Strijd tegen vuur is nog lang niet over
Frits Gorter: Engel der wrake op het tropische eiland Aruba
Feiten &Meningen
Tienduizenden dieren
komen om in vuurzee
Australiërs negeerden
kracht van de natuur
MAANDAG 10 JANUAR11994
Terwijl de enorme bosbran
den in het zuidoosten van
Australië de stadsbevolking
bedreigen zeggen functiona
rissen van de natuurbescher
ming dat er vermoedelijk
tienduizenden dieren ten
onder zijn gegaan in de
vlammenzee. „Niemand
weet hoe groot het aantal is
maar ik denk dat dat de ver
liezen enorm zijn. Hele kolo
nies van diersoorten moeten
zijn uitgeroeid," aldus Ri
chard Gould van Safe
Australia, een beweging voor
dierenwelzijn.
„De branden zijn te fel en te
snel voor veel van de dieren
die proberen te ontsnappen.
Wc zullen veel verkoolde die
renlijken in de uitgebrande
bossen aantreffen," zei
Gould.
De angst voor het vuur blijkt
bij de dieren groter dan de
angst voor mensen. Austra
liërs die dichtbij wildparken
wonen melden dat veel
angstige kangoeroes en ren
dieren in hun achtertuinen
zijn verschenen. Verwarde
en gewonde kangoeroes en
emoes, Australische struis
vogels, worden aangetroffen
op wegen in de wildparken.
Een grote groep zwartkop
vleermuizen, een zeer zeld
zame soort, kwam om toen
het vuur oversloeg op het ge
ïsoleerde woud waar zij ver
blijven.
Gould zei zich vooral zorgen
te maken over de koala's,
waarvan er nog geen enkele
is aangetroffen bij de speur
tochten. „Er zijn maar wei
nig koala-kolonies nabij Syd
ney en de kans bestaat dat
grote groepen zijn omgeko-
SYDNEY ROBERT MILLIKEN
Vertwijfeld probeert deze Australiër met een tuinslang het dak van zijn huis nat te houden
Nederlanders in Sydney bang dat ook hun woning in vlammen opgaat
De Nederlandse gemeenschap in Sydney leeft in grote
angst, omdat de strijd tegen de verwoestende vuurzee die
al dagen woedt, nog lang niet is gestreden. „Soms ziet de
situatie er 's morgens redelijk uit, dan waait het nog niet
zo hard. Maar de wind kan opeens krachtiger worden en
ontstaan er opnieuw brandhaarden", vertelt de Neder
landse consul in Sydney, A. J. Wagemakers. „Nederlan
ders die aan de rand van de stad wonen, zijn bang dat
ook hun woning in vlammen opgaat."
N HAAC-SYDNEY
Wagemakers heeft het afgelo
pen weekeinde telefonisch con
tact gehad met Nederlandse
emigranten die in het noorden
en zuiden van Sydney wonen,
de meest brandgevaarlijke de
len van de Australische stad.
„Veel mensen hebben hun
waardevolle spullen in koffers
opgeborgen, zodat ze ieder mo
ment kunnen vertrekken, ze
maken bange uren door. Vlam
men van veertig meter hoog
kunnen plotseling ook hun rich
ting opkomen. Dan is het niet
meer te overzien."
In Sydney en omgeving wonen
naar schatting zo'n 15.000 Ne
derlandse emigranten. De con
sul heeft geen overzicht waar ze
precies verblijven, omdat de
meesten er al zo'n dertig tot
veertig jaar wonen en Volledig
zijn geïntegreerd. Volgens
hoofdredacteur W. Roskam van
de Dutch Weekly hebben onge
veer 3.000 voormalige Neder
landers direct of indirect met de
branden te maken.
De hoofdredacteur van de krant
12.000 abonnees in Australië
en Nieuw-Zeeland voor Ne
derlandse emigranten heeft het
afgelopen weekeinde 150 Ne
derlanders die in de getroffen
gebieden wonen, gebeld. Van
hen moesten ongeveer 30 eva
cueren. Van twee Nederlandse
emigranten is bekend dat hui
zen van hun kinderen door het
vuur zijn getroffen.
Uit.de telefoontjes blijkt dat er
vooral angst heerst. „De angst
zit diep. Mensen reageren rede
lijk opgelucht en nuchter, maar
ook angstig. Velen hebben vuur
aan zich voorbij zien trekken.
Ze hebben toch soms vuurgol-
ven van zestig meter hoog met
een snelheid van 80 kilometer
per uur voorbij zien komen.
Vooral de wisselvalligheid van
het weer baart de mensen zor
gen."
Dokters en andere hulpverle
ners constateren in het alge
meen dat in de noordelijke wij
ken veel stress is. Mensen lopen
rond in trance en weten niet
wat te doen. Honderdduizend
mensen zijn de afgelopen drie
dagen geëvacueerd, de meesten
zijn weer teruggekeerd, aldus
Roskam. Opvang is volgens
hem niet mogelijk. Het Rode
Kruis en een Australische hulp
organisatie zorgen wel voor op
vang van evacuées. Ook zijn er
bankrekeningen geopend.
Consul Wagemakers heeft het
afgelopen weekeinde veel ver
zoeken om informatie gehad
van ongeruste familieleden uit
Nederland. Maar hij kon hen
niet veel vertellen, omdat door
de hevige bosbranden telefoon
verbindingen zijn verbroken en
mensen onbereikbaar zijn ge
worden. De consul heeft de fa
milieleden doorverwezen naar
hulpverlenende instanties waar
wordt geregistreerd welke men
sen zijn geëvacueerd.
Ook de ANWB-alarmcentrale in
Den Haag krijgt dagelijks tien
tallen telefoontjes van veront
ruste mensen van wie familiele
den in en rond Sydney wonen.
De mensen proberen met fami
lie in Australië te bellen, maar
krijgen meestal geen contact
omdat telefoonkabels zijn ver
brand. Veel mensen vragen of er
een speciale informatielijn is.
De ANWB vindt dat het minis
terie van buitenlandse zaken
daar voor moet zorgen. Buiten
landse Zaken vindt een infor
matielijn vooralsnog niet nodig.
Volgens een woordvoerster
heeft de afgelopen dagen
slechts een beperkt aantal men
sen gebeld. Zij zegt dat er zich
tot nu toe geen Nederlanders
hebben gemeld uit het rampge
bied, die in problemen verke-
Wagemakers maakt zich zorgen
over de Nederlanders die niet
zijn verzekerd tegen natuurge
weld. „Het is een dure verzeke
ring die, ook door Australiërs,
nauwelijks wordt afgesloten. Ie
dereen denkt: zo'n ramp over
komt mij niet. Maar de schade
kan nu wel oplopen tot miljoe
nen guldens."
De Australische natuur heeft
zich in de afgelopen vijf ver
schrikkelijke dagen gewroken.
De vuurzeeën, die de 960 kilo
meter lange kust van de provin-
cië New Sout Wales teisteren,
hebben de stedelijke Australiërs
pijnlijk herinnerd aan hun
kwetsbare relatie met hun oer
oude, ruige land.
De schaal van de ramp is onge
kend: meer dan één miljoen
acres is afgebrand, er zijn vier
doden en honderden gewonden
gevallen en ten minste 150 hui
zen zijn verwoest. Ongeveer
100.000 mensen zijn geëvacu
eerd en de grote delen van Syd
ney dreigden ten onder te gaan.
Bij het optrekken van de rook
wolken vragen de Australiërs
zich af hoe zo'n natuurramp
heeft kunnen plaatsvinden.
Al voor de Britse kolonisatie van
de kusdijn van Sydney in janua
ri 1788, speelde vuur een be
langrijke rol in het droge land
schap van het continent. Eeu
wenlang gebruikten de Aborigi
nes het vuur op een gecontro
leerde wijze om wilde dieren uit
hun schuilplaats te drijven en
om de gewassen in hun jachtge
bieden zich te laten verjongen.
Bij de kolonisatie van het
Australische land gebruikten de
Europeanen het vuur op een
meer agressieve manier om zo
het land vrij te maken voor boe-
derijen en steden. Hiermee ver
stoorden zij de tere balans van
het natuurlijke landschap,
waardoor het vuur zich al vaak
meedogenloos tegen de 'indrin
ger' heeft gekeerd.
De hitte en de droogte maken
Australië vatbaar voor bosbran
den, iets dat de aan de oostkust
wonende meerderheid van de
bevolking minder begrijpt dan
pioniers die meer landinwaarts
wonen. De inheemse en de
meest voorkomende boom in
het land, de eucalyptus, levert
kant en klare brandstof i,n de
vorm van olie in de schors en
bladeren. Deze olie lost op in
een damp, die explosieve infer
nos veroorzaakt die van boom
naar boom springen.
In de jaren zeventig startte New
South Wales een vuurbestrij-
dingsprogramma waarbij in de
koelere maanden bepaalde
stukken bos werden platge
brand. In de jaren tachtig werd
dit programma gestaakt na pro
testen over door de rook veroor
zaakte luchtvervuiling in de rij
ke buitenwijken. Ook natuurbe-;
scherrtiers tekenden protest
aan: het voortbestaan van een
aantal inheemse planten en
dieren zou worden bedreigd.
Toen het vuur vorige week los
barstte, werd het dan ook ge
voed door een enorme opeen
hoping van droog brandhout in
de bossen.
Sydney is omgeven en
doortrokken van dergelijke
stukken bos en wildpark. Veel
van de 4 miljoen inwoners van
Sydney hebben hun luxe
Australische droomvilla's in de
weelderig groene voorsteden
gebouwd, waardoor in het hart
van dit verstedelijkte gebied al
tijd al een opmerkelijke samen
leving bestond tussen mensen
en de inheemse flora en fauna.
Dit alles ging vorige week in
vlammen op. Uitzonderlijke
weersomstandigheden, kleine i
bosbrandjes (sommige veroor- i
zaakt door menselijke onoplet- j
tendheid), een overdaad aan
kurkdroog brandhout in de bos
sen en een ongestructureerd
landschapsbeheer hebben alle
maal bijgedragen tot deze na-
tuurramp. In de afgelopen da-
gen ben ik langs de door het
vuur verwoeste gebieden rond
Sydney en in de noordelijke
voorsteden gereden. De afgrij
selijk dikke rook rijst als een de
ken op langs de F3 snelweg ten
noorden van Sydney, waar een
15 kilometer lange file van ge
strande automobilisten muur
vast staat.
De troosteloze ravage onder
streept een aloude, onontkoom
bare waarheid: als de mens de
regels van de natuur overtreedt,
zal het vuur de macht grijpen.
Aan de geblakerde stammen
van de eucalyptusbomen zullen
binnen 2 weken weer nieuwe
loten verschijnen. Het zal be
duidend langer duren voordat
de mensen zich van deze ramp
hebben hersteld.
VERTALING: MARC BIENEMANN
LEEUWARDEN
Het is een spookhotel. De war
me zeewind giert door het be
tonnen karkas. Staalconstruc
ties zijn door het zout al flink
aangetast, steigers roesten weg
en geiten zijn de enige gasten
die op het bouwterrein rond
dolen. Het Beta-hotel op Aru
ba. Voorbeeld van internatio
nale zwendel, waar de Aru
baanse overheid zo'n 100 mil
joen gulden bij inschoot. Frits
Gorter slaat het vervallen com
plex vanaf het hete strand ga
de. De Leeuwarder officier van
justitie leidt het onderzoek
naar de fraude die bij de hotel-
bouw is gepleegd. „Grote boe
ven zijn het. Maar misschien
zullen ze zich na afloop van
onze missie hier twee maal be
denken om weer eens zo'n truc
uit te halen. Want ooit komt de
Wrekende Hand der Gerechtig
heid."
Builen is het ruim 30 graden,
binnen zoemt de airconditio
ning. Een kaal kantoortje in
Oranjestad, Aruba. Aan de oog
verblindend witte muren hangt
een ansichtkaart: 'Die moet er
nodig eens tussenuit'. Frits Gor
ter, officier van justitie, telt de
dagen af. In maart trok hij de
deuren van het gerechtsgebouw
in Leeuwarden achter zich
dicht, om op Aruba het onder
zoek te leiden naar groot
scheepse fraude bij de bouw
van kostbare hotels.
Het werd een moeizame speur
tocht. Maar alle elementen uit
de wereld van de grote misdaad
zitten er in. Valsheid in geschrif
te, omkoping, corruptie, een
onbetrouwbare Italiaanse op
drachtgever en een malafide
Arubaanse notaris. „In dit soort
onderzoeken kom je geen ro
kende revolvers en lijken tegen.
Het is moeizaam geduldwerk,
telkens een stapje verder", zegt
Gorter.
Zon, zee en strand zijn de be
langrijkste troeven die Aruba
heeft te bieden aan de honderd
duizenden toeristen die jaarlijks
op het eiland neerstrijken. Aan
het eind van de jaren '80 legden
projectontwikkelaars prachtige
plannen op tafel voor de bouw
van luxueuze hotels met elk
honderden kamers. Ter bevor
dering van het toerisme naar
The Happy Islqnd'.
De financiering kwam meestal
voor rekening van Italiaanse
banken, die de risico's onder
brachten bij de Italiaanse
(staats)exportverzekeringsmaat-
schappij Sace. Op haar beurt
liet Sace de Arubaanse overheid
garant staan voor aflossing van
de leningen. In totaal gaat het
daarbij om honderden miljoe
nen dollars. Dergelijke bedra
gen zijn onmogelijk op te bren
gen door Aruba, een eiland met
een goede 70 duizend inwoners.
De bouw van de hotels liep fa
liekant verkeerd. Behalve het
Beta-Hotel staan aan de kust
nog twee half afgebouwde com
plexen. De Italiaanse aanne
mers raakten in financiële pro
blemen of gingen zelfs failliet.
Dat gebeurde telkens nadat wel
nagenoeg de hele bouwsom
was opgestreken.
Een vorig jaar door de Neder
landse justitie uitgevoerd on
derzoek naar de gang van zaken
rond de hotels leidde tot het
vermoeden dat de projecten
door criminele organisaties zijn
opgezet, met als enig doel de
gelden voor de bouw groten
deels weg te sluizen. Aruba zit
nu met de gebakken peren,
want het land staat immers ga
rant voor de terugbetaling van
de leningen.
De Arubaanse overheid riep Ne
derland te hulp om de hotel
fraude nader te onderzoeken.
Immers: als kan worden aange
toond dat het eiland door crimi
nelen is opgelicht hoeft de
staatskas niet geplunderd te
worden om de leningen af te
lossen. Cruciaal daarbij is het
vermoeden van Gorter dat de
Italiaanse kredietverzekerings
maatschappij Sace is omge
kocht bij het afgeven van de
verzekeringen.
Uit het onderzoek blijkt dat Sa
ce de kredietverzekering afgaf
op grond van zeer discutabele,
haalbaarheidsstudies. Die on
derzoeken werden opgesteld
door dezelfde partijen die de
bouw wilden uitvoeren. Zij had
den dus alle belang bij een
rooskleurig rapport vol zonnige
perspectieven, wat er dan ook
kwam. De justitie vindt de stu
dies op zijn zachtst gezegd „van
een bedenkelijk niveau". Bij
zorgvuldige beoordeling van de
kredietaanvraag waren het ve
dergewicht van de onderzoeken
en de dubbelrol van de onder
zoekers zeker aan het licht ge
komen.
Spin in het web is de Italiaanse
'financieel makelaar' Vincenzo
Bertucci. „Als je het mij vraagt
is dat een grote boef', zegt Gor-
ter. En het moet gezegd: de Ita
liaan heeft de schijn tegen. Niet
alleen is hij nauw betrokken bij
het Arubaanse hotelschandaal.
Zijn naam duikt ook op bij
zwendel rond het vliegveld van
Sint Maarten en malversaties bij
de bouw van een hotel op Cura
sao.
i strand zijn de belangrijkste troeven die Aruba heeft te bieden aan de honderdduizenden toeristen die jaarlijks op het eiland neerstrijken.
Deze maand reist Gorter, net
weer terug in Nederland, naar
Italië om Bertucci te kunnen
verhoren. Ook de directie van
het aannemersbedrijf Sicel,
Spartaco Ghini en zijn dochter
Vittoria Ghini, worden dan ver
hoord. Sicel ging tijdens de
bouw van het Beta-hotel failliet.
Dat was een opmerkelijke pres
tatie, want het bedrijf streek wel
de hele som van 50 miljoen dol
lar op (ongeveer 1Ö0 miljoen
gulden), maar liet slechts een
half afgebouwd hotel achter.
Het geld werd doorgesluisd
naar andere BV'tjes. of uitbe
taald als smeergeld.
De Italiaanse opdrachtgevers
liepen bij de bouw geen enkel
risico. Volgens de bouwover-
eenkomst zou Beta Hotel Enter
prises 15 procent aan eigen
middelen moeten inbrengen.
Dat gebeurde echter alleen
maar op papier, waarschijnlijk
dank zij de medewerking van
notaris John Raymond Croes,
die dan ook een van de hoofd
verdachten is in het schandaal.
Het verhoor van de Arubaanse
notaris heeft echter nog niet
veel opgeleverd. Zijn voorlopige
hechtenis is opgeschort wegens
ziekte.
Croes speelt een belangrijke rol
in de kwestie. Op grond van zijn
verklaringen werd de bouwsom
in gedeelten overgemaakt naar
Sicel. De rekeningen werden
veel sneller verstuurd dan de
bouw in werkelijkheid vorderde,
maar zonder enige controle ver
klaarde Croes ze voor akkoord.
Na de verhoren in Italië hoopt
Gorter daar meer duidelijkheid
over te hebben. In de eerste
maanden van volgend jaar
moet dan het proces-verbaal
worden opgesteld, op grond
waarvan een rechtszaak kan
worden aangespannen tegen de
verdachten. Het is de bedoeling
de eerste zitting in mei of juni
op Aruba te houden.
Het opstellen van het proces
verbaal wordt nog een hele klus.
Het flink uit de kluiten gewas
sen onderzoeksteam dat Neder
land en Aruba samen op de
zaak zetten, haalde zo'n 35 ver
huisdozen aan documenten bo
ven tafel. „Nederland heeft zelf
natuurlijk ook belang bij een
FOTO ARCHIEF
goede afloop van dit onder
zoek", merkt Gorter op. „Aruba
kan die schadeclaims toch nooit
betalen, dus dan zou Nederland
daar waarschijnlijk voor op
draaien."
Ook medewerkers van de Cen
trale Recherche- en Informatie
dienst (CRI) trokken naar de
Antillen. Zoals forensisch ac
countant Paul de Jong, voor
heen werkzaam bij de politie
korpsen in Leeuwarden,
Heerenveen en Sneek. Glunde
rend toont hij een in opdracht
van het team gefabriceerd po
loshirt. Op de rug staat èen foto
van het half afgebouwde Beta-
hotel. De tekst eronder luidt: „If
your hotel looks like this, you
should be talking to us". (Als uw
hotel er zo uitziet, moet u eens
met ons praten, red.)
De Jong heeft langdurig gewroet
in de papierwinkel die de on
derzoekers in de loop der tijd
om zich heen verzamelden. Na
maanden in stilte te hebben ge
werkt, werden in juni stukken
opgevraagd bij verdachten,
banken, accountants en nota
riskantoren. Niet alleen op Aru
ba, maar ook in de Verenigde
Staten, Italië, Curasao en de
Britse Maagdeneilanden.
In schril contrast met het stugge
en veel zweetdruppels vergende
werk van het onderzoeksteam
staat de serene rust op de
bouwplaats van het Beta-hotel.
De buitenkant van het hotel ziet
er redelijk compleet uit, maar
binnen blijkt het een grote
puinhoop. Nog geen enkele van
de geplande 462 kamers is com
pleet, de ongetwijfeld presti
gieus bedoelde lobby staat
deerlijk te verroesten.
De naspeuringen naar de han
del en wandel van Bertucci
brachten aan het licht dat de
Italiaan een grote voorliefde
heeft voor ambitieuze projecten
in landen met, zoals Gorter het
uitdrukt, 'een wat zwakke be
stuurscultuur'. Liefst kleine
landjes, zoals Antigua, Curasao,
of de Britse Maagdeneilanden.
Klein, overzichtelijk, waar een
paar steekpenningen op de juis
te plaats wonderen kunnen ver
richten.
„Het is pure fraude, die een
zwak land als Aruba wel aan de
rand van de afgrond kan bren
gen", aldus Gorter. Hij verwacht
dat het onderzoek voldoende
gegevens oplevert om de daders
via civiele procedures te laten
opdraaien voor de aangerichte
schade. Maar het gaat niet al
leen om het geld. „Het is ook
heel belangrijk dat dergelijke
jongens merken dat het hier
toch maar niet allemaal zo kan.
Dat het hier geen bananenrepu
bliek is, die ze even kunnen in
pakken. Dat ze beseffen dat ooit
de wrekende hand der gerech
tigheid komt."
Die boodschap draagt Gorter
met verve uit op het eiland. Tij
dens zijn laatste lunch treft hij
de iïaaste medewerker van no
taris Croes. Die wenst Gorter
een behouden vlucht en infor
meert quasi-belangstellend:
„Zien we u nog terug?" Gorters
antwoord is luid en duidelijk:
„U zien we zeker terug. In de
rechtszaal."