'Ik heb met een zeisje in de
bestaande regels gesneden'
De macht van de islam neemt toe in Turkije
Feiten &Meningen
Porselein van Oostenrijkse staat
niet veilig voor grijpgrage gasten
DINSDAG 4 JANUAR11994
Scheidend staatssecretaris van volksgezondheid Hans Simons:
Er is iets geks aan de hand met de Haagse tijd van staats
secretaris Hans Simons van volksgezondheid. De zieken
huisdirecteur, belangenbehartiger van patiënten en de
arts praten allen met een zeker respect over zijn ideeën,
zijn inzet en zijn diepgang. Toch krijgt het hervormings
plan voor de gezondheidszorg, het plan-Simons, het
voorvoegsel 'mislukt' mee in commentaren.
De uitwerking van zijn idee
voor een eerlijker verdeling in
de gezondheidszorg zint Si
mons niet. ,,Ik vind dat er nog
erg veel bejaarden zijn met
AOW en een klein aanvullend
pensioen die onevenredig veel
aan premies betalen. Op dat
punt heb ik door politieke weer
stand onvoldoende vöortgang
kunnen boeken. De rekening
eerlijk verdelen vindt niet ieder-
vanzelfsprekend. Sommi-
Begrijpelijk. Telkens weer knab
belde het CDA in Tweede en
Eerste Kamer aan het plan-Si
mons en moest Simons bakzeil
halen. De sprint die hij in 1989
begon, liep uit op een mara
thon. Eind januari neemt hij af
scheid en vertrekt hij naar Rot
terdam om daar lijsttrekker
voor de PvdA te worden.
Zelf erkent hij dat een belangrij- gen vinden dat ouderen die
ke peiler van zijn plan, een ee
lijker verdeling van de kosten
de gezondheidszorg, niet uit
verfis gekomen. Maar hij blijft
meer ziek zijn ook veel r
moeten betalen. Nou, ik vind
dus van niet."
In Rotterdam gaan wethouders
overtuigd dat het nodig is. slagvaardig te werk. Ex-wethou-
„Als je naar de verkiezingspro- der Simons nam die stijl r
gramma's kijkt van de vier grote
partijen dan zitten die precies
op de lijn van mijn plan. Het
kan in de vormgeving wat ver
schillen. Hier en daar
op Simons, prima, mt
te lijnen zal de gedachtengang
die ik heb neergelegd de ko
mende jaren worden voortge-
Zichzelf evaluerend, conclu
deert hij dat hij „met een zeis-
je" in alle regels, beperkingen
en overheidsbemoeienis heeft
gesneden. Daardoor kregen in
stellingen meer armslag. Ze
konden hun eigen verantwoor
delijkheid nemen. Op het ge
bied van de zorgvernieuwing
zijn „de dijkjes" doorgebroken.
Ziekenhuizen doen nu aan
thuiszorg waardoor mensen
niet meer naar een bejaarden
huis hoeven. „Al met al vind ik
dat veel in beweging is geko
men in de gezondheidszorg."
Woonvorm
naar Den Haag. Misschien valt
dat daar niet goed, wordt dat
met een beetje angst bekeken.
Met kleinere stapjes kan je daar
kritiek wellicht meer bereiken.
„Zou kunnen. Ik vind niet dat ik
aan nestvervuiling doe als ik
zeg: het tempo van besluitvor
ming kan beter. Misschien heeft
de weerstand die ik heb onder
vonden, te maken met mijn ge
voel voor urgentie. Dat het
noodzakelijk is doorbraken te
maken in de gezondheidszorg.
Je kunt van een koude kermis
thuiskomen als je te lang wacht
met verandering."
Een stadsbestuur is meer ge
richt op de zakelijke inhoud,
concludeert hij al pratend over
de cultuurverschillen tussen
Den Haag en Rotterdam. „In
Den Haag komt toch altijd die
partijpolitieke dimensie sneller
aan de orde. Als we meer op de
zaak zouden ingaan, zouden we
ook tot betere oplossingen ko-
Als het gaat om zorgvernieu
wing, haalt hij met veel enthou
siasme een voorbeeld uit Rot
terdam aan. Op het terrein van
het oude Bergwegziekenhuis is
de stichting Humanitas bezig
met een nieuwe soort woon
vorm voor ouderen. Daar ko
men 'levensloopbestendige wo
ningen', die steeds aan de indi
viduele situatie van de ouderen
worden aangepast. Partners
hoeven niet meer uit elkaar als
een van de twee verpleeghuis
hulp nodig heeft. Die kan de
man of vrouw daar krijgen.
Wat hem is opgevallen in Den
Haag is dat het sommigen voor
al om de kritiek gaat, zonder
met een betere oplossing te ko
men. „Ik vecht meningsver
schillen het liefst uit aan de
hand van alternatieven."
Hij geeft de WD-fractie een
veeg uit de pan. „De WD zegt
vooral wat niet deugt, terwijl die
partij onder Dees (de vorige
staatssecretaris van volksge
zondheid) de aanzet voor de
plannen verdedigde. Ik heb er
bijna alles aan gedaan om ze uit
de tent te lokken, maar ik heb
nooit gehoord wat de WD nu
wèl wilde. Dan ben je geen knip
voor de neus waard. Nee, dat is
het soort cultuur waarmee ik
minder affiniteit heb."
Keuzen
Waar Simons veel krediet voor
krijgt, is het feit dat hij het on
derwerp 'keuzen maken in de
gezondheidszorg' op de agenda
heeft gekregen. Maar daarmee
houden de loftuitingen op dit
punt op. Immers, hij is er niet in
geslaagd de waag naar zorg te
beïnvloeden. En de kansert om
zelf keuzen te maken, greep hij
lang niet altijd.
De commissie-Dunning pleit
ervoor dat meer keuzen worden
gemaakt in de gezondheidszorg.
De commissie vindt dat rea
geerbuisbevruchting, In Vitro
Fertilisatie, niet in een basis
pakket thuishoort. Wie IVF wil,
moet dat maar zelf betalen.
Maar Simons, onder de indruk
van de protesten van kinderloze
paren, wil deze behandeling
toch in het basispakket. Ook wil
hij niet aan een leeftijdsgrens
bij open-hartoperaties, een
waagstuk dat aan het begin van
zijn Haagse loopbaan op tafel
kwam. Hij vindt dat de politiek
niet moet moraliseren in de
spreekkamer.
Als het gaat om het maken van
keuzen in de gezondheidszorg,
schuift de politiek de verant
woordelijkheid door naar de
dokters. De dokters zeggen
weer tegen de politiek: „Jullie
moeten de keuzen maken". Si
mons: „Alsof keuze in de ge
zondheidszorg een exclusieve
verantwoordelijkheid zou zijn
van dokters, óf van ziekenhuis
directeuren, óf van de politiek,
óf van de Kamer... Nee, ieder
één moet zijn verantwoordelijk
heid nemen".
De politiek moet voor hart
transplantaties zeggen hoeveel
miljoenen ze daarvoor over
heeft. „Maar de beoordeling
van de individuele patiënt, of
die al of niet een open-hartope
ratie moet hebben, ligt altijd bij
de arts. En als de Nederlandse
Hartstichting tegen mij zegt: 'Si
mons, dat is allemaal prachtig,
maar je stelt te weinig geld ter
beschikking voor het totaal aan
hartoperaties', dan ga ik dadr-
over het gesprek aan. Dat is dan
mijn verantwoordelijkheid."
„Ook als ik er 2 miljoen of 5 mil
joen bij zou stoppen, moeten
keuzen worden gemaakt. Daar
heeft iedereen zijn deel in. Het
is niet óf de politiek, óf de dok
ter. Laten we het alsjeblieft als
een gemeenschappelijk waag
stuk zien."
De dokter kan wat meer hulp
gebruiken bij het maken van die
keuzen
Simons: „Ik praat ook liever
over het vak zelf dan over de
centen. Twee jaar heb ik de ver
schillende verenigingen van
specialisten gewaagd naar de
door hen verwachte ontwikke
lingen in hun vakgebied
hartchirurgie, orthopedie, plas
tische chirurgie. Dat heeft ge
leid tot een heel aardig boekje,
dat we onlangs hebben uitgege
ven. Daarin zie je dat heel veel
artsen zo langzamerhand hun
collega's over de schouders wil
len laten meekijken. Dat heet
intercollegiale toetsing. Zo lang
zamerhand is er op dat vlak een
cultuuromslag, zeker bij jonge
specialisten, die ik zeer toe
juich. Daardoor krijg je ook wat
meer bescheidenheid in dat
vak".
Lange dagen
Hij heeft hard gewerkt. Maakte
lange dagen. „Maar het ging
ook ergens om. Dat de gezond
heidszorg in het jaar 2000 ook
nog voor iedereen betaalbaar en
toegankelijk is. En het punt van
de zorgvernieuwing: laten we
alsjeblieft die cliënt wat serieu
zer nemen en wegraken uit de
bureaucratie. Er zijn te veel re
gelingen, er is te veel bemoeie
nis. Daar heb ik wat aan ge
daan. Als ik op die vier jaar te
rugkijk, dan is dat oprecht met
grote voldoening.
Het CDA heeft wel behóórlijk
dwars gelegen...
„Ja, maar daar zal ik niet klein
zielig over doen. Als ik naar het
CDA-verkiezingsprogramma
kijk, voor zover het helder is,
dan denk ik dat straks in essen
tie de lijnen van dit kabinet zul
len worden doorgetrokken. In
essentie: zorgvernieuwing, eer
lijke verdeling van de lasten, be
stuurlijke vereenvoudiging. De
grote moeilijkheid, het inko
menspolitieke element, zal bij
de kabinetsformatie weer aan
de orde zijn."
„Er zijn miljoenen mensen in
dit land die best iets meer kun
nen betalen aan gezondheids
zorg, maar er zijn er ook enkele
miljoenen voor wie de rekening
al snel te hoog wordt. En dat
heeft te maken met mijn kennis
als stadsbestuurder. Die weten
schap heeft mij in Den Haag
niet in de steek gelaten."
„Ik vind het een voordeel dat ik
vanuit die dubbele ervaring
weer leiding kan gaan geven in
ARCHIEFFOTOUNITED PHOTOS DE BOER
Haag veel gesproken over de af
stand tussen ae politiek en de
burger, over de burger die niet
meer in de politiek gelooft! Dat
wordt soms wat overdreven, de
belangstelling voor de plaatse
lijke politiek neemt de laatste
jaren juist weer toe. Kijk maar
naar de grote belangstelling
voor raads- en commissieverga
deringen."
dat het aan de ene kant abso
luut een internationale stad is,
met een haven en met veel uit
straling. Aan de andere kant is
het o<j)k een srad die iets van
een dorp heeft: je woont in Hil-
legersberg/Schiebroek, of je
woont in Alexanderpolder, of
het Oude Westen. Dat heeft iets
van het heel kleinschalige."
„Er is de afgelopen 10, 20 jaar
ongelooflijk veel veranderd in
Rotterdam. Onder andere door
de binnenkomst van zeer veel
migranten. Er wordt in Den
„Het is onzin om ouderen meer te laten betalen voor de gezondheidszorg.'
de stad. Het besturen van ste
den als Amsterdam en Rotter
dam is in de kern veel lastiger
en complexer dan het beheren
van een portefeuille in het kabi
net. Je hebt een bredere verant
woordelijkheid en zit dichter bij
de maatschappelijke vraagstuk
ken. Je wordt gedwongen je ook
te verantwoorden in een wijk
als Spangen, over de ellende
daar. In den Haag zit je dan ver
houdingsgewijs veilig.
Simons gaat nu weer aan de
slag in Rotterdam. „Ik heb daar
zin in. We starten met veel
energie en ambitie. Maar de
fout van ik heb het eerder al ja
ren gedaan, voor mij is het be
kend terrein, die zal ik niet ma
ken. De stad is veranderd. We
hebben nieuwe mensen, nieu
we problemen. Natuurlijk heb
ik voordeel van de kennis en de
wetenschap die ik heb opge
daan in Den Haag. Maar ik heb
geen vooroordelen over mensen
of over zaken. Gewoon open
aan de slag."
„Het gekke van Rotterdam is
De tijd is niet ver meer dat de
Oostenrijkse staat zijn buiten
landse gasten wegwerpborden
en -bestek gaat voorzetten. De
oorzaak is dat kostbaar porse
lein van het Habsburgse huis
nauwelijks bestand blijkt tegen
de hebzucht van buitenlandse
notabelen. Deze noodkreet
heeft het hoofd van het bureau
verzorging buitenlandse gasten
op het ministerie van algemene
zaken gisteren geslaakt. Peter
Parenzan wees erop dat be
hoorlijkwat serviesonderdelen
verdwenen bleken te zijn na een
receptie die in oktober op kas
teel Schönbrunn gehouden is.
Deze was georganiseerd ter ere
van de staatshoofden en rege
ringsleiders die hadden deelge
nomen aan de top van de lid
staten van de Raad van Europa
in Wenen.
Parenzan pleitte ervoor dat het
bestek en tafelzilver uit het eind
van de 19de eeuw voortaan ten
toongesteld worden in de Hof-
burg, het vroegere paleis van de
keizer. Staatssecretaris Maria
Fekter. die woningbouw en toe-
risme in haar portefeuille heeft,
wil de traditionele couverts ver
vangen door modern tafelser
vies. Ze denkt een offerte te
gaan vragen voor 1.500 stuks, j
die beschikbaar moeten zijn in j.
1996. Over twee jaar viert Oos
tenrijk zijn duizendjarig be- U
staan. 7
STEVENHAGEN
Op de bumpers van auto's zijn
stickers geplakt met de tekst
„Alle macht aan Allah". De
macht van de islam onder de 60
miljoen inwoners van Turkije
neemt toe. De antagonismen
tussen de opkomende radicale
islamieten en de voorstanders
van de huidige scheiding tussen
kerk en staat worden steeds
sterker.
I Iet fundamentalisme slaat in
Turkije niet aan zoals in het
buurland Iran, maar zijn anti
westerse boodschap staat in
contrast met het Turkse lid
maatschap van de NAVO en het
streven naar aansluiting bij de
EG. De handhaving van sancties
van de Verenigde Naties tegen
Irak en de bescherming van de
Koerden aldaar is afhankelijk
van Ankara.
Sommigen beschouwen de isla
mitische opleving als een verla
te reactie op de manier waarop
de seculiere republiek Turkije
71 jaar geleden werd gesticht
door Mustafa Kemal, beter be
kend als Ataturk. Deze zocht
een formule om het Ottomaan
se Rijk, aan het begin van de
eeuw beschouwd als „de zieke
man van Europate bevrijden
van zijn oude feodale en reli
gieuze structuren.
Ataturk gebruikte het West-
europese seculiere nationalisme
om zijn land weer tot een een
heid te maken. Hij sloot mos
keeën en religieuze scholen,
verbood islamitische kleding en
verving het Arabische schrift, de
taal van de Koran, door het La
tijnse alfabet.
Tegenwoordig laten de Turkse
politici weer merken dat ze naar
de moskee gaan en zegt de in
de Verenigde Staten opgeleide,
vrouwelijke premier Tansu (gil
ler: „Godzijdank ben ik een
moslim". Ook islamitische
kranten verkopen steeds beter.
Hoewel er geen statistieken zijn
die dit ondersteunen, zeggen
veel mensen dat de 'Turken de
islamitische leefregels steeds
meer in acht nemen. Vrouwen
die zich kleden in zwarte jurken
Een Turkse moslimvrouw doet boodschappen. De macht van de islam onder de 60 miljoen inwoners van Turkije neemt toe.
FOTO ARCHIEF UNITED PHOTOS DE BOER
tot beneden de enkel en hun
gezicht bedekken met sluiers
worden steeds vaker gezien in
delen van Istanbul.
De fundamentalistische Wel-
zijnspartij, een goed georgani
seerde beweging die wordt ge
leid door Necmettin Erbakan,
won in 1991 bijna 10 procent
van de stemmen in het parle
ment en veroverde vorig jaar
zes districten in Istanbul. Hij zal
•het vermoedelijk goed doen bij
de lokale verkiezingen in maart.
Volgens Erbakan is het aantal
volgelingen van zijn partij de
laatste twee jaar verdubbeld tot
1,6 miljoen. Hij heeft vooral
aanhang onder degenen die on
tevreden zijn over de corruptie
en de migranten, die van het
platteland naar de grote steden
zijn getrokken, maar ook daar
geen werk hebben gevonden.
,,I)e islam zal een revolutie ont
ketenen in de beschaving," zegt
Firat Oruc, een 19-jarige stu
dent sociologie aan de universi
teit van Istanbul. Hij is aanhan
ger van de partij van Erbakan
en een regelmatig bezoeker van
de 16de-eeuwse Beyazit-mos-
kee.
De islamitische opleving in Tur
kije neemt verschillende vor
men aan. Enerzijds is het een
soort „culturele uiting" die te
ruggrijpt op het verleden, toen
het Ottomaanse Rijk het cen
trum van de Arabische wereld
was, zegt Dogu Ergil, een politi
coloog aan de universiteit van
Ankara.
Er is ook een „liberaal-kapitalis
tische" islam. Een sprekend
voorbeeld daarvan is Ihlas, een
holding met een jaarlijkse om
zet van 400 miljoen gulden, die
haar winsten herinvesteert en is
afgeleid van islamitische liefda
digheidsorganisaties.
Ihlas bezit een islamitisch TV-
station en de best verkopende
krant van het land, Turkiye,
waar op de redactie een gebeds
ruimte is. De holding heeft ook
belangen in bouwbedrijven, zie
kenhuizen en uitgeverijen,
waarmee buiten Turkije gratis
islamitische boeken worden
verspreid.
De derde vorm is volgens ken
ners de meest bedreigende. Op
2 juli liepen duizenden funda
mentalisten te hoop tegen een
bijeenkomst van liberale intel
lectuelen en schrijvers in de
stad Sivas. Ze staken een hotel
in brand, waarbij 36 mensen
om het leven kwamen.
Ook critici van het islamitische
extremisme zijn vermoord, on
der wie de columnist Ugur
Mumcu, in januari 1992. Zijn
begrafenis liep uit op een de
monstratie van honderdduizen
den mensen die voor een secu
lier Turkije zijn.
Maar toen Turgut özal, Turkijes
eerste president die zich open
lijk sterk maakte voor de islam,
twee maanden later stierf, gin
gen miljoenen moslims de
straat op voor wat Sabah-co-
lumnist Candar aanduidde als
„een mars voor de islam".
