgrij selijk dikke rook rijst als een de ken op langs de F3 snelweg ten noorden van Sydney, waar een 15 kilometer lange file van ge strande automobilisten muur vast staat. De troosteloze ravage onder streept een aloude, onontkoom bare waarheid: als de mens de regels van de natuur overtreedt, zal het vuur de macht grijpen. Aan de geblakerde stammen van de eucalyptusbomen zullen binnen 2 weken weer nieuwe loten verschijnen. Het zal be duidend langer duren voordat de mensen zich van deze ramp hebben hersteld. VERTALING: MARC BIENEMANN LEEUWARDEN Het is een spookhotel. De war me zeewind giert door het be tonnen karkas. Staalconstruc ties zijn door het zout al flink aangetast, steigers roesten weg en geiten zijn de enige gasten die op het bouwterrein rond dolen. Het Beta-hotel op Aru ba. Voorbeeld van internatio nale zwendel, waar de Aru baanse overheid zo'n 100 mil joen gulden bij inschoot. Frits Gorter slaat het vervallen com plex vanaf het hete strand ga de. De Leeuwarder officier van justitie leidt het onderzoek naar de fraude die bij de hotel- bouw is gepleegd. „Grote boe ven zijn het. Maar misschien zullen ze zich na afloop van onze missie hier twee maal be denken om weer eens zo'n truc uit te halen. Want ooit komt de Wrekende Hand der Gerechtig heid." Builen is het ruim 30 graden, binnen zoemt de airconditio ning. Een kaal kantoortje in Oranjestad, Aruba. Aan de oog verblindend witte muren hangt een ansichtkaart: 'Die moet er nodig eens tussenuit'. Frits Gor ter, officier van justitie, telt de dagen af. In maart trok hij de deuren van het gerechtsgebouw in Leeuwarden achter zich dicht, om op Aruba het onder zoek te leiden naar groot scheepse fraude bij de bouw van kostbare hotels. Het werd een moeizame speur tocht. Maar alle elementen uit de wereld van de grote misdaad zitten er in. Valsheid in geschrif te, omkoping, corruptie, een onbetrouwbare Italiaanse op drachtgever en een malafide Arubaanse notaris. „In dit soort onderzoeken kom je geen ro kende revolvers en lijken tegen. Het is moeizaam geduldwerk, telkens een stapje verder", zegt Gorter. Zon, zee en strand zijn de be langrijkste troeven die Aruba heeft te bieden aan de honderd duizenden toeristen die jaarlijks op het eiland neerstrijken. Aan het eind van de jaren '80 legden projectontwikkelaars prachtige plannen op tafel voor de bouw van luxueuze hotels met elk honderden kamers. Ter bevor dering van het toerisme naar The Happy Islqnd'. De financiering kwam meestal voor rekening van Italiaanse banken, die de risico's onder brachten bij de Italiaanse (staats)exportverzekeringsmaat- schappij Sace. Op haar beurt liet Sace de Arubaanse overheid garant staan voor aflossing van de leningen. In totaal gaat het daarbij om honderden miljoe nen dollars. Dergelijke bedra gen zijn onmogelijk op te bren gen door Aruba, een eiland met een goede 70 duizend inwoners. De bouw van de hotels liep fa liekant verkeerd. Behalve het Beta-Hotel staan aan de kust nog twee half afgebouwde com plexen. De Italiaanse aanne mers raakten in financiële pro blemen of gingen zelfs failliet. Dat gebeurde telkens nadat wel nagenoeg de hele bouwsom was opgestreken. Een vorig jaar door de Neder landse justitie uitgevoerd on derzoek naar de gang van zaken rond de hotels leidde tot het vermoeden dat de projecten door criminele organisaties zijn opgezet, met als enig doel de gelden voor de bouw groten deels weg te sluizen. Aruba zit nu met de gebakken peren, want het land staat immers ga rant voor de terugbetaling van de leningen. De Arubaanse overheid riep Ne derland te hulp om de hotel fraude nader te onderzoeken. Immers: als kan worden aange toond dat het eiland door crimi nelen is opgelicht hoeft de staatskas niet geplunderd te worden om de leningen af te lossen. Cruciaal daarbij is het vermoeden van Gorter dat de Italiaanse kredietverzekerings maatschappij Sace is omge kocht bij het afgeven van de verzekeringen. Uit het onderzoek blijkt dat Sa ce de kredietverzekering afgaf op grond van zeer discutabele, haalbaarheidsstudies. Die on derzoeken werden opgesteld door dezelfde partijen die de bouw wilden uitvoeren. Zij had den dus alle belang bij een rooskleurig rapport vol zonnige perspectieven, wat er dan ook kwam. De justitie vindt de stu dies op zijn zachtst gezegd „van een bedenkelijk niveau". Bij zorgvuldige beoordeling van de kredietaanvraag waren het ve dergewicht van de onderzoeken en de dubbelrol van de onder zoekers zeker aan het licht ge komen. Spin in het web is de Italiaanse 'financieel makelaar' Vincenzo Bertucci. „Als je het mij vraagt is dat een grote boef', zegt Gor- ter. En het moet gezegd: de Ita liaan heeft de schijn tegen. Niet alleen is hij nauw betrokken bij het Arubaanse hotelschandaal. Zijn naam duikt ook op bij zwendel rond het vliegveld van Sint Maarten en malversaties bij de bouw van een hotel op Cura sao. i strand zijn de belangrijkste troeven die Aruba heeft te bieden aan de honderdduizenden toeristen die jaarlijks op het eiland neerstrijken. Deze maand reist Gorter, net weer terug in Nederland, naar Italië om Bertucci te kunnen verhoren. Ook de directie van het aannemersbedrijf Sicel, Spartaco Ghini en zijn dochter Vittoria Ghini, worden dan ver hoord. Sicel ging tijdens de bouw van het Beta-hotel failliet. Dat was een opmerkelijke pres tatie, want het bedrijf streek wel de hele som van 50 miljoen dol lar op (ongeveer 1Ö0 miljoen gulden), maar liet slechts een half afgebouwd hotel achter. Het geld werd doorgesluisd naar andere BV'tjes. of uitbe taald als smeergeld. De Italiaanse opdrachtgevers liepen bij de bouw geen enkel risico. Volgens de bouwover- eenkomst zou Beta Hotel Enter prises 15 procent aan eigen middelen moeten inbrengen. Dat gebeurde echter alleen maar op papier, waarschijnlijk dank zij de medewerking van notaris John Raymond Croes, die dan ook een van de hoofd verdachten is in het schandaal. Het verhoor van de Arubaanse notaris heeft echter nog niet veel opgeleverd. Zijn voorlopige hechtenis is opgeschort wegens ziekte. Croes speelt een belangrijke rol in de kwestie. Op grond van zijn verklaringen werd de bouwsom in gedeelten overgemaakt naar Sicel. De rekeningen werden veel sneller verstuurd dan de bouw in werkelijkheid vorderde, maar zonder enige controle ver klaarde Croes ze voor akkoord. Na de verhoren in Italië hoopt Gorter daar meer duidelijkheid over te hebben. In de eerste maanden van volgend jaar moet dan het proces-verbaal worden opgesteld, op grond waarvan een rechtszaak kan worden aangespannen tegen de verdachten. Het is de bedoeling de eerste zitting in mei of juni op Aruba te houden. Het opstellen van het proces verbaal wordt nog een hele klus. Het flink uit de kluiten gewas sen onderzoeksteam dat Neder land en Aruba samen op de zaak zetten, haalde zo'n 35 ver huisdozen aan documenten bo ven tafel. „Nederland heeft zelf natuurlijk ook belang bij een FOTO ARCHIEF goede afloop van dit onder zoek", merkt Gorter op. „Aruba kan die schadeclaims toch nooit betalen, dus dan zou Nederland daar waarschijnlijk voor op draaien." Ook medewerkers van de Cen trale Recherche- en Informatie dienst (CRI) trokken naar de Antillen. Zoals forensisch ac countant Paul de Jong, voor heen werkzaam bij de politie korpsen in Leeuwarden, Heerenveen en Sneek. Glunde rend toont hij een in opdracht van het team gefabriceerd po loshirt. Op de rug staat èen foto van het half afgebouwde Beta- hotel. De tekst eronder luidt: „If your hotel looks like this, you should be talking to us". (Als uw hotel er zo uitziet, moet u eens met ons praten, red.) De Jong heeft langdurig gewroet in de papierwinkel die de on derzoekers in de loop der tijd om zich heen verzamelden. Na maanden in stilte te hebben ge werkt, werden in juni stukken opgevraagd bij verdachten, banken, accountants en nota riskantoren. Niet alleen op Aru ba, maar ook in de Verenigde Staten, Italië, Curasao en de Britse Maagdeneilanden. In schril contrast met het stugge en veel zweetdruppels vergende werk van het onderzoeksteam staat de serene rust op de bouwplaats van het Beta-hotel. De buitenkant van het hotel ziet er redelijk compleet uit, maar binnen blijkt het een grote puinhoop. Nog geen enkele van de geplande 462 kamers is com pleet, de ongetwijfeld presti gieus bedoelde lobby staat deerlijk te verroesten. De naspeuringen naar de han del en wandel van Bertucci brachten aan het licht dat de Italiaan een grote voorliefde heeft voor ambitieuze projecten in landen met, zoals Gorter het uitdrukt, 'een wat zwakke be stuurscultuur'. Liefst kleine landjes, zoals Antigua, Curasao, of de Britse Maagdeneilanden. Klein, overzichtelijk, waar een paar steekpenningen op de juis te plaats wonderen kunnen ver richten. „Het is pure fraude, die een zwak land als Aruba wel aan de rand van de afgrond kan bren gen", aldus Gorter. Hij verwacht dat het onderzoek voldoende gegevens oplevert om de daders via civiele procedures te laten opdraaien voor de aangerichte schade. Maar het gaat niet al leen om het geld. „Het is ook heel belangrijk dat dergelijke jongens merken dat het hier toch maar niet allemaal zo kan. Dat het hier geen bananenrepu bliek is, die ze even kunnen in pakken. Dat ze beseffen dat ooit de wrekende hand der gerech tigheid komt." Die boodschap draagt Gorter met verve uit op het eiland. Tij dens zijn laatste lunch treft hij de iïaaste medewerker van no taris Croes. Die wenst Gorter een behouden vlucht en infor meert quasi-belangstellend: „Zien we u nog terug?" Gorters antwoord is luid en duidelijk: „U zien we zeker terug. In de rechtszaal."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2